Ndzima 9
Ndzi Nga Lwisana Njhani Ni Miringo?
Karen a a ri exinkhubyanini naswona ku nga si hela ni khume ra timinete a fikile, u vone vafana vambirhi va nghena va khome tiphepha-bege timbirhi letikulu. A a swi tiva leswi a swi ri endzeni ka tiphepha-bege toleto. A a twe vafana volavo va vula leswaku byala byi ta va byi lo vuya hi masaka exinkhubyanini xolexo.
Loko Karen a ha hlamale leswi a swi vonaka, u twe rito ra munhu la n’wi toloveleke ri ku: “Ha yini u lava ku hi onhela xinkhubyana?” Loko Karen a hundzuluka u vone munghana wakwe Jessica a khome mabodlhela mambirhi ya byala lama ha ku pfuriwaka. Jessica u teke rin’we a ri nyika Karen kutani a ku: “U nga ndzi byeli leswaku wa ha ri ntsongo lerova u nge tiphini hi byala!”
Karen a a lava ku ala, kambe a a chava. Jessica i munghana wakwe, naswona Karen a a nga lavi ku onha xinkhubyana hilaha Jessica a vuleke hakona. Handle ka sweswo, Jessica a a ri un’wana wa vanhwanyana lava nga ni mahanyelo lamanene. Loko o nwa, swi ta va swi nga bihanga leswaku na yena a nwa. Karen u tibyele leswi, ‘Lebyi ko va byala ntsena, a swi fani ni ku tirhisa swidzidziharisi kumbe ku endla timhaka ta masangu.’
LOKO wa ha ri muntshwa, miringo yi ta hi tindlela to hambana-hambana. Minkarhi yo tala yi va yi katsa vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra wena. Ramon, mufana la nga ni malembe ya 17 u ri: “Vanhwanyana va le xikolweni va phikelela ku endla swilo leswi u nga swi laviki. Va rhandza ku ku khoma-khoma va lava ku vona leswaku u ta endla yini. Hambi wo ala a va tshiki!” Deanna, loyi na yena a nga ni malembe ya 17, u tshame a langutana ni xiyimo lexi fanaka. U ri: “Mufana un’wana u te eka mina a fika a ndzi angarha. Ndzi bakanye voko ra yena, ivi ndzi ku: ‘U ringeta ku endla yini? Ni ku ku tiva a ndzi ku tivi!’”
Na wena u nga ha langutana ni miringo naswona yi nga ha tikomba onge a yi heli. Ndzingo lowu hambetaka wu nga fana ni munhu la yaka emahlweni a gongondza enyangweni wa wena lowu nga ni mfungho lowu tsariweke leswaku “U Nga Ngheni.” Xana u tshamela ku ringiwa ku tlula hilaha a wu swi langutele hakona? Hi xikombiso, eka swilo leswi xaxametiweke laha hansi, xana xi kona lexi ku ringaka?
□ Ku dzaha
□ Ku languta swifaniso swo navetisa rimbewu
□ Ku nwa byala
□ Ku hlanganyela eka timhaka ta masangu
□ Ku tirhisa swidzidziharisi
□ Swin’wana ․․․․․
Loko u funghe hi ✔ eka swilo leswi swi nga laha henhla, u nga gimeti hileswaku a wu faneleki ku va Mukreste. U nga dyondza ku lawula ku navela loko biha ni ku lwisana ni ndzingo. Njhani? Swa pfuna ku tiva leswi vangaka ndzingo. Xiya swivangelo leswinharhu.
1. Ku nga hetiseki. Vanhu hinkwavo lava nga hetisekangiki va ni mboyamelo wo endla swo biha. Hambi ku ri muapostola Pawulo, loyi a a ri Mukreste la wupfeke, u pfumerile hi ku kongoma a ku: “Loko ndzi navela ku endla leswi lulameke, leswo biha swi kona eka mina.” (Varhoma 7:21) Swi le rivaleni leswaku hambi ku ri munhu la nga ni mahanyelo lamanene, minkarhi yin’wana a nga ha xiya leswaku u teriwa hi “ku navela ka nyama ni ku navela ka mahlo.” (1 Yohane 2:16) Kambe ku tshamela ku anakanya hi ku navela loko biha swi nga va ni vuyelo byo biha, hikuva Bibele yi ri: “Ku navela, loko ku xurhe, ku veleka xidyoho.”—Yakobo 1:15.
2. Ku kuceteriwa hi swilo leswi u swi vonaka. Ndzingo wu tshama wu ri kona. Trudy u ri: “Exikolweni ni le ntirhweni, minkarhi hinkwayo vanhu va vulavula hi timhaka ta masangu. Ti endliwa ti tikomba ti tsakisa swinene eka TV ni le ka tifilimi minkarhi hinkwayo. A hi kanyingi u vonaka vuyelo bya kona byo biha!” Trudy u swi tiva kahle leswaku nkucetelo wa tintangha ni wa swihaxa-mahungu wu nga va ni matimba ku fikela kwihi. U ri: “Loko ndzi ri ni malembe ya 16, ndzi sungule ku rhandzana ni jaha rin’wana. Manana u tshame na mina ehansi, a ndzi byela leswaku loko ndzi ya emahlweni ndzi rhandzana na rona, ndzi ta tika. Leswi Manana a nga swi vula swi ndzi tseme nhlana! Endzhaku ka tin’hweti timbirhi se a ndzi tikile.”
3. “Ku navela loku fambisanaka ni vuntshwa.” (2 Timotiya 2:22) Xivulwa lexi xi nga katsa ku navela kwihi ni kwihi loku vantshwa va vaka na kona, ko tanihi ku navela ku amukeleka kumbe ku navela ku tekiwa tanihi munhu la kuleke. Ku navela ko tano a ku bihanga, kambe loko ku nga lawuriwi ku nga endla leswaku swi ku tikela ku lwisana ni ndzingo. Hi xikombiso, ku navela ku tekiwa tanihi munhu la kuleke swi nga ha ku endla u hetelela u fularhele milawu leyinene leyi u dyondzisiweke yona ekaya. Leswi hi leswi humeleleke Steve loko a ri ni malembe ya 17. U ri: “Endzhakunyana ka ku khuvuriwa ka mina, ndzi xandzukele vatswari va mina ndzi tlhela ndzi endla swilo hinkwaswo leswi va ndzi dyondziseke leswaku ndzi nga swi endli.”
Ndlela Yo Lwisana Ni Miringo
A swi kanakanisi leswaku ku navela loku boxiweke laha henhla ku ni matimba swinene. Nilokoswiritano, u nga wu hlula ndzingo. Njhani?
● Xo sungula, xiya ndzingo lowu swi ku tikelaka swinene ku lwisana na wona. (U nga ha va se u swi endlile sweswo eka tluka 65.)
● Endzhaku, tivutise leswi, ‘Xana ndzingo lowu wu tala ku ndzi hlasela rini?’ Fungha hi ✔ eka rin’wana ra mabokisi lama landzelaka:
□ Loko u ri exikolweni
□ Loko u ri wexe
□ Loko u ri entirhweni
□ Kun’wana ․․․․․
Ku tiva leswaku ndzingo wu tala ku ku hlasela rini swi nga ha ku pfuna leswaku u wu papalata hilaha ku heleleke. Hi xikombiso, ehleketa hi mhaka leyi ku buriweke ha yona exinghenisweni xa ndzima leyi. I yini leswi Karen a swi voneke leswi kombiseke leswaku swilo a swi nga ta famba kahle eka xinkhubyana lexi a yeke eka xona?
․․․․․
Xana a a ta va a wu papalate njhani to ho suka ndzingo wolowo?
․․․․․
● Leswi sweswi se u wu tivaka ndzingo wa kona naswona u swi tivaka leswaku wu nga tala ku humelela rini, se u swi lunghekerile ku teka goza. Nchumu wo sungula lowu u faneleke u wu endla i ku kuma ndlela leyi u nga wu balekelaka ha yona. Laha hansi tsala leswi u nga swi endlaka.
․․․․․
(Swikombiso: Loko u tala ku hlangana ni vadyondzi-kuloni loko u huma exikolweni, lava ku kucetelaka leswaku u dzaha na vona, kumbexana u nga cinca ndlela yoleyo ivi u famba hi yin’wana. Loko u tala ku kuma swifaniso swo navetisa rimbewu eka khompyuta ya wena, u nga ha anakanya hi ku hoxa tiprogreme leti sivelaka swilo swo tano leswaku swi nga humeleli eka khompyuta ya wena. Nakambe, u nga tsala marito ya leswi u endlaka ndzavisiso wa swona eka Internet hi ku kongoma leswaku swifaniso sweswo swi nga humeleli.)
I ntiyiso leswaku a wu nge yi papalati hinkwayo miringo. Minkarhi yin’wana u nga tikuma u langutane ni ndzingo wo karhi lowukulu, kumbexana hi nkarhi lowu u nga wu langutelangiki. Xana u ta endla yini?
Tshama U Lunghekile
Loko Yesu a “ringiwa hi Sathana” u ale hi ku hatlisa. (Marka 1:13) Ha yini? Hikuva se a a swi tiva leswaku u seketela mani. Yesu a a tiyimisele ku yingisa Tata wakwe minkarhi hinkwayo. (Yohane 8:28, 29) A a vula swi huma embilwini loko a ku: “Ndzi xike hi le tilweni ku ta endla ku rhandza ka loyi a ndzi rhumeke, kambe ku nga ri ka mina.”—Yohane 6:38.
Eka tluka leri landzelaka, tsala swivangelo swimbirhi leswi endlaka leswaku u papalata ndzingo lowu u tshamaka u ri karhi u langutana na wona ni swilo swimbirhi leswi u nga swi endlaka leswi nga ku pfunaka ku lwisana ni ndzingo wolowo.
Leswi endlaka u wu papalata:
1 ․․․․․
2 ․․․․․
Leswi nga ta ku pfuna leswaku u lwisana na wona:
1 ․․․․․
2 ․․․․․
Tsundzuka leswaku loko u pfumela ku hluriwa hi ndzingo, u hundzuka hlonga ra ku navela ka wena n’wini. (Tito 3:3) Ha yini u pfumela ku lawuriwa hi ku navela ka wena? Vana ni xivindzi xo lawula ku navela ka wena ematshan’weni yo pfumela ku lawuriwa hi ku navela ka wena. (Vakolosa 3:5) Naswona khongela hi mhaka yoleyo leswaku u ta kota ku ya emahlweni u lwisana ni ndzingo.—Matewu 6:13.a
HLAYA LESWI ENGETELEKEKE HI MHAKA LEYI EKA VHOLUMO 2, NDZIMA 15
Xana u titwa u loloha masiku lawa? Twana leswaku u nga ri antswisa njhani rihanyo ra wena ivi u tlhela u va ni matimba!
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Nakambe vona Tindzima 33 na 34 ta buku leyi.
MATSALWA
“Xikwembu xa tshembeka, a xi nge mi tshiki mi ringiwa hi ndlela leyi tlulaka leswi mi nga swi tiyiselaka, kambe loko mi ringiwa xi ta mi nyika ndlela yo huma, leswaku mi kota ku swi tiyisela.”—1 Vakorinto 10:13.
XITSUNDZUXO
Tirhisa nhloko-mhaka leyi nge, “Ku Tilunghiselela Ku Langutana Ni Ntshikilelo Wa Tintangha,” leyi kumekaka eka matluka 132 na 133 ya buku leyi nge Swivutiso Leswi Vantshwa Va Swi Vutisaka—Tinhlamulo Leti Tirhaka, Vholumo 2, leswaku u ta lunghiselela tinhlamulo leti u nga ti tirhisaka loko munhu un’wana a ku ringa leswaku u endla swilo swo biha.
XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?
Xikwembu a xi profete leswaku Yesu a a ta tshembeka, kambe sweswo a swi vuli leswaku Yesu a a fana ni rhoboto, leri endleriweke ku yingisa. Ku ri na sweswo, Yesu a a ri ni ntshunxeko wo tihlawulela. U tihlawulele ku tshama a tshembekile—a a nga kunguhateriwanga ka ha ri emahlweni leswaku u ta tshembeka. Xexo i xin’wana xa swivangelo leswi endleke leswaku a khongela swinene loko a langutane ni ndzingo.—Vaheveru 5:7.
LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!
Leswaku ndzi tshama ndzi lunghekele ku lwisana ni ndzingo wo karhi, ndzi ta ․․․․․
Vanhu, tindhawu swin’we ni swiyimo leswi ndzi faneleke ku swi papalata swi katsa ․․․․․
Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․
U NGA KU YINI?
● Xana swivumbiwa leswi hetisekeke swi nga ringiwa?—Genesa 6:1-3; Yohane 8:44.
● Xana ku tshembeka ka wena ku va khumba njhani van’wana loko u lwisana ni ndzingo?—Swivuriso 27:11; 1 Timotiya 4:12.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 68]
“Nchumu lowu ndzi pfunaka i ku tiva leswaku ku ni Munhu la nga ni matimba swinene evuakweni hinkwabyo loyi a ndzi seketelaka nileswaku ndzi nga kombela mpfuno wa yena nkarhi wun’wana ni wun’wana!”—Christopher
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 67]
Ringeta Leswi!
Khoma khampasi, u endla leswaku ximhandzana xa yona xi languta en’walungwini. Kutani veka maginete etlhelo ka yona. Xana ku endleka yini? Ximhandzana xa yona a xa ha languti etlhelweni leri faneleke. Ematshan’weni ya sweswo, xi landzelela maginete.
Ripfalo ra wena ri fana ni khampasi yoleyo. Loko ri leteriwe kahle, ri ta tshama ri langute etlhelweni leri faneleke, ni ku ku pfuna leswaku u endla swiboho swa vutlhari. Kambe vanghana vo biha va nga ha soholota ndlela leyi u yi langutaka ha yona mimpimanyeto ya mahanyelo lamanene, ku fana ni maginete. U dyondza yini emhakeni leyi? Ringeta ku papalata vanhu ni swiyimo leswi nga onhaka ndlela leyi u yi langutaka ha yona mimpimanyeto ya mahanyelo lamanene!—Swivuriso 13:20.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 69]
Loko u pfumela ku hluriwa hi ndzingo, u hundzuka hlonga ra ku navela ka wena n’wini