Vantshwa Va Vutisa . . .

Ndzi nga ri timela njhani rihlevo?

“Siku rin’wana ndzi ye exinkhubyanini, kutani hi xamundzuku xa kona ku hangalake mavarivari ya leswaku ndzi etlele ni mufana un’wana kwale. Wolawo a ku ri mavunwa ya rihlaza!”—Linda.a

“Minkarhi yin’wana a ndzi twa mavarivari ya leswaku ndzi rhandzana ni munhu un’wana, loyi entiyisweni ndzi nga n’wi tiviki nileswaku i mani! Vanhu vo tala lava hlevaka a va tikarhati hi ku kuma vuxokoxoko bya mhaka.”—Mike.

RIHLEVO ri nga ku pfilunganya. Amber wa malembe ya 19 hi vukhale u swi tiva kahle sweswo. U ri: “Vanhu a va tshamela ku ndzi hleva. Ku hangalake mavarivari ya leswaku ndzi tikile nileswaku ndzi xixe nyimba, naswona ndzi xava ni ku xavisa swidzidzirisi naswona ndza swi tirhisa. Ha yini vanhu va ndzi hembela? Xivangelo xa kona a ndzi xi tivi na switsanana!”

Ku Hangalasa Mavunwa Hi Switirhisiwa Swa Thekinoloji

Loko vatswari va wena va ha ri emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi, hakanyingi rihlevo a a ri hangalasiwa hi nomu. Kambe, namuntlha ri hangalasiwa hi switirhisiwa swa thekinoloji. Mufana kumbe nhwanyana la lavaka ku ku onha vito ni ndhuma ya wena a nga endla tano a nga kalanga a pfula nomu kambe a nga tirhisa ti-e-mail ni fambiselo ro rhumela rungula hi Internet. Swo lava ntsena ku thayipa rungula ro koma kutani mavunwa ya rihlaza lama vavisaka ma fika eka vanhu vo tala lava ma rindzeleke hi mahlo-ngati.

Van’wana va vula leswaku Internet hi yona yi tirhisiwaka ngopfu masiku lawa ku hangalasa mavunwa ku tlula riqingho. Minkarhi yin’wana ku endliwa Website yo karhi leswaku ku ta thyakisiwa vito ra munhu. Hi ntolovelo, ti-Website leti tameleke rungula ra munhu, ti tele hi rihlevo leri hambi ku ri munhu a nge pfuki a ri vurile hi nomu wakwe. Entiyisweni, eka nkambisiso wun’wana vantshwa lava endlaka 58 wa tiphesente, va vule leswaku va twe ku vava hi swilo swo biha leswi tsariweke malunghana na vona eka Internet.

Ha yini rihlevo ri andze swonghasi?

Xana Swi Bihile Ku Vulavula Hi Vanhu?

Xana leswi landzelaka i ntiyiso kumbe i mavunwa?

Ku vulavula hi vanhu swi bihile minkarhi hinkwayo. □ I ntiyiso ◻ I Mavunwa

Xana hi yihi nhlamulo leyi nga yona? Entiyisweni, swi ya hileswaku u vulavula yini hi munhu wa kona. Loko swi ri leswaku mo tidyela mabulo ntsena, ku ni nkarhi lowu swi nga bihangiki ku vulavula hi vanhu vo karhi. Bibele yi hi byela leswaku hi “veka tihlo etimhakeni ta van’wana.” (Vafilipiya 2:4, New Century Version) Kambe sweswo a swi vuli leswaku hi fanele hi rhandza timhaka leti nga hi khumbiki. (1 Petro 4:15) Hakanyingi vanhu va tidyela mabulo hi timhaka to fana ni leswaku i mani a cataka, la nga ni n’wana ni loyi a lavaka ku pfuniwa hi ndlela yo karhi. Mhaka ya xiheri hileswaku a hi nge swi koti ku vula leswaku ha va khathalela van’wana loko hi nga vulavuli hi vona.

Hambiswiritano, ku dya mabulo ntsena swi nga hundzuka rihlevo leri vavisaka. Hi xikombiso, munhu a nga ha ku “Gezani na Tinyiko va fanelana” un’wana a nga ha ku “Gezani na Tinyiko va rhandzana”—hambileswi Gezani na Tinyiko va nga tiviki nchumu hi ta ku rhandzana ka vona. U nga ha vona onge ‘a hi mhaka yikulu ko va mavarivari ntsena’—kambe eka Gezani na Tinyiko a swi tano!

Julie, wa 18 wa malembe hi vukhale, u tshama a hleviwa hi ndlela yo tano. U ri: “Swi ndzi nyangatse ngopfu, naswona ndzi sungule ku ka ndzi nga ha tshembi munhu.” Jane, wa malembe ya 19 hi vukhale, a a ri eka xiyimo lexi fanaka. U ri: “Ndzi hetelele ndzi papalata mufana loyi a ku vuriwa leswaku ndzi rhandzana na yena, a swi nga twali leswaku hi tshika vunghana bya hina hi nga ha vulavurisani, hikuva a hi ri vanghana ntsena naswona a ndzi anakanya leswaku ku vulavula ka hina a ku nge pfuxi mavarivari.”

Swi lo dla, leswaku rihlevo ra vavisa swinene. Kambe, vo tala lava vavisiweke hi rihlevo va pfumela leswaku na vona va tshama va hleva un’wana. Mhaka ya xiheri hileswaku loko ku vulavuriwa ku biha hi munhu un’wana, munhu a nga tikuma a hlanganyerile emhakeni ya kona. Ha yini? Philip wa malembe ya 18 hi vukhale, u ri: “Ku hleva i ndlela ya ku balekela swiphiqo. Vanhu va vona swi antswa ku karhateka hi swiphiqo swa van’wana ematshan’weni yo karhateka hi swa vona.” Kambe, xana u nga endla yini loko mabulo lamanene ma hundzuka rihlevo?

Lawula Mabulo Hi Vutlhari!

Anakanya hi vutshila lebyi lavekaka byo chayela egondzweni ra mphesamphesa. Hi ku copeta ka tihlo, xiyimo xi nga ha cinca ku laveka leswaku u cinca tilayini, u hunguta rivilo kumbe u yima. Loko u xalamukile naswona u khathala hi vuhlayiseki, wa swi vona leswi nga ta humelela le mahlweni kutani u teka goza leri faneleke.

Swa fana ni hi mabulo. Hi xitalo wa swi vona loko mabulo ma hundzuka rihlevo. Loko sweswo swi humelela, cinca bulo hi vutlhari mi teka tin’wana. Loko u nga endli tano, u tivonela rihlevo i chefu. Mike u ri: “Ndzi vule nchumu lowu nga fanelangiki malunghana ni nhwanyana un’wana—ndzi ku u rhandza vafana—hiloko mhaka leyi yi ya fika etindleveni takwe. A ndzi nge swi rivali leswi a ndzi byeleke swona, kunene marito ya mina a ma n’wi vavisile. Hi rivalelanile, kambe a ndzi nga tsaki ku tiva leswaku ndzi vavise munhu un’wana hi ku hleva!”

Entiyisweni, swi lava xivindzi leswaku munhu a sivela mabulo lama hundzukaka rihlevo. Nilokoswiritano, swi hi laha Carolyn, la nga ni malembe ya 17 a vulaka ha kona, u ri: “U fanele u hlawula marito ya wena. Loko mhaka u nga yi twanga hi n’wini wa yona, u nga ha hangalasa mavunwa.”

Leswaku u sivela rihlevo, landzela xitsundzuxo lexi xa matsalwa lawa lama humaka eBibeleni:

“Ku tlula nawu a ku pfumaleki emaritweni yo tala, kambe loyi a tshamaka a kambela milomu yakwe u endla hi vutlhari.” (Swivuriso 10:19) Loko u vulavula ngopfu, swa olova leswaku u vula nchumu lowu endzhaku u nga ta tisola ha wona. Kutani swa antswa u tiviwa tanihi munhu wo miyela ku ri na ku tiviwa tanihi jakatsa!

“Mbilu ya lowo lulama ya anakanyisisa leswaku a ta hlamula; kambe nomu wa lavo homboloka wu phyaphyarha swilo swo biha.” (Swivuriso 15:28) Rhanga u anakanya u nga si vulavula!

“Un’wana ni un’wana wa n’wina a a vulavule ntiyiso eka warikwavo.” (Vaefesa 4:25) Loko u nga si hlamusela mhaka, tiyiseka leswaku i ntiyiso.

“Leswi mi lavaka vanhu va swi endla eka n’wina, swi endleni eka vona hilaha ku fanaka.” (Luka 6:31) Loko u nga si hlamusela mhaka yo karhi hi munhu un’wana hambiloko yi ri ntiyiso, tivutise, ‘Xana a ndzi ta titwa njhani loko a ko va mina ndzi vulavuriwaka hi ndlela leyi?

“A hi lavisiseni swilo leswi endlaka ku rhula ni swilo leswi akaka eka van’wana.” (Varhoma 14:19) Hambi ku ri ku tidyela mabulo swi nga vavisa van’wana loko bulo ra kona ri nga aki.

“Swi endleni xikongomelo xa n’wina ku hanya hi ku rhula ni ku karhatekela timhaka ta n’wina ni ku tirha hi mavoko ya n’wina.” (1 Vatesalonika 4:11) U nga rhandzi timhaka ta van’wana. Tirhisa nkarhi wa wena hi vutlhari.

Loko Vanhu Va Tshamela Ku Ku Hleva

Swa olova ku vula leswaku rihlevo a ri lulamanga kambe loko swi ta eka ku ri papalata hi ku kongoma a swi olovi. Kambe loko u hleviwa, swi nga ku hlundzukisa swinene. “A ndzi vona onge a ndzi nge he pfuki ndzi ve ni vanghana,” ku vula Joanne wa malembe ya 16 hi vukhale, loyi a hleviweke hi ndlela yo biha. Minkarhi yin’wana a ndzi rila kukondza ndzi biwa hi vurhongo. A ndzi titwa onge ndzi onhiwe vito!”

Xana u nga endla yini loko u hleviwa hi mhaka leyi nga riki ntiyiso?

◼ Kambisisa xivangelo lexi endleke vanhu va vulavula hi ndlela yoleyo. Ringeta ku kuma leswi kuceteleke vanhu va kona va ku hleva. Van’wana vo vabya ku hleva, leswaku va ta voniwa va ri lava tivaka timhaka. Karen, wa 14 wa malembe hi vukhale, u ri: “Va lava leswaku vanhu va va teka va ri lava tivaka timhaka hi ku vulavula hi vanhu van’wana.” Ku nga titshembi swi nga endla vantshwa van’wana va vulavula swo biha hi van’wana ku endlela leswaku vona va vonaka va antswa. Renee, wa malembe ya 17 hi vukhale, u ringanyeta xivangelo xin’wana lexi endlaka vanhu va hleva. U ri: “Vanhu va phirhekile. Va lava ku vona van’wana va tlulana milenge leswaku va ta hleka.”

◼ Tikhome. Munhu loyi a vavisiweke hi rihlevo kutani a tsandzeka ku tikhoma hi ku titwa a ri ni tingana naswona a ri ni xikhomela a nga teka goza leri a nga ta tisola endzhaku ha rona. Swivuriso 14:17 yi ri: “Loyi a hatliselaka ku hlundzuka u ta endla vuphukuphuku.” Hambileswi swi olovaka ku swi vula ku tlula ku swi endla, lowu hi wona nkarhi wa ku tikhoma. Loko u endla tano, u ta papalata ku teka goza ra vuphukuphuku hilaha loyi a ku hleveke a endleke hakona.

◼ Tiva kungu ra kona. Tivutise swivutiso leswi landzelaka: ‘Xana ndzi swi twe kahle leswi vuriweke malunghana na mina? Xana i mavarivari kumbe i vunwa ra rihlaza? Xana ndzi hatlisela ku kariha?’ I ntiyiso, leswaku a wu nge ri balekile rihlevo. Kambe, ku hatlisela ku kariha swi nga ku vavisa swinene ku tlula ndlela leyi rihlevo ri nga ku vavisaka ha yona. Kutani ke amukela vonelo leri pfuneke Renee. U ri: “Swa ndzi vava loko munhu a vulavula nchumu wo biha hi mina, kambe ndzi ringeta ku swi ba hi makatla. Xivangelo xa kona hileswaku vhiki leri landzelaka va ta va va vulavula hi munhu un’wana kumbe hi nchumu wo karhi.”b

Ndlela Leyinene Yo Tisirhelela

Bibele yi vula leswaku “hinkwerhu ha khunguvanyeka minkarhi yo tala,” yi tlhela yi ku: “Loko mani na mani a nga va khunguvanyisi van’wana hi rito, loyi i munhu la hetisekeke, la kotaka ku lawula ni miri wakwe hinkwawo.” (Yakobo 3:2) Hikwalaho, loko hi yi tekela enhlokweni mhaka yin’wana ni yin’wana leyi yi vuriwaka malunghana na hina, ku ta va ku ri vuphukuphuku. Eklesiasta 7:22 yi ri: “Mbilu ya wena yi swi tiva ko tala leswaku wena, wena n’wini u rhukane van’wana.”

Loko u hleviwa, ndlela leyinene yo tisirhelela i mahanyelo ya wena lamanene. Yesu u te: “Vutlhari byi kombisiwa byi ri lebyi lulameke hi mintirho ya byona.” (Matewu 11:19) Kutani ringeta ku tshama u tsakile ni ku rhandza vanhu. U ta kuma leswaku ku endla tano swi hatla swi timela rihlevo hi ku hatlisa—kumbe swi endla leswaku u kota ku tiyisela vuyelo bya kona.

Swihloko swin’wana leswi nge “Vantshwa Va Vutisa . . . ” swi kumeka eka Website leyi nge, www.watchtower.org/ype

[Tinhlamuselo ta le hansi]

SWIVUTO SWO ANAKANYISISA HA SWONA

◼ Xana u nga swi papalata njhani ku hleva van’wana?

◼ Xana u ta angula njhani loko munhu un’wana a ku hleva?