Ndzima 12

Hi Rihi Khombo Ra Ku Hleva?

“Ndzi tshama ndzi ya exinkhubyanini xin’wana kutani hi xamundzuku xa kona ku twala leswaku ndzi etlele ni jaha rin’wana exinkhubyanini xexo. Wolawo a ku ri mavunwa!”—Linda.

“Minkarhi yin’wana ndzi ta twa mavarivari ya leswaku ndzi rhandzana ni nhwanyana wo karhi, nhwanyana loyi kahle-kahle ndzi nga si tshamaka ndzi n’wi vona hi lawa ya ka mina! Vanhu vo tala lava haxaka mhaka a va kali va lava ku tiva loko yi ri ntiyiso.”—Mike.

RIHLEVO ri nga pfilunganya vutomi bya wena. Swi ve tano hi Amber la nga ni malembe ya 19. U ri: “A va tshamela ku ndzi hleva. Ku twale mavarivari ya leswaku ndzi humese khwiri ko hlayanyana nileswaku a ndzi xavisa swidzidzirisi ndzi tlhela ndzi swi dzaha. Ha yini vanhu va ndzi hembela? Na mina a ndzi swi tivi!”

Leswi swi olovaka ku tsala e-mail ni sms, mufana kumbe nhwanyana la nga ni mbilu yo biha a nga ku onha vito a nga kalanga a pfula nomu. Ko laveka ntsena rungula ro koma ro biha ivi a ri rhumela eka vanhu vo tala lava rhandzaka timhaka! Minkarhi yin’wana vanhu va va ni web site leyi xikongomelo xa yona ku nga ku onha munhu vito. Se swi tolovelekile leswaku vanhu va hleva van’wana hi ku tirhisa leswi vuriwaka ti-blog, kambe leswi va swi tsaleke eka tona va nge pfuki va swi vurile eka van’wana.

Kambe, xana minkarhi hinkwayo swi bihile ku vulavula hi vanhu van’wana?

Fungha xiga lexi landzelaka hi leswaku i ntiyiso kumbe i mavunwa.

Minkarhi hinkwayo swi bihile ku vulavula hi vanhu. □ I ntiyiso □ I mavunwa

Hi yihi nhlamulo leyi kongomeke? Loko ku ri leswaku u vulavula hi vona kambe u nga va onhi vito, a swi bihanga. Entiyisweni Bibele yi hi byela leswaku hi fanele hi “lava ku tiva hi vanhu van’wana.” (Vafilipiya 2:4, New Century Version) Leswi a swi vuli leswaku hi fanele hi nghena timhaka ta vanhu leti nga hi khumbiki. (1 Petro 4:15) Kambe mabulo lama tolovelekeke ma hi pfuna hi tiva leswi endlekaka, tanihi leswaku i vamani va tekanaka nileswaku i mani la nga kuma n’wana. Ntiyiso wa mhaka hi leswaku a hi nge vuli leswaku ha va rhandza vanhu kambe hi nga ri na mhaka na vona!

Hambiswiritano, a swi sukeli kule leswaku mabulo lama tolovelekeke ma hundzuka rihlevo. Hi xikombiso, munhu a nga vula leswaku “Gezani na Tinyiko va nga va mpatswa lowunene,” kambe a nga tiyimiselanga ku va onha vito, nilokoswiritano, un’wana a nga ha chela munyu a ku, “Gezani na Tinyiko i mpatswa,” hambileswi Gezani na Tinyiko va nga rhandzaniki. U nga vula leswaku ‘sweswo a hi nchumu,’ kambe a swi tano eka Gezani na Tinyiko!

Julie la nga ni malembe ya 18 u tshama a twisiwa ku vava hileswi ku haxiweke mavunwa yo tano ha yena. U ri: “Swi ndzi hlundzukisile naswona swi endle leswaku ndzi nga ha tshembi vanhu van’wana.” Jane wa malembe ya 19 na yena u tshama a langutana ni xiyimo lexi fanaka. U ri: “Ndzi hetelele ndzi nga ha swi lavi ku hlangana ni jaha leri ku vuriwaka leswaku ndzi rhandzana na rona,” naswona u ya emahlweni a ku, “a hi lo tolovelana ntsena kutani a ndzi vona swi nga fanelanga ku va hi tshika ku vulavurisana hi ku chava leswaku van’wana va ta vulavula hi hina!”

Xiya Ndlela Leyi U Vulavulaka Ni Van’wana Ha Yona

Xana u nga ri lawula njhani ririmi ra wena leswaku u nga hlevi? Leswaku hi hlamula xivutiso xexo, anakanya hi ndlela leyi swi lavaka ku xalamuka ha yona loko u chayela epatwini leri taleke timovha. A hi nge hi xitshuketa u vona swo karhi emahlweni kutani u fanele u yima. Loko u xalamukile u ta hatla u yimisa movha wa wena leswaku u papalata khombo.

Swi tano ni hi mabulo. Hi ntolovelo u nga swi xiya leswaku bulo se ri huma endleleni. Loko u xiya sweswo, swi nga va njhani u sungula mhaka yin’wana kumbe u siya vanhu volavo va sala va hleva va ri voxe? Loko wo ya emahlweni ni bulo rero, swi tive leswaku u ta vavisa van’wana. Mike u ri: “Ndzi tshama ndzi vula leswaku nhwanyana un’wana u rhandza vafana ivi mhaka leyi yi fika etindleveni ta yena. A ndzi yi rivali ndlela leyi a a karihe ha yona loko a ta eka mina, a a twe ku vava ngopfu hileswi ndzi vulavuleke ndzi nga rhanganga hi ku anakanya. Ndzi kombele ndzivalelo kutani a ndzi rivalela, kambe a swi ndzi tsakisi ku tiva leswaku ndzi n’wi twise ku vava hi ndlela yoleyo!”

A swi kanakanisi leswaku marito ma tlhava. Hambi ku ri Bibele ya vula leswaku “u kona la vulavulaka handle ko anakanya ku fana ni ku tlhava ka banga.” (Swivuriso 12:18) Sweswo swi kandziyisa mhaka ya leswaku u fanele u anakanya leswi u nga ta swi vula u nga si pfula nomu! I ntiyiso leswaku a swi olovi ku miyela loko ku vulavuriwa hi mhaka leyi tsakisaka. Hambiswiritano, Carolyn la nga ni malembe ya 17 u ri: “U fanele u xiya leswi u swi vulaka. Loko mhaka yoleyo u nga yi twanga eka munhu la tshembekaka, u nga tikuma u hangalasa mavunwa.” Kutani loko u twa mhaka leyi twalaka yi ri rihlevo, tirhisa ndzayo ya muapostola Pawulo leyi nge, “swi endleni xikongomelo xa n’wina ku hanya hi ku rhula ni ku karhatekela timhaka ta n’wina.”—1 Vatesalonika 4:11.

U nga endla njhani leswaku u vulavula hi van’wana kambe u nga ngheneli etimhakeni ta vona? Loko u nga si vulavula hi munhu wo karhi, tivutise: ‘Xana ndza tiyiseka hi mhaka leyi? Hi xihi xikongomelo xa mina xo vulavula hi yona? Xana ku vulavula ka mina hi munhu yoloye ku ta yi khumba njhani ndhuma ya mina?’ Xivutiso lexo hetelela i xa nkoka hikuva ku tiviwa u ri munhu la hlevaka swi paluxa swo tala hi wena ku tlula munhu loyi u vulavulaka ha yena.

Loko Ku Ri Wena La Hleviwaka

Xana u fanele u endla yini loko vanhu va tshamela ku ku hleva? Eklesiasta 7:9 yi ri: “U nga hatliseli ku hlundzukisiwa emoyeni wa wena.” Ematshan’weni ya sweswo ringeta ku nga yi tekeli enhlokweni mhaka yoleyo. Bibele yi ri: “U nga nyikeli mbilu ya wena emaritweni hinkwawo lawa vanhu va ma vulavulaka, . . . hikuva mbilu ya wena yi swi tiva ko tala leswaku wena, wena n’wini u rhukane van’wana.”—Eklesiasta 7:21, 22.

I ntiyiso leswaku rihlevo a ri lulamanga nikatsongo. Kambe, loko rihlevo rero ro ku hlundzukisa ku tlula mpimo, u nga onha ndhuma ya wena ku tlula leswi rihlevo ri nga swi endlaka! Kutani swi nga va swinene ku endla hilaha Renee a endleke hakona! U ri: “Hi ntolovelo ndzi twa ku vava loko munhu a vula swo biha ha mina kambe ndzi ringeta ku va ndzi nga yi tekeli enhlokweni mhaka yoleyo. Ndza swi tiva leswaku vhiki leri taka va ta va va vulavula hi munhu un’wana.”a

Tlhariha kutani u sungula mhaka yin’wana leswaku mi papalata ku hleva. Kutani loko ku ri wena la hleviweke, u nga hundzeleti swilo hi ku kariha ku tlula mpimo. Endla leswaku mintirho ya wena leyinene ku va yona yi ku vulavulelaka. (1 Petro 2:12) Loko wo endla tano, u ta kondletela vuxaka lebyinene ni van’wana naswona u ta tshama u ri la amukelekaka eka Xikwembu.

[Nhlamuselo ya le hansi]

MATSALWA

“Loyi a rindzaka nomu wakwe u hlayisa moya-xiviri wakwe. Loyi a yi pfulaka swinene milomu yakwe—u ta lovisiwa.”—Swivuriso 13:3.

XITSUNDZUXO

Loko munhu a lava ku hleva na wena, u nga ha ku: “A ndzi ntshunxeki ku vulavula hi mhaka leyi, ngopfu-ngopfu leswi n’wini wa mhaka a nga riki kona leswaku a ta tihlamulela.”

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Ku yingisa ntsena munhu la hlevaka swi fana niloko u pfumelelana ni leswi a swi vulaka. Hi ku pfumelela munhu la hlevaka leswaku a ya emahlweni a vulavula, u endla leswaku rihlevo rero ri hangalaka hi ku hatlisa!

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Enkarhini lowu taka loko ndzi twa ndzi lava ku haxa mhaka leyi ngo va mavarivari, ndzi ta ․․․․․

Loko ndzo twa leswaku ku ni loyi a ndzi dyaka swirhendze, ndzi ta lunghisa mhaka yoleyo hi ku ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Xana hi nga vulavula hi vanhu van’wana loko swi te yini?

● Xana u tshama u hleviwa, loko swi ri tano, u dyondze yini emhakeni yoleyo?

● Xana ku hangalasa rihlevo swi nga yi onha njhani ndhuma ya wena?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 107]

“Hakunene ndzi dyondzile loko munhu loyi ndzi n’wi hleveke a twile hi mhaka yoleyo kutani a ta ndzi vutisa. A ku nga ri na ndlela yo n’wi papalata! Ndzi dyondze leswaku swa antswa ku tshembeka eka munhu ku ri ni ku n’wi dya swirhendze!”—Paula

[Xifaniso lexi nga eka tluka 108]

Rihlevo ri onha ndhuma ya un’wana ku fana ni tlhari leri dlayaka