Bibele Ni Mahanyelo Ya Vantshwa

“Vantshwa va vonaka va amukele ndzhaka ya vubihi hinkwabyo bya misava lebyi kotekaka malunghana ni ku tipaluxa ka vona eka timhaka ta rimbewu: Tibayiskopo, vuyimbeleri, xiya-ni-moya ni TV swi va byela leswaku rimbewu ri pfuxa rirhandzu, ra nyanyula, ri famba ni ngati . . . Hambi swi ri tano, hi nkarhi wu ri wun’we, vantshwa va kuma mahungu ya leswaku vanhwanyana lavanene a va pfumeli.”—The Alan Guttmacher Institute.

VANTSHWA va namuntlha va kulele enguveni leyi nga twisisiwiki kahle ya mahanyelo. Hambi swi ri tano, Bibele yi nyikela vukongomisi lebyi nga erivaleni, lebyi twisisekaka ehenhleni ka mahanyelo ya rimbewu. Hambi loko minongonoko ya dyondzo ya rimbewu yi vonaka yi kombetela eku siveleni ka tinyimba, Bibele yi komba leswaku rimbewu ra le mahlweni ka vukati hi roxe i nchumu lowu fanelaka ku papalatiwa. “Mi nga tiyiseka swinene leswaku ku hava ni un’we loyi kahle-kahle a endlaka vuoswi [leswi katsaka rimbewu ra le mahlweni ka vukati] kumbe la endlaka swa thyaka kumbe mpfangano wa rimbewu . . . loyi a nga dyaka ndzhaka ya xin’wana ni xin’wana xa mfumo wa Xikwembu,” ku vula Bibele. (Vaefesa 5:5, The Jerusalem Bible) Entiyisweni, vuxaka bya rimbewu byi fanele byi hlayiseriwa vukati.

Xisweswo nhlamulo ya xiphiqo xa ku kuma ka vantshwa makhwiri, a hi ku dyondzisa vantshwa ta nkunguhato, kambe i ku va nyika vuleteri bya mahanyelo ni bya moya. Bibele yi swi veka erivaleni leswaku i vutihlamuleri bya mani ku nyika vuleteri lebyi: “Na n’wina vatatana, mi nga dyisi vana va n’wina embitsi, kambe mi va kurisa, hi ku va laya ni ku va dyondzisa ta [Yehova].”—Vaefesa 6:4.

Hambi swi ri tano, enkambisisweni wun’wana, vantshwa va komberiwe ku “pima vatswari va vona exikalwini va pimiwa ku suka eka lava nga anerisiki ku ya eka lava anerisaka ngopfu tanihi swihlovo swa rungula ra rimbewu. Ku pima ka vana va kondlo-a-ndzi-dyi ka vamana wa vona ngopfu-ngopfu a ku ri eka mpimo lowu nga hansi wa ku anerisa. Mimpimo ya vatatana a yi nga anerisi nikantsongo.” Manuku ke, xana i swa xiviri ku rindzela vatswari ku nyika vana va vona vukongomisi etimhakeni ta rimbewu?

Ku Nyika Vantshwa Vukongomisi Bya Mahanyelo

Eka Swivuriso 4:1-4, Hosi Solomoni u khutaza vantshwa: “V̌ana, yingisani dyonḍo ya tatana . . . Hikuv̌a na mina a nḍi ri ṅwana wa šiv̌iri e ka tatana. Ṅwana l’a nga yeše l’a ranḍiwaka hi manana. Tatana a nḍi dyonḍisa, a ku ka mina: Mbilu ya wena a yi hlayise marito ya mina.” Swi le rivaleni leswaku Solomoni a a swi kota ku vulavula hambi ku ri hi swilo leswi enteke ni tata wakwe; Solomoni hi byakwe u ya emahlweni a hlamusela rigangugangu hi ndlela leyi kongomeke swinene.—Swivuriso 5:1-19.

Exikarhi ka Timbhoni ta Yehova, mindyangu yo tala yi hlayisa ku vulavurisana loku fanaka loku twisisekaka ni vana va yona—naswona hi ku humelela lokukulu! Va endla leswi tlulaka ku byela vana va vona leswaku “E-e!” malunghana ni vuxaka bya rimbewu. Bibele yi va pfuna ku nyika vana va vona swivangelo leswi twalaka swa ku papalata mpfangano wa rimbewu. Nakambe, xiya marito ya Solomoni. Eka Swivuriso 5:3, 4, u khutaza majaha ku papalata ku va ni vuxaka bya rimbewu ni nghwavava. “Hikuv̌a milomu ya nsati wa mbiri [nghwavava] yi ṭhonisa v̌ulombe, malaka ya yena ya olov̌a kukotisa mafura.” Ina, langutelo ra vunghwavava ri nga ha vonaka ri koka mahlo swinene. Hambi swi ri tano, Solomoni wa tsundzuxa: “Kambe ku heleni, timhaka ta yena ti bav̌a kukota nkaka, ti tlhav̌a kukotisa tlhari le’ro kariha e matlhelo mambiri.”

Ku fana na Solomoni, vatswari va nga anakanyisisa ni vana va vona hi vuyelo bya ku va ni vuxaka bya rimbewu. Ripfalo leri onhiweke, tinyimba leti nga laviwiki, mavabyi yo tluletana hi rimbewu ku fana ni AIDS—lebyi i vuyelo lebyi vavisaka bya minkarhi yintsongo ya ntsako lowu navetaka. Solomoni nakambe u tsundzuxa vantshwa ku ka ‘va nga nyiki van’wana evuntshwa bya vona.’ (Swivuriso 5:9) Xana a swi kombi ku pfumala ku tixixima eka muntshwa loko a tinyiketa eka un’wana la nga tsakeriki vukati? Xana a swi khomisi tingana ku tirha tanihi xitirho xo anerisa minyanyuko ya vutianakanyi ya munhu hi xiyexe kumbe ya munhu un’wana ke? Vatswari va nga pfuna vana va vona ku tlangela timhaka leti.

Solomoni u nyikele xitsundzuxo xin’wana malunghana ni ku hanyisana ni nghwavava: “Ndlela ya wena a yi hunḍe kule na yena. U nga ṭhineleli nyangwa ya yindlu ya yena.” (Swivuriso 5:8) Hi ku fanana, vatswari va nga nyika vantshwa xitsundzuxo xa xiviri eku papalateni ka swiyimo leswi hambukisaka. Va nga va khutaza ku ka va nga toloveli vanhu lava pfumalaka nawu. Naswona loko va fikelela yinhla yo va va fanelekela ku sungula ku tolovelana, va nga khutaziwa ku teka magoza ya xiviri ku papalata mahanyelo layo biha. Hi xikombiso, mpatswa lowu dyondzanaka wu nga lunghiselela un’wana ku va na wona nkarhi na nkarhi loko va hlangana. Xana i mukhuva wa khale? Kumbexana. Kambe swa antswa ku teka switsundzuxo leswi twalaka ku tlula loko “makumo u ta ḍumaḍuma, loko ku onhaka nyama ya miri wa wena, u ku: Šana nḍi arisile ku yini e ku layiwa? . . . Šana a nḍi yingiselanga ha yini marito ya v̌adyonḍisi v̌a mina?”—Swivuriso 5:11-13.

Ku Pfuna Vantshwa Ku Chava Yehova

Ku ya hi mimpimanyeto yin’wana, ku na ku tlula 12 wa timiliyoni ta vantshwa lava tirhisaka rimbewu eUnited States ntsena. Hambi ku ri ntungu wa AIDS wu tirhe swintsongo eku siveleni ka gandlati leri ra vugangu. Hambi swi ri tano, Timbhoni ta Yehova ti ringeta ku dyondzisa vana va tona xin’wana lexi nga ni matimba ku tlula ku chava AIDS kumbe ku kuma khwiri: ku chava loku tengeke ka Yehova Xikwembu. Solomoni u tsundzuxa vantshwa eka Swivuriso 5:21: “Hikuv̌a mafambelo ya munhu ma le mahlweni ka Yehova, hi yena l’a tiv̌aka mitila ya yena hikwayo.” John, un’wana wa Timbhoni ta Yehova ni tata wa vana va mune, u nyika xitsundzuxo lexi: ‘Lexi pfunaka i ku va n’wana a va ni ku chava lokunene ka Yehova. U nga chavi ku byela n’wana wa wena leswaku Yehova a nga hlundzukisiwa hi swiendlo swa vutianakanyi.’—Ringanisa Swivuriso 27:11.

Kavula, leswaku ku chava Xikwembu ku va ku sivela loku tirhaka ka vunghwavava, Xikwembu xi fanele ku va xa xiviri eka muntshwa. (Ringanisa Vaheveru 11:27.) Vatswari va nga pfuna vana va vona ku hlakulela vuxaka bya ntiyiso ni Xikwembu hi dyondzo ya nkarhi na nkarhi ya Bibele, xikhongelo xa siku na siku ni ntokoto wa xiviri wa vutomi. Loko muntshwa a sungula ku tlangela leswaku Xikwembu xa n’wi khathalela, u ta susumeteriwa ku papalata mahanyelo lama nga ta ka ma nga xi tsakisi.—1 Petro 5:7.

Lexi tsakisaka, vuxaka bya muntshwa ni Xikwembu na byona byi nga pfuna ku tatisa swilaveko swin’wana leswi toloveleke ku tshama swi nga hetiseki eka vantshwa van’wana vo tala. Hi xikombiso, vatshila va vula leswaku mpfangano wa rimbewu hi ntolovelo i ndlela ya muntshwa yo lwisana ni mintlhaveko leyi tsaneke kumbe ku pfumaleka ka ku titshemba. Hambi swi ri tano, mintlhaveko yo tano a yi fanelanga ku vavisa munhu loyi a nga ni vunghana na Yehova! Muntshwa wo tano a nga ku: “Šikwembu i mupfuni wa nga, Hosi yi le šikari ka la’v̌a seketelaka moya wa mina.”—Psalma 54:4.

Langutelo Leri Ringaneleke Ra Rimbewu Ni Vukati

Kavula, vatswari a va swi lavi leswaku vana va vona va kurisa langutelo lero biha kumbe leri nga riki rinene ra vuxaka bya rimbewu. Hambi loko Bibele yi sola vuoswi, yi tlhela yi komba leswaku vuxaka bya rimbewu byi nga va lebyi sasekeke ngopfu—elunghiselelweni ra vukati. Hi ku tirhisa ririmi ro phata, Solomoni wa engetela: “Šihlov̌o ša wena a ši katekisiwe, u ṭakela nsati wa v̌untŝha bya wena . . . V̌umburi bya yena a byi ku ṭakise hi masiku. Riranḍu ra yena a ri tate mbilu ya wena hi masiku.”—Swivuriso 5:18, 19.

Loko ku xiyiwa langutelo leri ri tlakukeke ra vuxaka bya vukati, ku hava xivangelo xa leswaku vatswari va titwa va chava eku vulavuleni hi timhaka leti enteke. John (loyi ku nga vulavuriwa ha yena eku sunguleni) u ri: “Hi tshamela ku vulavula na vona hi ku tshembeka, kutani dyondzo ya rimbewu a hi xihundla. Hi tshikilela leswaku i nyiko leyi humaka eka Muvumbi, Yehova, leyi faneleke ku tsakeriwa hi nuna na nsati hi nkarhi lowu faneleke.” Tatana un’wana loyi a nga ni majaha mambirhi ya vantshwa u ri: “Ku sukela emalembeni ya vona yo sungula, hi vulavule na vona hi rimbewu hi ntshunxekile. Hi ringete ku va dyondzisa langutelo leri xiximekaka, leri tlakukeke ra rirhandzu ni rimbewu. Hi hlayisa ku vulavurisana loku hambetaka.” Xa nkoka, vana va vona va tshame va tengile.

Ku ‘Tlharihisela Vantshwa Ku Pona’

“Vanhu lavo biha ni vakanganyisi va ta ya emahlweni va nyanya ku biha,” ku vhumbe muapostola Pawulo. (2 Timotiya 3:13) Mimpimanyeto ya mahanyelo xisweswo yi ta hambeta yi ehla. Mpfangano wa rimbewu ni ku kuma tinyimba ka vantshwa swi ta hambeta swi vavisa vanhu.

Vatswari lava chavaka Xikwembu va ta hundzukela eBibeleni leswaku va endla leswaku ‘vana va vona va tlharihela ku pona.’ (2 Timotiya 3:15) Loko u vona leswaku wena hi wexe u lava vuleteri eBibeleni, titwi u ntshunxekile ku tihlanganisa ni Timbhoni ta Yehova hi ku tsalela vakandziyisi va magazini lowu. Va ta tsakela ku ku lunghiselela ku amukela vuleteri byo tano mahala. Timbhoni ta Yehova ti nga tlhela ti ku pfuna hi minkandziyiso yo fana ni buku leyi nge Your Youth—Getting the Best Out of It.a Leyi yi na rungula ra Matsalwa leri pfuneke magidi ya vantshwa ku pona mintlhamu ya vugangu ya misava.

Hambi swi ri tano, ku vuriwa yini hi vanhwanyana lava ana se va tokoteke nhlomulo wa nyimba leyi nga riki enawini? Swiyimo swo tano swi le kule ni ku pfumala ntshembo. Xikwembu xi ‘rivalela ku nga ri na mpimo’ eka loyi entiyisweni a tisolaka eka mahanyelo ya yena. (Esaya 55:7) Hambi leswi ku va mutswari la nga yexe swi nga oloviki, munhu a nga humelela eka swona hi ku tirhisa milawu ya Bibele. Mubvana loyi a a ri ni vana vanharhu va le handle ka xiboho xa vukati a nga si va Mukriste u endle sweswo. U ringete ku tirhisa Rito ra Xikwembu endyangwini wakwe. Hi ku hlanganyela swinene ni bandlha ra Timbhoni ta Yehova, u kume ku chaveleriwa ni ku seketeriwa lokukulu. U ri: “Hakunene swa hlamarisa ku tirhela Xikwembu lexi rivalelaka ngopfu, ni ku va ni vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava twisisaka swinene. Ro sungula evuton’wini bya mina ndzi titwa ndzi basile ni ku va lonene, emoyeni ni le nyameni.”

Kavula, xo sungula a swi ta va swinene ku papalata swiphiqo swa rimbewu ra le mahlweni ka vukati. Hi ntsako, magidi ya vantshwa namuntlha va endla tano hikuva va landzela xitsundzuxo lexi nga hava makumu xa Bibele.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 6]

Timbhoni ta Yehova ti ringeta ku dyondzisa vana va tona nchumu wa matimba ngopfu ku tlula ku chava AIDS kumbe ku kuma khwiri: ku chava loku tengeke ka Yehova Xikwembu

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 6]

Hi ku ya hi mimpimanyeto yin’wana, ku ni ku tlula 12 wa timiliyoni ta vantshwa lava tirhisaka rimbewu eUnited States ntsena

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Vatswari va nga hlayisa ku vulavurisana loku hambetaka ni vana va vona loko swi ta etimhakeni ta rimbewu

[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Vantshwa va Vakriste va ta papalata mahanyelo lama nga herisaka vuxaka bya vona ni Xikwembu