Ndzima 27

Ha Yini Vafana Va Nga Ndzi Rhandzi?

Jaha leri ra swi tiva leswaku ndzi dumile hikuva ndzi ri byele leswaku majaha man’wana ma ndzi rhandza. Ri fe hi ku hleka loko ndzi ri byela ndlela leyi van’wana va vanghana va mina va nga swiphukuphuku ha yona. Nakambe ra swi tiva leswaku ndzi tlharihile hikuva ndzi ri lulamise eka swilo swo hlayanyana leswi ri swi vuleke. Ndza tivutisa leswaku ri ta ndzi byela rini leswaku ra ndzi rhandza.

Nhwanyana loyi u languteka a sasekile kambe a nga tlharihanga! A ndzi koti ku vula nchumu loko ndzi ri na yena. Naswona loko ndzi vulavula, u ndzi nghena enon’wini! Leswi ndzi swi lavaka i ku fambela ekule na yena.

XANA wa karhateka hileswi vafana va nga ku rhandziki? Vanhwanyana vo tala va karhateka, hambi ku ri lava u ehleketaka leswaku a va na swona swiphiqo! Hi xikombiso, ehleketa hi Joanne. I nhwanyana wo saseka, wo tlhariha ni la nga ni vuswikoti byo vulavula. Kambe u ri: “Hakanyingi ndzi ehleketa leswaku vafana a va ndzi rhandzi. Vafana vo hlayanyana lava a ndzi va rhandza va ndzi tsakele swa xinkarhana kambe endzhaku ka nkarhi va tshike ku ndzi vulavurisa!”

Hi swihi swilo leswi vafana va swi rhandzaka eka nhwanyana? Hi swihi swilo leswi va nga swi rhandziki? I yini leswi u nga swi endlaka leswaku u koka mbilu ya jaha leri xiximekaka?

Leswi U Faneleke U Swi Endla

● Tiva leswi u swi lavaka. Swi nga ha endleka leswaku u sungule ku va tsakela swinene vafana endzhakunyana ka loko u nghene emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi. U nga ha va u tsakele vo hlayanyana. Sweswo swi tolovelekile. Kambe loko a wu lo hatla u rhandzana ni mufana wo sungula la ku kokeke mahlo, sweswo a swi ta va swi ku sivele leswaku u nga kuli hi tlhelo ra moya ni ra mintlhaveko. Swi teka nkarhi ku va ni vumunhu lebyinene, leswaku u ‘hundzula mianakanyo ya wena’ etimhakeni ta nkoka ni ku fikelela tin’wana ta tipakani ta wena.—Varhoma 12:2; 1 Vakorinto 7:36; Vakolosa 3:9, 10.

I ntiyiso leswaku vafana vo tala va rhandza vanhwanyana lava nga titshembiki kumbe lava nga si wupfaka. Kambe, vafana vo tano va kokiwa mahlo swinene hi miri wa nhwanyana, ku nga ri vumunhu byakwe. Ntiyiso wa mhaka hileswaku jaha leri wupfeke ri ta lava nhwanyana loyi vumunhu bya yena lebyinene byi nga ta endla leswaku va va mpatswa lowunene.—Matewu 19:6.

Leswi vafana va swi vulaka: “Wa ndzi tsakisa nhwanyana la tivaka leswi a swi lavaka evuton’wini a tlhela a titshemba.”—James.

“Ndzi nga tsakela ku rhandzana ni nhwanyana la kotaka ku tiphofula hi ndlela leyi tshembekaka ni leyi xiximekaka ni la nga pfumeliki xin’wana ni xin’wana lexi ndzi xi vulaka. A ndzi n’wi rhandzi nhwanyana la vulaka leswi ndzi lavaka ku swi twa ntsena, ku nga khathariseki leswaku u saseke ku fikela kwihi.”—Darren.

U titwa njhani hi marito lama nga laha henhla lama vuriweke hi vafana?

․․․․․

● Xixima vanhu van’wana. Tanihi leswi u lavaka ku rhandziwa, ni vafana lava u va tivaka va swi lava swinene ku xiximiwa. A swi lo endleka hi xiwelo leswi Bibele yi byelaka wanuna leswaku u fanele a rhandza nsati wakwe kambe yi byela wansati leswaku u fanele ku va ni “xichavo xo enta” eka nuna wakwe. (Vaefesa 5:33) Hi ku pfumelelana ni mhaka leyi, eka nkambisiso wun’wana lowu endliweke eka madzana ya majaha, ku kumiwe leswaku majaha yo tlula tiphesente ta 60 ma vule leswaku ma teka xichavo xi ri xa nkoka ku tlula rirhandzu. Eka nkambisiso wun’wana, vavanuna lava tlulaka tiphesente ta 70 va vule leswi fanaka.

Ku va ni xichavo a swi vuli swona leswaku u fanele u pfumelelana ni xin’wana ni xin’wana lexi u byeriwaka xona, u tshika ku vula loko u nga pfumelelani ni leswi vuriwaka. (Genesa 21:10-12) Kambe ndlela leyi u vulaka mavonelo ya wena ha yona yi nga ha endla leswaku jaha ri ku tsakela kumbe ri nga ku tsakeli. Loko u tshamela ku ri kaneta kumbe ku ri lulamisa eka leswi ri swi vulaka, ri nga ha ehleketa leswaku a wu ri xiximi. Kambe, loko u pfumelelana ni mavonelo ya rona naswona u bumabumela leswi ku tsakisaka ha wona, ri nga ha xixima mavonelo ya wena ni ku ma amukela. I ntiyiso leswaku jaha leri wupfeke ri ta swi xiya loko u swi xixima swirho swa ndyangu wa ka n’wina swin’we ni vanhu van’wana.

Leswi vafana va swi vulaka: “Ndzi ehleketa leswaku xichavo i xa nkoka swinene loko vanhu va sungula ku rhandzana. Rirhandzu ri nga ha landzela endzhaku.”—Adrian.

“Ndzi ehleketa leswaku loko nhwanyana a ndzi xixima, swi ta n’wi olovela swinene ku ndzi rhandza.”—Mark.

U titwa njhani hi marito lama nga laha henhla lama vuriweke hi vafana?

․․․․․

● Ambala hi ndlela leyi xiximekaka naswona u tshama u basile. Ndlela leyi u ambalaka ni ku tisasekisa ha yona yi kombisa leswi u swi ehleketaka ni langutelo ra wena. U nga si sungula ku vulavula ni mufana, maambalelo ya wena ma va se ma vule swo tala ha wena. Loko swiambalo swa wena swi languteka ni ku xiximeka, swi ta ku akela vito lerinene. (1 Timotiya 2:9) Loko swi pfuxela van’wana nyanyuko wa timhaka ta masangu swi ta ku akela vito ro biha!

Leswi vafana va swi vulaka: “Ndlela leyi nhwanyana a ambalaka ha yona yi vula swo tala hi mahanyelo ya yena. Loko a ambala swiambalo leswi vonikelaka kumbe leswi nga langutekiki, sweswo swi ndzi byela leswaku u lava ku voniwa hi vafana.”—Adrian.

“Ndzi rhandza nhwanyana loyi a khathalelaka misisi yakwe, a nun’hwelaka kahle naswona a nga ni rito ro saseka. Hi hala tlhelo, hambileswi ndzi tshameke ndzi rhandza nhwanyana un’wana wo saseka, kambe leswi a a nga tirhandzi swi endle leswaku ndzi nga ha n’wi rhandzi.”—Ryan.

“Loko nhwanyana a ambala swiambalo leswi pfuxaka nyanyuko wa timhaka ta masangu, a swi kanakanisi leswaku u ta koka mahlo ya vafana loko va n’wi vona ro sungula. Kambe yoloye a hi nhwanyana loyi ndzi nga rhandzanaka na yena.”—Nicholas.

U titwa njhani hi marito lama nga laha henhla lama vuriweke hi vafana?

․․․․․

Leswi U Nga Fanelangiki U Swi Endla

● U nga tlangi hi rirhandzu. Vavasati va ni matimba lamakulu yo kota ku koka vavanuna. Matimba wolawo ma nga ha tirhiseriwa xikongomelo lexinene ni lexo biha. (Genesa 29:17, 18; Swivuriso 7:6-23) Loko u tirhisa matimba wolawo ya wena eka mufana un’wana ni un’wana loyi u hlanganaka na yena, u nga ha va ni ndhuma ya leswaku u tlanga hi rirhandzu.

Leswi vafana va swi vulaka: “Ku tshama etlhelo ka nhwanyana la nga mbhuri ni ku n’wi khoma-khoma makatla swi nga tsakisa, hikwalaho ndzi ehleketa leswaku nhwanyana la tshamelaka ku ku khoma-khoma loko a vulavula na wena u tlanga hi rirhandzu.”—Nicholas.

“Loko nhwanyana a tshamela ku lava tindlela to khoma voko ra mufana un’wana ni un’wana loyi a hlanganaka na yena kumbe loko a honolela mufana un’wana ni un’wana la hundzaka, ndzi ehleketa leswaku u tlanga hi rirhandzu naswona a ndzi n’wi rhandzi nhwanyana wo tano.”—José.

● U nga n’wi namarheli ngopfu. Loko mpatswa wu tekana, wu hundzuka “nyama yin’we” hilaha Bibele yi vulaka hakona. (Genesa 2:24) Hi nkarhi wolowo, nuna ni nsati va tshika ntshunxeko lowu a va ri na wona loko va nga si tekana; va sungula ku namarhelana. (1 Vakorinto 7:32-34) Kambe, loko wa ha ku sungula ku rhandzana ni jaha, a wu fanelanga u langutela leswaku ri ni vutihlamuleri eka wena na wena u ni vutihlamuleri eka rona.a Ntiyiso wa mhaka hi leswaku, loko u ri pfumelela ri tirhisa mfanelo ya rona ya ku va ni vanghana va rona van’wana, ri nga ha sungula ku ku tsakela ngopfu. Naswona ndlela leyi ri wu tirhisaka ha yona ntshunxeko wolowo yi ta ku byela swo tala malunghana ni vumunhu bya rona.—Swivuriso 20:11.

Leswi vafana va swi vulaka: “Ndzi ehleketa leswaku nhwanyana u ndzi namarhela ngopfu loko a lava ku tiva xin’wana ni xin’wana lexi ndzi xi endlaka naswona u tikomba a nga swi koti ku tiendlela vanghana van’wana kumbe ku hava swilo swin’wana leswi a rhandzaka ku swi endla handle ko va na mina.”—Darren.

“Loko nhwanyana loyi ndza ha ku hlanganaka na yena a tshamela ku ndzi rhumela ti-SMS a lava ku tiva leswaku ndzi na vamani, ngopfu-ngopfu mavito ya vanhwanyana lava swi nga ha endlekaka ndzi ri na vona, ndzi ehleketa leswaku xexo i xilemukiso lexi ndzi faneleke ndzi xi tekela enhlokweni.”—Ryan.

“Nhwanyana loyi a nga swi laviki leswaku u heta nkarhi u ri ni vanghana va wena va xinuna naswona a khunguvanyekaka loko minkarhi hinkwayo u nga n’wi rhambi leswaku a va na wena, u ku namarhela ku tlula mpimo.”—Adrian.

U titwa njhani hi marito lama vuriweke hi vafana lama nga eka xihlokwana lexi?

․․․․․

Tixixime

U nga ha va u tiva vanhwanyana lava nga endlaka xin’wana ni xin’wana leswaku va tikokela mahlo ya vafana ni ku rhandziwa hi vona. Van’wana va nga ha tshika ku hanya hi milawu ya vona ya mahanyelo leswaku va ta tikumela jaha—kumbe hambi ku ri nuna. Hambiswiritano, nawu lowu nge ‘u ta tshovela leswi u swi byalaka’ wa tirha emhakeni leyi. (Vagalatiya 6:7-9) Loko u nga tixiximi naswona u nga xiximi milawu leyi u ringetaka ku hanya ha yona, u ta koka mahlo ya vafana lava nga ku xiximiki kumbe lava nga xiximiki milawu leyi u hanyaka ha yona.

Ntiyiso hileswaku a hi vafana hinkwavo lava nga ta ku rhandza—naswona sweswo swi nga va nchumu lowunene! Kambe loko u tikarhatela ku khathalela ndlela leyi u langutekaka ha yona ni ku saseka ka wena ka le xihundleni, u ta va wa “risima lerikulu emahlweni ka Xikwembu”—naswona u ta tsakisa jaha leri ku fanelaka swinene.—1 Petro 3:4.

[Nhlamuselo ya le hansi]

MATSALWA

“Vuxongi byi nga ha va vunwa, ku saseka ku nga ha va vuhava; kambe wansati la chavaka Yehovha hi yena loyi a tikumelaka ku dzunisiwa.”—Swivuriso 31:30.

XITSUNDZUXO

U nga tipendi xikandza ku tlula mpimo! Loko u tipenda ku tlula mpimo swi nga ha nyika vanhu rungula leri hoxeke—ra leswaku wa tikukumuxa kumbe u swi lava swinene ku voniwa.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . .  ?

Loko u nga swi lavi leswaku jaha ri pfa ri vonana ni vanhu van’wana, u nga ha onha vuxaka bya wena na rona.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Mfanelo leyi ndzi nga ta yi antswisa i ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● U nga swi kombisa njhani leswaku u xixima mavonelo ya jaha ro karhi ni ndlela leyi ri titwaka ha yona?

● U nga swi kombisa njhani leswaku u titeka u ri wa nkoka?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 190]

“I ntiyiso leswaku hakanyingi ndzi rhanga ndzi kokiwa mahlo hi vanhwanyana vo saseka. Kambe sweswo swi nga hatla swi cinca loko nhwanyana wa kona a nga ri na tona tipakani leti twisisekaka ti tlhela ti va ta nkoka. Hi hala tlhelo, loko a swi tiva leswi a lavaka ku swi endla evuton’wini—ngopfu-ngopfu loko se a ti fikelerile tin’wana ta tipakani takwe—sweswo swi nga n’wi endla a rhandzeka swinene.”—Damien

[Xifaniso lexi nga eka tluka 191]

Rirhandzu ni xichavo swi fana ni mavhilwa mambirhi ya xikanyakanya—hamambirhi ka wona i ya nkoka