Ndzima 8
Xana Ndzi Nga Hanya Njhani Ni Vuvabyi Lebyi Nga Tshungulekiki?
“Loko wa ha ri ntsongo xin’wana ni xin’wana lexi u xi endlaka u xi endla hi tinghitsi. Kutani loko hi xitshuketa u tikuma u khomiwe hi vuvabyi lebyi nga tshungulekiki a wa ha koti ku endla nchumu. Vuvabyi byi hlakata matimba ya vuntshwa bya wena hi ku tsopeta ka tihlo.”—Jason.
LOKO Jason a ri ni malembe ya 18, u byeriwe leswaku u ni vuvabyi byo vava swinene bya ku pfimba ka marhumbu (Crohn’s disease). Kumbexana na wena u ni vuvabyi lebyi nga tshungulekiki kumbe u lamarile. Swi nga ha ku tikela swinene ku endla swintirhwana leswi vo tala va swi tekeka swi tolovelekile, swo kota ku tiambexa, ku dya kumbe ku ya exikolweni.
Vuvabyi byo tano byi nga ku endla u twa onge u le khotsweni hikuva a wu koti ku endla leswi u swi lavaka. U nga ha titwa u ri ni xivundza. U nga ha sungula ni ku vona onge u dyohele Xikwembu kumbe xo ku ringa hi ndlela yo karhi. Kambe Bibele yi ri: “Xikwembu xi nga ka xi nga ringiwi hi swilo swo biha naswona xona a xi ringi munhu.” (Yakobo 1:13) Vuvabyi ko va nchumu lowu vanhu hinkwavo va langutaneke na wona swa sweswi, naswona hinkwerhu ka hina hi weriwa hi “nkarhi ni xiendlakalo lexi nga languteriwangiki.”—Eklesiasta 9:11.
Nkateko wa kona, Yehovha Xikwembu u hi tshembisa misava leyintshwa laha ku nga “hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’” (Esaya 33:24) Hambi ku ri vafi va ta pfuxiwa, leswaku na vona va ta tiphina hi misava yoleyo leyintshwa. (Yohane 5:28, 29) Kambe loko ha ha rindzele nkarhi wolowo u nga endla yini hi xiyimo lexi u nga eka xona?
Ringeta ku tshama u tsakile. Bibele yi ri: “Mbilu leyi tsakeke i muhanyisi lonene.” (Swivuriso 17:22) Van’wana va nga vona onge a swi koteki leswaku munhu a tsaka loko a khomiwe hi mavabyi lama nga tshungulekiki. Kambe mabulo lamanene ni ku va ni vanghana lavanene swi nga ku phyuphyisa emianakanyweni ni ku ku nyika matimba yo ya emahlweni u hanya. Kutani ehleketa hi swilo leswi u nga swi endlaka leswaku u tshama u tsakile. Tsundzuka leswaku ntsako wu huma eka Xikwembu naswona i yin’wana ya timfanelo letinene ta moya wa xona. (Vagalatiya 5:22) Moya wa Yehovha lowo kwetsima wu nga ku pfuna leswaku u kota ku kuma ntsako hambiloko u vabya.—Pisalema 41:3.
Tivekele tipakani leti u nga kotaka ku ti fikelela. Bibele yi ri: “Vutlhari byi ni lava va titsongahataka.” (Swivuriso 11:2) Ku titsongahata ku ta endla leswaku u nga endli swilo hi magugu kumbe u tifelela ku tlula mpimo. Hi xikombiso, loko u swi kota, u nga endla vutiolori byo karhi lebyi faneleke kutani sweswo swi endla leswaku u tsaka. Hi yona mhaka swibedlhele swo tala swi nga ni tindhawu to endla vutiolori byo karhi ngopfu-ngopfu eka vavabyi lava ha riki vantshwa. Hi xitalo vutiolori byi endla leswaku munhu a hatla a hlakarhela ni ku endla leswaku a titwa a antswa swinene. Mhaka ya nkoka hi leswaku u fanele ku kambisisa xiyimo xa wena kutani u tivekela tipakani leti u nga ti fikelelaka.
Dyondza ku tirhisana ni van’wana. U nga endla yini loko van’wana va vula swo karhi leswi nga ku tsakisiki? Bibele yi ri: “U nga nyikeli mbilu ya wena emaritweni hinkwawo lawa vanhu va ma vulavulaka.” (Eklesiasta 7:21) Minkarhi yin’wana lexi antswaka i ku timiyelela u nga swi tekeli enhlokweni leswi va swi vulaka. Kumbexana u nga ha va sivela hi ndlela yo karhi leswaku va nga ku karhati. Hi xikombiso, loko van’wana va vonaka va nga tivi leswaku va ta ku yini loko va ri na wena hileswi u fambaka hi xitulu xa lava lamaleke, ringeta ku va endla va titwa va ntshunxekile. U nga ha ku: “Ndzi tshemba leswaku ma tivutisa leswaku swi tise ku yini leswaku ndzi va hi ndlela leyi. Xana ma swi lava leswaku ndzi mi chumbutela?”
U nga heli matimba. Loko Yesu a langutane ni ndzingo lowukulu, u khongele eka Xikwembu, a xi tshemba ni ku anakanyisisa hi ntsako lowu a vekeriweke wona ku nga ri ku vava loku a a ku twa. (Vaheveru 12:2) U dyondzile eka maxangu lama a a langutane na wona. (Vaheveru 4:15, 16; 5:7-9) Loko a pfuniwa ni ku khutaziwa u amukele mpfuno wolowo. (Luka 22:43) A a khathalela swilaveko swa van’wana ku ri ni ku karhateka hi xiyimo lexi a a langutane na xona.—Luka 23:39-43; Yohane 19:26, 27.
Yehovha Wa Ku “Khathalela”
Hambileswi u vabyaka, Yehovha wa ha ku teka u ri wa risima swinene. Yehovha wa tsaka swinene naswona u va teka va ri va risima lava tikarhataka leswaku va n’wi tsakisa. (Luka 12:7) U ku “khathalela” hi ndlela leyi hlawulekeke naswona wa tsaka ku ku tirhisa entirhweni wakwe hambileswi u vabyaka kumbe u lamaleke.—1 Petro 5:7.
U nga pfumeleli ku chava kumbe ku nga tiyiseki ku ku sivela ku endla leswi u lavaka ku swi endla. Minkarhi hinkwayo kombela Yehovha Xikwembu leswaku a ku seketela. Wa swi tiva leswi u swi pfumalaka naswona u twisisa ndlela leyi u titwaka ha yona. Ku tlula kwalaho u ta ku nyika “matimba lama tlulaka lama tolovelekeke” leswaku u ta kota ku tiyisela. (2 Vakorinto 4:7) Hi ku famba ka nkarhi kumbexana na wena u ta vona swilo hi ndlela leyi Timothy a a swi vona ha yona, hikuva loko a ri ni malembe ya 17, ku kumiwe leswaku u ni vuvabyi bya ku tshama a karhele (chronic fatigue syndrome). U ri: “Vakorinto vo Sungula 10:13 yi vula leswaku Yehovha a nge hi tshiki hi langutana ni ndzingo lowu hi nga tsandzekaka ku wu tiyiselela. Ndzi tibyele leswaku loko Muvumbi wa mina a tiyiseka leswaku ndzi ta swi kota ku tiyisela, ndzi mani mina ku va ndzi nga kanakana leswi vuriwaka hi yena?”
Loko Un’wana Loyi U N’wi Tivaka A Vabya
U nga endla yini loko wena u hanye kahle, kambe ku ri ni un’wana loyi u n’wi tivaka la vabyaka kumbe la lamaleke? U nga n’wi pfuna njhani? Nchumu wa nkoka lowu u nga wu endlaka i ku n’wi “kombisa ntlhaveko wa xinakulobye” ni ku va ni “ntsetselelo lowukulu.” (1 Petro 3:8) Ringeta ku twisisa xiyimo lexi a langutaneke na xona. Ringeta ku vona swilo hi ndlela leyi yena a swi vonaka ha yona. Nhwanyana la vuriwaka Nina, loyi a velekiweke a lamale longo u ri: “Hikwalaho ka leswi miri wa mina wu nga wutsongo naswona ndzi fambaka hi xitulu xa lava lamaleke, vanhu van’wana va vulavula na mina onge ndzo va xihlangi naswona minkarhi yin’wana loko va endla tano swi ndzi heta matimba. Kambe van’wana va tinyika nkarhi wo tshama ehansi va vulavula na mina hi langutane ematihlweni. Sweswo swa ndzi tsakisa!”
Loko u nga languti vuvabyi kumbe ku lamala ka vona, u ta kuma leswaku lava nga ni swiphiqo swa rihanyo va ni swo tala leswi mi fanaka ha swona. Kutani u nga swi kota ku “nyika nyiko yo karhi ya moya” hi ku va khutaza. Loko u endla tano, na wena u ta kuma mikateko hikuva ma “khutazana.”—Varhoma 1:11, 12.
HLAYA LESWI ENGETELEKEKE HI MHAKA LEYI EKA VHOLUMO 1, NDZIMA 13
MATSALWA
“Hi nkarhi wolowo . . . ku hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’”—Esaya 33:23, 24.
XITSUNDZUXO
Ku tiva hi vuvabyi bya wena swi ta ku pfuna leswaku byi nga ku chavisi. Xisweswo dyondza swo tala hilaha u nga kotaka hakona ha byona. Vutisa dokodela wa wena swivutiso swo karhi hi ku kongoma loko ku ri ni swo karhi leswi u nga swi twisisiki kahle.
XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?
Vuvabyi kumbe ku lamala ka wena a hi nxupulo lowu humaka eka Xikwembu. Hinkwaswo leswi swi vangiwa hi ku nga hetiseki loku hinkwerhu hi ku kumeke eka Adamu.—Varhoma 5:12.
LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!
Leswaku ndzi tshama ndzi tsakile hambiloko ndzi vabya kumbe ndzi lamarile ndzi ta ․․․․․
Pakani leyi ndzi tivekelaka yona leswaku ndzi yi fikelela i ․․․․․
Loko un’wana o vula swo karhi hikwalaho ka xiyimo lexi ndzi nga eka xona ndzi ta ringeta ku twisisa sweswo hi ku ․․․․․
Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi ․․․․․
U NGA KU YINI?
● Xana mhaka leyi ku buriwaka ha yona eka xihloko lexi u nga yi tirhisa njhani ku pfuna munhu loyi a lamaleke kumbe loyi a khomiweke hi vuvabyi lebyi nga tshungulekiki?
● Loko u tshamela ku vabya, xana hi swihi swilo leswinene leswi u nga ehleketaka ha swona leswaku u nga tshameli ku tivona u nga ri nchumu?
● Xana u swi tiva njhani leswaku ku xaniseka a hi xikombiso xa leswaku Xikwembu a xi ku rhandzi?
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 75]
DUSTIN, la nga ni malembe ya 22, u ri:
“Ndzi tsundzuka ndzi rila siku leri ndzi nga byeriwa leswaku ndzi ta boheka ku famba hi xitulu xa lava lamaleke. Hi nkarhi wolowo a ndzi ri ni malembe ya nhungu.
Ndzi ni vuvabyi lebyi endlaka leswaku misiha ya mina yi tsana hakatsongo-tsongo (muscular dystrophy). A ndzi swi koti ku tiambexa, ku hlamba hambi ku ri ku dya. Ndzi tsandzeka ni ku tlakusa mavoko. Hambiswiritano, ndzi hanya vutomi lebyi tsakisaka naswona ku ni swo tala leswi ndzi tiphinaka ha swona. Ndzi ya ensin’wini nkarhi ni nkarhi naswona ndzi nandza wa vutirheli evandlheni. A ndzi tshameli ku tiputa vusiwana hi vuvabyi bya mina. Entirhweni wa Yehovha ku tshama ku ri ni swo karhi swo swi endla. Ndzi yimele misava leyintshwa ya Xikwembu hi mahlo-ngati, laha ndzi nga ta ‘tlula kukota mhunti.’”—Esaya 35:6.
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 75]
TOMOKO, la nga ni malembe ya 21, u ri:
“A ndzi ri ni malembe ya mune loko dokodela a ku eka mina: ‘U ta hanya hi ku tlhava njhekixeni vutomi bya wena hinkwabyo.’
Swa tika ku lawula mpimo wa chukela leri nga le ngatini eka munhu loyi a nga ni vuvabyi bya chukela. Minkarhi yo tala swi lava ndzi dya hambiloko ndzi nga lavi ku dya, kumbe ndzi nga dyi loko ndzi lava ku dya. Ndzi ni swivati emirini wa mina hikuva se ndzi tlhave tinjhekixeni ta kwalomu ka 25 000 ku ta fikela sweswi. Kambe vatswari va mina va ndzi pfunile swinene eka vuvabyi bya mina. Va tshama va tsakile naswona va ndzi dyondzise ku tiyisa vuxaka lebyinene na Yehovha. Yehovha u ndzi endlele leswinene. Hi nkarhi lowu a ndzi antswanyana, ndzi nkhense leswi Yehovha a ndzi endleleke swona hi ku va phayona ra nkarhi hinkwawo.”
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 76]
JAMES, la nga ni malembe ya 18, u ri:
“Vanhu vo tala a va tivi leswaku va ku yini eka munhu la fanaka na mina.
Ndzi kome swinene hi ndlela leyi nga tolovelekangiki. Leswi vanhu va khathalaka swinene hi ndlela leyi va langutekaka ha yona, nkarhi ni nkarhi swi lava ndzi tshamela ku va komba leswaku a ndzo va xihlangi lexi nga ni rito lerikulu. Ematshan’weni yo tshamela ku vilela hileswi ndzi nga faniki ni vanhu van’wana, ndzi ringeta ku tsaka hileswi ndzi nga xiswona. Ndzi tiphina hi vutomi. Ndzi dyondza Bibele ni ku khongela eka Yehovha leswaku a ndzi nyika matimba. Ndyangu wa ka hina wu tshama wu ri karhi wu ndzi khutaza. Ndzi rindzele nkarhi lowu Xikwembu xi nga ta herisa mavabyi hinkwawo. Swa sweswi ndzi ya emahlweni ni vutomi hambileswi ndzi lamaleke, kambe a ndzi tshameli ku anakanya hi ku lamala ka mina.”
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 76]
DANITRIA, la nga ni malembe ya 16, u ri:
“Ndzi sungule ku xiya leswaku ndza vabya loko ndzi twa ku vava hambiloko ndzi tlakula nghilazi yinene ya mati.
Vuvabyi bya ku oma ka misiha ni ku pandza ka yona bya vava swinene (fibromyalgia). Leswi ndza ha riki muntshwa na mina ndzi navela ku tlanga ku fana ni vanghana va mina, kambe swi ya swi tika ku endla hambi ku ri yini. Hambi ku ri ku khudzehela kunene swa ndzi tikela! Hambiswiritano, ndza swi tiva leswaku Yehovha u ta ndzi pfuna ndzi kota ku endla swilo leswi tolovelekeke hambileswi ndzi vabyaka. Ndzi kote ni ku va phayona ra nkarhinyana. A swi nga olovi kambe ndzi swi kotile. Ndzi ringeta ku endla leswi ndzi nga swi kotaka. Ndzi fanele ndzi rhanga hi ku tiyingisela kutani ndzi endla leswi miri wa mina wu nga swi kotaka. Loko ndzi pfa ndzi hundzeleta leswi ndzi nga swi endlaka mhani wa mina wa ndzi tsundzuxa!”
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 77]
ELYSIA, la nga ni malembe ya 20, u ri:
“Exikolweni a ndzi ri xichudeni lexi paselaka ehenhla swinene. Kambe sweswi swa ndzi tikela ni ku hlaya xiga xo olova naswona sweswo swi ndzi endla ndzi titwa ndzi tshikilelekile swinene.
Ndzi khomiwe hi vuvabyi lebyi ndzi endlaka ndzi tshama ndzi karhele naswona byi endla leswaku swi tika ku endla swintirhwana leswi tolovelekeke (chronic fatigue syndrome). Hambi ku pfuka kunene emubedweni minkarhi yin’wana a swi koteki. Hambiswiritano, a ndzi pfumeli leswaku vuvabyi lebyi byi ndzi lawula. Ndzi hlaya Bibele ya mina siku ni siku hambiloko ndzi hlaya tindzimana ti nga ri tingani ntsena kumbe swi lava leswaku ndzi kombela un’wana la kaya a ndzi hlayela. Ndyangu wa ka hina wu ndzi endlele swo tala. Tatana u kale a tshika ni ntirho lowu a a fanele a wu endla entsombanweni leswaku a ta kota ku ndzi pfuna leswaku na mina ndzi va kona. Swoleswo a swi n’wi vilerisanga nikatsongo. U vule leswaku ntirho lowukulu lowu a faneleke ku wu endla i ku khathalela ndyangu wakwe.”
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 77]
KATSUTOSHI, la nga ni malembe ya 20, u ri:
“A ndzi ta swi pfuketana ndzi huwelela ndzi tlhela ndzi rhurhumela swinene, ndzi hoxetela swilo ndzi tlhela ndzi swi fayelela.
Ndzi khomiwe hi vuvabyi bya switshetshela ku sukela loko ndzi ri ni malembe ya ntlhanu. Vuvabyi lebyi byi ndzi hlasela minkarhi ya kwalomu ka nkombo hi n’hweti. Swi lava ndzi nwa mirhi ya kona siku ni siku, naswona leswi swi ndzi endla ndzi hatla ndzi karhala. Kambe ndzi ringeta ku anakanyela van’wana ku nga ri mina ntsena. Evandlheni ra ka hina ku ni maphayona mambirhi lama nga tintangha ta mina, naswona ma ndzi pfunile swinene. Loko ndzi heta xikolo ndzi sungule ku engetela nkarhi lowu ndzi wu tirhaka ensin’wini. Vuvabyi bya switshetshela i vuvabyi lebyi munhu a waka a pfuka na byona. Kambe loko ndzi nga titwi kahle, ndzi tinyika nkarhi wo wisanyana. Loko ndzi pfuka hi xa mundzuku xa kona ndzi va ndzi antswa swinene.”
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 78]
MATTHEW, la nga ni malembe ya 19, u ri:
“Swa tika leswaku tintangha ta wena ti ku tekela enhlokweni loko ti vona leswaku wena u hambanile na tona.
Na mina ndzi nga swi rhandza ku tlanga mintlangu yo karhi, kambe a ndzi swi koti. Ndzi lamale byongo naswona swa ndzi tikela ni ku famba kunene (cerebral palsy). Hambiswiritano a ndzi tshameli ku tiputa vusiwana. Ndzi tiphina hi ku endla leswi ndzi nga swi kotaka swo fana ni ku hlaya. Ndzi rhandza ku ya eHolweni ya Mfumo hikuva a ku na munhu la ndzi xopaxopaka hileswi ndzi nga xiswona. Ndza tsaka nakambe ku tiva leswaku Yehovha u rhandza vumunhu bya mina ku nga ri leswi ndzi langutekisaka xiswona. Kahle-kahle a ndzi tivoni ndzi ri munhu la lamaleke. Ndzi tivona ndzi ri munhu loyi a nga ni xiphiqo lexi hambaneke ni xa van’wana, lexi ndzi faneleke ndzi xi hlula.”
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 78]
MIKI, la nga ni malembe ya 25, u ri:
“A ndzi kota ku tlanga mintlangu yo hambana-hambana. Kambe, loko ndzi sungula ku tlhariha ndzi lo na swipfuketana ndzi nga ha koti ku endla nchumu.
Ndzi velekiwe ndzi ri ni vuvabyi bya mbilu. Swikombiso swa byona swi sungule ku tikomba loko ndzi sungula ku tlhariha. Ndzi endliwe vuhandzuri eka malembe ya tsevu lama hundzeke kambe nisweswi ndzi hatla ndzi karhala naswona nhloko ya mina yi tshamela ku pandza. Kutani ndzi tivekela tipakani leti ndzi nga ti fikelelaka hi ku olova. Hi xikombiso, ndzi kote ku va phayona ra nkarhi hinkwawo, ku nga ntirho lowu ndzi kotaka ku wu endla hi ku tsala mapapila ni ku chumayela hi riqingho. Vuvabyi bya mina byi tlhele byi ndzi pfuna leswaku ndzi va ni timfanelo leti a ndzi nga ri na tona, to kota ku tiyisela ni ku va ni xichavo.”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 74]
Vuvabyi lebyi nga tshungulekiki byi nga ku endla u titwa onge u le khotsweni, kambe Bibele yi tshembisa leswaku u ta ntshunxeka ku nga ri khale