Ku Hlayisa Nkarhi Na Wena

MULANGUTERI wa Mukriste ebandlheni ra le Amerika Dzonga u ni timfanelo to tala letinene. Kambe vanghana va yena va le kusuhi hi ku vungunya a va n’wi vitana Armagedoni. Ha yini? A va ku: “Ha swi tiva leswaku wa ta, kambe i Xikwembu ntsena xi tivaka leswaku rini!”

Ina, ku hlayisa nkarhi—kumbe ku hluleka—swi khumba swinene ndhuma ya munhu. Hosi yo tlhariha Solomoni u swi kombise hi ndlela leyi: “Tinhongana le’ti feke ti nuṅhwisa ni ku borisa mafura ya mutoti; ŝi tano ni v̌uphukuphuku le’byi ṭongo, byi tlula v̌utlhari ni šiḍumo.” (Eklesiasta 10:1) Mukriste a nga ha va ni timfanelo to tala letinene, kambe a nga ha onha vito ra yena lerinene loko a nga hlayisi nkarhi.

Mulanguteri u te: “Vanhu lava hlayisaka nkarhi va ndzi endla ndzi tiyiseka, hi vona lava ndzi tsakelaka ku tirha na vona.” Nakambe va tlangeriwa exivandleni xa mabindzu. “Fika entirhweni hi nkarhi; fika hi nkarhi eminhlanganweni; heleketa swiviko loko nkarhi wu fika,” ku vula Emily Post’s Etiquette. Hi ku fanana, The New Etiquette (1987) yi vula leswaku, hi ntolovelo, “lava fikaka endzhaku hi lavo pfumala xichavo.” Kutani mutsari wa engetela: “Minhlangano ya vukhongeri i xiendlakalo xin’wana lexi swi nga fanelangiki ku fika endzhaku ka nkarhi.”

Hinkwerhu ka hina ha swi tlangela loko van’wana va hlayisa nkarhi. Entiyisweni muapostola Pawulo u titwe hi ndlela yoleyo, hikuva u tsalele Vakriste va le Kolosa a ku: “Hi moya ndzi na n’wina, ndzi ri karhi ndzi tsakela ku vona mahanyelo ya n’wina layo lulama.” (Vakolosa 2:5) Kutani entiyisweni hi engeta marito ya Hosi Davhida mayelana ni switshembiso swa Yehova loko eka Tipsalema a tsarile a ku: “Oho Šikwembu, nḍi hatlisele!”—Psalma 40:17; 70:5.

‘Vanani Vatekeleri Va Xikwembu’

Entiyisweni, Yehova a nga hlweli. Wa xiyeka hi ku hlayisa ka yena nkarhi. Leswi swi vonaka eka mintirho ya yena hinkwayo leyi a yi vumbeke. Ku sukela eka vuako lebyi nga hava mindzilakano ku ya eka swilo leswintsongo leswi hanyaka, hinkwaswo ka swona swi tirha onge hi loko swi fumiwa hi wachi leyi nga vonakiki. Hi xikombiso, muhlovo wa makhon’wa man’wana elwandle ra le kusuhi na Japani ya humesa tisele ta wona ta rimbewu kan’we hi lembe hi October kwalomu ka awara ya nharhu ni ndzhenga esikwini ra kotara yo sungula kumbe ya vunharhu ya n’weti. Hi ximun’wana swihlampfana swi andzisa ndzhendzeleko wa swona wa ntswalo hi timinete ti nga ri tingani loko gandlati ri tlakukile swinene eribuweni ra California.

Nkarhi wa Yehova nakambe wa pakanisa loko hi ta eku hetisiseni ka xitshembiso xa yena. Hi xikombiso, eka Eksoda 12:41 hi hlaya leswaku “e ku heteleleni ka malembe ya 430, hi siku lero, e mav̌andla hikwawo ya Yehova ma huma tikweni ra Egipta.” Xisweswo Yehova u hlayise xitshembiso lexi a xi endleke eka Abram malembe xidzana emahlweninyana.—Genesa 15:13-16; Vagalatiya 3:17.a

Yehova u rhumele N’wana wa yena, Mesiya, emisaveni hi nkarhi lowu faneleke lowu vhumbiweke hi muprofeta Daniyele ku tlula malembe xidzana ya ntlhanu emahlweni, leswaku a ta “[fela] lavo homboloka, hi nkarhi lowu vekiweke hi Xikwembu.” (Varhoma 5:6; Daniel 9:25) Malunghana ni makumu ya mafambiselo lawa ya swilo, Bibele yi kombisa leswaku Yehova u tiva “siku ra kona ni nkarhi wa kona.” (Matewu 24:36) A nge hlweli. Entiyisweni, xikombiso xa Yehova xa ku hlayisa nkarhi hi fanele hi xi tekelela.—Vaefesa 5:1.

‘Hi Nkarhi Wa Kona’

Nkarhi hinkwawo Yehova u langutele malandza ya yena ku xalamukela nkarhi, ngopfu-ngopfu mayelana ni vugandzeri bya yena. ‘Xiyimiso xa siku na siku’ a xi landzeleriwa loko Vaisrayele va nyikele magandzelo. Yehova u va lerisile: ‘Mi ta ndzi humesela minhlengo hi nkarhi wa kona.’ Nakambe u nyike Muxe xileriso lexi mayelana na minhlangano a ku: “Hlengeletano hikwayo yi ta ta.”—Levitika 23:37; Tinhlayo 10:3; 28:2.

Endzhaku, Vayuda va xiye “nkarhi wa magandzelo ya risuna.” (Luka 1:10) “Nindzhenga, hi nkarhi wa xikhongelo” a wu xiyiwa hi Vayuda ni vanhu van’wana. (Mintirho 3:1; 10:3, 4, 30) Naswona mayelana ni minhlangano ya Vukriste, Pawulo u tsarile: “Hinkwaswo a swi endliwe hi mukhuva lowo saseka, hi nawu wa kona.”—1 Vakorinto 14:40.

Xana hinkwaswo leswi a swi ta vula yini eka Vaisrayele ni Vakriste vo sungula? Leswaku va hlayisa nkarhi wa vona, ngopfu-ngopfu mayelana ni vugandzeri bya vona. A ku na xivangelo xo ehleketa leswaku Yehova u ta langutela leswi hambaneke eka malandza ya yena namuntlha.

Mhaka Leyi Van’wana Va Swi Kumaka Swi Tika Ha Yona

Mavonelo hi tlhelo ra nkarhi ma hambana swinene ku suka eka xiphemu xin’wana xa misava ku ya eka xin’wana. Murhumiwa u vika leswaku edorobeni lerintsongo ra Amerika Dzonga, minkarhi yin’wana loko a tivisa risimu ro sungula nhlangano wa Vukriste a ku kumeka ku ri ni nsati wa yena ntsena. Kambe loko a tivisa risimu ro pfala, ku va ku ri ni vanhu va 70. Hi tlhelo rin’wana, etikweni ra le Vupela-dyambu bya Yuropa, kwalomu ka gidi ra vanhu va vutisiwile: “Loko a wu rhamberiwe dina hi 7:00 p.m., xana u nga fika ka ha sale timinete ta ntlhanu kumbe khume, kumbe a wu ta hlwela hi timinete ta ntlhanu kumbe ta khume, kumbe hi nkarhi lowu vekiweke?” Vunyingi byi hlamule leswaku “malwandla ma lava xichavo xa rixaladza eka muendzeriwa ni ku fika hi nkarhi lowu vekiweke.”

Hambi swi ri tano, ku hlayisa nkarhi swi tlula mhaka ya ndhawu yo karhi. I mukhuva, tanihi leswi ku basa, ku tenga kumbe xichavo ku nga mhaka ya mukhuva. Kavula, a hi tswariwanga hi ri ni mikhuva yo tano; hi fanele ku yi hlakulela. Loko u dyondzisiwe ku hlayisa nkarhi wa ha ri n’wana, sweswo i nkateko. Kambe vo tala va huma emindyangwini ni le ka swiyimo leswi eka swona a ku nga ri na mindzilakana yingani naswona a ku nga ri na xilaveko xa ku twananisa matshalatshala ya wena ni matshalatshala ya van’wana. Xilaveko xa ku hlayisa nkarhi eka vona xi tirha ntsena loko va ri xirho xa nhlengeletano ya Vukriste ntsena ni ku va ni xiphemu eka minhlangano ya yona ni le vutirhelini bya le rivaleni. Va nga ha kuma swi nonon’hwa ku lulamisa mukhuva wo hlwela lowu va wu dyondzeke evuhlangini. Hambi swi ri tano, rirhandzu ra Yehova Xikwembu ni ra muakelani ri nga ha susumetela un’wana ku cinca. Kambe, ha yini u cinca?

Ha Yini U Hlayisa Nkarhi?

Benjamin Franklin u vutisile: “Xana u rhandza vutomi? Kutani u nga dyi nkarhi, hikuva sweswo hi leswi vutomi byi endliweke hi swona.” Hinkwerhu ka hina ha wu xiya ntiyiso wa mhaka yoleyo. Hambi swi ri tano, lexi nga xa nkoka lowu fanaka eka Vakriste i ku ka va nga dyi nkarhi wa van’wana. Murhumiwa wa xiya: “La fikaka endzhaku ka nkarhi hi xiendlo xa yena u vonaka a ku, ‘Nkarhi wa mina i wa nkoka ngopfu ku tlula wa wena, kutani u nga yima kukondza ndzi lungheka.’” Munhu loyi a nga hlayiseki nkarhi a nga vonaki a nga hlelekangi na ku nga tshembeki ntsena, kambe u vonaka a ri la tirhandzaka ni loyi a nga va anakanyeriki van’wana. Vakriste va ntiyiso a va “endli nchumu hi moya wa ku tirhandza, kumbe hi ku tidzunisa hi swa hava; kambe un’wana ni un’wana a a titsongahate eka van’wana, a nga anakanyi leswaku wa va tlula hi vunene.”—Vafilipiya 2:3.

Van’wana va nga ha titwa va nga lavi ku hanya hi wachi, goza rin’wana ni rin’wana ri fumiwa hi yona. Hambi swi ri tano, ku hlayisa nkarhi a hi mhaka ya ku fumiwa hi wachi. I mhaka ya ku va ni ku khathalela swilaveko ni mimpfuno ya van’wana, “un’wana ni un’wana wa n’wina a nga tshuki a tikarhatela leswi swi nga swa yena ntsena, kambe a a tikarhetele ni leswi swi nga swa van’wana.”—Vafilipiya 2:4.

Hi xikombiso, xiya xitsundzuxo xa Bibele: “Amukelanani, kukotisa leswi Kriste na yena a mi amukeleke.” (Varhoma 15:7) Leswi leswi swi tirhaka ni le ku xeweteni ka xiviri, entiyisweni swa nonon’hwa swinene ku swi endla loko un’wana a tolovele ku hlwela eminhlanganweni. Hi ku fika hi nkarhi eminhlanganweni, u nga ha kurisa moya wa rirhandzu, xinghana ni ku kurisa moya wo amukelana wa minhlangano yo tano hi mpimo lowu xiyekaka. Naswona entiyisweni mimpfuno yi le matlhelo hinkwawo. Ku fika hi nkarhi swi ku pfumelela ku hlanganyela eka risimu ro pfula ni xikhongelo—xiphemu xa nkoka xa bandlha leri hlanganeke ra vugandzeri. Ku twa nhloko-mhaka kumbe xihloko xi tivisiwa swi ta ku pfuna ku antswa leswaku u landzelela nongonoko.

Ku hlayisa ka wena nkarhi ku pfumelela van’wana ku tirhisa matshalatshala ya vona, kutani xisweswo ku nga hetisisiwa swo tala. Loko a hlasela muti wa Ayi, Yoxuwa u rhumele xiphemu xa masocha ya yena ku yenga valala va huma emutini loko lava vo tala va vavanuna va yena va tumberile leswaku va phanga muti. Kutani, hi nkarhi lowu faneleke Yoxuwa u nyikele xikombiso. “Kute loko a ṭhambulutile v̌oko ra yena,” vavanuna va yena “v̌a ṭuṭuma,” kutani muti wu wela emavokweni ya vona. Xana u nga swi anakanya leswi a swi ta va swi humelerile loko a va nga hlayisanga nkarhi?—Yoxuwa 8:6-8, 18, 19.

Vatirheli va Vakriste namuntlha va ni swivangelo swo tala swo xalamukela nkarhi. Ku hlanganyela eku chumayeleni ka Mfumo ni van’wana, ku pfuxeta swiyenge swa nhlengeletano kumbe swa nhlangano, hambi ku ri ku basisa Holo ya Mfumo, hinkwaswo swi lava leswaku hi hlanganisa swiendlo swa hina ni van’wana. Hi ku hlayisa nkarhi, hi nga hetisisa swo tala. Leswi swi tano hambi ku ri eka swin’wana swo olova tanihi ku vika ntirho wa wena eku heleni ka n’hweti. Loko un’wana ni un’wana a hlanganyela eku endleni ka leswi hi xihatla, kutani swiviko leswi pakanisaka ni leswi khutazaka swa bandlha ni swa misava hinkwayo swi nga vumbiwa.

Nakambe ku hlayisa nkarhi swi katsa ku hlayisa switshembiso ni minkarhi ya minhlangano, leswi swi teleke siku rin’wana ni rin’wana. Swin’wana i swa nkoka swinene, swin’wana a hi swa nkoka ngopfu. Hi xikombiso, ku cata ka wena ku fanele ku sungula hi nkarhi lowu vekiweke. U nga ha lava tandza ra wena ri virisiwa timinete to karhi. Hambi swi nga va njhani, munhu la hlayisaka nkarhi a nga fanelanga ku khoma laha a tshika, a hlwela eka xin’wana na xin’wana. Ematshan’wini ya sweswo, u rhurile no hleleka. U endla swo tala hikuva u kunguhata siku ra yena kutani a sungula hi nkarhi kumbe ka ha ri emahlweni.

Entiyisweni, ku na swivangelo swo tala leswi ha swona Vakriste va faneleke va hlayisa nkarhi. Eka hinkwaswo, i ndlela yin’wana yo kombisa rirhandzu ra hina ro pfumala vutianakanyi eka Vakriste-kulorhi ni xichavo xa hina eka malunghiselelo ya le tilweni ya vugandzeri bya ntiyiso.

Kambe, xana munhu a nga kurisa mukhuva wo hlayisa nkarhi hi ndlela yihi?

‘Tiva Minkarhi Leyi Vekiweke’

“Hambi ku ri gumba, ri tiv̌a mikari ya rona” yo rhurha, ni vusokoti “byi tilungiselela ŝakudya ŝa byona hi šimumu” leswaku byi lulamela xixika, ku vula Bibele. (Yeremia 8:7; Swivuriso 6:8) Kwalaho ku na xihundla xo hlayisa nkarhi ni ku endla swilo.

Na hina hi fanele ku ‘tiva minkarhi ya hina leyi vekiweke.’ Hambi loko hi nga tsetserheli kumbe ku khoma laha hi tshika, hi fanele hi hlayisa nkarhi. A hi fanelanga hi tiva leswi hi faneleke ku swi endla ntsena kambe ni nkarhi wo swi endla ha wona. Hi fanele ku nghena eka mukhuva wo ehleketa ka ha ri emahlweni, hi ehleketa hi ku hlwela loku nga vaka kona, ni ku tiyimisela ku hunguta ntirho lowu hi wu endlaka leswaku hi kota ku endla swilo leswi nga swa nkoka, swo tanihi minhlangano ya hina, vutirheli bya nsimu ni mintirho yin’wana ya le tilweni.

Emhakeni leyi, ku tirhisana ka ndyangu i ka nkoka. Swi xiyiwile leswaku tatana hakanyingi u swi tshikela nsati ku lunghiselela ndyangu. Kutani a humela ehandle a ri yexe, a huwelela endzhaku, “Hatlisani, handle ka swona mi ta hlwela!” Yakobo a a nga ri tano; hi mpfuno “a pfuka, a khanḍiyisa e tikameleni e v̌ana v̌a yena ni v̌asati va yena” loko ku ri nkarhi wo famba.—Genesa 31:17.

Kutani, xana tatana a nga pfuna ndyangu wa yena hi ndlela yini? Vana va nga dyondzisiwa ku tinyika nkarhi wo lulamela swilo swa nkoka ematshan’wini yo swi tshikela nkarhi wo hetelela. Va nga pfuniwa ku kurisa ku va ni vutihlamuleri ni ku tinyungubyisa eku endleni ka swilo hi xihatla. Tanihi ndyangu, xiyani swikombiso swa Bibele leswi kombaka nkarhi wa ku tshama u lunghekile ni ku hlayisa nkarhi. (Genesa 19:16; Eksoda 12:11; Luka 17:31) Kumbexana dyondzo yo antswa kumbe leyi humelelaka swinene yi nyikeriwa hi xikombiso lexi faneleke xa vatswari.

Valanguteri va Vukriste na vona va nga pfuna bandlha hi ku nyika xikombiso lexinene. A va nga ta va va hlawuriwile loko a va nga “chavisek[i].” (1 Timotiya 3:2) Vamakwerhu van’wana va xinuna ni va xisati kumbexana va nga hlayisa nkarhi swinene loko va tiva leswaku vakulu va ta va kwalaho ku va xeweta ni ku rhangela. Kutani valanguteri lava ehleketelelaka va ta lwela ku fika eHolweni ya Mfumo hi nkarhi leswaku va pfuna bandlha. Malandza ya vutirheli lama fikaka hi nkarhi ku xeweta vamakwavo ni ku anerisa swilaveko swa vona va tlangeriwa swinene.

Kavula, ku hlayisa nkarhi swi lava ku tikhoma ni xichavo. Doo, ku nga ri hikwalaho ko lava ku kuma xikhundla, kambe hikwalaho ka rirhandzu eka Vakriste-kulobye ni ku xixima xileriso xa le tilweni. Lexi i xiphemu xa vumunhu lebyintshwa lebyi hi lwelaka ku byi ambala. (Vakolosa 3:10, 12) Eka hinkwaswo, hi lava ku fana ni Tata wa hina wa le tilweni, Yehova Xikwembu, loyi a hi dyondzisaka leswaku “šiṅwana ni šiṅwana ši ni nkarhi wa šona.”—Eklesiasta 3:1.

[Nhlamuselo ya le hansi]