Mikhuva Ya Vukhongeri Ni Bibele
“MI ONHA rito ra Xikwembu hi mikhuva ya n’wina.” Lawa a ku nga ri marito ya un’wana kambe a ya ri ya Yesu Kriste. (Marka 7:13) Ku fana ni vanhu vo tala namuntlha, Vayuda esikwini ra Yesu hi ku tshembeka va namarhele ndlela leyi rharhanganeke ya mintolovelo ni mikhuva. Naswona ku fana ni vo tala va vafundhisi va namuntlha, varhangeri va vona va vukhongeri va langute mikhuva leyi yi ri leyi nga ya nkoka swinene ku tlula Bibele.
Hi xikombiso: Rito ra Xikwembu ri lerise hi ku kongoma leswaku vana va xixima vatswari va vona. (Eksoda 20:12) Leswi entiyisweni swi katse ku pfuna vatswari lava weleke eku pfumaleni lokukulu ka mali. Hambi swi ri tano, mukhuva wa Vayuda lowu nyikeke ndlela yo tianerisa leswaku va balekela ndzhwalo lowu wa Bibele wu humelerile. Munhu wa vutianakanyi a a boheka ku tshembisa ntsena leswaku nhundzu ya yena ya munhu hi xiyexe endzhakunyana a yi ta nyikeriwa etempeleni, a veka nhundzu leyi etlhelo hi ku yi vula “korbani.” Rito leri a ri vula “mhamba leyi hlayiseriweke Xikwembu.” Hambi leswi mugandzeri wa Muyuda entiyisweni a a ntshunxekile ku hambeta a tirhisela korbani leyi ku vuyeriwa ka yena n’wini, hi ku kanganyisa a a ta yi tsona vatswari va yena.—Marka 7:9-12.
Kambe ke, Yesu u swi ntlhontlhile leswi ni ‘mikhuva yin’wana leyo kwetsima’ ya Vayuda a ku: “Vakanganyisi, Esaya a a vula n’wina hakunene loko a te: ‘Tiko leri ri ndzi chava hi nomo, kambe mbilu ya rona yi le kule na mina. Va tikarhata ntsena hi ku ndzi nkhinsamela; tidyondzo leti va ti dyondzisaka i milawu ya vanhu ntsena.’”—Matewu 15:3-9.
Hikwalaho ka leswi Yesu a swi vuleke, xana Mukriste hakunene a nga languta mukhuva wihi na wihi wa vukhongeri tanihi lowu twananaka na Bibele? E-e. Ku nga khathariseki leswaku i ntlhaveko kumbe nsusumeto wo tanihi kwihi lowu nga ha hlanganisiwaka ni mukhuva, ku khathalela ka Mukriste hi loko wu twanana na Rito ra Xikwembu kumbe e-e. Hi xikombiso, xiya swiendlo swin’wana swa mikhuva ya vukhongeri leswi hlamuseriweke ebukwini ya Khatoliki leyi nge Liturgy—An Elementary Course, hi María A. Lombillo Clark, T.D. Xana mikhuva leyi yi nghena njhani eka leswi Bibele yi swi vulaka hakunene?
[Bokisi]
MIHIVANI YA VUKHONGERI RITO RA XIKWEMBU
“Hi kombisa vugandzeri bya hina “Vana lavantsongo! Hambanani swinene
eka Xikwembu hi ku tirhisa mikhuva ni swikwembu swa hava!”
ya vukhongeri.” —1 Yohane 5:21.
“Xikwembu i moya; kutani lava xi
gandzelaka, va fanele ku xi
gandzela hi moya ni ntiyiso.”
“Hi famba hi ku pfumela, ku nga ri
hi ku ŝi v̌ona.”—2 Vakorinto 5:7,
Bibele ya Xitsonga.
“Hi mina Yehova, hi rona v̌ito ra
mina, nḍi nga ka nḍi nga nyiki
uṅwana e ku v̌onakala ka mina, ni
ŝifaniso e ku v̌ongiwa ka mina.”
“Hi fanele ku nyikela mintirho “U nga ṭhuki u tiendlela šifaniso
ya vukhongeri eka Mariya Ntombhi le’ši v̌atliweke, ni loko ši ri
Leyi Kwetsimaka Ngopfu, eka tintsumi šifaniso šihi ni šihi ša ŝilo le’ŝi
ni le ka vakwetsimi. Kambe swiendlo nge henhla e tilweni, ni loko ši ri
[swo tano] swa vukhongeri swa ku ša ŝilo le’ŝi nge hansi e misav̌eni,
xixima . . . eku heteleleni swi fika . . . u nga ṭhuki u ŝi nkhinsamela,
eka Xikwembu, hi ndlela leyi fanaka ni loko ku ri ku ŝi tirela.”
ni loko hosi yi xiximiwa loko ku —Eksoda 20:4, 5.
dzunisa ku nyikiwa vatirheli va “Mina Yohane, . . . ndzi wa hi
yona.” matsolo, ku gandzela emilengeni ya
ntsumi . . . kambe yi ku ka mina:
‘U nga tshuki u endla sweswo! . . .
Gandzela Xikwembu!’”
“Ku ni Xikwembu xin’we, naswona ku
ni [muhlanganisi] un’we loyi a
hlanganisaka Xikwembu ni vanhu,
yena Kriste Yesu munhu.”
“Xihambano i xa nkoka “Xikwembu lexi nga endla misava ni
ealitarini, handle ka xona Masa hinkwaswo leswi nga ka yona, a xi
leyo Kwetsima yi nga ka yi nga tshami etitempeleni leti akiweke hi
tlangeriwi. Malapi manharhu ya mavoko ya vanhu, leswi yi nga Hosi
alitari, swikhoma-makhandlhele ya matilo ni misava.”
swimbirhi ni swiphemu swa swinkwa —Mintirho 17:24.
na swona swa laveka.” “Hi kongomisa mahlo [ya hina] ku nga
ri eka leswi voniwaka, kambe eka
leswi nga voniwiki.”
“November 1 . . . i nkhuvo wa “A hi v̌afi la’v̌a nga ta v̌onga Yehova,
Siku Ra Vakwetsimi Hinkwavo. I Siku ni loko v̌a ri la’v̌a šikeleke
ro Kwetsima ra mimoya hinkwayo leyi šiv̌andleni ša ku miyela.”
hanyaka hi ku tsaka etilweni, —Psalma 115:17.
naswona siku rero rin’we ri ta va “V̌afi a v̌a tiv̌i ntšhumu.”
ra hina.” —Eklesiasta 9:5.
“Moya wun’wana ni wun’wana lowu nga
ta ka wu nga yingisi muprofeta
yoloye wu ta herisiwa.”
—Mintirho 3:23, Douay Version.
“Eku pfuneni ka mimoya leyi “A ku nga ha vi na ntirho, kumbe ku
[Kereke] yi simeke ku ‘Tsundzukiwa anakanya, hambi ku ri vutlhari, ni
ka vafi lava tshembekeke’ hi siku loko ku ri vutivi etiheleni, laha u
ra vumbirhi ra November. Hi siku yaka kona.”—Eklesiasta 9:10,
leri vaprista va tlangela nkhuvo Douay Version.
wa Masa hi minkarhi minharhu “Mi nga veki ku tshemba ka n’wina eka
leswaku va ntshunxa ku xanisiwa ka [munhu;] . . . u ta tlhelela
mimoya leyi yi katekisiweke eka emisaveni yakwe: hi siku rero
phagatori ni ku hatlisisa ku nghena mianakanyo ya vona hinkwayo yi ta
ka vona etilweni.” nyamalala.”—Psalma 145:2-4,
Douay Version.
“Eku kambisiseni ko hetelela,
dyondzo ya Khatoliki ehenhleni ka
phagatori yi seketeriwe eka mukhuva,
ku nga ri eMatsalweni layo Kwetsima.”
—New Catholic Encyclopedia,
Vholumo 11, tluka 1034.
Ku Ntshunxiwa Eka Mikhuva Leyi Vavisaka
Mikhuva yo tala ya vukhongeri leyi tolovelekeke hikwalaho a yi tsakisi eka Xikwembu naswona xisweswo ya vavisa. Kambe ke, lexi tsakisaka, muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Sweswi ndza mi bumabumela hikuva eka swilo hinkwaswo . . . ma karhi ma hlayisa mikhuva hi laha ndzi mi dyondziseke ha kona.” (1 Vakorinto 11:2, NW) Hambi swi ri tano, mikhuva leyi a yi ri leyinene, swiendlo leswi pfunaka leswi seketeriweke eRitweni ra Xikwembu—ku nga ri mihivani leyi nga pfuniki nchumu, leyi endliweke hi vanhu. Yi sive ‘xivumbeko lexi nga hava mihandzu xa mahanyelo lexi kumiweke hi ku tirhisa mikhuva’ lexi vo tala eka lembe xidzana ro sungula va xi endleke va nga si va Vakriste.—1 Petro 1:18.
Hi ku fanana namuntlha, munhu loyi a chavaka Xikwembu u fanele ku kambisisa ni ku lahla mukhuva wihi na wihi lowu vonakaka wu nga ri wa matsalwa. Entiyisweni, vuxaka bya munhu na Xikwembu i bya ntikelo lowukulu swinene ku tlula swivumbeko swihi na swihi swa vugandzeri leswi endliweke hi munhu! Kavula, ku lahla mikhuva leyi nga riki ya matsalwa a swi olovi nikantsongo. Hakanyingi swi lava ku lulamisa tindlela ta mahanyelo leti nga simekiwa khale. Hi xikombiso, jaha rin’wana ra le Colombia a ri dzime timintsu eka mukhuva wa vukhongeri. Ku sukela evuhlangini a a ri ni ku navela lokukulu ka ku va muprista wa Khatoliki. Hakanyingi a a tlanga hi ‘ku vula Masa’ na vamakwavo va xisati, hambi ku ri ku amukela ku “tivula swidyoho” eka vona. Malembe yo tala endzhakunyana u sungule ku nghena exikolweni xa masungulo xa vufundhisi, eku heteleleni a tsarisa eyunivhesiti ya Khatoliki. Kona kwalaho, mikhuva ya vukhongeri yi simekiwile swinene evuton’wini bya yena.
Siku rin’wana, un’wana wa Timbhoni ta Yehova u endzele kaya rakwe. Hambi leswi vatswari va yena a va nga yi pfumeleli Mbhoni leyi leswaku yi tiphofula, swintsongo leswi vuriweke swi hlamarise muntshwa loyi a khathalelaka vukhongeri. Endzhakunyana u lunghiselele ku dyondza Bibele ni Mbhoni leyi exihundleni. “Ku navela ka mina ka xiviri,” wa tsundzuka, “a ku ri ku tiva Bibele ku sukela eka yinhla leyi hambaneke ya langutelo handle ko cinca vukhongeri bya mina. Ndzi ve ni ku navela ka mbilu hinkwayo ka ku tirhela Xikwembu tanihi muprista, leswaku ndzi ringeta ku tisa ku hundzuka etimbilwini ta vanhu. Endzhaku ko dyondza Bibele n’hweti yin’we, ku himpfilitana ku tlhekekile endzeni ka mina, tanihi leswi mikhuva ni mihivani ya vukhongeri bya mina yi lwisaneke ni mimpimanyeto leyi tengeke ya Matsalwa.”
Ndyangu wa ka vona wu n’wi tshikilerile leswaku a tshika ku dyondza Bibele, naswona eku heteleleni u boheke ku suka ekaya. Kambe u ri: “Endzhaku ka tin’hweti timbirhi to dyondza Bibele, ndzi sungule ku kholwa leswaku a ndzi endla xihoxo lexikulu, kutani ndzi tshike yunivhesiti ni ntirho wa mina tanihi mudyondzisi ekholichi ya vukhongeri ivi ndzi tinyiketela eku chumayeleni hi yindlu na yindlu. Sweswi vutomi bya mina byi cincile hambi ku ri yona mikhuva ya mina. Ngopfu-ngopfu ndzi twe ndzi tsakela siku leriya ri nga rivalekiki leri ndzi kombiseke ku tinyiketela ka mina eka Yehova hi nkhuvulo ha rona.” Jaha leri sweswi ri tirha nkarhi lowu taleke eku pfuneni van’wana leswaku va tintshunxa eka mikhuva leyi nga dzunisiki Xikwembu.
Loko u ri mutinyiketeri la hisekaka wa mukhuva wa vukhongeri, na wena u nga ha swi kuma swi laveka ku endla ku hundzuka ko karhi. Tlhela u tsundzuka leswi Yesu a tshameke a swi byela wansati wa Musamariya exihlobyeni. Yena ni vanhu vakwe a va ri ni mukhuva lowu xiximiweke nkarhi wo leha wo gandzela Xikwembu eNtshaveni ya Garizim. Hambi swi ri tano, Yesu u n’wi kombise leswaku lowu a ku ri mukhuva lowu nga pfuniki nchumu, a ku: “Twana mina manana: Nkarhi wa ta, lowu mi nga ta ka mi nga ha gandzeri Tatana mi ri entshaveni leyi, hambi ku ri e Yerusalema. . . . Vagandzeri va xiviri [va ta] gandzela Tatana hi moya ni ntiyiso; hikuva Tatana u lava vagandzeri lavo tano.”—Yohane 4:19-23.
Xana u munhu loyi ‘Tatana a n’wi lavaka’? Xana u ni ku navela lokukulu ko gandzela Xikwembu hi ntiyiso? Manuku xitsundzuxo xa muapostola Pawulo eka Vakolosa 2:8 xi fanela swinene: “Tivoneleni leswaku mi nga pfumeleli munhu wihi na wihi ku mi kanganyisa hi tifilosofi ta yena, hi mijamujamu leyi nga pfuniki nchumu leyi kumiweke eka mukhuva wa vanhu.” (The Holy Bible, Ronald A. Knox) Ematshan’wini ya sweswo, landzela tidyondzo ta Vukriste bya ntiyiso, leti nga ku yisaka evuton’wini lebyi nga heriki!—Yohane 17:3.