Ku Tiyimisela Swi Ndzi Pfunile Leswaku Ndzi Hlula

Hi ku vula ka Joseph A. Oakley

I NTSAKO muni wonghasi a wu ri kona hi 1950 ku va exikarhi ka 123 707 wa lava va veke kona eka ntsombano wa matiko hinkwawo wa Timbhoni ta Yehova e Yankee Stadium xa Muti wa New York eUnited States! Naswona i lunghelo muni ronghasi endzhaku ka kwalaho ku va kona eka ntlawa wa vu-16 wa xikolo xa varhumiwa xa Gilead en’walungwini wa New York!

Loko ndzi thwasile ndzi averiwile ntirho wa vurhumiwa, kun’we ni ntlawa wa va-Australia-kulorhi, ekule ka Pakistan. Hi fike kwale hi ximumu xa 1951. Lembe ro sungula ngopfu-ngopfu ri tise miringo yo nonon’hwa.

Wun’wana wa yona a ku ri ku hisa loku omeke, ka ritshuri, loku hambanaka hi laha ku heleleke ni ku titimela ka le dzongeni wa Victoria na Tasmania ya Australia laha a ndzi tshama kona. Kutani a ku ri na rifuva, vuvabyi bya nhlonge, ni mavabyi man’wana yo vavisa lawa vo tala va hina lava ha ha ku fikaka hi xanisekeke ha wona. Un’wana wa vadyondzi-kulorhi lontsongo u file hi lembe rero ro sungula.

Ndzingo wun’wana a ku ri vusweti na swiyimo leswi hambaneke swa mahanyelo. Endzhakunyana ko fika, ndzi averiwe ku va mutirheli la famba-fambaka, leswi swi laveke maendzo yo leha ya xivundza eswitimeleni naswona minkarhi yin’wana swi katse ku etlela etiplatifon’weni ta xitichi xa xitimele.

Kambe ndzingo wun’wana a ku ri ku kayivela ka ku amukeriwa ka mahungu ya hina ya Mfumo exikarhi ka vaaki lava ku teleke Mamoslem. Naswona a ku ri ndzingo wa xiviri ku ringeta ku vula mahungu lawa hi ririmi ro nonon’hwa, lerintshwa, ririmi ra Xiurdu.

A swi ta olova ku tshika ni ku ya ekaya. Ku tshama a swi lava ku tiyimisela ka matimba. Ndza tsaka leswi mintokoto ya mina yo sungula yi ndzi pfuneke ku hlangavetana ni miringo hi laha ku humelelaka.

Mintokoto Leyi Lunghiseke Vutomi Bya Mina

Ndzi kuriseriwe epurasini kwalomu ka 18 km ehandle ka Geelong, muti lowu nga eribuweni ra lwandle ra tiko ra Australia wa Victoria. Siku rin’wana hi April 1935, loko ndzi ri karhi ndzi endzela edorobeni, Manana Hudson u vulavurisane na mina ivi a ndzi khutaza ku va kona eka nkulumo ya Bibele. Ndzi vilerile vhiki hinkwaro hi ku va ndzi tshembisile mukhegula loyi wo rhandzeka, wo tiyiseka ni loyi kahle-kahle a tinyiketeke leswaku ndzi ta va kona. Entiyisweni a ndzi nga swi lavi ku ya, kambe a ndzi nga ri na yona mianakanyo yo n’wi nyumisa.

Kutani loko nkarhi wu fikile, hi ku kanakana ndzi hlayisile xitshembiso xa mina ivi ndzi ya. Lexi xi ndzi hlamariseke, ndzi tsakerile nhlangano swinene lerova ndzi kala ndzi va kona nkarhi na nkarhi. Leswi ndzi swi dyondzeke swi ndzi tshembisile leswaku ndzi kume ntiyiso, naswona ndzi khuvuriwile eka nhlengeletano leyi khomeriweke eGeelong lembe rero.

Tin’hweti ti nga ri tingani endzhakunyana maphayona mambirhi yo chivirika ya vanhwanyana ma fambe mpfhuka lowu tlulaka 1,6 km ensin’wini leyi rimiweke leswaku va ta fika epurasini ra ka hina. Leswi swi ndzi tsakiseke hi vona a ku ri ripfumelo ni ku hiseka ka vona. Ndzi tsundzuka loko ndzi va vutisa laha va nga ta etlela kona vusiku bya kona, hikuva va vule leswaku a va ya eka xiavelo xa nsimu leyintshwa exidorobaneni xa Bacchus Marsh, lexi nga vaka vukule bya 56 km.

“A hi si swi tiva, kambe hi ta yi kuma ndhawu byi nga si sikula,” ku hlamula vona. “Loko hi nga yi kumi, hi ta tlhoma thendhe ra hina.”

A ku se ku hundze awara ya mune nimadyambu futhi masiku a ma komile naswona ma titimela. Ndzi vulavule ndzi ri ndzexe: ‘Lebyi hakunene i vuphayona!’ Nakambe swi ndzi vangele ku tiehleketa: ‘Xana ndzi endla yini laha purasini, timayele to tala ekule ni vanhu? I yini lexi ndzi sivelaka ku va mutirheli wa phayona ku fana ni vanhwanyana lava? Ndzi muntshwa futhi na mina ndzi hanye kahle. Loko va kota ku swi endla, mina swi ala kwihi?’ Ndzi tiyimisele kwalaho leswaku ku nga ri kungani na mina ndzi ta va phayona.

Ku Tiyimisela Ku Hlayisa Kungu Ra Mina

Tata wa mina a a lwisana swinene ni ku suka ka mina ekaya ivi ndzi teka ntirho wa ku chumayela wa nkarhi hinkwawo na Timbhoni ta Yehova. A a ri muungameri wa xikolo xa Sonto hi malembe lama nga vaka 30 naswona a a langutela Timbhoni ehansi. Hambi swi ri tano, a ndzi ri ni malembe ya 21 hi vukhale, naswona mana wa mina a nga kanetanga loko ndzi andlale makungu ya mina eka yena. Kutani ke, eku heteleleni, siku ra June 30, 1936, ri vekiwe tanihi siku leri ndzi nga ta suka ekaya.

Tata wa mina u kombele van’wamabindzu lava xiximekaka ku ndzi heta matimba eka ‘ntirho lowu wo chavisa’ hi laha a a wu vitana ha kona. Vavanuna lava va ringete ku ndzi sindzisa ku tshama ekaya, va tirhisa minkaneto hinkwayo, tanihi ku: ‘U ta xumbadza vukhongeri bya ndyangu wa ka n’wina.’ ‘U joyina ntlawa lowu nga tivekiki ni lowu nga tolovelekangiki.’ Naswona, ‘I xitiyisekiso xihi lexi u nga ta va na xona xa nseketelo wa swa timali?’

Ku sindzisa loku ku ringetiweke—loku ngopfu-ngopfu ku vuriweke kahle—ku hambetile hi mavhiki yo tala. Hi laha ku hlamarisaka hambi swi ri tano, loko va ya va ringeta ku ndzi heta matimba, hi laha a ndzi ya ndzi tiyimisela ku joyina swivandla swa vuphayona.

June 30 yi fikile, yi titimela ni ku va ni moya! Ndzi pakile hinkwaswo leswi a ndzi ri na swona eka xithuthuthu xa mina ivi ndzi khoma ndlela ndzi ya eMelbourne, vukule bya 64 km. Kona ndzi rhamberiwe ku tirha ni ntlawa wa maphayona. Vutomi hinkwabyo lebyintshwa lebyi nga ni xikongomelo manuku byi sungurile eka mina, kambe a ku ri na miringo yo tala.

Ku Langutana Ni Ku Kanetiwa Hi Ku Tiyimisela

Emasikwini wolawo ndlela leyikulu yo hangalasa mahungu ya Mfumo a ku ri ku tirhisa mimovha leyi nga ni mpfumawulo ku haxa tinkulumo leti rhekhodiweke ta Bibele ta muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower, J. F. Rutherford. Hi malembe lama nga vaka ntlhanu ndzi tirhisile yin’wana ya “mimovha” leyi, xibebe lexi lunghiseleriweke kahle lexi tivekaka kwihi na kwihi tanihi “Red Terror.”

Rito ra Makwerhu Rutherford leri fuweke ni leri enteke leri humaka hi rimhondzo ra mpfumawulo a ri “nandziha” eka lava lavaka ntiyiso, kambe eka vakaneti va ntiyiso a ri fana ni chefu. (Ringanisa 2 Vakorinto 2:14-16.) Nkarhi na nkarhi, phayiphi ya mati a yi hundzuluxeriwa eka mina, kumbe maribye ma hoxiwa exibebeni.

Tidyondzo ta makwerhu Rutherford leti paluxaka vunwa bya vukhongeri, hi tlhelo rin’wana, a ti kokela hakunene eka van’wana. Wanuna un’wana wa n’wankumi, hi xikombiso, u kombele kopi ya yin’wana ni yin’wana ya tinkulumo leti rhekhodiweke ta Rutherford ni buku yin’wana ni yin’wana leyi a yi tsaleke. Loko hi endzela muti wakwe lowukulu, a ndzi nga swi koti ku rhwala hinkwato tirhekhodi na tibuku ta kona. Wanuna wa kona a a tsakela ku swi kuma, a tsala cheke ya £15 (sweswi yi nga R48) kwalaho. Koloko a ku ri ku fambisiwa lokukulu ka tibuku loku tshameke ku endliwa!

Hi 1938 Makwerhu Rutherford u lunghiseleriwe ku endzela Australia ni ku nyikela dyondzo ya Bibele eSydney, eHolweni ya Doroba ya New South Wales. A ndzi ri exikarhi ka lava a va fanele ku hlanganisa switarata swa Sydney hi movha wa mpfumawulo, va endla switiviso leswikulu swa ku endza loku a ku ta. “Red Terror” ngopfu-ngopfu a yi lunghiseleriwe hi nongonoko wa mavhiki ya tsevu hi xiviko lexikulu ematlhelweni ha mambirhi ya xibebe. Ntirho lowu wa “xihatla” wu vangele ku kanetiwa.

Hikwalaho ka ntshikilelo wa matimba wa vukhongeri, ku bukiwa ka Holo ya Doroba ya Sydney ku khanseriwile. Xiavelo xa mina sweswi a ku ri ku tirhisa movha wa mpfumawulo eku lweleni ka ku sayiniwa ka swikombelo swo tilwela. Hi endzele mintlawa leyikulu ya vatirhi eku wiseni ka vona hi minkarhi ya swakudya, naswona ku nga khathariseki ku kanetiwa eswivandleni swo tala, hi hambetile hi kuma minsayino ya madzana yo lwela ntshunxeko wa ku vulavula. Makume ya magidi ya minsayino ya kumekile etikweni hinkwaro. Kambe ku nga khathariseki ku humesa xikombelo lexi xikulukumba eka valawuri va Sydney, ku tirhisiwa ka Holo ya Doroba ku tamile ku ariwa.

Kambe, tanihi leswi hakanyingi swi endlekaka, leswi swi tirhele ku pfuna vanhu va Yehova. Manuku ku hirhiwe Rivala ra Mintlangu ra Sydney, naswona hikwalaho ka leswi ku kanetiwa ku hangalakeke ngopfu, lava va nga va kona eka nkulumo ya Makwerhu Rutherford va ndlandlamuke ku fika eka 12 000, hi ku landza mimpimanyeto ya maphorisa. Leswi Holo ya Doroba a yi kota ku khoma lava nga vaka 5 000 ntsena, ku kanetiwa ku vange ku tlula vanhu lava twaka nkulumo hi ku tala kambirhi!

Ku Tiyimisela Hi Nkarhi Wa Ku Yirisiwa

Hi ku tlhekeka ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava hi 1939, ku kanetiwa ku kurile. Kutani ke, hi January 1941, ntirho wa Timbhoni ta Yehova wu yirisiwile eAustralia hinkwayo. A ndzi phayona eMelbourne hi nkarhi wolowo naswona a ndzi tshama exivandleni lexi tibuku ta Sosayiti ti fikelaka eka xona.

Siku rin’wana ku fikile maphorisa ya tsevu ya matimba ya Mfumo wa Manghezi kwalaho ivi ya hlasela mina ni nandza wa xivandla xa tibuku Jack Jones. Ndzi nyikiwile timinete ta ntlhanu ntsena leswaku ndzi huma eka kamara ra mina ra le xithezini. Xana u tshama u ringeta ku paka nhundzu ya wena hinkwayo hi timinete ta ntlhanu ke? A ndza ha ri ekule ni ku heta loko maphorisa ma nghena ekamareni ivi hi vukari ma cukumeta mpahla ya mina hinkwayo ni swibya leswi saleke hi fasitere.

Hambi swi ri tano, ku yirisiwa a ku wu yimisanga ntirho wa hina. Hi ku tirhisa Bibele ntsena, hi hambetile hi chumayela hi yindlu na yindlu ni ku khoma minhlangano ya nkarhi na nkarhi eMelbourne. Hi 1942, lembe ra vumbirhi ra ku yirisiwa, ndzi vitaniwile eSydney nakambe, hi nkarhi lowu ndzi vitaneriwa ku ya pfuneta ku kondletela ntirho eka mabandlha ya nkombo ya Timbhoni ta Yehova kwale.

Kaya ra Bethele eSydney hi nkarhi wolowo a ri tirhisiwa hi maphorisa ya hulumendhe ya Mfumo wa Manghezi. Ekaya lerikulu ra swithezi swimbirhi miako yi nga ri yingani ku suka kwalaho, hi lunghiselele ntirho hinkwawo wa nhlengeletano. Xiavelo xa mina a ku ri ku endzela bandlha rin’wana ni rin’wana ra mabandlha ya Sydney naswona, hi ku tirhisa xithuthuthu lexi nga ni bokisi etlhelweni, ndzi heleketa minxaxameto ya minhlangano ni swilo swin’wana leswi lavekaka ku hlayisa mabandlha ma hlelekile ni ku ya emahlweni.

Ku Tirha eTasmania

Loko ku yirisiwa ku herisiwile hi June 1943, ndzi averiwe ku pfuneta ku pfuxa xivandla xa tibuku xa Melbourne nakambe. Kutani ke, hi 1946, ndzi hlawuriwe ku tirha tanihi nandza wa vamakwerhu la famba-fambaka (sweswi, a nga mulanguteri wa xifundza) exihlaleni xa Australia xa Tasmania. Hi ku landza ntivo-misava, Tasmania i xihlala xo xonga, xa swintshabyana lexi nga ni tinhlohlorhi to tala leti funengetiwaka hi gamboko hi minkarhi yo tala ya lembe.

Loko ndzi tirha tanihi mulanguteri la famba-fambaka, a ku ri ni mabandlha ya nkombo ntsena ni mintlawa yo tala leyi nga yoxe exihlaleni hinkwaxo. Loko ndzi hetile ku endzela mabandlha, a ndzi phayona exidorobaneni xintsongo lexi vitaniwaka Mole Creek. Ku kanetiwa lokukulu ka Timbhoni ku humelerile kwalaho enkarhini wa nyimpi. Kambe hi nkarhi lowu a ku nyamalarile, naswona nhlayo leyikulu ya vanhu lava ndzi va siyeleke tibuku eku heteleleni va vile timbhoni leti tinyiketeke.

A ku ri loko ndza ha ri eTasmania, hi 1950, laha ndzi kumeke xirhambo xo va kona eka ntlawa wa vu-16 wa Gilead. Endzhaku ka ku thwasa, hi laha swi hlamuseriweke ha kona eku sunguleni, ndzi averiwile ePakistan.

Ku Teka Ni Ndyangu

Loko ndzi vile ePakistan hi malembe ya tsevu, ndzi tekile Edna Marsh, loyi a a tirha tanihi murhumiwa eJapani. Edna u ndzi joyinile, kutani hi pfurile kaya lerintshwa ra varhumiwa eQuetta, leyi nga etimbala-ntshaveni ta Pakistan. Hi hete malembe mambirhi eQuetta, kambe manuku hikwalaho ko rindzela n’wana wa hina wo sungula, hi kunguhate ku tlhelela eAustralia. I yini lexi nga emahlweni ka hina sweswi?

Ndhawu yo tshama ni ku hlayisa ndyangu wa hina a yi nga kanakanisi. Ndzi tshembise leswaku loko ndzo tshuka ndzi vuyile hi le ntirhweni wumbe ndzi ta tlhelela eTasmania. Hambi swi ri tano, a hi vonaka hi ri hava macheleni naswona mintirho a yi pfumaleka eka munhu wa 45 wa malembe hi vukhale. Kambe hi tiyimisele ku ka hi nga tshiki ntirho wo tihanyisa wu hi sivela minhlangano ya bandlha ni ntirho wa nsimu.

Hi mpfuno wa tintswalo wa vamakwerhu va moya, ndzi swi kotile ku sungula bindzu ra mina ro hlantswa mafasitere. Hi malembe lama tlulaka 20 a ndzi huphanga dyondzo kumbe ntirho wa nsimu hikwalaho ka ntirho wo tihanyisa, hambi leswi minkarhi yin’wana a swi lava ku tiyimisela ku ala mintirho ni mali leyi engetelekeke. Xisweswo hi swi kotile ku wundla vana va hina vambirhi hi ndlela ya ntiyiso ni ku va ni ku hlanganyela ka nkarhi na nkarhi eka mintirho hinkwayo ya Mfumo.

Vana va hina sweswi va kurile naswona a va ha tiseketeli hi hina. Hi vambirhi ka vona va tiyile entiyisweni, nhwanyana wa hina u tsakerile malembe yo tala ya ku phayona emahlweni ka ku va a tekiwa. Mufana wa hina ni nsati wakwe va le kusuhi ni ku tirha laha xilaveko xi kuleke entirhweni wa vuphayona.

Vutomi Lebyi Hakelaka

Sweswinyana hi endzeriwile hi munghana wa xisati wa khale loyi a a ri munhu wo sungula ku yimela ntiyiso edorobeni ra Quetta ePakistan. Endzhaku ka tidyondzo eBandlheni ra ka hina ra Launceston kwala Tasmania, u byele bandlha ndlela leyi a byeleke nandza wakwe kambirhi ha yona ku ndzi byela leswaku a nga kona ekaya loko ndzi n’wi endzerile. Hambi swi ri tano, endzhakunyana loko ndzi n’wi kume entangeni ivi a nga swi koti ku ‘baleka,’ u sungule ku vutisa swivutiso, eku heteleleni a amukela dyondzo ya Bibele. U hlamusele ndlela leyi a tlangelaka ha yona leswi ndzi kombiseke ku tiyimisela hi ku phikelela exiavelweni xexo xo nonon’hwa ximbe ePakistan.

Malembe ma nga ri mangani emahlweninyana, eka ntsombano wa Sydney, ntombhi yin’wana yi ndzi tsutsumerile yi ndzi vukarha hi matimba. Hi ku hlamala, ndzi ehlekete leswaku u endle xihoxo. “E-e,” ku hlamula yena, “xana a hi wena Joe Oakley? Wena na Alex Miller mi dyondze ni ndyangu wa ka hina eLahore, Pakistan, naswona sweswi mina na mana wa mina ni makwerhu wa xisati hi le ntiyisweni naswona hi tshama eSydney.”

Mintokoto yo fana ni leyi kunene yi vangele ku aneriseka ka ku va hi vile ni ku hlanganyela loku teleke eku huweleleni ka Mfumo. I swinene swonghasi ku vona ku katekisiwa ka ntirho hi Xikwembu! Loko ndzi tirhe ro sungula laha Tasmania hi 1946, a ku ri ni vahuweleri va Mfumo va kaye emutini hinkwawo wa Launceston. Sweswi ku ni mabandlha manharhu, rin’wana ni rin’wana ri na vahuweleri lava tlulaka 90!

Entiyisweni, eka mintokoto leyi yo anerisa ya ntirho wa mina wa Vukriste wa malembe lama tlulaka 50, ndzi nga vula handle ko kanakana leswaku ku tiyimisela swi ndzi pfunile leswaku ndzi humelela.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Movha wa mpfumawulo lowu a wu tirhisiwa ku twarisa mahungu ya Mfumo eSydney

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Joe Oakley ni bandlha lerintsongo eQuetta, Pakistan, loko Holo leyintshwa ya Mfumo yi pfuriwa December 15, 1955