Vantshwa Va Vutisa

Ha Yini Vafana Va Nga Ndzi Rhandzi?

Wa swi tiva leswaku ndzi dumile hikuva ndzi n’wi byele leswaku vafana van’wana va ndzi rhandza. U fe hi ku hleka loko ndzi n’wi byela ndlela leyi van’wana va vanghana va mina va nga swi swiphukuphuku ha yona. Nakambe wa swi tiva leswaku ndzi tlharihile hikuva ndzi n’wi lulamise eka swilo swo hlayanyana leswi a swi vuleke. Ndza tivutisa leswaku u ta ndzi byela rini leswaku wa ndzi rhandza.

U sasekile kambe a nga tlharihanga! A ndzi kumanga nkarhi wo vula nchumu. Naswona loko ndzi vulavula, wa ndzi lulamisa! Leswi ndzi swi lavaka i ku fambela ekule na yena.

XANA wa karhateka hileswi vafana va nga ku rhandziki? Vanhwanyana vo tala va karhateka, hambi ku ri lava u ehleketaka leswaku a va na swona swiphiqo! Hi xikombiso, ehleketa hi Joanne. I nhwanyana wo saseka, wo tlhariha ni la kotaka ku hlamusela mavonelo yakwe. Kambe u te: “Hakanyingi ndzi ehleketa leswaku vafana a va ndzi rhandzi. Vafana vo hlayanyana lava a ndzi va rhandza va ndzi tsakele swa xinkarhana kambe endzhaku ka nkarhi a va ha ndzi vulavurisanga nikatsongo!”

Hi swihi swilo leswi vafana va swi rhandzaka eka nhwanyana? Hi swihi swilo leswi va nga swi rhandziki? Handle ko tichicha xiyimo, i yini leswi u nga swi endlaka leswaku u tsakisa mbilu ya jaha leri xiximekaka?

Leswi U Nga Swi Endlaka

● Tiva leswi u swi lavaka. Kumbexana embilwini ya wena u sungule ku va tsakela swinene vafana endzhakunyana ka loko u nghene emalembeni ya thugamama. U nga ha va u tsakele vo hlayanyana. Sweswo swi tolovelekile. Kambe loko a wu lo hatla u rhandzana ni mufana wo sungula la ku kokeke mbilu, sweswo a swi ta va swi ku sivele leswaku u nga kuli hi tlhelo ra moya ni ra mintlhaveko. Swi teka nkarhi leswaku u va ni vumunhu lebyinene, leswaku u ‘hundzula mianakanyo ya wena’ etimhakeni ta nkoka ni ku fikelela tipakani ta wena.—Varhoma 12:2; 1 Vakorinto 7:36; Vakolosa 3:9, 10.

I ntiyiso leswaku vafana vo tala va rhandza vanhwanyana lava nga titshembiki kumbe lava nga riki na ntokoto. Kambe, vafana vo tano va kokiwa mahlo swinene hi miri wa nhwanyana, ku nga ri vumunhu byakwe. Ntiyiso wa mhaka hileswaku jaha leri wupfeke ri ta lava nhwanyana la nga ni vuswikoti ni timfanelo letinene leti nga ta endla leswaku va va mpatswa lowunene.—Matewu 19:6.

Leswi vafana va swi vulaka: “Wa ndzi tsakisa nhwanyana la tivaka leswi a swi lavaka evuton’wini ni la titshembaka.”—James.

“Ndzi nga tsakela ku rhandzana ni nhwanyana la kotaka ku tiphofula hi ndlela leyi xiximekaka ni la nga pfumeriki xin’wana ni xin’wana lexi ndzi xi vulaka. A ndzi n’wi rhandzi nhwanyana la vulaka leswi ndzi lavaka ku swi twa ntsena, ku nga khathariseki leswaku u saseke ku fikela kwihi. Sweswo swa ndzi chavisa!”—Darren.

“I ntiyiso leswaku hakanyingi lexi rhangaka xi ndzi koka mahlo eka vanhwanyana i vumbhuri bya vona. Kambe rirhandzu rolero ri hatla ri nyamalala loko nhwanyana wa kona a nga ri na tona tipakani leti twisisekaka. Hi hala tlhelo, loko a swi tiva leswi a lavaka ku swi endla evuton’wini—ngopfu-ngopfu loko se a ti fikelerile tin’wana ta tipakani takwe—sweswo swi nga n’wi endla a rhandzeka swinene.”—Damien.

● Xixima vanhu van’wana. Tanihi leswi u lavaka ku rhandziwa, ni vafana lava u va tivaka va swi lava swinene ku xiximiwa. A swi lo endleka hi xiwelo leswi Bibele yi byelaka wanuna leswaku u fanele a rhandza nsati wakwe kambe yi byela wansati leswaku u fanele ku va ni “xichavo xo enta” eka nuna wakwe. (Vaefesa 5:33) Hi ku pfumelelana ni mhaka leyi, eka nkambisiso wun’wana lowu endliweke eka majaha ya madzana, ku kumiwe leswaku majaha yo tlula tiphesente ta 60 ma vule leswaku ma teka xichavo xi ri xa nkoka ku tlula rirhandzu. Eka nkambisiso wun’wana, vakhalabye lava tlulaka tiphesente ta 70 va vule leswi fanaka.

Hambiswiritano, ku va ni xichavo a swi vuli swona leswaku u fanele u pfumelela xin’wana ni xin’wana lexi u byeriwaka xona, xisweswo u tshika ku vula loko u nga pfumelelani ni leswi vuriwaka. (Genesa 21:10-12) Kambe ndlela leyi u vulaka mavonelo ya wena ha yona yi nga ha endla leswaku mufana a ku tsakela kumbe a nga ku tsakeli. Loko u tshamela ku n’wi kaneta kumbe ku n’wi lulamisa eka leswi a swi vulaka, a nga ha ehleketa onge a wu n’wi xiximi. Kambe loko u pfumelelana ni mavonelo yakwe naswona u vula ndlela leyi ma ku tsakisaka ha yona, a nga ha xixima mavonelo ya wena ni ku ma amukela. I ntiyiso leswaku jaha leri wupfeke ri ta tlhela ri lava ku vona loko u swi xixima swirho swa ndyangu wa ka n’wina swin’we ni vanhu van’wana.a

Leswi vafana va swi vulaka: “Vafana va rhandza ku ehleketa leswaku mavonelo ya vona i ya nkoka eka munhu un’wana, ngopfu-ngopfu eka nhwanyana loyi va n’wi rhandzaka.”—Anthony.

“Ndzi ehleketa leswaku xichavo i xa nkoka swinene loko vanhu va sungula ku rhandzana. Rirhandzu ri ta ta endzhaku.”—Adrian.

“Ndzi ehleketa leswaku loko nhwanyana a ndzi xixima, swi ta n’wi olovela swinene ku ndzi rhandza.”—Mark.

● Ambala hi ndlela leyi xiximekaka naswona u tshama u basile. Ndlela leyi u ambalaka ni ku tisasekisa ha yona yi kombisa leswi u swi ehleketaka ni langutelo ra wena. U nga si sungula ku vulavula ni mufana, maambalelo ya wena se ma vule swo tala ha wena. Loko swiambalo swa wena swi languteka ni ku xiximeka, swi ta ku akela vito lerinene. (1 Timotiya 2:9) Kambe loko swi pfuxela van’wana nyanyuko wa rimbewu swi ta ku akela vito ro biha!

Leswi vafana va swi vulaka: “Ndlela leyi nhwanyana a ambalaka ha yona yi vula swo tala hi mahanyelo ya yena. Loko a ambala swiambalo leswi vonikelaka kumbe leswi nga langutekiki, sweswo swi ndzi byela leswaku u lava ku voniwa hi vafana.”—Adrian.

“Ndzi rhandza nhwanyana loyi a khathalelaka misisi yakwe, a nunhwelaka kahle naswona a nga ni rito ro saseka. Hi hala tlhelo, hambileswi ndzi tshameke ndzi rhandza nhwanyana un’wana wo saseka, kambe leswi a a nga basanga swi endle leswaku ndzi nga ha n’wi rhandzi.”—Ryan.

“Ndzi rhandza nhwanyana loyi a nga rhandziki ku timbyindla hi switolwa swa xikandza naswona a nga ambaliki swiambalo swo manya kumbe leswi vonikelaka hi xikongomelo xo lava ku voniwa hi vafana.”—Ethan.

“Loko nhwanyana a ambala swiambalo leswi pfuxaka nyanyuko wa rimbewu, hakunene u ta koka mahlo ya vafana loko va n’wi vona ro sungula. Kambe yoloye a hi nhwanyana loyi ndzi nga rhandzanaka na yena.”—Nicholas.

Leswi U Nga Fanelangiki U Swi Endla

● U nga tlangi hi rirhandzu. Vavasati va ni matimba lamakulu yo kota ku koka vavanuna. Matimba wolawo va nga ha ma tirhisa hi xikongomelo lexinene kumbe lexo biha. (Genesa 29:17, 18; Swivuriso 7:6-23) Loko u tirhisa matimba ya wena eka mufana un’wana ni un’wana loyi u hlanganaka na yena, u nga ha va ni ndhuma ya leswaku u tlanga hi rirhandzu.

Leswi vafana va swi vulaka: “Ku tshama ntsena etlhelo ka nhwanyana la nga mbhuri ni loko a ku khoma makatla swi nga n’wi tsakisa swinene mufana naswona swi nga nyanyula mintlhaveko yakwe. Xisweswo ndzi ehleketa leswaku nhwanyana la tshamelaka ku ku khoma-khoma loko a vulavula na wena u tlanga hi rirhandzu.”—Nicholas.

“Loko nhwanyana a tshamela ku lava tindlela to khoma voko ra mufana un’wana ni un’wana loyi a hlanganaka na yena kumbe loko a honolela mufana un’wana ni un’wana la hundzaka, ndzi ehleketa leswaku u tlanga hi rirhandzu naswona a ndzi n’wi rhandzi nhwanyana wo tano.”—José.

“Nhwanyana la tlangaka hi rirhandzu hi la khomaka mufana un’wana ni un’wana la hlanganaka na yena kutani hi ku hatlisa a ya eka mufana loyi a tikombeke a n’wi tsakela swinene ku tlula lavan’wana.”—Ethan.

● U nga n’wi namarheli ngopfu. Loko mpatswa wu tekana, wu hundzuka “nyama yin’we” hilaha Bibele yi vulaka hakona. (Genesa 2:24) Hi nkarhi wolowo, nuna ni nsati va tshika ntshunxeko lowu a va ri na wona loko va nga si tekana; va sungula ku namarhelana. (1 Vakorinto 7:32-34) Kambe loko wa ha ku sungula ku rhandzana ni jaha, a wu fanelanga u langutela leswaku mi ta namarhelana ngopfu ku fana ni mpatswa lowu tekaneke. Loko u hatlisela ku ri koxa leswaku ri tshama ri ri na wena minkarhi hinkwayo, u nga ha endla leswaku ri ku tshika.b

Leswi vafana va swi vulaka: “Ndzi ehleketa leswaku nhwanyana u ndzi namarhela ngopfu loko a lava ku tiva xin’wana ni xin’wana lexi ndzi xi endlaka naswona u tikomba a nga swi koti ku tiendlela vanghana van’wana kumbe ku hava swilo swin’wana leswi a rhandzaka ku swi endla handle ko va na mina.”—Darren.

“Loko nhwanyana loyi ndza ha ku hlanganaka na yena a tshamela ku ndzi rhumela ti-SMS a lava ku tiva leswaku ndzi na vamani, ngopfu-ngopfu mavito ya vanhwanyana lava swi nga ha endlekaka hi ri na vona, ndzi ehleketa leswaku xexo i xikombiso lexi ndzi faneleke ndzi xi tekela enhlokweni.”—Ryan.

“Loko nhwanyana a nga swi lavi leswaku u heta nkarhi u ri ni vanghana va wena va xinuna naswona a khunguvanyeka loko minkarhi hinkwayo u nga n’wi rhambi leswaku a va na n’wina sweswo swi vula leswaku u ku namarhela ngopfu.”—Adrian.

Tixixime

U nga ha va u tiva vanhwanyana lava nga endlaka xin’wana ni xin’wana leswaku va tikokela mahlo ni ku rhandziwa hi vafana. Van’wana va nga ha tshika ni milawu ya vona ya mahanyelo leswaku va ta tikumela jaha hambi ku ri nuna. Hambiswiritano, nawu lowu nge ‘u ta tshovela leswi u swi byalaka’ wa tirha emhakeni leyi. (Vagalatiya 6:7-9) Loko u nga tixiximi ni milawu leyi u ringetaka ku hanya ha yona, u nga ha koka vafana lava nga ku xiximiki kumbe milawu leyi u hanyaka ha yona.

Ntiyiso hileswaku a hi vafana hinkwavo lava nga ta ku rhandza—naswona sweswo swi nga va mhaka ya kahle! Kambe loko u tikarhatela ku tshama u ri ni mahanyelo lamanene ni ku va ni vumunhu, u ta va wa “risima lerikulu emahlweni ka Xikwembu”—naswona u ta tsakisa jaha leri ku fanelaka.—1 Petro 3:4.

Swihloko swin’wana leswi nge “Vantshwa Va Vutisa” swi kumeka eka Website leyi nge www.watchtower.org/ype

[Tinhlamuselo ta le hansi]

SWIVUTISO SWO ANAKANYISISA HA SWONA

● U nga swi kombisa njhani leswaku wa ma xixima mavonelo ni mintlhaveko ya jaha leri ku rhandzaka?

● U nga swi kombisa njhani leswaku wa tixixima?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Rirhandzu ni xichavo swi nga fanisiwa ni mavhilwa mambirhi ya xikanyakanya—hinkwawo i ya risima