Ku Hanyisa Hi Ripfumelo—Xana Ku Huma Eka Xikwembu?

WANUNA a a vabya hi malembe ya 38. “Xana wa swi lava ku hanyisiwa xana?” ku vutisa Yesu. Loko a wo va wanuna loyi, xana ingi u nga hlamulanga hi ku chivirika u ku ina? Yesu u n’wi byerile a ku: “Pfuka, u teka sangu ra wena, u famba.” Hi byihi vuyelo bya marito wolawo? “Hi nomu lo, munhu loyi a hanyisiwa, kutani a teka sangu ra yena, a famba.”—Yohane 5:5-9.

Xiendlo lexi xa ku hanyisa loko kwetsima a ku ri xin’wana xa swo tala leswi Yesu a swi endleke enkarhini wa vutirheli byakwe bya laha misaveni. (Matewu 11:4, 5) Lava va hanyisaka hi ripfumelo namuntlha va vula leswaku Xikwembu xa ha endla ku hanyisa ko tano, naswona va seketeriwa hi vumbhoni bya magidi ya lava va vulaka leswaku va hanyisiwile hi vona.

Ku Hambana Lokukulu

Dyondzo ya Bibele yi hlavutela ku hambana ko hlayanyana lokukulu exikarhi ka ku hanyisa loku vikiweke eBibeleni ni lokuya ku vikiweke hi lava va hanyisaka hi ripfumelo namuntlha. Hi xikombiso, Yesu ni vadyondzisiwa vakwe, a va kalanga va hakerisa hikwalaho ka ku hanyisa ka vona. “Mi nyikiwile ntsena; na n’wina, nyikani ntsena,” ku dyondzisa Yesu. (Matewu 10:8) Xisweswo va landzele xikombiso lexi vekiweke hi Elisha, loyi a aleke nyiko leyi humaka eka wanuna la vuriwaka Naaman loyi Elisha a n’wi hanyiseke nhlokonho. (2 Tihosi 5:1, 14-16) Hikwalaho ke, loko lava va hanyisaka hi ripfumelo va hakerisa hikwalaho ka mintirho ya vona, va onha xikombiso lexi xa Matsalwa.

Nakambe swa xiyeka leswaku ku hanyisiwa loku endliweke eminkarhini ya Bibele a ku ri ka xikombiso kumbe loku endliweke hi nkarhi wo koma. Loko muapostola Petro a vone wanuna “la tswariweke a ri xigono,” u byele wanuna loyi a ku: “Hi vito ra Yesu Kriste wa Nazareta, ndzi ri: Famba!” Mhaka ya kona ya boxa: “Hi nomu lo minkondzo ya [munhu wa xigono] ni mahlakala ya yena swi va swi tiya. Kutani o kakatsuku! a yima a famba.” (Mintirho 3:1-8) Tihlayele swikombiso swin’wana eka Mintirho 5:15, 16 na 14:8-10.

Hambi swi ri tano, ku hanyisa hi ripfumelo ka namuntlha, hakanyingi ku teka masiku, mavhiki, kumbe hambi ti ri tona tin’hweti ta ku tirha! Nakambe, lexi xiyekaka, i mhaka ya leswaku lava va hanyisaka hi ripfumelo va vonaka va languta eka vuvabyi lebyi endlekaka, ku fana ni vubofu, vulema, kumbe ku fa tindleve—vuvabyi lebyi minkarhi yin’wana byi vaka ni xisekelo xa ntivo-miehleketo. Muhandzuri Paul Brand wa xiya: “Loko mhaka ya swirho yi kala yi va leyi nga kanakanisiki—ku kayivela milenge, mahlo, kumbe misisi leyi omeke—masingita ya humelela hi xiwelo.” Hambi swi ri tano, Yesu u hanyise “vavabyi hinkwavo ni va mahlomulo ya tinxaka-xaka,” ku katsa ni swihoxo leswi entiyisweni swi nga swa swirho hi ntumbuluko, ku fana ni voko leri khwanyaleke.—Matewu 9:35; Marka 3:3-5.

‘U Hava Ripfumelo!’

Lexi vavisaka, vanhu vo tala lava vabyaka ngopfu va va kona eka ‘mapfhumba yo hanyisa’ ivi va tlhelela ekaya va vabya ku tlurisa. Lava va hanyisaka hi ripfumelo va hlamusela ku hluleka ko tano hi ku, ‘Va hava ripfumelo!’ Hambi swi ri tano, leswi swi kombisa vuxisi. Hi laha Dr. William Nolen a xiyaka ha kona u ri: “Ku hambana ni n’anga ya Orthodox, loyi a hanyisaka hi vungoma a nga kali a boheka ku rhwala vutihlamuleri loko ku hanyisa kakwe ku hluleka. Ndzi fanele ku pfumela leswaku ndzi ta tsakela mianakanyo yo amukela xikhomela-ndhawu xexo loko ndzi hlangana ni xigulani lexi ndzi hlulekaka ku xi hanyisa.”

Vaprofeta va Xikwembu, Yesu, kumbe vadyondzisiwa va Yesu a va kalanga va va ni xilaveko xo nyikela xikhomela-ndhawu xa leswaku munhu la lamaleke a nga hanyisiwanga hikuva a a ri hava ripfumelo. I ntiyiso, ku pfumala ripfumelo ku nga ha va ku hungute nhlayo ya vanhu lava va teke ku ta hanyisiwa. Kambe eka lava va tihumeleriseke, ku hanyisiwa loku heleleke minkarhi hinkwayo ku endlekile!—Marka 6:5, 6.

Hakunene, etimhakeni tin’wana vanhu lava entiyisweni a va kayivela ripfumelo a va hanyisiwa. Hi xikombiso, Naaman, hosi ya vuthu ra le Siriya, a a nga pfumeli hi laha ku heleleke leswaku a a ta hanyisiwa eka nhlokonho wakwe hi ndlela leyi muprofeta Elisha a kongomiseke ha yona. Hi le ndzhaku ka ku hanyisiwa kakwe ntsena laha a pfumeleke a ku: “Waŝiv̌o, nḍa tiv̌a leŝaku a ku na Šikwembu e misav̌eni hikwayo loko ku nga ri tikweni ra Israel.” (2 Tihosi 5:11-13, 15) Swikhomelandhawu leswi nga nyawuriki swa lava va hanyisaka hi ripfumelo xisweswo a swi twali.

Ku Hanyisa—Nyiko Leyi Hundzeke

Kambe xana a hi ntiyiso leswaku tinyiko ta masingita to hanyisa a ti tolovelekile exikarhi ka Vakriste vo sungula? (1 Vakorinto 12:9) Ina, kambe a ku ri na xivangelo lexinene xa masingita lama endlekeke le ndzhaku. Eka gidi ra malembe ni hafu, tiko ra Israyele wa nyama a ri ri vanhu lava hlawuriweke va Xikwembu; kambe eka lembe xidzana ro sungula ra Nguva ya hina leyi Tolovelekeke, Israyele u tshikiwile hikwalaho ka ku pfumala kakwe ripfumelo ivi a siviwa hi bandlha lerintshwa ra Vukriste. Vakriste volavo vo sungula va lave mpfuno lowukulu ngopfu wo tiyisa ripfumelo ra vona ni ku nyika vumbhoni emisaveni leswaku a va seketeriwa hi Yehova Xikwembu.

Xisweswo, tinyiko ta masingita, ku katsa ni ku hanyisa, a swi nyikiwe bandlha lerintsongo ra Vukriste. Tona ti tirhe tanihi “xikombiso” eka lava nga pfumeriki naswona tanihi ndlela yo aka ripfumelo ra vapfumeri. (1 Vakorinto 14:22) Hambi swi ri tano, malembe lama nga vaka magidi mbirhi endzhakunyana, Vukriste a bya ha ri evuhlangini bya byona. (Ringanisa 1 Vakorinto 13:9-13.) Bibele i khale yi hetiwile naswona yi hangalasiwa hi timiliyoni ta tikopi. Kutani Vakriste va ntiyiso namuntlha va nga kongomisa lava nga pfumeriki hi ku olova va va yisa ematlukeni ya yona ku seketela leswi va swi dyondzisaka. Swikombiso swa masingita a swa ha laveki.

Nakambe Pawulo u kombe leswaku tinyiko letikulu a ti ta “nyamalala.” (1 Vakorinto 13:8) Tinyiko to tano a ti hundziseriwe hi ku kongoma ntsena hi vaapostola va Kriste Yesu kumbe vukona bya vona. (Mintirho 8:18-20; 10:44-46; 19:6) Endzhaku ka ku fa ka vaapostola, swikombiso swa masingita swi herile.

Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature hi McClintock na Strong (Vholumo VI, tluka 320) yi xiya leswaku i “nhlamuselo leyi nga hava njhekanjhekisano leswaku enkarhini wa malembe yo sungula ya dzana endzhaku ka ku fa ka vaapostola hi twa swintsongo kumbe a hi twi nchumu hi ta ku tirha ka masingita ya Vakriste vo sungula.”

Xivangelo Xo Tivonela

Yesu Kriste u tsundzuxe leswaku nkarhi a wu ta ta lowu ha wona vo tala a va ta ku eka yena: “Hosi, Hosi, xana a hi vulavulanga hi vito ra wena ke? Xana a hi hlongolanga mademona hi vito ra wena ke? Xana a hi endlanga mahlori layo tala hi vito ra wena ke?” Kutani hambi swi ri tano Yesu a a ta va hlamula a ku: “A ndzi mi tivanga, ni siku ni rin’we; sukani eka mina, n’wina lava endlaka leswo homboloka!” (Matewu 7:22, 23) Manuku ke, i yini lexi endlaka leswaku va humelela eku endleni ka “mahlori” loko ku nga ri moya wa Xikwembu?

Etimhakeni tin’wana, vuxisi lebyi nga erivaleni byi vonaka byi katsekile. Hi xikombiso, The Herald, phepha-hungu ra le Zimbabwe, ri vike hi ta vanhu vanharhu lava loyi a hanyisaka hi ripfumelo la dumeke a va twariseke va ri lava hanyisiweke. Phepha ri paluxe leswi tanihi vuxisi: “N’wana un’wana ni sweswi a nga swi koti ku twa hambi ku ri ku vulavula; n’wana un’wana a a nga fanga tindleve kumbe ku va mbeveve, naswona wansati, loyi a a fe tindleve, na sweswi a nga twi.”

Minkarhi yin’wana, ku hanyisa hi ripfumelo ku vonaka ku ri na ku andza ka vuvabyi ehenhla ka loyi a xanisekaka. Etimhakeni tin’wana—ngopfu-ngopfu laha nkarhi wo leha wa vuvabyi wu hundzaka ku hanyisa ku nga si tikomba—swi vonaka onge tirhelo ro tiendlekela ro hanyisa hi ntumbuluko ra miri ra katseka. Eka buku leyi nge Science and the Paranormal, Dr. William Nolen u vula leswaku “kwalomu ka 80 wa tiphesente ta swigulani leswi taka eka [n’anga ya orthodox] swi na vuvabyi lebyi hikeriweke eka swona—hi leswaku, vuvabyi lebyi swi nga ta hlakarhela hi swoxe eka byona.” Hikwalaho ke, hi ku famba ka nkarhi, la hanyisaka hi ripfumelo hi ku olova a nga dzuniseriwa ku hanyisa.

Eku heteleleni, Bibele yi tsundzuxa leswaku “Sathana, ú tinyika nghohe ya ntsumi ya ku vonakala” hi matshalatshala yo kanganyisa. (2 Vakorinto 11:14) Eka 2 Vatesalonika 2:9, 10, Pawulo u ye emahlweni a hlamusela a ku: “Ku ta ka Lowo homboloka hi matimba ya Sathana, ku ta va ni mahlori ya tinxaka-xaka [“tinxaka hinkwato ta masingita,” The Jerusalem Bible], ni swikombiso swa vunwa, ni swihlamariso; ú ta tirhisa tindlela hinkwato leto biha ta vuxisi ehenhla ka lava yaka eku loveni.” Kutani tivonele! Ku hanyisa hi ripfumelo hakanyingi ku katsa matimba ya mademona! “Kutani a ndzi lavi leswaku mi va ni vunakulobye ni mademona,” ku tsundzuxa Pawulo. “A swi endleki leswaku mi nwa xinwelo xa [Yehova] ni xinwelo xa mademona.”—1 Vakorinto 10:20, 21.

Loko Mukriste A Vabya

I ntiyiso, loko munhu a vabya, ku hanyisiwa hi singita ku nga ha vonaka ku ri ku koteka loku kokaka mahlo. Hambi swi ri tano, xiya leswaku Epafrodito mutirhi-kulobye wa muapostola Pawulo u ve la vabyaka a lava ni ku fa. (Vafilipiya 2:25-27) Timotiya nakulobye lonkulu wa Pawulo hi ku fanana u karhatiwe hi ‘switlhavi swa nkarhi na nkarhi.’ (1 Timotiya 5:23) Kambe, Pawulo a nga va hanyisanga vavanuna lava hi singita. Naswona loko Pawulo a lave mianakanyo ya vutshunguri hi yexe, a nga ha va a tirhise mintirho ya Luka, “n’anga leyi rhandzekaka,” loyi a fambafambeke na yena.—Vakolosa 4:14.

Hi ku fanana namuntlha, Mukriste loyi a vabyaka a nga ha lava mpfuno wa n’anga kumbe mutshunguri la fanelekaka, a papalata ku nghenelela kwihi na kwihi eku hanyisiweni loku humaka eka mademona kumbe ku chava loku tolovelekeke ngopfu ematikweni yo tala namuntlha. Nakambe a nga ha khongelela vutlhari byo kongomana ni vuvabyi, kambe hayi ku hanyisiwa hi singita. (Yakobo 1:5) Nakambe a nga kombela leswaku Yehova a “ṅwi tiyisa e masangweni loko a v̌abya.”—Psalma 41:3.

I ntiyiso, swi nga va leswi hetaka matimba ngopfu loko vutshunguri byi hluleka ku herisa vuvabyi byo karhi. Hambi swi ri tano, hambi loko a vabya Mukriste u fanele ku tikarhatela ku “hlawula leswi nga swinene ku tlula swin’wana,” a nga pfumeleli ku khumbeka ehenhleni ka rihanyo ku funengeta timhaka ta moya hi laha ku heleleke. (Vafilipiya 1:10) A nga titiyisa hi ntshembo wa ku hanya ehansi ka Mfumo wa Xikwembu loko ku nga ri na “l’a nga ta ku: Nḍa v̌abya!”—Esaya 33:24; 65:17-19.

Hakunene, ntshembo lowu wa misava leyintshwa yo lulama i wa nkoka ngopfu ku tlula switshembiso swa hava swa lava va hanyisaka hi ripfumelo. Xiya Peter, wanuna wa bofu la tshamaka eAkumadan, le Ghana. U hete ntsengo wa malembe ya 26 eka tikereke to hambana-hambana leti hanyisaka hi ripfumelo a ri na mintshembo ya leswaku vubofu byakwe a byi ta tshunguriwa. Kambe ku hava loyi a hanyisaka hi ripfumelo la pfuleke mahlo yakwe. Manuku ke, loko a ha va kona ekerekeni leyi hanyisaka hi ripfumelo, u hlangane na Timbhoni ta Yehova.

Timbhoni ti hlamusele hi ku ya hi Bibele leswaku ehansi ka Mfumo wa Xikwembu ku hanyisiwa loku heleleke ka vulema hinkwabyo ku ta endleka. Leswi swi pfule mahlo ya Peter yo twisisa. A tele hi ku tlangela mintiyiso leyi hlamarisaka ya Bibele, u ve muhuweleri wa nkarhi hinkwawo wa Mfumo wa Xikwembu naswona u tirhe tano malembe lama tlulaka manharhu! U languta emahlweni enkarhini lowu, hi ndlela ya xiviri, “mahlo ya v̌o-fe-mahlo ma nga ta hanyanya, tindlev̌e le’ti siv̌ekeke ti nga ta pfuleka.”—Esaya 35:5, 6.

Hi mpfuno wa Rito ra Xikwembu, magidi ya van’wana hi ku fanana ya tintshunxile eku tshembiweni loku hoxeke ka lava hanyisaka hi ripfumelo.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Lava va hanyisaka hi ripfumelo a hi kanyingi va hanyisaka vanhu lava nga ni swiphiqo swa swirho

[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Mukriste la vabyaka u khongelela matimba yo tiyisela. Nakambe u languta emahlweni emisaveni leyintshwa, laha ku nga riki ni “l’a nga ta ku: Nḍa v̌abya”