Codex Bezae—Tsalwa Leri Xiyekaka

THÉODORE DE BÈZE, mudyondzi la xiyekaka wa le Furwa wa Matsalwa ya Vukriste ya Xigriki, a a ri munghana lonkulu ni musivi wa John Calvin murhangeri wa Protestente. Hi lembe ra 1562, Beza, hi laha a tivekaka ngopfu ha kona, u kume tsalwa ra khale leri nga tolovelekangiki. U vule leswaku u ri kume eka yindlu ya tinghwendza ya “Mukwetsimi” Irenaeus eLyons, eFurwa, endzhaku ka loko muti wu hlaseriwe hi Mahuguenot. Ndhawu ya rona ya masungulo a yi tiveki, kambe swi tikomba onge ri huma eAfrika N’walungu kumbe aEgipta.

Codex yi ni mpimo wa 25 hi 20 wa tisentimitara naswona swi pfumeriwa swinene leswaku yi sukela eka lembe xidzana ra vuntlhanu C.E., endzhakunyana ka matsalwa ya Sinai, Vatican na Alexandria. Ri na matluka ya 406 naswona ri na Tievhangeli ta mune ni Mintirho ya Vaapostola ntsena, leti nga ni ku hambana kun’wana. Kambe Codex Bezae yi nga ha va eku sunguleni yi katse mapapila yan’wana, hikuva ku ni xiphemu xa papila ra vunharhu ra Yohane. Evhangeli ya Matewu na Yohane ti rhangela letiya ta Luka na Marka.

Tsalwa i xikombiso xa le mahlweni xa ndzima ya tindzimi timbirhi, leri nga na Xigriki etlukeni ra ximatsi na Xilatini etlukeni ra xinene. Kumbexana i kopi ya tsalwa ra papirasi leyi nga na ndzima ya le ku sunguleni, leyi yelanaka ni tipapirasi tin’wana ta lembe xidzana ra vunharhu kumbe ra vumune leti tiviwaka tanihi P²⁹, P³⁸ na P⁴⁸.

Ri tsariwe hi marito yo dzwihala, hi tinhlanga letikulu, Codex Bezae a yi fiki emakumu ka tluka minkarhi hinkwayo. Ri tsariwe eka tilayini leti nga ringaniki, leswaku makumu ya layini yin’wana ni yin’wana ya ta nyika ku wisa loko u hlaya. Xilatini xi tsariwe hi vukheta hi matsalelo ya maletere ya Xigriki, naswona eka minkarhi yo tala ndzima yi hundzuluxeriwe eka mahlayelo ya Xigriki. Hi tlhelo rin’wana, ndzima ya Xigriki yi hambane hi laha ku heleleke naswona yi lulamisiwe hi mavoko yo tala, ku katsa ni lawa ya mutsari wo sungula.

Codex Bezae yi ni mfungho wa ximfumo “D.” Yi hambane no hlawuleka swinene eka matsalwa man’wana lamakulu hinkwawo. Hi laha tinhlamuselo ta le hansi eka New World Translation of the Holy Scriptures ti kombisaka ha kona, codex minkarhi yin’wana ya pfumelelana naswona eka minkarhi yin’wana yi kanetana na mafunghele ya Sinai (א), Vatican (B) na Alexandria (A). Nkoka lowukulu wa codex leyi wu sekeriwe eku pfumelelaneni ka yona ni matsalwa man’wana ya nkoka ematshan’wini ya ku siya ka yona swin’wana ni ku engetela swin’wana leswi ngo va hi xiwelo.—Vona tinhlamuselo ta le hansi eka New World Translation of the Holy Scriptures—With References, eka Matewu 23:14; 24:36; 27:49; Marka 7:16; 9:44, 46; 11:26; Luka 15:21; Yohane 5:4.

Ku nga khathariseki tinhlamuselo leti nga tolovelekangiki ni ku hambana kun’wana, Codex Bezae i vumbhoni byin’wana lebyinene bya ku hlayisiwa ka Bibele ku ta fikela esikwini ra hina.

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 24]

Ehenhla: Hi mpfumelelo wa Vaseketeri va Cambridge University Library

Eximatsini: Courtesy of the Trustees of the British Museum