Vantshwa Va Vutisa . . .

Ha Yini Ndzi Vabya Swonghasi?

LOKO Jason a ri ni malembe ya 13 hi vukhale, a tibyele leswaku siku rin’wana u ta tirha tanihi mutirheli wa nkarhi hinkwawo eBethele, le yindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha eBrooklyn, le New York. U tiendlele bokisi hi mapulangi naswona a ri vitana bokisi ra yena ra Bethele. U sungule ku hlengeletela eka rona swilo leswi a anakanya leswaku swi ta n’wi pfuna loko a sungula ntirho-vutomi wa yena eBethele.

Hambiswiritano, endzhaku ka tin’hweti tinharhu a hlanganise malembe ya 18 hi vukhale, Jason u kamberiwile ivi a kumeka a ri ni vuvabyi bya Crohn—ku nga vuvabyi lebyi nga tshungulekiki lebyi vavaka swinene bya rhumbu lerikulu. U ri: “Byi ndzi hete matimba. A ndzi tshamela ku bela Papa riqingho entirhweni ivi ndzi rila. A ndzi swi tiva leswaku leswi swi vula leswaku pakani ya mina yo ya eBethele yi hlangavetane ni xihinga.”

Vuvabyi i xivangelo lexikulu lexi endlaka “ku fikela namuntlha, swivumbiwa hinkwaswo sw[i] konya hi ku vaviseka.” (Varhoma 8:22) Vantshwa va timiliyoni ta ntsandza-vahlayi va le xikarhi ka vanhu lava vabyaka. Vantshwa vo tala va antswa hi ku famba ka nkarhi. Kambe van’wana va boheka ku langutana ni mavabyi lama tekaka nkarhi wo leha kumbe lawa minkarhi yin’wana ma xungetaka vutomi. Mavabyi man’wana lama hakanyingi ma karhataka vantshwa i asma, vuvabyi bya chukele, vuvabyi bya sickle cell, mavabyi lama tlulelaka, switshetshela, vuvabyi bya mianakanyo, ni khensa. Vantshwa van’wana va khomiwa hi mavabyi yo tala.

‘Ha Yini Leswi Swi Humelela Eka Mina?’

Ku engetela eka ntshikilelo wa miri, vuvabyi hakanyingi byi vanga ntshikilelo wa mianakanyo ni wa mintlhaveko. Hi xikombiso, loko vuvabyi byi endla leswaku u xwa exikolweni tin’hweti to hlayanyana, a wu nge saleli endzhaku eka ntirho wa xikolo ntsena kambe u nga ha titwa u hambanisiwe ni van’wana. Loko Sunny wa malembe ya 12 hi vukhale a boheke ku xwa exikolweni hikwalaho ko tshama exibedlhele nkarhi na nkarhi, wa vilela, ‘Xana vadyondzi-kulorhi va le ku endleni ka yini? Namuntlha ndzi kayela yini?’

Hilaha ku fanaka, ku kula hi tlhelo ra moya ku nga ha kavanyetiwa loko u vabya swinene lerova u nga swi koti ku va kona eminhlanganweni ya Vukreste kumbe hambi ku ri ku hlaya Bibele. Ehansi ka swiyimo leswi u lava nseketelo lowu engetelekeke hi tlhelo ra mintlhaveko ni ra moya. Eku sunguleni, u nga ha ala ku tshemba leswi kumiweke loko u kamberiwa. Endzhakunyana, u nga ha hlundzuka swinene, kumbexana u nga ha tihlundzukela wena n’wini, u nga ha anakanya leswaku a wu ta va hi ndlela yo karhi u papalate vuvabyi. U nga ha titwa onge u nga huwelela u ku, ‘Ha yini Xikwembu xi pfumelele leswi swi ndzi humelela?’ (Ringanisa Matewu 27:46.) Entiyisweni, swi tolovelekile ku va ni ntshikilelelo wo karhi.

Ku engetela kwalaho, muntshwa a nga ha anakanya leswaku loko o endla matshalatshala yo karhi lama hlawulekeke, yo tanihi ku va ni mahanyelo lamanene, Xikwembu xi ta susa vuvabyi bya yena. Hambiswiritano, mianakanyo yo tano yi nga ha vanga ku karhateka tanihi leswi Xikwembu xi nga tshembisiki ku hanyisa hi singita enkarhini lowu.—1 Vakorinto 12:30; 13:8, 13.

Kumbexana a wu langutela leswaku a wu nge boheki ku fa—leswaku u ta va wa ha hanya loko Xikwembu xi tisa “nhlomul[o] lo’wukulu.” (Nhlavutelo 7:14, 15, BX; Yohane 11:26) Loko swi ri tano, ku tiva leswaku u ni vuvabyi lebyi xungeteka vutomi swi nga ha ku tsema nhlana swinene. U nga ha tivutisa loko u endle xo karhi lexi u hlundzukiseke Yehovha ha xona, kumbe u nga ha anakanya leswaku Xikwembu xi hlawule wena leswaku xi ku ringa hi ndzingo wo karhi wa vutshembeki. Hambiswiritano, leyi a hi mianakanyo leyinene. Rito ra Xikwembu, Bibele ri ri: “Xikwembu xi nga ka xi nga ringiwi hi leswo biha; naswona, xona hi xoxe, a xi ringi munhu ni un’we.” (Yakobo 1:13) Vuvabyi ni rifu i swiphemu leswi nga tsakisiki swa xiyimo xa vanhu lexi nga kona sweswi, naswona hinkwerhu hi le hansi ka “nkari ni khombo.”—Eklesiasta 9:11.

Ku Langutana Ni Nchavo

Ku khomiwa hi vuvabyi lebyikulu ku nga ha ku vangela nchavo lowukulu eku sunguleni. Buku leyi nge How It Feels to Fight for Your Life yi boxa langutelo ra vantshwa va 14 lava khomiweke hi mavabyi lamakulu. Hi xikombiso, Anton la nga ni malembe ya khume hi vukhale, a chava leswaku u ta fa hi nkarhi lowu a hlaseriweke swinene hi asma. Naswona Elizabeth wa malembe ya 16 hi vukhale, loyi a karhatiwa hi khensa ya marhambu, a a chava ku ya eku etleleni ivi a nga ha pfuki.

Hambiswiritano, vantshwa van’wana va ni minchavo ya tinxaka to hambana—ku chava leswaku ku hava ni un’we la nga ta lava ku tekana na vona kumbe ku chava leswaku evuton’wini bya vona bya nkarhi lowu taka a va nge vi na vana lava hanyeke kahle. Vantshwa van’wana va chava leswaku va nga ha tluleta vuvabyi bya vona eka swirho swa ndyangu, ku nga khathariseki leswaku vuvabyi bya vona bya tlulela kumbe e-e.

Hambiloko vuvabyi lebyi byi ri exiyin’weni lexinene kumbe loko byi antswa, loko byi pfuka nakambe, minchavo yi nga ha sungula nakambe. Loko u tshame u va ni minchavo yo tano, wa swi tiva leswaku i ya xiviri hakunene. Lexi tsakisa, ku chava loku vaka kona eku sunguleni, ka mintlhaveko leyo biha ka hunguteka hi ku famba ka nkarhi. Kutani u nga ha sungula ku anakanyisisa swiyimo swa wena hi ndlela leyinene.

Ku Langutana Ni Vuvabyi

Jason, la boxiweke eku sunguleni u ri: “Loko wa ha ri muntshwa, u tivona u ri ni matimba yo endla xin’wana ni xin’wana. Kutani, hi xitshuketa loko u vabya ngopfu, sweswo swa hela. U tivona u dyuharile hi vusiku byin’we, hikuva a wa ha swi koti ku gingiriteka.” Ina, ku langutana ni swipimelo leswintshwa i ntlhontlho.

Jason u kume leswaku xiphiqo xin’wana lexikulu xi va kona loko van’wana va tsandzeka ku twisisa xiyimo xa wena. Jason u khomiwe hi leswi nga vuriwaka “vuvabyi lebyi nga vonakiki.” Ku languteka ka yena ehandle ku endla leswaku swiphiqo swa yena swa le ndzeni swi nga khorwisi. Jason wa hlamusela: “Miri wa mina a wu gayeli swakudya hilaha a wu fanele wu endla hakona, hikwalaho ndzi fanele ku dya nkarhi na nkarhi naswona ndzi dya swakudya swo tala ku tlula van’wana. Hambiswiritano, ndzi tshama ndzi larile. Nakambe, minkarhi yin’wana ndzi karhala lerova ndzi nga swi koti ku tshama ndzi hanyanyile ninhlikanhi. Kambe vanhu va vula marito lama kombisaka leswaku va ehleketa leswaku ndzi dya ku tlula mpimo kumbe ndza loloha. Va vula swilo swo fana ni leswi: ‘Wa swi tiva leswaku u nga humelela. Kambe a wu tikarhati nikatsongo!’”

Jason u ni tindzisana ta xinuna ni ta xisati leti minkarhi hinkwayo ti nga swi twisisiki leswaku ha yini a nga endli swilo leswi a swi endla eku sunguleni, tanihi ku famba na vona va ya tlanga bolo. Jason u ri: “Kambe ndza swi tiva leswaku loko ndzo vaviseka, ku ta hela mavhiki ndzi nga si hola. Va ni mboyamelo wo fanisa ku vaviseka ka mina ni ka vona ivi va ku, ‘U cemela leswaku a ta khathaleriwa.’ Entiyisweni loko vona va vaviseke ngopfu hiloko va suleke nenge, hikwalaho a va swi koti ku anakanya ku vaviseka loku ndzi ku twaka.”

Loko vuvabyi bya wena byi tikomba byi vanga ndzhwalo endyangwini wa ka n’wina, u nga ha karhatiwa hi ku tivona nandzu. Vatswari va wena na vona va nga ha tivona nandzu. Jason u ri: “Vatswari va mina va anakanya leswaku va nga ha va va ri vona lava ndzi tluleteke xiphiqo lexi. Hi ntolovelo vana va pfumelelana ni xiyimo xa vuvabyi endzhaku ka loko va tive leswi byi nga swona. Kambe vatswari va tikeriwa. Va kombela ku khomeriwa eka mina nkarhi na nkarhi. Nkarhi na nkarhi ndzi boheka ku endla leswi ndzi nga swi kotaka leswaku ndzi ringeta ku va ntshunxa eka ku tivona nandzu.”

Ku Ya eXibedlhele—A Swi Tsakisi

Ku ku tshamela ku ya eka dokodela ku nga ha vanga ku karhateka. Ku nga ha endla leswaku u tivona u nga nyawuri naswona u nga pfuni nchumu. Ku tshama ekamareni ra xibedlhele ro rindza loko wa ha yimele nkarhi wa wena wo vonana na dokodela swi nga ha ku chavisa. Joseph wa malembe ya 14 hi vukhale, la nga ni vuvabyi bya mbilu, u ri: “U titwa . . . u ri ni xivundza naswona a swi ta tsakisa loko un’wana o tshama na wena.” Lexi vavisaka, vantshwa van’wana a va wu kumi nseketelo wo tano, hambi ku ri eka vatswari va vona.

Hilaha ku fanaka ku kamberiwa ka vutshunguri ku nga ha vanga ku karhateka. Entiyisweni, vukamberi byin’wana swi nga ha endleka byi nga tsakisi ku sukela eku sunguleni. Kutani, endzhaku ka kwalaho, u nga ha boheka ku tiyisela masiku kumbe mavhiki lama nga tsakisiki loko wa ha rindzele vuyelo. Kambe tsundzuka leswi: Ku endliwa vukamberi bya vutshunguri a swi fani ni ku tsala xikambelo exikolweni; ku va u ri ni ni xiphiqo lexi lavaka vutshunguri a swi vuli swona leswaku u tsandzekile hi ndlela yo karhi.

Kahle-kahle, vukamberi byi nga nyikela rungula leri pfunaka swinene. Byi nga ha kombisa leswaku u ni xiphiqo lexi lavaka vutshunguri lexi tshungulekaka hi ku olova. Kumbe, loko swi nga ri tano, vukamberi byi nga ha pfuna ku kombisa leswi u faneleke u swi endla leswaku u kota ku langutana ni vuvabyi. Hambiswiritano, byi nga ha tlhela byi kombisa leswaku a wu na byona vuvabyi byo karhi lebyi ehleketeleriwaka. Hikwalaho ringeta ku nga tsutsumeli ku fikelela makumu yo karhi malunghana ni xiyimo xa wena.

Ku vilela ku tlula mpimo swi ta ku hlakata. Bibele yi ri: “Ku kanakana, loko ku le mbilwini ya munhu, ka ṅwi tov̌a.” (Swivuriso 12:25) Ematshan’weni ya sweswo, Xikwembu xi hi khutazaka ku xi byela leswi hi karhataka. Hi fanele hi tshemba leswaku xa hi khathalela naswona xi ta hi nyika nkongomiso wa xona ni vutlharhi byo langutana ni xiphiqo hi ndlela leyi antswaka swinene leyi kotekaka.—Pisalema 41:3; Swivuriso 3:5, 6; Vafilipiya 4:6, 7; Yakobo 1:5.

Ha tsaka leswi Muvumbi wa hina, Yehovha Xikwembu, a endleke malunghiselelo yo tisa misava leyintshwa ya ku lulama. U ta tlhela a pfuxa lava feke, a va nyika lunghelo ro tiphina hi misava yoleyo leyintshwa. Bibele ya hi tiyisekisa leswaku enkarhini wolowo “a ku nga v̌i na munhu . . . l’a nga ta ku: nḍa v̌abya!”—Esaya 33:24.

Ku fikela enkarhini wolowo, u nga ha boheka ku langutana ni vuvabyi lebyikulu. Hambiswiritano, ku ni swo tala leswi pfunaka leswi u nga swi endlaka leswaku u langutana ni xiyimo xa wena hi ndlela leyi humelelaka. Hi ta hlamusela mhaka leyi eka xihloko xa nkarhi lowu taka.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

U nga ha tivutisa, ‘Ha yini Xikwembu xi pfumelele leswi swi ndzi humelela?’