Ndzima 10

Ha Yini Munghana Wa Mina A Ndzi Twise Ku Vava?

“Mina na Kerry a hi ri vanghana lavakulu. A ndzi hamba ndzi hundza ndzi n’wi teka hi movha loko hi huma entirhweni hikuva a a nga ri na movha. Kambe, ku nga ri khale ndzi xiye leswaku a a lava ku va munghana wa mina hileswi ndzi n’wi pfunaka.

“A a nghena emovheni a ri karhi a vulavula eka selfoni kumbe a ri karhi a tsala ti-sms. A nga si tshama a nkhensa leswi ndzi n’wi pfunaka hi xo famba naswona a nga ha humesi ni mali ya petirolo. A a tshamela ku sola-sola van’wana. Ndzi tisole ngopfu ku va ndzi n’wi tshike a tlanga hi mina nkarhi wo leha swonghasi!

“Hiloko siku rin’wana ndzi n’wi hlamusela leswaku a ndzi nge he swi koti ku n’wi landza loko a huma entirhweni. Ku sukela siku rero, a nga ha swi lavanga ku ndzi vona, kutani ndzi namba ndzi kholwa leswaku a a lava ku va munghana wa mina ntsena hileswi a ndzi n’wi pfuna. Sweswo swi ndzi twise ku vava ngopfu!”—Nicole.

MHAKA leyi yi nga endleka eka vanhu lava nga vanghana lavakulu. U nga va vona namuntlha va ri munyu ni nyama kambe mundzuku va ri kondlo ni ximanga. Ha yini vanghana lavakulu va pfa va jikelana?

● Eka Jeremy, vuxaka bya yena ni munghana wa yena lonkulu byi fe loko a rhurhela ekule swinene. Jeremy u ri: “Endzhaku ka loko a rhurhile u nambe a rivala hi mina, a nga ha ndzi foneli, sweswo swi ndzi twise ku vava swinene.”

● Kerrin u xiye leswaku munghana wa yena lonkulu, loyi va veke vanghana malembe ya ntlhanu u sungule ku cinca. Kerrin u ri: “Mahanyelo ni mavulavulelo ya yena ma sungule ku ndzi karhata. U sungule ku sola-sola swilo leswi mina ndzi swi tekaka swi ri swa risima. Loko hi ringeta ku bula hi mhaka leyi, u ndzi byele leswaku ndza tivona naswona a ndzi tshembeki nileswaku vunghana bya hina a byi n’wi pfuni hi nchumu!”

● Vuxaka bya Gloria ni munghana wa yena byi lo na swipfuketana byi fa. Gloria u ri: “Eku sunguleni a hi ri vanghana lavakulu naswona u ndzi byele leswaku ndzi fana ni sesi eka yena. Hiloko a nga ha lavi ku va na mina kutani a vula swivangelo swo ka swi nga twali.”

● Laura na Daria va tlulane milenge loko Daria a n’wi tekela jaha rakwe. Laura u ri: “A a heta nkarhi wo leha a bula ni jaha ra mina efonini hambileswi a a swi tiva leswaku mina na rona ha rhandzana. Ndzi xengiwe hi munghana wa mina lonkulu ndzi tlhela ndzi lahlekeriwa hi munghana wa vukati, hi nkarhi wun’we!”

Xana Timhaka Ti Onhake Kwihi?

Hinkwerhu ha swi endla swihoxo. Kutani swi nga ku hlamarisi loko munghana wa wena a endla kumbe a vula nchumu lowu nga ta ku twisa ku vava. Ntiyiso wa mhaka hileswaku na wena u tshama u twisa van’wana ku vava. (Eklesiasta 7:22) Nhwanyana la vuriwaka Lisa u ri: “Hinkwerhu a hi hetisekanga, kutani minkarhi yin’wana hi ta pfa hi tlulana milenge.” Hi ntolovelo loko mi nga kumani hikwalaho ko va mi nga twisisananga emhakeni yo karhi swi ta va swinene leswaku mi bula hi yona.

Kambe, minkarhi yin’wana lexi endlaka mi nga kumani i ku xiya leswaku mi tala ku nga pfumelelani hilaha a swi ri hakona loko ma ha sungula vunghana bya n’wina. Tsundzuka leswaku loko u ri karhi u kula, u sungula ku rhandza swilo leswi a wu nga swi rhandzi loko wa ha ri ntsongo kutani swi tano ni hi munghana wa wena. Xana u nga endla yini loko u xiya leswaku vunghana bya n’wina byi le ku mbombomeleni?

Ndlela Yo Pfuxa Vunghana Lebyi Faka

Xana u tshama u handzukeriwa hi hembe? U endle yini ha rona? Xana u nambe u ri lahla? kumbe u ri rhungile? A swi kanakanisi leswaku xiboho lexi u xi endleke xi titshege hi ndlela leyi a ri handzuke ha yona ni leswaku u ri rhandza ku fikela kwihi. Loko ku ri leswaku a wu ri rhandza hakunene u ringete ku kuma tindlela to ri rhunga. Ko tala swi tano hi vunghana lebyi nga le khombyeni. Swi ta ya hi leswaku i yini lexi hoxeke vunghana bya n’wina ekhombyeni nileswaku mi byi teka byi ri bya risima ku fikela kwihi.a

Hi xikombiso, loko munghana wa wena a vule swo karhi leswi ku twiseke ku vava kumbe a endle swo karhi leswi nga ku tsakisangiki, u nga ha tlhantlha xiphiqo xexo hi ku tirhisa ndzayo leyi kumekaka eka Pisalema 4:4, leyi nge: ‘Vulavula hi mbilu ya wena loko u ri esangweni ra wena, kutani u miyela.’ Kutani rhanga hi ku anakanyisisa kahle u nga si dlaya vunghana byebyo. Xana munghana wa wena u endle hi vomu? Loko u nga tiyiseki, tibyele leswaku a a nga tiyimiselanga ku ku twisa ku vava! Minkarhi yo tala u nga pfumelela ‘rirhandzu leswaku ri funengeta swidyoho swo tala.’—1 Petro 4:8.

Nakambe u nga ha tivutisa loko u nga hoxanga xandla emhakeni leyi. Hi xikombiso, loko munghana wa wena a paluxa mhaka leyi nga xihundla xa wena na yena, kumbexana u n’wi rhwexe mhaka leyi a yi n’wi tikela. Mhaka yin’wana leyi u nga anakanyaka ha yona hileswaku kumbexana u tihundzule xihlekiso hi ku vulavula ngopfu kumbe ku vulavula swilo leswi humeke ndleleni. (Swivuriso 15:2) Loko swi ri tano, tivutise, ‘Xana ndzi fanele ku cinca leswaku munghana wa mina a ta ndzi xixima?’

“A Hi Lunghise Xiphiqo Xa Hina”

Kambe, u fanele u endla yini loko u vona leswaku u nge swi koti ku rivala hi mhaka leyi? Loko swi ri tano, swi ta va swinene ku bula ni munghana wa wena. Kambe u nga buli na yena u hlundzukile. Bibele yi ri: “Munhu wo kariha u pfuxa mholovo, kambe loyi a hlwelaka ku hlundzuka u timela ku holova.” (Swivuriso 15:18) Kutani yima kukondza mbilu ya wena yi wa ku ri kona u lulamisaka xiphiqo lexi.

Loko u ya bula ni munghana wa wena, tsundzuka leswaku xikongomelo xa wena a hi ku ‘tlherisela swo biha hi swo biha.’ (Varhoma 12:17) Kambe i ku pfuxa vunghana bya n’wina. (Pisalema 34:14) Kutani vulavula swi huma embilwini. U nga ha ku, “I khale hi ri vanghana. A hi lunghise xiphiqo xa hina.” Loko se u tiva lexi vangeke xiphiqo xa n’wina, swi ta ku olovela ku pfuxa vunghana bya n’wina. Hambiloko munghana wa wena a nga lavi leswaku mi bula hi mhaka leyi, u ta chaveleriwa hi ku tiva leswaku u ringetile ku pfuxa vunghana bya n’wina.

Hambiswiritano tiyiseka leswaku hambileswi ku nga ni “vanakulobye lava tshamaka va lunghekele ku tshovelelana” ku ni “munghana la namarhelaka ku tlula makwavo.” (Swivuriso 18:24) Ntiyiso hi leswaku hambi ku ri vanghana lavakulu minkarhi yin’wana va pfa va hlundzukelana. Loko mo tshuka mi hlundzukelanile endla hinkwaswo leswi u nga swi kotaka leswaku mi pfuxa vunghana bya n’wina. Loko u tiyimisela ku tlhantlha swiphiqo leswi dlayaka vunghana, sweswo swi kombisa leswaku se wa kula.

HLAYA LESWI ENGETELEKEKE HI MHAKA LEYI EKA VHOLUMO 1, NDZIMA 8

[Nhlamuselo ya le hansi]

MATSALWA

“Loko swi koteka, swi titshege hi n’wina, vanani ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.”—Varhoma 12:18.

XITSUNDZUXO

Loko u twe leswaku munghana wa wena u vule swo karhi ha wena, rhanga hi ku twa leswaku yena u ri yini u nga si endla xiboho.—Swivuriso 18:13.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Vanhu lava va nga vanghana lavanene a va karhateki loko vanghana va vona va endla swilo swin’wana va ri voxe ni loko va tolovelana ni vanhu van’wana. (Swivuriso 25:17) Loko u nga lavi leswaku munghana wa wena a tolovela vanhu van’wana kumbe u nga n’wi pfumeleli leswaku a beriwanyana hi moya, swi nga hoxa vunghana bya n’wina ekhombyeni.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Loko ndzi lava ku vulavula ni munghana wa mina loyi a nga ndzi twisa ku vava hi ndlela yo karhi, ndzi ta sungula hi ku ․․․․․

Hambiloko leswi munghana wa mina a swi endleke swi ndzi hlundzukisile, ndzi ta rhandza leswaku hi rivalelana hi ku ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● I yini leswi endlaka leswaku minkarhi yin’wana vanghana va nga twani?

● I swihoxo swa muxaka muni leswi u nga kotaka ku swi rivala, naswona hi swihi leswi u nga rhandzaka ku bula ha swona ni munghana wa wena loyi a ku twiseke ku vava?

● I yini leswi u nga swi dyondzaka loko munghana wa wena o tshuka a ku dyohela hi ndlela yo karhi?

● I yini leswi u nga swi endlaka leswaku u tisirhelela eka khombo ro twisiwa mbilu ku vava hi munghana wa wena?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 95]

Loko a swo koteka leswaku hi tlhela hi va vanghana, a ndzi nga ta langutela leswaku a endla swilo hi ndlela leyi ndzi lavaka ha yona ntsena. A ndzi ta n’wi yingisa ni ku n’wi sekela eka leswi a swi vulaka, ndzi nga tshameli ku xopaxopa swihoxo swa yena. Sweswi ndza swi vona leswaku ku aka vunghana lebyi tiyeke swi lava hi tlhantlha swiphiqo ni ku hlula swihinga swin’we.’’—Keenon

[Xifaniso lexi nga eka tluka 94]

Loko vanghana va nga twani hikwalaho ka xiphiqo xo karhi swi fana ni hembe leri handzukeke, tanihi leswi ri nga rhungiwaka vunghana na byona byi nga pfuxiwa