Hi Kurise Vana Va Nhungu Hi Nawu Wa Yehova

HI KU VULA KA OVERLAC MENEZES

“Va fike hi xikanyakanya xo tshamisisa vanhu vambirhi.” Leyi i ndlela leyi Jornal de Resende yi sunguleke xiviko xa yona xa tluka hinkwaro ha yona ehenhleni ka ndyangu wa hina hi 1988, loko hi suka eResende hi ya eLages edzongeni wa Brazil.

XIVIKO xi ye emahlweni: “Handle ko kanakana vanhu lavakulu va wu tsundzuka mpatswa lowu kokeke nyingiso wa Resende hi ndlela ya wona ya vutleketli ya ntolovelo ni yo hlawuleka: xikanyakanya lexi nga ni nsimbi leyikulu ni switshamo swimbirhi. Le mahlweni a ku chayela ‘mutleketli,’ Overlac Menezes; exitshan’weni xa vumbirhi ku na nsati wakwe, Maria José. Lembe i: 1956.”

Mutsari wa xihloko lexi a a ri wanuna la vitaniwaka Arisio Maciel nakambe a a ri mukongomisi wa xitichi xa xiya-ni-moya xa kwalaho. Ro sungula u tivane na hina khale hi 1956 loko mina ni nsati wa mina ha ha nhlanganyela eka nongonoko wa Sosayiti ya Watch Tower wa vhiki na vhiki eka xiya-ni-moya lowu nge, Things People Are Thinking About. Eka xihloko lexi, u ndzi tshahe ndzi ri la vulaka leswaku hi nkarhi wa ku tshama ka hina “tiyindlu hinkwato eResende ti endzeriwile, xitarata hi xitarata.”

Xana u nga swi tsakela ku tiva leswaku swi tise ku yini leswaku hi tiviwa swonghasi eResende? Ni leswaku hi swi kotise ku yini ku kurisa vana va nhungu ha ha ri kwalaho ‘hi nawu wa Yehova’ loko hi ri karhi hi pfuneta ku endzela “miti hinkwayo ya le Resende” hi mahungu lamanene ya Mfumo?—Vaefesa 6:4.

Ku Dyondza Tindlela Ta Yehova

Hi January 1950, Maria Minc, un’wana wa Timbhoni ta Yehova, u sungule ku dyondza Bibele na sesi wa mina Adeilde eSão Paulo. A ndzi ri na malembe ya 16 hi vukhale hi nkarhi wolowo naswona a ndzi khuvuriwe tanihi hi Mukhatoliki, kambe hi nkarhi wo leha a ndzi nga ha yi ekerekeni. Hambi swi ri tano, a ndza ha pfumela eka Xikwembu naswona a ndzi swi lava ku xi tirhela. Kutani hi vusiku byin’wana, ndzi ye ekaya ra Adeilde ku ya kumisisa hi vukhongeri lebyintshwa lebyi a a byi dyondza. Maria Minc u ndzi rhambele ku hlanganyela edyondzweni naswona a ku ri ro sungula evuton’wini bya mina, ndzi vona Bibele. Hi nkarhi wa tidyondzo leti landzelelanaka ndzi hlamarile ku vona eBibeleni leswaku vito ra Xikwembu i Yehova, leswaku ku nga ri khale misava yi ta va paradeyisi, leswaku ndzilo wa tihele ni pagatori a swi kona ni leswaku munhu a nga na wona moya lowu nga fiki. Maxaka ma ndzi byele leswaku: “U ta penga hi ku hlaya Bibele ngopfu!”

Ndzi endle nhluvuko lowunene edyondzweni ya mina ya Bibele ivi ndzi sungula ku va kona eminhlanganweni eHolweni ya Mfumo ya Bandlha ra Belém eSão Paulo. Hi ku langutela ku vona vanhu lavakulu ntsena kona, ndzi hlamarisiwile ku kuma vantshwa vo tala vo ringana na mina. Hi February 5, 1950, ndzi hlanganyerile entirhweni wo chumayela ro sungula naswona hi November 4, wa lembe rero, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehova hi nkhuvulo wa mati.

Endzhakunyana ka sweswo ndzi hlawuriwile tanihi xivulavuri xa le rivaleni. Hi nkarhi wolowo, leswi a swi vula leswaku a ndzi nyikela tinkulumo eswitarateni ni le tiphakini hi ku tirhisa xikurisa-mpfumawulo lexi vekiweke ebamparini ya movha. Ntirho wun’wana a wu ri wa timagazini. Emasikwini wolowo a hi yima etikhonweni ta switarata hi ri na minkwama ya hina ya timagazini, hi huwelela hi ku: “Watchtower ni Awake! Ti Huwelela Mfumo wa Yehova!” A ndzi nga fambisi timagazini to tala kambe ndzi kume xivindzi xo vulavula erivaleni.

Pakani Ya Ntirho Wa Nkarhi Hinkwawo

Nyingiso wa mina hi ku hatlisa wu kokeriwe eka nkoka wa ntirho wa vuphayona, kumbe ntirho wo chumayela nkarhi hinkwawo. Nkandziyiso wa April 1, 1950 (wa Xinghezi) wa Xihondzo xo Rindza a wu ri na xihloko lexi nge “Maphayona Lama Engetelekeke Ya Mahungu Lamanene.” Xi te: “Ku lava Mfumo ku sungula swi ta vula leswaku munhu u ta rhangisa swilaveko swa Mfumo emianakanyweni ya yena hi minkarhi hinkwayo. Munhu wo tano u ta lava minkarhi yo wu tirhela, hayi ku hlongorisa swilaveko swa yena swa nyama ntsena hi minkarhi hinkwayo ni ku hlengeleta nhundzu ya misava leswaku a sirhelela vumundzuku bya yena.” Marito lawa ma byale moya wa vuphayona embilwini ya mina.

Hi ku hatlisa, wanhwana wa mpama la vitaniwaka Maria José Precerutti u cince vutomi bya mina hi ndlela leyi xiyekaka. A a endla nhluvuko lowunene edyondzweni ya yena ya Bibele ni mpatswa wa Timbhoni, José na Dília Paschoal. Hi January 2, 1954, u ve nsati, munghana ni mupfuni wa mina la rhandzekaka. Na yena pakani ya yena a ku ri vuphayona. Kutani, hi ku khutaziwa hi xikombiso lexinene xa varhumiwa vo tanihi Harry Black, Edmundo Moreira na Richard Mucha, hi endle xikombelo xo nghenela ntirho wa vuphayona. Anakanya ntsako wa hina—ni ku langutela—loko hi amukele nhlamulo leyi nge: “Xibumabumelo xa wena xo va mulanguteri wa xifundza xi amukeriwile”!

Loko ndzi amukele xiavelo xa mina xo sungula xa ku endzela mabandlha, a ndzi chuhile. Xifundza xa mina xo sungula a xi katsa mabandlha ya khume entsindza wa Brazil hi nkarhi wolowo, Rio de Janeiro, ku katsa ni man’wana ya le kusuhi na Bethele. Kaya ra varhumiwa ra Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower a ku ri bandlha ra mina ro sungula leri ndzi averiweke ku ri endzela. A ndzi ri na malembe ya 22, ndzi ti vone ndzi nga faneleki ivi ndzi byela Makwerhu Mucha, hi nkarhi wolowo a a langutela ntirho eBrazil ndzi ku: “Xana ndzi ta va dyondzisa yini vanhu lava?” U hlamurile: “Makwerhu, tirhisa ntsena xitsundzuxo xo huma eBibeleni ni le nhlengeletanweni.” A xi ri xitsundzuxo lexinene hakunene!

Endzhaku ka lembe, Maria José u tikile kutani hi boheke ku tshika ntirho wa ku endzela mabandlha. Kambe, lexi tsakisaka hi tshamile entirhweni wa nkarhi hinkwawo. Ku hlamula xikombelo xa mindyangu mimbirhi leyi vulavulaka Xifinnish, va ka Edviks ni va ka Leiniös, Sosayiti yi hi avele eResende tanihi maphayona yo hlawuleka, i nsimu leyi titshameleke ya kwalomu ka vaaki va 35 000. A ku ri va ka Leiniös lava hi nyikeke xikanyakanya xo tshamisisa vanhu vambirhi lexi boxiweke eka xihloko lexi nga eka Jornal de Resende. Hi ku tirhisa xona, hi swi kotile ku byala timbewu to tala ta ntiyiso ensin’wini yoleyo yo nona naswona hi hambete hi tirha kwalaho ku ringana tin’hweti to hlayanyana endzhaku ka loko xinhwanyetana xa hina Alice xi tswariwile hi 1956. Loko hi suka, vamakwerhu vambirhi va xisati, Anita Ribeiro na Marian Weiler, va tile va ta cheleta mbewu leyi naswona ‘Xikwembu xi hambete xi kurisa.’ Namuntlha, Resende yi na mabandlha ya kaye naswona yi na vahuweleri vo tlula 700.—1 Vakorinto 3:7.

Un’wana wa vanhu vo rhanga ku vonana na vona eResende a a ri Manoel Queiroz. Loko ha ha yimele bazi, ndzi fambise tibuku timbirhi eka yena laha a a tirha kona. Yena ni nsati wakwe Piedade endzhaku, va endle nhluvuko lowunene naswona havambirhi va khuvuriwile. Manoel u ve nkulu ebandlheni naswona u ye emahlweni a tshembekile a kondza a fa. Nakambe ndzi hlaye na Álvaro Soares. Eka nhlangano wo sungula lowu a veke eka wona a a hlamarile ku vona ku ri na vanhu va tsevu ntsena, kambe namuntlha i mulanguteri wa doroba eResende laha vanhu lava tlulaka gidi va vaka kona eminhlanganweni emabandlheni yo hambana-hambana. Hi 1978, Carlos n’wana Álvaro u tekane ni nhwana wa hina Alice. Namuntlha, mindyangu yo tlula 60 ya ka Soares i Timbhoni.

Loko hi suka eResende swi vule leswaku ntirho wa hina wa nkarhi hinkwawo wu siviwa hi ndzhwalo wun’wana wa Vukriste, ‘ku wundla lava va nga swirho swa dyangu wa ka n’wina.’ (1 Timotiya 5:8) Hambi swi ri tano, hi ringete ku hlayisa moya wa vuphayona, hi hlayisa vutirheli bya nkarhi hinkwawo tanihi pakani ya hina. A ndzi tirha efemeni ya le São Paulo naswona ku ringana lembe, vhiki na vhiki a ndzi famba tikhilomitara ta 300 ku ya eResende leswaku ndzi ya pfuna ntlawa wa vahuweleri va 15 kwalaho. Kutani, hi 1960, hi rhurhele eResende.

Ku Kurisa Vana—Lunghelo Leri Engetelekeke

Entiyisweni a hi nga kunguhatanga ku va na vana vo tarisa xileswi, kambe va ve kona, hi ku landzelelana. Endzhaku ka Alice ku ve na Léo, ku ta Márcia, Maércio, Plínio, André naswona eku heteleleni hi 1976, mahahla, Sônia na Sofia. Un’wana ni un’wana u amukeriwe hi ntsako tanihi “ndzhaka leyi humaka eka Yehova.” (Psalma 127:3, NW) Un’wana ni un’wana u kurisiwe hi mpfuno wa ‘nawu wa Yehova.’—Vaefesa 6:4.

Hambi swi ri tano, leswi a swi nga olovi. Minkarhi yin’wana a hi rila hikwalaho ka swiphiqo. Kambe a swi vuyerisa. Xana hi va kurisise ku yini? Hi dyondzo ya ndyangu, hi ku famba na vona eminhlanganweni ni le ntirhweni wa nsimu ku sukela evuhlangini, hi ku endla leswi swin’we, hi ku tiyiseka leswaku va ni vanghana lavanene, hi ku va nyika ndzayo leyi tiyeke ni ku va vekela xikombiso lexinene.

Malembe ma nga ri mangani lama hundzeke, enongonokweni wa le nhlengeletanweni eCruzeiro, São Paulo, hi vulavurisiwile hi mulanguteri wa xifundza. Endzhaku ko vulavula hi dyondzo ya hina ya ndyangu, mulanguteri wa xifundza u ndzi vutisile a ku: “Xana hi xihi xiphemu lexi nsati wa wena a a ri na xona eka leswi?” Ndzi tsundzuka leswaku mihloti a yi xiririka emarhameni ya mina kutani ndzi siveka enkolweni lerova ndzi nga swi koti ku hlamula. Ha yini? Hi mhaka ya leswi ndzi tlangeleke swinene xiphemu xa ku tiyimisela lexi Maria José a xi hetisiseke eku hlayiseni ka dyangu wa hina wa le tilweni. Handle ka nseketelo wa yena wo tshembeka, a swi ta va swi nonon’hwile swinene!

Ku sukela loko hi tshembisanile, Mina na Maria José a hi hlaya Bibele swin’we. Loko hi kume vana, a swi nonon’hwa ku hlayisa dyondzo nkarhi na nkarhi. Leswaku hi pfuneka eka leswi, vhiki rin’wana ni rin’wana ndzi veke nkarhi enyangweni wa xigwitsirisi lowu dyondzo yi nga ta khomiwa ha wona evhikini leri landzelaka ni mhaka leyi nga ta kambisisiwa. Nakambe a ndzi endla ni swiavelo leswi lavekaka. Hi xikombiso, siku rin’wana Márcia na Plínio a va lwa etafuleni ro dyela eka rona. Kutani esikwini leri tlhandlamaka, va kume xiavelo lexi nge “Ndlela yo hanyisana ni vamakwenu.” Eka dyondzo leyi landzelaka, havambirhi va vule swokarhi ku herisa mholovo ya vona.

Xiphiqo xin’wana a ku ri Sonto ni mixo, vafana a va tala ku vula leswaku va vabya swinene lerova va nga ka va nga yi entirhweni wa nsimu. Léo na Plínio a va ri na vutshila eku sunguleni ka switlhavi swa le khwirhini ni switlavi swin’wana leswaku va papalata ku famba na hina entirhweni wo chumayela. Loko ndzi kanakana leswaku hakunene a va vabya, a ndzi tala ku vula swo fana ni leswi: ‘Loko mi vabya swinene lerova mi nga ka mi nga yi evutirhelini, kutani xisweswo a mi nge swi koti ku tlanga bolo endzhakunyana.’ Hakanyingi, a va hanya hi xihatla lexi xiyekaka.

Nkarhi wun’wana, a hi boheka ku tamela xiyimo hi vukheta. Loko Léo a ri na malembe ya 11, u ye epikinikini ni Timbhoni-kulobye naswona handle ka mpfumelelo u xave nyama ya khilograma leswaku a ta dya. Endzhakunyana, loko hi amukela xilipi, Maria José u vutise Léo a ku: “Xana u rivele leswo u xave nyama?” “E-e,” u hlamule onge a nga swi endlanga. “A ndzi yi xavanga.” “Kutani ke,” ku vula (Maria José), “a hi fambe hi ya vulavula ni n’wini wa xitolo.” Loko va ha ya kona, xiriva xa Léo xi hangalaka. “Sweswi ndza tsundzuka,” wa pfumela, “a ndzi nga ri na mali yo anela, kutani ndzi yi xava hi xikweleti ivi ndzi rivala ku yi hakela.” Ndzi hakele mali leyi ivi ndzi kombela n’wini wa xitolo leswaku a thola Léo, ku kondza a kuma mali yo ndzi hakela. Wolowo a ku ri nxupulo wa yena. Mixo wun’wana ni wun’wana hi awara ya mune, Léo a a ri wo sungula ku fika entirhweni naswona hi n’hweti yin’we u swi kotile ku ndzi hakela mali hinkwayo.

Yindlu ya hina a yi tshama yi tele hi maphayona, valanguteri lava famba-fambaka, varhumiwa ni vandyangu wa Bethele. Minkarhi yo tala a hi ri hava thelevhixini endlwini, naswona leswi swi hi pfunile leswaku hi vumba mukhuva lowunene wa ku dyondza ni wa langutelo ra Vukriste. Hi kurise vana va hina eka xiyimo xo tano. Man’wana ya mapapila lawa va hi rhumeleke wona loko va kurile ma tiyisa leswaku va pfunekile.—Vona bokisi eka tluka 30.

Ku Nghenela Vuphayona Nakambe!

Loko vo tala va vana va hina va kurile, ndzi tsundzuka xihloko eka Xihondzo xo Rindza xa Xinghezi xa March 1, 1955, lexi nge “Xana Vutirheli Bya Nkarhi Hinkwawo I Bya Wena?” Hi ku komisa xi te: “Van’wana va nga tala ku teka vutirheli bya nkarhi hinkwawo tanihi nchumu wo hetelela. Kambe va hoxisa, hikuva hi ku tinyiketela, Mukriste un’wana ni un’wana u hlambanya leswaku u ni ndzhwalo wo ntirha nkarhi hinkwawo handle ka loko swiyimo leswi a nga kotiki ku swi lawula swi endla sweswo swi nga koteki.”

Eka vusiku byin’wana ndzi khongele eka Yehova leswaku a tlhela a ndzi pfulela nyangwa yo nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. Ndyangu wa mina wu pfumerile naswona vanghana va ndzi khutazile. Lexi ndzi hlamariseke swinene, mukongomisi wa feme ya mina, laha ndzi tirheke kona malembe ya 26 u ndzi pfumelerile leswaku ndzi tirha nkarhinyana leswaku ndzi ta swi kota ku tirha tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo. Kutani hi ku tsaka ndzi amukele ntirho lowu, lowu ndzi bohekeke ku wu tshika eka malembe yo tala emahlweni. Kutani vana vanharhu va landzele xikombiso xa mina.

Hi tirhe malembe mambirhi eItatiaia, laha ndzi veke nkulu ku ringana malembe ya 15 kutani hi anakanya ku ya tirha laha xilaveko xi nga xikulu kona. Leswi a swi vula ku hanya hi mudende lowu nga nyawuriki, lowu nga n’we xa mune xa muholo lowunene. Hambi swi ri tano, hi ku titshega hi xitshembiso xa Yesu eka Matewu 6:33, hi tsalele Sosayiti hi makungu ya hina. Endzhaku ka vhiki, a hi tsakile swinene ku kuma nhlamulo ya vona: “Swi vonaka swi fanela eka hina ku ringanyeta leswaku mi rhurhela emutini wa Lages. Ku nga khathariseki vaaki va wona va 200 000, kwalaho ku na vahuweleri va 100 ntsena eka mabandlha lamantsongo manharhu. Mi ta va mpfuno lowukulu ensin’wini yoleyo.”

Hi rhurhe hi February 1988. Kutani laha ha ha ri kule ni vana ni vanghana va hina hi tikhilomitara ta 1 000. Ha ha ku huma eka nguva ya ku nga tirhi ya malembe ya 20. Hi mina nkulu ndzi ri ndzexe ebandlheni ra ka hina, kutani ku ni ntirho wo tala. Hambi swi ri tano, hi katekisiwile swinene. Ya tsakisa swinene nsimu leyi. Loko hi gongondza enyanghweni wa vona, vanhu va kona va ri: “Hi kombela mi nghena!” Swa olova ku sungula dyondzo ya Bibele. Hi amukele swilo swo hambana-hambana loko mali yi kala, kutani hi vuya ni xisibi, swinun’hwerisi, tinsingo ni tinguvu ta vana (ta ntukulu wa hina), ti-cereal, matsavu, mihandzu, yogati, vhinya hambi ku ri ayisi-khrimi ekaya. Hi tshama hi amukela switulu swo vatliwa!

Mihandzu Leyi Tisaka Tihakelo Leti Fuweke

Namuntlha, ndzi na malembe ya 56 hi vukhale, ndza tsaka loko ndzi tsundzuka ndyangu wa hina. Vana a va “tswaleriwanga entiyisweni.” Va tswaleriwe ekaya ra Vukriste kutani ntiyiso wu fanele wu nghenisiwa emianakanyweni ni le timbilwini ta vona ta vuhlangi. Lava va ngheneleke vukati va endla tano ‘eHosini.’ (1 Vakorinto 7:39; Deuteronoma 6:6, 7) I ntiyiso, hi swi endlile swihoxo eku avanyiseni. Minkarhi yin’wana a hi avanyisa hi ndlela leyi hoxeke. Nkarhi wun’wana, ndzi tsandzekile ku veka xikombiso lexinene kumbe ku honisa vutihlamuleri bya mina tanihi tatana ni nuna. Loko ndzi xiya leswi ndzi swi endleke, ndzi kombele ndzivalelo eka Yehova ni nsati wa mina kumbe ni le ka vana va mina, ivi ndzi ringeta ku lulamisa xihoxo.

Ku nga khathariseki ku nga hetiseki ka hina, ndyangu—sweswi wa andza hi vingi ni vatukulu—wu na va tsevu evutirhelini bya nkarhi hinkwawo, vakulu va mune ni nandza wun’we wa vutirheli. Hinkwavo handle ka vatukulu va khuvuriwile. Vana lavantsongo lava nga na hina na vona va kunguhata ntirho wa nkarhi hinkwawo tanihi pakani ya vona. I hakelo yo kurisa ku yini leyi munhu a nga yi langutelaka? Ndzi nkhensa Yehova hi leswi a hi kongomiseke eku kuriseni ka vana va hina hi nawu wa yena. Ha tsaka ku va vona va ha landzelela tidyondzo ta yena. Naswona ndzi navela onge hina, kun’we na vona, hi nga ka hi nga hambuki endleleni ya vutomi.

[Bokisi leri nga eka tluka 30]

Loko se va kurile, vana va hina minkarhi yin’wana va phofule ku tlangela hi mapapila hi ndlela leyi hi va kuriseke ha yona. Hi lawa marito ya vona yo koma:

“Papa, tiyiseka leswaku wena na Manana mi hi endlele swo antswa, hambi loko mi nga ha va mi swi endlile swihoxo—leswi sweswi swi humelelaka ngopfu eka mina na Carlos eku kuriseni ka xifanyetana xa hina Fabrício.”

N’wana wa xisati Alice, wa malembe ya 33, manana wa swifanyetana swimbirhi.

“Hi boheka ku pfumela leswaku a mi tirhisana swinene leswaku mi hi kurisa hi nawu wa Yehova. Vona ndlela leyi hi pfunekaka swinene ha yona sweswi!”

N’wana wa xisati Márcia, malembe ya 27, ni nuna wa yena, la nga entirhweni wo endzela mabandlha.

“Ndza swi xiya leswaku lunghelo leri sweswi ndzi nga na rona a ndzi nga ta va na rona handle ka mpfuno wa n’wina wo andlala xisekelo lexi tiyeke xa moya ni ku rhandza Yehova ni ntirho wa yena.”

Jaha Maércio, malembe ya 23, phayona ro hlawuleka.

“André, tirhisa swinene vunghana ni ntokoto wa Papa. U nga xi honisi xitsundzuxo xa yena. Mi ta swi kota ku pfunana. Ndzi tsake ku tlula rini na rini sweswi.”

Jaha Plínio, malembe ya 20, u le Bethele.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 26]

Xifaniso: MOURA