Ku Tilangutela eHenhleni Ka ‘Ku Rhula Ni Nsirhelelo’ Leswi Twarisiwaka Hi Matiko
“Siku vanhu va nga ta ku: ‘Ku rhulile, ku hava xo karhata.’”—1 VATESALONIKA 5:3.
1, 2. (a) Ha yini ku rhula ku ve xiphemu lexi antswaka xa vutlhari? (b) Xisweswo, xana mafambiselo ya politiki lama kanetaka ya pfumela yini?
MISAVA ya vanhu hinkwayo a yi si tshama yi va ekhombyeni leri yi nga eka rona ku fana ni namuntlha. Ku ni ku titwa ka ku chava nyimpi ya vunharhu ya misava leyi katsaka matiko lama tlakukeke lama hlomeke lama endlaka leswi sweswi swi vonakaka ku ri switlhavani leswi heleleke—bomo ya nyutliya. Vuswikoti bya matiko byo tirhisa nyutliya ya athomo eku lweni byi va yise laha va nga kotaka ku fika kona eku dlayeni ka vanhu vo tala. Kutani, ku rhula ku ve xiphemu lexi antswaka xa vutlhari.
2 Ina, hakunene, hikuva eka nguva ya hina nyimpi ya vunharhu ya misava leyi tirhisaka switlhavani swo tano yi ta tikomba yi nga ri xin’wana handle ka ku tisunga ka misava, ni ku buluka loku helaka kumbe ku herisiwa endzhaku ka vuyelo bya khombo ra nyutliya. Van’watipolitiki ni varhangeri va swa tinyimpi lava vonaka swinene hi laha ku vavisaka va vona mhaka yoleyo. A va swi lavi ku va ni vutihlamuleri eka mhangu yo tano ya misava. Xisweswo, ku kaneta loku heleleke ka mafambiselo ya tipolitiki ku ta kuma swi koteka ku endla ntwanano, ina, ku landzela filosofi ya vutlhari ya misava ya “ku hanya ni ku hambeta u hanya.”
3. Ku hi xivangelo xihi matiko ya tivisaka ‘ku Rhula ni nsirhelelo’?
3 Hambi swi ri tano, matiko a ma tshembani hi laha ku heleleke. Tanihi xitsundzuxo, ya hlayisa ku humesa ka wona ka swa tinyimpi swinene. Kutani, xana ku ta va hikwalaho ka rirhandzu lerinene, ra xiviri ra munhu un’wana tanihi swirho swa ndyangu lowu fanaka wa vanhu lowu vafumi va nga ta hlangana eku endleni ka ku huweleriwa ka ‘ku Rhula ni nsirhelelo’ eka misava hinkwayo ya vanhu? E-e, kambe ku ta ntshunxa ku chava loku nga kona ka vanhu.—1 Vatesalonika 5:3.
Vafundhisi Ni Leswi Vanhu Va Swi Endlaka eHenhleni Ka Xitiviso Lexi Taka
4, 5. (a) I xiendlo xihi xa vanhu ehenhleni ka xitiviso lexi taka hi nga xi rindzelaka? (b) Ku nga khathariseki nseketelo wa vafundhisi wa xitiviso lexi taka, i swivutiso swihi swi tlakukaka ehenhleni ka loko Xikwembu xi ta xi seketela?
4 Loko eku heteleleni xitiviso lexi xi endliwile, leswi vanhu va swi endlaka ku fanele ku ri leswi tsakisaka emisaveni hinkwayo. Handle ko kanakana varhangeri va vukhongeri bya misava, ku katsa ni vafundhisi va Vujagana, Makhatoliki ni Maprotestente, va ta dzunisa xikombiso lexi xa matiko hinkwawo. Eka ndlela yin’wana ni yin’wana leyi moya wu hungaka ha yona, vafundhisi va ya eka yona leswaku va ta tshama va dumile ni ku va ni mpfuno wa tipolitiki ni ku khathaleriwa.
5 Hambi swi ri tano, nseketelo wa vafundhisi lowu hi laha ku twalaka wu huweleleke lunghiselelo ra politiki a wu vuli leswaku Xikwembu xa vuako hinkwabyo, ku katsa ni misava ya hina, xi ta wu seketela. Eka miako ya vona ya vukhongeri, vafundhisi va nga ha endla swikhongelo swo leha ni leswi twalaka eka vaseketeri va vona va vukhongeri lava swi twaka ivi va kombela nkateko wa Xikwembu eka magoza lama tekiweke hi xitirho xa politiki xa ku rhula ni nsirhelelo wa matiko hinkwawo. Kambe xana swikhongelo hinkwaswo swo tano leswi tiyeke, leswi eka swona mabandlha ya endlaka hi matimba ku “Amen,” swa amukeleka eka Xikwembu xa vuako lebyi? Xana xi nga va eku rhuleni ni misava leyi avaneke emhakeni ya vukhongeri, leyi swikhongelo swa yona swa ku rhula ni nsirhelelo swi endliwaka hi ku landza mintlawa ni tinxaka ta vukhongeri leti nga pfumelelaniki?
6, 7. (a) Ku fana ni Vayuda va le minkarhini ya khale, i xiendlo xihi lexi Vujagana byi xi tekeke? (b) Ku ta humelela yini hi ku seketela ka vafundhisi ka ku huweleriwa ka ‘ku Rhula ni nsirhelelo’?
6 Ku hava laha switiviso swa nseketelo wa Xikwembu swi tlakukeke ku tlula eka matiko ya Vujagana. Kambe Xikwembu xa vuako hinkwabyo a hi Xona lexi fumaka Vujagana. Byi teke ndlela ya xiendlo lexi fanaka ni lexiya xa Vaisrayele va khale. Loko va ve lava nga anerisekiki hi lunghiselelo ra Yehova eka hulumendhe ya yena ivi va ehleketa leswaku endlelo ra politiki ra matiko ya vuhedeni lama va rhendzeleke a ri antswa, va yile eka Samuel, muprofeta wa Yehova ivi va n’wi kombela ku va vekela hosi. Samuel a swi n’wi tsakisanga ivi a va enhlomulweni hi leswi. Hambi ku ri Xikwembu lexi a a ri muprofeta wa xona.
7 Kwalaho Yehova u vavisekile hi xikombelo lexi xa ku suka eka endlelo rakwe ra le tilweni ra Israyele. Hi laha a vuleke ha kona eka muprofeta wakwe Samuel a ku: “Hikuv̌a a hi wena v̌a ku ṭhikaka, kambe v̌a ṭhika mina, leŝaku nḍi nga ṭhuki nḍi v̌a fuma.” (1 Samuel 8:4-9) Leswi a swi fanekisela ndlela leyi Vujagana byi yi tekeke eka lembe xidzana leri ra vu-20. Kutani ku huwelela ka vafundhisi ka xitiviso xa ‘ku Rhula ni nsirhelelo’ a ku nge vi na vuyelo lebyi tsakisaka, hambi ku ri ku katekisiwa hi Xikwembu.
Ku Tshikisa Vanhu Ku Tilangutela
8. I ntirho wihi lowu kahle-kahle Nhlangano wa Matiko wu nga ta wu endla eka xitiviso lexi taka, naswona ha yini nhlengeletano leyi yi tshikisa vanhu ku tilangutela?
8 Nhlangano wa Matiko wu nga ha tinyungubyisa hi swirho swa namuntlha swa 159, leswi hlanganisaka matiko hinkwawo hi ku helela. Handle ko kanakana hi nkarhi lowu faneleke Nhlangano wa Matiko wu ta va emahlweni malunghana ni ku huweleriwa loku taka ka ‘ku Rhula ni nsirhelelo!’ Swa vavisa ku vula leswaku, nhlengeletano yoleyo ya misava yi tshikisa magidi ya timiliyoni ta vanhu ku tilangutela. Ha yini swi ri tano? Hikuva ku rhula ko tano, hambi loko ku seketeriwa hi tinhlengeletano hinkwato ta vukhongeri ta misava leyi, ku katsa ni letiya ta Vujagana, a swi vuli ku rhula ni Muvumbi wa misava, loyi a nga ni matimba yo nyika vutomi ni ku byi teka hi ku landza mavonelo yakwe ya timhaka ta nkoka ematilweni ni la misaveni.
9, 10. I tlhelo rihi leri Timbhoni ta Yehova ti ri tekaka mayelana ni ‘ku Rhula ni nsirhelelo’ hi laha swi twarisiwaka ha kona hi matiko, naswona ha yini swi ri tano?
9 Eka vuprofeta bya Esaya, Muvumbi u vula hi ku twakala a ku: “Matilo i šiluv̌elo ša mina, ni misava i v̌unav̌elo bya mikonḍo ya mina.” (Esaya 66:1) Matiko laha vunavelweni bya milenge yakwe a ya byi sasekisi hi nhlengeletano ya wona ya Nhlangano wa Matiko. Va ringeta ku hlayisa ku rhula ni nsirhelelo wa misava hinkwayo hi politiki kutani hi mukhuva wolowo va hlayisa Nhlangano wa Matiko wu ri kona. Timbhoni leti tinyiketeke ta Yehova emisaveni ti nga ka ti nga hlanganyeli ni misava eku titshegeni hi mimpimo ya munhu leyi tekeriweke ehansi ya ku rhula ni nsirhelelo wa matiko ya misava. Va hlayisa marito ya Yakobo 4:4 etimbilwini: “Vanhu ndzin’wina lava nga tshembekiki, xana a mi swi tivi leswaku ku rhandza swa misava swi vula ku lwa na Xikwembu xana? Hikokwalaho, loyi a tinyiketaka eku rhandzeni ka swa misava, ú tiendla nala wa Xikwembu.”
10 Hambi loko ti nga kaneti hi laha ku heleleke ku rhula ni nsirhelelo lowu endliweke hi matiko, Timbhoni ta Yehova ti nga ka ti nga ku bumabumeli eka timiliyoni ta vanhu leti lavaka ndhawu yo tisirheleta loko xiphiqo lexikulu xa misava xi buluka ivi xi tisa makumu eka mafambiselo lawa ya swilo. (Matewu 24:21) Hikuva i mafambiselo lamantshwa ya Xikwembu ya swilo lawa ya nga ta tisa nsirhelelo wa misava hinkwayo ehansi ka “Hosana ya ku Rhula,” Yesu Kriste.—Esaya 9:6, 7, NW.
11. Xana vafundhisi va languta xiringanyeto lexi endliweke hi Ntwanano wa Matiko endzhaku ka Nyimpi yo Sungula ya Misava hi ndlela yihi?
11 Matimu ya veka vumbhoni bya ku hluleka ka makungu ya vanhu yo tisa ku rhula. Ha tsundzuka leswaku eku heleni ka Nyimpi yo Sungula ya Misava hi 1918, Ntwanano wa Matiko wu kunguhatiwe tanihi xisirhelelo xa nyimpi ya misava. Huvo Leyikulu ya Tikereke ta Kriste eAmerika yi dzunisile nkunguhato ivi yi ku: “Ntwanano wo tano a hi nkunguhato wa swa tipolitiki ntsena; kambe i xikombiso xa politiki xa mfumo wa Xikwembu emisaveni.” Kambe xana xikombiso xo tano lexi vuriwaka xa politiki xa Mfumo wa Xikwembu wa la misaveni xi ku tisile ku rhula ni nsirhelelo leswi nga heriki emisaveni?
12. (a) Nhlavutelo 17:8 yi hetiseke njhani? (b) I mani la tshameke enhlaneni wa “xivandzana xa ribungu,” naswona hi nkarhi wo tani hi kwihi?
12 Ku fana ni “xivandzana xa ribungu” xo fanekisela xa Nhlavutelo ndzima 17, lexi nghwavava ya khale, “Babilona Lonkulu,” a tshameke eka xona, Ntwanano wa Matiko wu ye “ekheleni” eku tlhekekeni ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava hi 1939. Leswi swi vangele mukhandziyi wa xona wa nghwavava leswaku a ehla. Endzhaku ka ku hela ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava hi 1945, Nhlangano wa Matiko wu vekiwe tanihi mupfari wa Ntwanano wa Matiko lowu nga ekhombyeni. Wu ve ni swirho leswi vonakaka ku tlula leswi Ntwanano a wu ri na swona, leswaku yi ta va nhlengeletano leyi tiyeke ni leyi faneriwaka hi ntshembo lowu taleke hi tlhelo ra misava ya vanhu. Xisweswo a ku ri hi 1945 laha “xivandzana xa ribungu” xo fanekisela xi tlhandlukeke “xi huma hi le kheleni,” ivi nghwavava yo fanekisela, “Babilona Lonkulu,” a khandziya nakambe enhlaneni wa xona, laha a tshameke kona hi laha ku khomisaka tingana esikwini leri. (Nhlavutelo 17:3, 5, 8) Kambe sweswi, ku ya hi leswi Nhlavutelo 17:16–18:24 yi swi vhumbaka, a hi swa nkarhi wo leha. Ha yini swi nga ri tano?
13. (a) Nhlangano wa Matiko i yini? (b) Xana wu vhumbiwe khale hi ndlela yihi?
13 Nhlangano wa Matiko hakunene-nene i nhlangano wa misava lowu pfukelaka Yehova Xikwembu ni Timbhoni takwe leti tinyiketeke emisaveni. Hakunene-nene i xikhiri (ku hlambanyelana), laha matiko ya misava ya hlanganisaka tinhloko ta wona kun’we ni ku endla makungu lawa ya nga ma endlaka ku pfukela nhlengeletano leyi vonekaka ya Yehova Xikwembu emisaveni. Enkarhini lowu wa ‘ku hela ka mafambiselo ya swilo,’ swi vhumbiwile hi xikhiri lexi vuriwaka eka Esaya 8:12.—Matewu 24:3.
Lava Ku Rhula Ni Nsirhelelo Eka Yehova
14. Ha yini mfumo wa tinxaka ta khume wa Israyele wu nghene entwananweni na Siriya, naswona i xivutiso xihi xi langutaneke ni mfumo wa Yuda?
14 Emahlweni ka nkarhi wa Esaya tiko ra tinxaka ta 12 ta Israyele ri avanile hi mhaka ya vuhosi. Leswi a swi ri endzhaku ka ku fuma ka Hosi leyi vangamaka Solomoni. Tinxaka ta khume leti sukeke en’walungwini ti tlhome leswi vuriwaka mfumo wa Israyele, ni ntsindza wa tona eSamariya. Tinxaka timbirhi leti saleke, rixaka ra Yuda na Benjamini, ti tshame ti tshembekile eka vuhosi bya matimba bya Hosi Davhida entsindza wa Yerusalema. Tinxaka ta khume ta mfumo wa Israyele ti ve valala va tinxaka timbirhi ta mfumo wa Yuda. Hi ku famba ka nkarhi, mfumo wa Israyele wu twanane ni mfumo wa Siriya, lowu nga ni ntsindza wa wona eDamaska. Mianakanyo a ku ri ku wisa mfumo wa Yuda ivi wu fumiwa. Xana mfumo wa Yuda kwalaho a wu ta endla ntwanano na tiko rin’wana ra matimba leswaku wu ta lwa ni tiko ra Israyele leri endleke ntwanano na tiko ra vahedeni ra Siriya?—Esaya 7:3-6.
15. (a) Xana vanhu van’wana eka mfumo wa Yuda a va tsakela yini, naswona langutelo leri ri endle yini eka vona? (b) Muprofeta Esaya u langutane ni langutelo ro tano hi ndlela yihi?
15 A ku ri ni lava a va ri eka mfumo lowuntsongo wa Yuda lava heleriweke hi ripfumelo eka Yehova Xikwembu xa rixaka. Vona va hlawule ntwanano, kumbe xikhiri, ni mfumo wa matimba wa vahedeni wa misava leyi. Hi ku seketela ku hlanganisiwa ko tano loku nga tshembekiki ka mfumo wa Yehova wa Yuda ni mfumo wa misava leyi nga chaviki Xikwembu, van’wana a va ku, ‘Xikhiri!’ eka vanhu lava nga tiyimiselangiki eka mfumo wa Yuda. Xisweswo va kombise ku pfumala ka vona ka ripfumelo ni ntshembo eka Xikwembu lexi tempele ya xona a yi ri eYerusalema. Muprofeta Esaya a a huhuteriwe ku sola ku hlambanyelana ko tano, a ku eka ndzima 8, ndzimana 12: “‘Mi nga v̌uleni leŝaku i ku hlambanyelana hikwaŝo le’ŝi tiko leri ri v̌ulaka ku hlambanyelana; mi nga ṭhuki mi ṭhuka hi le’ŝi ri ṭhukisaka, mi nga tšhav̌eni.’”
16, 17. I yini leswi a swi vula ku rhula ni nsirhelelo wa ntiyiso eka vanhu va Yehova va khale, naswona leswi swi kombisiwe njhani loko Hosi ya Asiriya Sankerib a xungete Yerusalema?
16 Ku va ka Yehova ni vanhu eka ntwanano wa vuxaka na yena a swi vula ku rhula ni nsirhelelo eka vona. Leswi swi kombisiwile loko hosi ya Asiriya Sankerib a rhumele huvo ya tindhuna tinharhu leti tlakukeke ku ya vitana Hosi Ezekias ni vanhu va Yerusalema ku ya endla ntwanano na Sankerib. Ndhuna ya Asiriya ni muvulavuleri, Rabšake, u yime emakhumbini ya Yerusalema ivi a rhukana Yehova Xikwembu leswaku a tsanisa kumbe ku herisa ntshembo wa Vayuda eka Yena. Hi ku vaviseka swinene hikwalaho ka ku tsongahatiwa ka Yehova Xikwembu xin’we lexi hanyaka xa ntiyiso ni ku va a vona khombo ra Yerusalema emahlweni ka ntshungu lowukulu wa Vaasiriya, Hosi Ezekias u yile etempeleni ivi a veka mhaka emahlweni ka Yehova Xikwembu. Hi ku tsakisiwa hi marito lawa ya ripfumelo leri heleleke eka yena na hi ku hundzulukela eka yena ku kombisa vuhosi byakwe bya misava hinkwayo, Yehova u nyikele nhlamulo leyi tsakisaka. Muprofeta wakwe Esaya u hlanganyele na yena eka timhaka leti khorwisaka. Ku hava nhlamulo hi laha ku heleleke yi nyikiweke Muasiriya la chavisaka Rabšake, hi laha Hosi Ezekias a endleke ha kona.—2 Tihosi 18:17-36; 19:14-34.
17 Handle ko kanakana hi ku hlamarisiwa swinene hi leswi, Rabšake u tlhelele enkambheni ya Sankerib, loyi hi nkarhi wolowo a a lwa na Libna. (2 Tihosi 19:8) Endzhaku ko twa xiviko xa Rabšake, Sankerib u rhumele mapapila yo xungeta eka Ezekias, a tsundzuxa: “U nga ṭhuki u šisiwa hi Šikwembu ša wena leši u ši ṭhembaka loko u ku: Yerusalem a nga ka a nga nyiketiwi mav̌okweni ya hosi ya Asur.” (2 Tihosi 19:9, 10) Endzhaku ka ku wa ni vusiku, Yehova Xikwembu u vulavule hi yexe hi nomu wa Muasiriya, Rabšake, naswona Yena hi yexe u hlamule mapapila yo xungeta ya Sankerib ku komba leswaku A a ri nkulukumba eka xikwembu xa tiko xa Vaasiriya. Ku hela ka mhaka ya xiendlo lexi xo hetelela, hi laha yi nyikeriweke ha kona eka 2 Tihosi 19:35, yi ri: “Hi v̌usiku byebyo, nṭumi ya Yehova yi huma, yi dlaya v̌av̌anuna va 185 000 emišašeni ya v̌a-Asur; ni mišo, kute loko v̌a pfukile, maŝiv̌o, v̌a file hikwav̌o.” Hi vurhonga loko Vaasiriya lava poneke, ku katsa na Hosi Sankerib na Rabšake, va pfuka, va vone xiendlo lexi chavisaka hinkwako xa lava dlayiweke hi Yehova Xikwembu enyimpini.
18. (a) A ku ri byihi vuyelo mayelana ni ku navela ka Sankerib? (b) I xikombiso xihi lexi mhaka leyi ya matimu yi faneleke ku xi nyikela eka Timbhoni ta Yehova ta namuntlha?
18 Hi ku hluriwa eka makungu yakwe ya ku navela ku lwisana ni nhlengeletano ya Yehova ni ku yisiwa ehansi loku hlamarisaka, Sankerib hi ku hatlisa “a tlhelela e tikweni ra yena a ri ni tingana” entsindza wa tiko rakwe, Ninivha, leswaku a ya dlayiwa ntsena hi vana vakwe vambirhi va majaha. (2 Tikronika 32:21; 2 Tihosi 19:36, 37) Mfumo wa Vaasiriya a wa ha kalanga wu chavisa nhlengeletano ya Yehova leyi vonekaka. Laha, hakunene, a ku ri ku lweriwa loku tlakukeke ka vuhosi bya misava hinkwayo bya Xikwembu xa le Henhla-henhla. Ku tlula kwalaho, ku hlayisiwa ka Yerusalema i xikombiso lexinene lexi kombaka leswaku Timbhoni ta Yehova ta namuntlha ti fanele hi ku tshemba loku tiyeke ti lava ku rhula ni nsirhelelo lowu hambetaka, lowu holeke—hayi xikhiri xa politiki kambe Yehova Xikwembu.
Ku Tilangutela
19. I yini lexi Sosayiti ya Watch Tower yi nga ta hambeta yi xi endla?
19 Ku ku pfuna ku tilangutela, Sosayiti ya Watch Tower yi ta hambeta yi humesa eka tibuku ta yona switsundzuxo leswi nga enkarhini leswaku swi hlayiwa erivaleni, leswaku u ta ka u nga yengiwi hi ku huweleriwa loku taka ko xisetela ka mavunwa ka ‘ku Rhula ni nsirhelelo,’ hi laha swi endliweke ha kona hi matiko ya mafambiselo lawa ya khale ya swilo.
20. Ha yini Timbhoni ta Yehova handle ko kanakana ti nga khutazi ku tshemba ‘ku Rhula ni nsirhelelo’ leswi taka, kutani sweswi i nkarhi wa yini?
20 Timbhoni leti tinyiketeke ta Yehova ti nga ka ti nga tshembeli eka ‘ku Rhula ni nsirhelelo’ leswi hi ku tiyiseka swi tivisiwaka hi matiko ya misava; kumbe ku tsaka ni vatisi va ‘ku Rhula ni nsirhelelo’ wo tano wa matiko ivi, hi nkarhi lowu fanaka, va va na Yehova Xikwembu. Va tivonela eku twananisiweni na matiko ya mafambiselo lawa ya khale ya swilo. Handle ko hluleka va titsundzuxa leswaku “tiko” lerintshwa, leri hambanaka ni ku tihlawula eka Ntwanano wa Matiko, ri velekiwe hi lembe leri landzeleke ku hela ka nyimpi ra 1919. “Rixaka” leri rintshwa ri hambeta ri kula ni ku andza emisaveni hinkwayo, hi laha swi vhumbiweke ha kona eka Esaya 60:22: “Lo’nṭongo o ta v̌a khume ra madzana, lo’nṭongo ngopfu, o ta v̌a tiko le’ra matimba. Mina, Yehova, nḍi hatlisisa ŝilo leŝi emikarini ya ŝona.” Ina, sweswi i nkarhi wa hinkwerhu ku tivonela eka ‘ku Rhula ni nsirhelelo’ leswi taka hi laha swi twarisiwaka ha kona hi matiko.
A Wu Ta Hlamula Njhani?
◻ I yini kahle-kahle xi nga ta endliwa hi vanhu ehenhleni ka xitiviso lexi taka xa ‘ku Rhula ni nsirhelelo’?
◻ I yini leswi vhumbiweke hi ‘xikhiri’ xa Esaya 8:12?
◻ Xana UN yi yenga vanhu hi ndlela yihi?
◻ Ha yini Timbhoni ta Yehova ti nga yengiwi?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
Handle ko kanakana UN yi ta va emahlweni eka xitiviso lexi taka xa ‘ku Rhula ni nsirhelelo!’
[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]
Ndhuna ya Asiriya Rabšake u tsongahate Xikwembu xa Israyele, kambe vuyelo byi kombe leswaku ku rhula ni nsirhelelo swa ntiyiso swi ta swi huma eka Yehova Xikwembu ntsena