Xikwembu Xi Kunguhata Leswaku Munhu A Tiphina Hi Vutomi eParadeyisini

“Kutani Yehova Šikwembu a teka munhu, a ṅwi v̌eka e ntangeni wa Eden ku wu rima ni ku wu langutela.”—GENESA 2:15.

1. Xikongomelo xo sungula xa Muvumbi malunghana ni vanhu lava yingisaka a ku ri xihi ke?

A KU ri xikongomelo xa Muvumbi xo sungula, naswona ka ha ri xikongomelo xa yena, leswaku vanhu lava yingisaka va tiphina hi vutomi lebyi nga hava ku dyuhala, lebyi khapaka hi ku gingiriteka ka vuntshwa nkarhi na nkarhi, lebyi ntshunxekeke eka minkarhalo hinkwayo, hi minkarhi hinkwayo byi ri ni xikongomelo lexi fuweke lexi faneleke ku hetiseka, vutomi byo rhandza ni ku rhandziwa hi ndlela ya ntiyiso, leyi nga riki na vutianakanyi, lebyi hetisekeke—eparadeyisini!—Genesa 2:8; ringanisa Luka 23:42, 43.

2. (a) Ku fanele ku humelele yini loko munhu wo sungula a ve la hanyaka? (b) Munhu wo sungula u vumbiwe rini, kwihi, naswona hi nkarhi wihi wa lembe?

² Ku twisisa sweswo, languta endzhaku eka Adamu loyi a ha ku vumbiwaka loko a amukele vutomi ro sungula, loko a xiyaxiye miri wa yena n’wini ni hinkwaswo leswi a swi voneke ni ku swi twa ni leswi a swi tweke hi mintlhaveko ematlhelo ka yena, loko a xiyile ro sungula leswaku a a hanya! Leswi swi humelele kwalomu ka malembe ya 6 000 lama hundzeke, hi lembe ra 4 026, emahlweni ka Nguva ya hina leyi Tolovelekeke, hi ku ya hi ku hlayela ka nkarhi loku nyikeriweke eBibeleni leyo Kwetsima. Swi humelele endhawini ya tiko leri namuntlha ri tivekaka tanihi Turkey, kumbe exiphen’wini xa le dzonga-vupela-dyambu ka laha sweswi ku vitaniwaka Asia, kun’wana ekusuhi ni Nambu wa Yufrata ni Nambu wa Tigris, ivi xisweswo ku va exiphen’wini xa le n’walungwini wa xirhendzevutana xa misava ya hina. Nkarhi wu fanele wu ri kwalomu ka October 1, tanihi leswi tikhalendara to tala ta khale ta vanhu ti sungulaka ku hlayela nkarhi ekusuhi ni siku rolero.

3. (a) Munhu wo sungula u ve la hanyaka eka xiyimo xihi? (b) Vito ra munhu wo sungula ri ve rihi, naswona nkoka wa rona a wu ri wihi ke?

³ Munhu wo sungula u ve loyi a hanyaka a kule hi laha ku taleke, a vumbiwe hi ndlela leyi hetisekeke, a ri ni rihanyo leri hetisekeke, a ri ni mahanyelo lama hetisekeke. Vito leri hi ku phindha-phindha ri nyikiwaka yena erhekhodweni ya Bibele ri yisa nyingiso wa hina eka nchumu lowu a vumbiweke ha wona. Vito ra yena a a ri ’A·dhamʹ.a Misava, kumbe vumba, leyi a vumbiweke ha yona a yi vuriwa ’a·dha·mahʹ. Kutani vito ra yena ri nga vula kahle “Munhu Wa Vumba.” Leri ri ve vito ra xiviri ra munhu loyi wo sungula—Adamu. Ku fanele ku ve nyanyuko swonghasi eka Adamu loko a ve la hanyaka, a sungule ku va munhu la titwaka, la tlhariheke!

4. I ku xalamukela evuton’wini kwihi loku hlamarisaka loku munhu wo sungula a nga vangiki na kona, kutani a a nga ri n’wana wa yini?

⁴ Loko munhu loyi wo sungula, Adamu, a sungule ku hanya, a phaphamile eku titweni ka vutlhari, ni loko a pfule mahlo ya yena, a nga tikumanga a etlele exifuveni xa voya, a angarhiwe hi mavoko ya matimba layo leha ya xivumbiwa xa xisati lexi fanaka ni mfenhe, a namarhele eka xona ni ku languta mahlo ya xona na hi rirhandzu a ri karhi a xi vitana Manana. Adamu, munhu wo sungula, a nga vanga na kona ku xalamukela evuton’wini ko tano loku hlamarisaka. A nga twanga vuxaka bya le nyameni ni mfenhe, hambi ku ri endzhakunyana loko a yi vone ro sungula. Esikwini ra ku tumbuluxiwa ka yena, a ku nga ri na nchumu xo ringanyeta leswaku a a ri n’wana, ntukulu-xinghuwe wa mfenhe kumbe xivumbiwa xin’wana lexi fanaka na xexo. Hambi swi ri tano, xana Adamu, munhu wo sungula, a a fanele a tshama a nga twisiseki ehenhleni ka ndlela leyi a humeleleke ha yona? E-e.

5. Adamu kahle-kahle u tive yini ehehleni ka ntanga wa yena lowu fanaka ni phaka na hi yena hi yexe?

⁵ Hi laha ku twisisekaka, a nga ha va a nga yi twisisanga ndlela leyi swilo hinkwaswo leswo saseka leswi a swi languteke swi humeleleke ha yona. U tikume a ri entangeni lowu fanaka na phaka, paradeyisi leyi a yi nga kunguhatiwanga, yi endliwa ni ku lunghiseleriwa hi yena. Xana leswi swi tise ku yini ke? Tanihi munhu wa vutlhari la anakanyaka, a a ta lava ku swi tiva. A a nga ri na ntokoto wa le mahlweni. U swi tivile leswaku a a nga ri munhu loyi a tiendleke, loyi a tivumbeke. A a nga tlhandlukelanga eka xiyimo lexi hi matshalatshala ya yena n’wini.—Ringanisa Psalma 100:3; 139:14.

6. Xana Adamu kumbexana a a ta endlisa ku yini eka ku va la hanyaka ekaya leri hetisekeke ra laha misaveni?

⁶ Adamu, munhu wo sungula, eku sunguleni a nga ha va a nyanyuke ngopfu ehenhleni ka ntokoto lowu wo sungula wa ku va la hanyaka hi ntsako ekaya leri hetisekeke ra le misaveni ku anakanya hi laha a humeke kona ni xivangelo xa kona. A a nga ta yima-yima kambe a a ta ba minkulungwana ya ntsako. U kume marito ma huma hi nomu wa yena. U titwe a ri karhi a vulavula hi ririmi ra munhu, a vulavula marito ehenhleni ka swilo leswi tsakisaka leswi a swi voneke ni ku swi twa. A swi ri swinene swonghasi ku hanya laha ntangeni lowu wa Paradeyisi! Kambe loko hi ntsako a tianerisile hi rungula leri humaka eka swilo hinkwaswo leswi a swi vonaka, leswi a swi twaka, leswi a swi nun’hwetelaka ni leswi a swi twaka hi mintlhaveko, a a ta susumeteriwa ku endla mianakanyo yo karhi. Eka hina, loko a hi lo vekiwa eswiyin’weni swa yena, a ku ta va ni xihundla ehenhleni ka swilo hinkwaswo, xihundla lexi a hi ta va hi nga xi tlhantlhanga hi hexe.

Ku Hava Xihundla Ehenhleni Ka Vukona Bya Munhu

7. Ha yini Adamu a nga tshikiwanga a nga tivi nchumu hi nkarhi wo leha ehenhleni ka ku tikuma a ri karhi a hanya naswona a ri entangeni wa paradeyisi?

⁷ A swi tekanga nkarhi leswaku Adamu, munhu wo sungula a tivutisa hi xiyimo lexi a tikumeke a ri karhi a hanya eka xona naswona a ri swakwe, ku nga ri na munhu loyi a fanaka na yena loyi a vonakaka entangeni wa Paradeyisi. U twe rito, munhu un’wana a ri eku vulavuleni. Munhu u swi twisisile. Kambe xivulavuri a xi ri kwihi ke? Munhu a nga vonanga un’wana a ri eku vulavuleni. Rito a ri ta hi le xivandleni lexi nga vonakiki, naswona a ri vulavula na yena. A ku ri rito ra Muendli wa munhu, Muvumbi wa yena! Naswona munhu u kote ku n’wi hlamula hi muxaka lowu fanaka wa mavulavulelo. U tikume a ri karhi a vulavula ni Xikwembu, Muvumbi. Munhu a nga lavanga xiamukeri xa manguva lawa xa sayense xa xiya-ni-moya leswaku a twa rito ra Xikwembu. Xikwembu xi vulavule na yena hi ku kongoma tanihi xivumbiwa xa xona.

8, 9. (a) I swivutiso swihi leswi Adamu a koteke ku kuma tinhlamulo ta swona, naswona i nkhathalelo ni ku tsakela kwihi ka vutatana leswi kombisiweke eka yena? (b) I nhlamulo yihi leyi Adamu a yi amukeleke yi huma eka Tata wa yena wa le tilweni?

⁸ Manuku munhu u swi tivile leswaku a a nga ri yexe, naswona hikwalaho ka leswi u fanele a titwe ku antswa. Mianakanyo ya yena a yi tele hi swivutiso. A a swi vutisa ehenhleni ka Munhu loyi a nga vonakiki loyi a vulavulaka na yena. I mani loyi a endleke yena ni ntanga lowu wo tsakisa? Hikwalaho ka yini a n’wi vekile kwalaho, naswona a a fanele ku endla yini hi vutomi bya yena? Xana a ku ri ni xikongomelo xin’wana evuton’wini? Nkhathalelo ni ku tsakela ka vutatana swi kombisiwe munhu loyi wo sungula, Adamu, hikuva swivutiso swa yena swi nyikiwe nhlamulo leyi aneriseke mianakanyo ya yena leyi nga ni swivutiso. Ku fanele ku ve ntsako wonghasi eka Muendli wa yena, Munyiki wa Vutomi bya yena, Tata wa yena wa le tilweni, ku twa munhu a sungula ku vulavula ni ku vula marito yakwe yo sungula! Swi nyike ntsako wonghasi eka Tatana wa le tilweni ku twa n’wana wa yena a ri karhi a vulavula na yena! Xivutiso lexi handle ko kanakana xi nga xo sungula a xi ta va lexi nge, “Ndzi tise ku yini?” Tatana wa le tilweni a a tsakile ku hlamula leswi, naswona xisweswo u pfumerile leswaku munhu loyi wo sungula a a ri n’wana wa Yena. A a ri ‘n’wana wa Xikwembu.’ (Luka 3:38) Yehova u tihlamusele tanihi Tata wa munhu loyi wo sungula, Adamu. Hi lowu muxaka wa nhlamulo leyi Adamu a yi amukeleke yi huma eka Tata wa yena wa le tilweni eka xivutiso xa yena ni lexi a xi hundziseleke eka vana va yena:

⁹ “Kutani Yehova Šikwembu a v̌umba munhu hi nṭhuri wa misav̌a, a huhutela e tinhompfini ta yena e ku hefemula ka v̌utomi, ka v̌a loko munhu a endliwe [moya lowu] hanyaka. Kutani Yehova Šikwembu a endla ntanga e tikweni ra Eden, hi tlhelo ra v̌uša, kutani a v̌eka kona e munhu loyi a nga ṅwi v̌umba. Kutani Yehova Šikwembu a mirisa misav̌eni e miri ya tinšaka hikwato le’yi nav̌etaka mahlo, ni le’yi nanḍihaka, ni muri wa v̌utomi e šikari ka ntanga, ni muri wo tiv̌isa ŝo saseka ni ŝo biha. E nambu a wu huma Eden wu tšhelela ntanga, kambe a wu hambana kona, wu endla milambu ya mune.”—Genesa 2:7-10.b

10, 11. (a) I timhaka tihi leti Adamu a ti dyondzeke hi laha ku twisisekaka, kambe i swivutiso swihi swin’wana leswi a a lava leswaku swi hlamuriwa? (b) I tinhlamulo tihi leti Tatana wa le tilweni a ti nyikeke Adamu?

¹⁰ Mianakanyo leyi vangamaka, leyi phyuphyeke hi ku chivirika ya Adamu yi tswonge rungula leri ri anerisaka. Manuku u swi tivile leswaku a a nga humi eka xivandla lexi nga vonakiki lexi Muendli ni Musunguri wa yena a a vulavula a ri eka xona. Ku ri na sweswo, a a endliwile hi misava leyi a a hanya eka yona kutani a a ri wa le misaveni. Munyiki wa Vutomi bya yena na Tatana a a ri Yehova Xikwembu. A a ri “[moya lowu] hanyaka.” Loko a amukele vutomi bya yena eka Yehova Xikwembu, a a ri ‘n’wana wa Xikwembu.’ Mirhi leyi a yi ri ekusuhi na yena entangeni wa Edeni yi tswale mihandzu leyi a yi ri swakudya leswinene, leswaku a yi dya ni ku hambeta a hanya tanihi moya lowu hanyaka. Naswona hambi swi ri tano, ha yini a fanele ku hambeta a hanya, naswona hikwalaho ka yini a a vekiwe emisaveni, entangeni lowu wa Edeni? A a ri munhu loyi a vumbiweke hi vutalo wa vutlhari naswona a ri ni vuswikoti bya le mirini, naswona a a lulameriwa hi ku swi tiva. Kambe ke, a a ta xi hetisisa ku yini xikongomelo xa yena evuton’wini ivi xisweswo a tsakisa Muendli ni Tata wa yena hi ku endla ku rhandza ka Xikwembu? Tinhlamulo ta swivutiso leswi swi faneleke ti nyikiwile erungulweni leri landzelaka:

¹¹ “Kutani Yehova Šikwembu a teka munhu, a ṅwi v̌eka e ntangeni wa Eden ku wu rima ni ku wu langutela. Yehova Šikwembu a lerisa munhu, a ku: U ta tidyela miri hikwayo ya ntanga; kambe loko wu ri muri wo tiv̌isa ŝo saseka ni ŝo biha u nga ṭhuki u dya; hikuv̌a siku u dyaka, u ta fa.”—Genesa 2:15-17.

12. Adamu u fanele a nkhense Muvumbi wa yena hikwalaho ka yini, naswona munhu xisweswo a a ta dzunisa Xikwembu hi ndlela yihi?

¹² Adamu u fanele a nkhense Muvumbi wa yena hikwalaho ko n’wi nyika nchumu wun’wana leswaku wu ta n’wi toloveta ku tshama a khomekile eka ntanga lowu wo saseka wa Edeni. Manuku u tive ku rhandza ka Muvumbi wa yena, naswona a a ta kota ku N’wi endlela xo karhi emisaveni. Manuku a a ri ni vutihlamuleri lebyi a byi ri ehenhla ka yena, lebyiya byo hlakulela ntanga wa Edeni ni ku wu khathalela, kambe sweswo a ku ta va nchumu lowu tsakisaka ku wu endla. Hi ku endla leswi, a a ta kota ku hlayisa ntanga wa Edeni wu tshama wu languteka hi ndlela leyi a yi ta dzunisa ni ku twarisa Muendli wa wona, Yehova Xikwembu. Loko Adamu a twa ndlala endzhaku ka ntirho, a a ta kota ku dya a xurha hi leswi humaka emirhini ya ntanga. Hi ndlela leyi a a ta kota ku pfuxeta matimba ya yena ivi a ya emahlweni ni vutomi bya yena bya ntsako hi laha ku nga heriki—hi laha ku nga riki na makumu.—Ringanisa Eklesiasta 3:10-13.

Ntshembo Wa Vumundzuku Wa Vutomi Lebyi Nga Heriki

13. I ntshembo wihi wa vumundzuku lowu munhu wo sungula a a ri na wona, naswona ha yini swi ri tano?

¹³ Hi laha ku nga riki na makumu ke? Leyi ku fanele ku ve mianakanyo leyi nga kholwekiki swonghasi eka munhu loyi a hetisekeke! Kambe hikwalaho ka yini ke? Muvumbi wa yena a a nga ri na mianakanyo kumbe xikongomelo xo herisa ntanga lowu wu kunguhatiweke swinene wa Edeni. Ha yini a a fanele ku herisa ntirho wa yena n’wini, loko wu ri lowunene ni lowu tsakisaka eka ntumbuluko wa yena wa vutshila? Hi laha ku twisisekaka, a a nga ta kunguhata ku endla tano. (Esaya 45:18) Naswona tanihi leswi ntanga lowu wu nga ringanisiwiki a wu fanele ku tshama wu ri karhi wu hlakuleriwa, a wu ta lava muhlakuleri ni mukhathaleri wo fana na Adamu, munhu la hetisekeke. Naswona loko mukhathaleri a a nga kalanga a dya muhandzu wa “muri wo tiv̌isa ŝo saseka ni ŝo biha,” lowu yirisiweke a a nga ta fa. Munhu loyi a hetisekeke a a ta kota ku hanya hi laha ku nga heriki!

14. Xana Adamu a a ta va ni vutomi lebyi nga heriki eParadeyisini hi ndlela yihi?

¹⁴ Vutomi lebyi nga heriki entangeni wa Paradeyisi wa Edeni a byi vekiwe emahlweni ka Adamu! A byi ta tsakeriwa hi laha ku nga heriki, loko a tshama a yingisa hi laha ku hetisekeke eka Muvumbi wa yena, a nga dyi muhandzu lowu yirisiweke hi Muvumbi wa munhu. A ku ri ku navela ka Yena leswaku munhu la hetisekeke a tshama a yingisa ni ku hambeta a hanya hi laha ku nga heriki. Ku yirisiwa ka muhandzu wa “muri wo tiv̌isa ŝo saseka ni ŝo biha” a ku nga dlayi nikantsongo. A ku ri ku ringa ka ku yingisa loku hetisekeke ka munhu eka Tata wa yena ntsena. U nyikele nkarhi eka munhu ku kombisa rirhandzu ra yena eka Xikwembu, Muvumbi wa yena.

15. Ha yini Adamu a a ta kota ku languta emahlweni eka vumundzuku lebyi vangamaka, byi ri na leswinene leswi humaka eka Muvumbi wa yena?

¹⁵ Hi ku aneriseka ka mbilu leswaku a a nga ri xiwelo lexi nga kunguhatiwangiki ntsena kambe a a ri ni Tatana wa le tilweni, ni mianakanyo ya yena leyi voningeriweke hi ku twisisa ka xikongomelo xa yena evuton’wini, ni vutomi lebyi nga heriki eParadeyisini leyi vonakaka, munhu loyi a hetisekeke u langutele vumundzuku lebyi vangamaka. U dye mihandzu ya mirhi leyi a yi ri swakudya leswinene, a papalata “muri wo tiv̌isa ŝo saseka ni ŝo biha.” U lave ku tiva leswinene leswi humaka eka Muvumbi wa yena. Ntirho, hayi wa muxaka lowu onhaka, kambe wo hlakulela ntanga wa Edeni a wu ri lowunene, naswona munhu la hetisekeke u wu tirhile.

Ku Hava Ndzhwalo Wo Hlamusela Timhaka Lowu Twiweke eMintlhavekweni

16-18. Hi swihi leswi vitaniwaka swihundla leswi Adamu a nga titwangiki a boheka ku swi tlhantlha, naswona hikwalaho ka yini?

¹⁶ Nhlikanhi wu vonake tanihi rivoningo lerikulu ra siku, leri a a kota ku ri vona eku fambeni ka rona ri tsemakanya tilo, ri pela. Munyama wu wile, ku va vusiku, naswona n’weti wu vonakile eka yena. A wu n’wi tatanga hi ntlhaveko wo chava; a wu ri rivoningo lerintsongo leri hluleke vusiku. (Genesa 1:14-18) Kumbexana, switsayitsayi a swi haha-haha entangeni, rivoni ra swona lero titimela ri tsayitela ku fana ni timboni letintsongo ta ku vonakala.

¹⁷ Loko vusiku byi fika ni loko xinyami xi n’wi khubumeta, u twe xilaveko xo etlela, ku fana ni swiharhi leswi nga ekusuhi na yena. Loko a pfuka u sungule ku twa ndlala, naswona u dye emirhini leyi pfumeleriweke ya mihandzu hi mbilu yo basa, a va ni leswi a swi ta vuriwa xifihlulo.

¹⁸ Loko a pfuxetiwe matimba ni ku va la phyuphyisiweke kahle hi ku wisa ka nivusiku, u hundzuluxele nyingiso wa yena eka ntirho wa siku. Loko a xiya rihlaza hinkwaro leri nga etlhelo ka yena, a nga vanga ni ntlhaveko wa leswaku u fanele ku lavisisa xihundla xa leswi vanhu eka magidi ya malembe endzhaku a va ta swi vitana fotositesisi, ntirho lowu wu rharhanganeke lowu nchumu wa swimilana wo endla muhlovo wa rihlaza, tlirofili ya swona, wu lawulaka ha wona matimba ya miseve ya dyambu ku humesa swakudya leswaku munhu ni xiharhi swi ta dya, hi nkarhi lowu fanaka wu teka khabon-diyokisayidi leyi munhu ni xiharhi swi yi humesaka ivi wu nyika okisijeni leswaku swi yi hefemula. Munhu a nga ha va a swi vitane xihundla, kambe a ku nga ri na xilaveko xa leswaku Adamu a xi tlhantlha. A ku ri singita ra Muvumbi wa munhu. U swi twisisile ivi a swi endla swi tirha leswaku swi pfuna vutomi bya swivumbiwa emisaveni. Hikwalaho, a swi anerile eka vutlhari lebyi hetisekeke bya munhu wo sungula leswaku Xikwembu, Muvumbi u mirise swilo, naswona ntirho wa munhu lowu a nyikiweke hi Xikwembu a ku ri ku khathalela swivumbeko leswi swa vutomi bya swimilana leswi kulelaka entangeni wa Edeni.—Vona Genesa 1:12.

A Ri Yexe—Kambe A Nga Kayiveli Ntsako

19. Hambi leswi a xiyeke leswaku a a ri yexe, ku nga ri na munhu loyi a fanaka na yena emisaveni, i yini leswi Adamu a nga swi endlangiki?

¹⁹ Dyondzo ya munhu leyi humaka eka Tata wa yena wa le tilweni a yi nga helanga. Munhu u khathalele ntanga wa Edeni handle ka un’wana loyi a fanaka na yena emisaveni ku n’wi joyina kumbe ku n’wi pfuna. Malunghana ni muxaka wa yena, muxaka wa munhu, a a ri yexe. A nga endlanga vulavisisi byo kuma un’wana loyi a fanaka na yena leswaku a ta va ni vunghana bya laha misaveni na yena. A nga kombelanga Xikwembu, Tata wa yena wa le tilweni, ku n’wi nyika makwavo wa xinuna kumbe wa xisati. Ku va yexe ka yena tanihi munhu a ku n’wi susumetelanga leswaku eku heteleleni a hlangana nhloko ni ku n’wi tekela ntsako evuton’wini ni le ntirhweni. A a ri ni vunghana na Xikwembu.—Ringanisa Psalma 27:4.

20. (a) Xana mpimo wa ku tiphina ni ntsako wa Adamu a wu ri tani hi kwihi ke? (b) Ha yini ku hambeta endleleni leyi ya vutomi a ku nga ri na xirhalanganya lexi dlayaka eka Adamu? (c) Xana xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela yini ke?

²⁰ Adamu u swi tivile leswaku yena ni ntirho wa yena a va ri ehansi ka vulanguteri bya Tata wa yena wa le tilweni. Mpimo wa ku tsaka ka yena a wu ri eku tsakiseni ka Xikwembu ni Muvumbi wa yena, loyi mahlori ya yena ma paluxiweke hi mintirho hinkwayo leyo saseka ya ntumbuluko lowu rhendzeleke munhu. (Ringanisa Nhlavutelo 15:3.) Ku hambeta hi ndlela leyi ya vutomi a ku ta va ku nga ri na xihinga xa rifu kumbe ntirho lowu phirhwaka eka munhu loyi a ringaniseriweke hi laha ku hetisekeke loyi a a kota ku vulavula ni Xikwembu xa yena. Naswona Xikwembu xi veke ntirho lowu tsakisaka emahlweni ka Adamu, ntirho lowu nga hetiki matimba, lowu a wu ta n’wi nyika ku aneriseka ni ntsako lowukulu. Xihloko lexi landzelaka xi ta hi byela leswi engetelekeke ehenhleni ka minkateko ni mintshembo ya vumundzuku ya Paradeyisi leyi Adamu a yi tsakeleke leyi humaka eka Muvumbi wa yena wa rirhandzu.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

“V̌ito ra lo’wo ranga, i Pišon; hi wona lo’wu renḍelaka tiko hikwaro ra Havila, laha ku nga ni nsuku kona. E nsuku wa tiko lero wu sasekile; kona ku nga kumiwa ni bedola ni ribye ra oniks. E v̌ito ra nambu wa v̌umbiri, i Gihon; hi wona lo’wu renḍelaka tiko hikwaro ra Kuš. E nambu wa v̌unharu, i Hidekel; hi wona lowu khulukelaka e v̌ušeni bya Asur. E nambu wa v̌umune, i Eufrat.”—Genesa 2:11-14.

Tinhlamulo Ta Wena Hi Tihi Ke?

◻ Ha yini Adamu a nga fihleriwanga vukona bya yena hi nkarhi wo leha?

◻ I ntirho wihi lowu Xikwembu xi wu nyikeke Adamu, naswona u fanele a wu amukele hi ndlela yihi?

◻ I ntshembo wihi wa vumundzuku lowu munhu la hetisekeke a wu tsakeleke, naswona hikwalaho ka yini?

◻ Ha yini Adamu a nga swi endlanga ntirho wa vutomi bya yena ku tlhantlha swihundla?

◻ Ha yini ku va ka Adamu a ri swakwe tanihi munhu ku nga n’wi tekelanga ntsako evuton’wini?

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 10]

Xifaniso xa NASA