Malwandla Ya Vaaki Va Le Melita Ma Tisa Mikateko
MELITA ri amukele ku fika loku nga languteriwangiki ka muapostola Pawulo loko a tshovekele hi xikepe eka lembe xidzana ro sungula C.E. Vaaki va xihlala va n’wi amukerile yena ni vaendzi-kulobye hi ‘malwandla.’ Entiyisweni, vanhu va Melita va kombe vaendzi “tintswalo leto hlamarisa.”—Mintirho 28:1, 2.
Endzhakunyana, ndhuna ya xihlala, Publiyo, yi amukele Pawulo ni vanghana va yena hi malwandla naswona ‘yi va rhurhela endlwini ya yona ku ringana masiku manharhu.’ Loko mahungu ya leswaku muapostola u tshungule tata wa Publiyo eka ku hisa ka mirhi ni nchuluko ya hangalakile, “vavabyi van’wana va la xihlaleni, va ta, va hanyisiwa hinkwavo.” (Mintirho 28:7-9) Kambe Pawulo u endla swo tala. U byale timbewu ta ntiyiso etimbilwini ta vanhu, naswona leswi swi tise mikateko yo tala eka vaaki lava va malwandla va le xihlaleni. Namuntlha, swilo leswi fanaka swa humelela eMelita. Tana kutani u vona ndlela leyi swi humelelaka ha yona.
Vaendzi Va Tisa Mahungu Lamanene
Loko u languta hi le mpfhukeni, miseve ya Melita yi vangama tanihi ribye ra nkoka eMediteraniya ra wasi. Loko a tshinelela Xitici xa Swihaha-mpfhuka xa Luga, muendzi u vona tiko leri nga ni risana leri vonakaka ri ri na swimilana swintsongo. Loko a xikile, u dyondza leswaku xihlala lexi xa tikhilomitara ta 11 hi ta 16 i kaya ra vaaki lava ringanyetiwaka ku va kwalomu ka 347 000. Malwangu ya xirhandzevutana ni swihondzo swa tikereke to tala ta Melita ni tikereke leti nga ni switshamo swa vabixopo ti paluxa xiyimo xa tona xa vukhongeri.” Kambe eka lembe xidzana leri ra vu-20, xana vanhu va Melita va pfunekise ku yini hi maendzo ya Timbhoni ta Yehova?
Mulanguteri un’wana la famba-fambaka la vuriwaka David, u nghene ekaya ra Juliana ivi a kuma ku amukela ka xihatla ka mahungu ya Mfumo. Juliana u te: “A ndzi vilela ngopfu hi ku katseka ka tikereke eka politiki, kutani ndzi ringete ku kuma ntiyiso hi hulumendhe ya Xikwembu eBibeleni. Kambe loko ndzi yi hlaya, a ku ri na swilo swin’wana leswi a ndzi nga swi twisisi hi ku olova. Vona ntsako lowu ndzi veke na wona loko munhu loyi a teke endlwini ya mina a ndzi vutisile loko ndzi tiva leswi Mfumo wa Xikwembu a wu ri swona! Hi ku hatlisa, ndzi n’wi kombele ku ndzi komba nhlamulo eBibeleni ya mina ya Khatoliki. U ndzi kombile. Hi siku rero ndzi swi tivile leswaku ndzi kume ntiyiso.”
Mbhoni ya kwalaho yi lunghiselele ku dyondza Bibele na Juliana. Loko David a tlhelele eMelita tin’hweti ta tsevu endzhakunyana, vona xihlamariso lexi tsakisaka swonghasi ku vona Juliana a n’wi amukela eHolweni ya Mfumo! A ri kusuhi ni ku va muhuweleri wa mahungu lamanene ya Mfumo.
Francis, nuna wa Juliana na yena a pfilunganyiwile hi tidyondzo ta kereke. Loko a n’wi endzerile eka xiendlakalo xin’wana loko a ri exibedlhele, u n’wi kume a yingisela thepi leyi rhekhodiweke ya tinkulumo ta le rivaleni ta Bibele leti nyikeriweke eHolweni ya Mfumo. Loko a twe nkulumo ya mhaka ya ndyangu, Francis u xiye ndlela leyi xitsundzuxo xa Bibele xi xiyekaka ha yona, hikwalaho, u anakanye ku sungula ku va kona eminhlanganweni ya Vukriste. Hi ku hatlisa u xalamukele xiphiqo lexi a xi fanele xi tlhantlhiwa. Hi xihi?
Ku ringana malembe ya 20, Francis a a tirha tanihi murhangeri wa khasino ya ku gembula. Kutani u xiye leswaku ntirho lowu katsaka ku gembula a wu nga pfumelelani ni misinya ya milawu ya Vukriste leyi alaka makwanga ni ku navela rifuwo. (Varhoma 13:9, 10; 1 Vakorinto 6:9, 10) Francis wa pfumela: “Hambi leswi eku sunguleni ndzi pfumaleke ripfumelo leri lavekaka ku cinca ntirho wa mina, ndzi khongelele mpfuno wa Yehova. Eku heteleleni, ndzi kume ntirho wun’wana lowu ndzi pfumeleleke ku khathalela nsati ni n’wana, Sandro.” Namuntlha, Francis u tirha tanihi nkulu ebandlheni ra kwalaho ra Timbhoni ta Yehova.
Nchavelelo Wo Huma Ematsalweni
Rose a a tekane na George hi ntsako ku ringana malembe ya tsevu loko hi laha swi khomisaka gome a file emhangwini. A nga kumanga nchavelelo ni switsanana eka marito ya vaprista ya leswaku Xikwembu xi teke George hikuva xi ri ni mavondzo hi rirhandzu leri a ri na rona eka nuna wa yena. Rose u khome hi gome lerova a kunguhata ku dlaya vana va yena vanharhu kutani a tisunga.
Kambe vona ku cinca loku veke kona eka Rose loko Mbhoni ya muakelani leyi vuriwaka Helen yi sungule ku dyondza na yena Bibele! Hi ku hatlisa Rose u chavelele hi dyondzo ya Matsalwa ya ku pfuxiwa. (Yohane 5:28, 29) Hi nkarhi lowu fanaka, xikhutazo xi hume eka Peter, mulanguteri un’wana la endzeke. U pfuneke swinene eka tinkulumo ta yena ta ku pfuxiwa. Hi ku susumetiwa hi ntshembo lowu, Rose u joyine Helen eku nyikeleni ka vumbhoni bya le rivaleni, naswona havumbirhi sweswi va tirha tanihi maphayona kumbe vachumayeri va Mfumo va nkarhi hinkwawo.
Xikhutazo Xo Chivirika
Joe u huma endyangwini lowukulu, hikuva a a ri ni vamakwavo va xinuna ni va xisati va 12. Hi ku khutaziwa hi mulanguteri la famba-fambaka, hi ku chivirika u nyikele vumbhoni eka maxaka ya yena yo tala. U ri: “Eku sunguleni, ndyangu wa mina a wu swi tiva leswaku leswi ndzi wu hlamuselaka swona swo huma eBibeleni a swi twala. Kambe loko va vona leswaku ku tsakela ka mina ka ku va Mbhoni ka kula, va cince mianakanyo ya vona, naswona hinkwavo ka vona a va ndzi kaneta—ngopfu-ngopfu tatana.” Xana mavonelo ya vona ya herise ku chivirika ka Joe?
Doo! Hi xikombiso, loko n’wana wa un’wana wa vamakwavo va yena va xisati a vabya naswona a ri kusuhi na ku fa, Joe u n’wi nyikele vumbhoni, A vulavula na yena hi ntshembo wa ku pfuxiwa. Sweswi makwerhu loyi wa xisati i Mbhoni leyi khuvuriweke ya Yehova. Kutani, un’wana wa vamakwavo va Joe wa xinuna lonkulu ni ndyangu wa yena va kombise ku tsakela ntiyiso. Endzhaku makwavo wa yena lonkulu ni ndyangu wa yena va teke xiyimo eka Mfumo wa Xikwembu. Hi nkarhi wolowo, tata wa Joe a ya a hlundzuka. Loko makwavo wa Joe wa xisati lontsongo na yena a sungule ku dyondza Bibele, tata wa Joe u n’wi hlongorile ekaya. Handle ko chava, Joe u tirhise nkarhi wun’wana ni wun’wana a vhakela maxaka ya yena ni ku vulavula na vona hi mahungu ya Bibele. Hambi swi ri tano, tata wa yena u karihile kutani a ku: “Ha yini u nga vulavuli ni muprista? U tiva Bibele ku antswa!” Joe u hlamule leswaku a nga tsaka ku endla tano ntsena loko tata wa yena a nga famba na yena. Xana riendzo ra vona ri helele kwihi?
Joe wa hlamusela: “Hi veke siku ni nkarhi, kambe muprista u lave ku tiva mhaka leswaku a ta kota ku lunghiselela, a hlamusela leswaku ku sukela loko a suke exikolweni xa vufundhisi malembe ya nkombo emahlweninyana, u ta lava ku endla vulavisisi . . . Kambe endzhaku ka vhiki, n’hweti, hambi ku ri tin’hweti timbirhi muprista a nga nyikanga xitshembiso na xin’we. Loko tatana a vone leswi, u cince miehleketo ya yena hi ta kereke naswona eku heteleleni u xiye leswaku leswi ndzi swi dyondzeke eBibeleni a ku ri ntiyiso.” Eku heteleleni tata wa Joe u amukele ntiyiso, a yisa nhlayo ya swirho swa ndyangu wa yena leswi tinyiketeleke entirhweni wa Yehova eka 29.
Xitsundzuxo Lexi Tirhaka Xi Tisa Mikateko
Loko a tlhela a vulavula hi ku hiseka ka mulanguteri un’wana la endzeke, mutirheli la tekiweke wa phayona la vuriwaka Iganatio wa hlamusela: “Paul na nsati wa yena va tile va ta tshama na hina. Va hi pfuxe hinkwerhu ka hina eka vuxaka bya hina bya vukati kun’we ni le vutirhelini bya nsimu. Minkarhi hinkwayo u kandziyise nkoka wo chumayela.”
Ignatio u tsundzuka leswi humeleleke loko Paul a hlangane ni vakulu va bandlha ni malandza ya vutirheli eka riendzo ra yena ro hetelela. Ignatio u ri: “Loko ndzi vule leswaku a ndzi ta wisa entirhweni wo chumayela mixo wolowo leswaku ndzi ta lunghiselela xiphemu xa mina xa nongonoko wa nhlengeletano, Paul u vule leswaku u ta ya entirhweni wa nsimu hi laha a lunghiseleleke ha kona hambi loko ndzi nga fambi na yena. Kutani, ndzi kunguhate ku famba. Vona ndlela leyi Yehova a katekiseke xiboho xa mina ha yona! Mixo wolowo ndzi sungule dyondzo ya Bibele, naswona eka yona, sweswi ku ni vanhu va tsevu entiyisweni.”—Ringanisa 3 Yohane 4.
Ku Tiyisiwa Kun’wana
Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko nkulu la famba-fambaka a endzela Timbhoni-kulobye eMelita, ti n’wi amukela hi malwandla naswona ti chivirikela ku pfuneka eka xikhutazo ni nkhongotelo wa yena. (Ringanisa 3 Yohane 5-8.) Hikwalaho, vo tala va vaaki va le Melita va teka xiyimo lexi tiyeke eka Yehova Xikwembu ni Mfumo wa yena. Eku heleni ka lembe ra ntirho ra 1989, 389 wa vaaki lava va malwandla va xihlala va endle tano. Sweswi va hleriwe va va mabandlha ya ntlhanu lama kulaka (mune eMelita na rin’we exihlaleni xa le kusuhi xa Gozo), va twarisa mahungu lamanene hi xivindzi.
Valanguteri hinkwavo lava famba-fambaka lava averiweke ku endzela Melita emalembeni ya sweswinyana va titwe hi laha muapostola Pawulo a titweke ha kona, la byeleke Vakriste va le Rhoma a ku: “Ndzi navela ngopfu ku mi vona leswaku ndzi mi avela nyiko yin’wana ya Moya, mi ta tiyisiwa hi yona.” Entiyisweni maendzo ya vona ya tise ‘ku tiyisiwa kun’wana loku phyuphyisaka.’ (Varhoma 1:11, 12) Ku tlula kwalaho, mintirho yo chumayela Mfumo ya Timbhoni ta Yehova yi tisa mikateko leyi fuweke ya moya eka vanhu va malwandla va le Melita.
[Mepe/Swifaniso leswi nga eka tluka 24, 25]
(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)
GOZO
COMINO
MELITA
Valletta
Lwandle Ra Mediteraniya
8 km
5 mi