Ku Tshemba Yehova Swi Tisa Ntsako
HI KU VULA KA JACK HALLIDAY NATHAN
Unga ha va u twe xiga lexi nge, “U tswariwe a fuwile.” Kutani, loko ndzi tswariwile endzhaku hi 1897, sweswo a swi ri ntiyiso hakunene emhakeni ya mina.
AKU ri lembe ra vu-60 ra ku fuma ka Nkosikazi Victoria, nkhuvo wa yena wa dayimani. Vana lava tswariweke hi lembe rero eNghilandi va velekiwe ni rifuwo. Mfumo wa Manghezi a wu ri eku dzunekeni ka wona, wu tshovela mimpfuno ya Ndzhundzunuko wa Vumaki ekaya ni ku xaviselana loku humelelaka ka nhundzu leyi humaka eka tikoloni leti humelelaka ta le ntsungeni wa malwandle.
Kokwa wa mina wa xinuna a a ri Muyuda, naswona tata wa mina u ve mudyondzi wa Xiheveru, a a ti tiva kahle tindzimana ta Matsalwa ya Xiheveru. Kambe kokwa wa mina wa xisati a a ri n’wana wa bixopo wa Anglican, naswona hikwalaho ka nkucetelo wa yena, tata wa mina u amukele Yesu Kriste tanihi Mesiya. Matsalwa ya Charles Taze Russell ma kucetele vatswari va mina ha vambirhi, kutani a hi kalanga hi tshembela eka dyondzo ya Vunharhu-un’we kumbe ya ndzilo wa tihele.
Hi nkarhi wa vuhlangi bya mina, tihanci a ka ha ri tona swo famba ha swona leswikulu eNghilandi, naswona swo rhwala leswi nga hava tihanci, kumbe mimovha, a a swi nga ri swingani. Hi 1913, hikwalaho ka rirhandzu ra mina ra tihanci, ndzi joyine nhlengeletano ya vutleketli bya tihanci bya vuthu ra nyimpi ra ndhawu (militia). Hi ku tlhekela ka Nyimpi yo Sungula ya Misava ndzi rhumeriwe eka vuthu ra ntolovelo kutani ndzi rhumeriwa hi xikepe eka vuthu ra le mahlweni ra Magriki, laha ndzi nga khomiwa hi dari. Endzhakunyana, ndzi rhumeriwe eka vuthu ra le mahlweni ra le vupela-dyambu eFurwa tanihi muduvuli wa muchini naswona eku heteleleni ndzi tekiwile tanihi mubohiwa hi 1917 hi Majarimani.
Ku Kuma Xikongomelo eVuton’wini eIndia
Endzhaku ka loko nyimpi yi herile hi 1918, a ku nga ri na ntirho lowu kumekaka eNghilandi, kutani ndzi joyine nakambe vuthu ra nyimpi kutani ndzi famba ndzi ya eIndia tanihi xiphemu xa vuthu ra vusirheleli ra nkarhi wa ku rhula. Hi May 1920 dari yi ndzi khomile nakambe, naswona ndzi rhumeriwe eswintshabyanini leswaku ndzi ta hlakarhela. Kwalaho ndzi hlaye tibuku hinkwato leti mavoko ya mina ma ti fikeleleke, ku katsa ni Bibele. Ku hlaya Matsalwa swi tiyise ku tsakela ka mina eku vuyeni ka Hosi.
Endzhakunyana ka tin’hweti eKanpur, ndzi sungule ntlawa wa dyondzo ya Bibele, hi ku tshemba ku dyondza swo tala hi ku vuya ka Hosi. Hi kona laha ndzi nga hlangana na Fredrick James, khale ka socha ra Munghezi loyi sweswi a a ri Xichudeni xa Bibele lexi chivirikaka. U ndzi hlamusele leswaku Yesu a a ri kona ku sukela hi 1914, a nga vonaki eka munhu. Lawa a ku ri mahungu lama nyanyulaka swinene lawa ndzi nga tshama ndzi wa twa. Nsusumeto wa mina wo sungula a ku ri ku huma evuthwini ra nyimpi. Ku halatiwa ka ngati ni rifu ka nyimpi ya Yuropa swi ndzi nyangatsile. Ndzi lave ku va murhumiwa wo rhula kutani ndzi chumayela mahungu lawa manene mayelana ni vukona bya Kriste.
Hambi swi ri tano, vuthu ra nyimpi a ri pfumelanga ku ndzi ntshunxa. Ematshan’wini ya sweswo, va ndzi rhumele evupela-dyambu bya India, laha sweswi ku nga ePakistan. Loko ndzi ri kwalaho, ndzi hlaye Studies in the Scriptures, hi Charles Taze Russell, kutani swi ndzi khorwisile hi ku tlurisa leswaku ndzi fanele ku hlamula eka xirhambo xo chumayela. Ndzi sungule ku va ni milorho leyi yi ndzi siyeke ndzi tshikilelekile. Hi gome ndzi tsalele Makwerhu James, loyi a ndzi rhambeleke ekaya ra yena eKanpur. Siku leri ndzi nga fika hi rona a ku ri Xitsundzuxo xa ku fa ka Hosi. Siku rero ri khumbe swinene vutomini bya mina—ndzi bohe ku tshama ndzi nga ngheneli vukati ni ku endla vutirheli bya nkarhi lowu taleke pakani ya mina evuton’wini.
Endzhaku eNghilandi
Eku heleni ka 1921, ndzi rhumeriwe endzhaku eNghilandi, kutani hi ximun’wana xa 1922, ndzi ntshunxiwile evuthwini ra nyimpi. Hi ximumu xexo, J. F. Rutherford, muungameri wa vumbirhi wa Sosayiti ya Watch Tower, u te eNghilandi, kutani ndzi fambe ni vatswari va mina ku ya twa nkulumo ya yena eRoyal Albert Hall, eLondon. Endzhaku ka sweswo, ndzi susumeteriwe ku ya nyikela mintirho ya mina eBethele, hi laha tihofisi ta marhavi ya Sosayiti ya Watch Tower ti vitiwaka ha kona, kambe ndzi khutaziwe hi musa ku rhanga ndzi endla ntirho wa vu-colporteur (ku chumayela ka nkarhi lowu taleke). Kutani ndzi tshike ntirho wa mina ivi ndzi amukela xiavelo xa nsimu ya le dzongeni wa Nghilandi. Handle ka ntokoto, ndzi ri na crown (R1,30) exikhwameni xa mina, ni ku tshemba Yehova, ndzi sungule ntirho-vutomi wa mina tanihi mutirheli wa nkarhi hinkwawo. Kwalomu ka va March 1924, ndzi rhambiwe eBethele.
Hambi swi ri tano, lembe leri landzelaka, ndzi komberiwe ku suka eBethele, kutani a ndzi karhatekile, ndzi twa onge a ndzi xupuleriwa leswi a ndzi nga ri na vutihlamuleri eka swona. Hi nkarhinyana wolowo, Bethele a a yi ve vutomi bya mina. Kambe hi ku veka xiphiqo emahlweni ka Yehova hi xikhongelo ni ku tshemba leswaku ku rhandza ka yena ku ta endliwa, ndzi kote ku ya emahlweni hi ntsako eka xiavelo xa vuphayona lexi ndzi nyikiweke xona. Hi May 1926, ndzi tlhele ndzi rhamberiwa eBethele, laha ndzi tshameke kona malembe ya 11 lama landzeleke.
Makwerhu Rutherford u endzele Nghilandi nakambe hi 1936 kutani a ndzi rhamba ku ya eCanada ku ya hlanganyela entirhweni wa Mfumo kona. Hambi swi ri tano, hikwalaho ka xidoledole, ndzi vangele Makwerhu Rutherford ku va a nga ndzi amukeli hi ku paluxa rungula ra le xihundleni. Ndza ha ma tsundzuka marito ya yena hi xiviri: “Jack, a ndzi ku tshembi. Handzula mathikithi ya wena!” Vona ntokoto lowu vavisaka swonghasi! Kambe a ku ri ndzayo leyi a yi laveka hakunene, naswona endzhaku ka sweswo, kun’we ni makwerhu un’wana, ndzi aviwe tanihi phayona eka tin’hweti leti landzeleke ta nhungu. Lunghelo leri ra ntirho ri herise gome ra mina, kutani ndzi dyondzile eka ndzayo leyi.
Ntirho Lowu Ndlandlamuxiweke eCanada
Kwalomu ka lembe endzhakunyana hi nkarhi wa riendzo ra yena leri landzelaka ro ya eNghilandi, Makwerhu Rutherford nakambe u tise mhaka ya Canada. A ndzi hisekela nkarhi lowu naswona hi ku hatlisa ndzi amukele xiavelo xa kwalaho. Endzhaku ka ku tirha tin’hweti ti nga ri tingani eBethele ya le Canada, ndzi aviwe tanihi muyimeri la famba-fambaka wa Sosayiti edzonga-vupela-dyambu bya Ontario. Mabandlha yo tala kwalaho a ma ri mantsongo naswona a ma lava ku khutaziwa swinene. Kambe mawaku ntsako lowu malembe wolawo ya le ku sunguleni a ya ri wona, ku nga khathariseki ku nonon’hweriwa ka miri loku a ku huma eka swiyimo swa maxelo lama nga tsakisiki ni vutleketli lebyi nga tshembekiki!
A ndzi nge rivali ku tlangela ka rirhandzu ni ka moya ka bandlha rin’wana lerintsongo ra rixaka ra Maindiya ekusuhi na Brantford. A ku ri nkarhi wa xixika, naswona gamboko a yi tele, yi endla swi nonon’hwa leswaku Model T Ford ya mina yi famba. A ku nga ri na munhu la ndzi rindzerile, kutani loko ndzi fika, ndzi kume leswaku vamakwerhu a va ye enhoveni ku ya kuma tihunyi ta ndzilo. Kutani ndzi fambile ku ya va kuma, ndzi nghena egambokweni ku fikela exisutini. Loko eku heteleleni ndzi fika eka vona, va hlamarile, kambe va tsakile, ku ndzi vona. Va tshike xin’wana ni xin’wana va vuya ekaya, kutani va lunghiselela nhlangano hi madyambu wolawo.
Beamsville leyi nga ekusuhi, mina ni vamakwerhu lava tshembekaka hi lwe tin’hweti to tala ni vakulu va nhlawulo ni vagwinehi. Mawaku lunghelo leri a ku ri rona ku vona ndlela leyi moya wa Yehova wu tirheke ha yona ku ololoxa xiyimo! Ku tshemba Yehova ni ku tshembeka enhlengeletanweni ya yena swi tise mikateko yo tala eka mabandlha hi nkarhi wa malembe wolawo ya le ku sunguleni. Vana vo tala eka mabandlha wolawo loko va kula va nghenele swivandla swa vuphayona, va ya eBethele, va tsakela swiavelo swa vurhumiwa, ni ku va valanguteri lava famba-fambaka. A ndzi kalanga ndzi yi rivala mintsako ya ku tshama ni mindyangu ya Vakriste lava tshembekaka leyi humeseke vantshwa vo tano lavanene. Mindyangu leyi yi ve ndyangu wa mina, naswona vana va vona va ve vana va mina.
Malembe Ya Ku Yirisiwa
Hi nkarhi wa mpfilumpfilu wa nyimpi ya 1940, ntirho wa Timbhoni ta Yehova wu yirisiwile. Vona xihlamariso lexonghasi! Switiviso swa xiya-ni-moya lexi seketeriwaka hi hulumendhe swi hi lerise ku yisa tibuku ta hina, tirhekhodo ta hina ta bandlha, ni swilotlelo swa Holo ya hina ya Mfumo emaphoriseni. Hi ku xiya xihatla xa xiyimo, ndzi ye emabandlheni ivi ndzi va khutaza ku tumbeta tibuku ni tirhekhodo ta vona. Vamakwerhu va khutaziwe ku hlangana emakaya ya munhu hi xiyexe, ekaya leri hambaneke vhiki ni vhiki. Hi nkarhi lowu faneleke mabandlha ma tlhele ma sungula vuntirheli bya yindlu ni yindlu, hi ku tirhisa Bibele ntsena. Leswi swi tikombe ku ri nkateko, tanihi leswi hinkwerhu ka hina hi dyondzeke ku tirhisa Tibibele ta hina ku antswa.
Endzhakunyana hi lembe rero hi amukele mphakelo lowukulu wa xibukwana lexi nge End of Nazism lexi humaka eUnited States. Ku nghenisa tibuku leti ti yirisiweke eCanada swi lave vutlhari lebyikulu. Vamakwerhu van’wana va khandziyise masocha lama kombelaka ku khandziyisiwa, lama tshameke emabokisini, va nyikela xifunengeto xa xibukwana lexi yirisiweke handle ko swi xiya. Kutani eka mixo wun’wana hi November, exikarhi ka awara ya nharhu na awara ya tsevu, tiko hinkwaro a ri hlaseriwile hi Timbhoni leti siyeke kopi ya xibukwana lexi exitupini xa makaya yo tala eCanada.
Hi nkarhi wa malembe wolawo ya ku yirisiwa, ndzi ye mahlweni ni vutirheli bya vuphayona exifundzeni-nkulu xa le vupela-dyambu bya Canada xa British Columbia. Emahlweni ka ku yirisiwa, vamakwerhu a va tirhisa xikepe loko va endzela vanhu emitini leyi eka mahlaluko lama nga woxe ku suka eVancouver ku ya fika eAlaska. Loko ku yirisiwa ku sungula, nhlayo yikulu ya tibuku a yi ri exikepeni, kutani Timbhoni ti ti siye eka vanhu lava nga ni xinghana endleleni ya ku ya ehlalukweni laha xikepe a xi ta tekiwa kona xi pfaleriwa. Endzhakunyana, ndzi teke xikepe xa ku khoma tinhlampfi ku ya kumela tibuku leti ndhawu, kutani endzhaku, hi nkarhi wa ku khoma tinhlampfi, ndzi lunghiselele leswaku vamakwerhu va ti teka eka vanhu lava va tsakelaka. Hi ku famba ka nkarhi tibuku ti tisiwe eVancouver leswaku ti hangalasiwa swinene, ti tumbetiwile evuhlayiselweni bya mabyatso yo khoma tinhlampfi.
Eku heleni ka 1943, hi amukele mahungu ya leswaku ku yirisiwa ka Timbhoni ta Yehova ku herisiwile. Hambi swi ri tano, a ku nga herisiwanga eka Sosayiti ya Watch Tower. Kutani hi ye mahlweni ku fana ni le ku sunguleni, hi tirhisa Bibele ntsena evutirhelini bya hina bya yindlu na yindlu. Kambe sweswi a hi tivula Timbhoni ta Yehova erivaleni. Loko ku yirisiwa ku sungurile, a hi ri na kwalomu ka 6 700 wa Timbhoni; loko ku herisiwile, a hi ri 11 000!
Vutomi Tanihi Mulanguteri La Famba-fambaka
Tanihi muyimeri la famba-fambaka wa Sosayiti, ndzi hlanganise tikhilomitara leti nga hlayekiki emalembeni ma nga ri mangani lama landzeleke, ndzi tirha kun’we ni ku khutaza mabandlha. Hi vuxika, ndzi fambe ni vamakwerhu hi movha lowu hlawulekeke lowu vuriwaka caboose. Lexi a ku ri xileyi lexi kokiwaka hi tihanci, lexi funengetiweke, xi helele hi xitofu xa tihunyi lexi nga nghenisiki moya ni chimela. Hakanyingi, hi sungula ku nga si va vurhonga ku khandziye vanhu va tsevu, hi fambe hi le gambokweni leyikulu 35 wa tikhilomitara kumbe ku tlula, hi endzela mapurasi lama nga le tlhelweni ka ndlela. Muchayeri a a fanele ku xalamuka hikuva tinhulu ta gamboko ti nga wisa caboose etlhelweni ra yona, yi chulula vakhandziyi kun’we ni makala yo hisa lama humaka exitofini xa tihunyi.
Hi 1947, ndzi hlawuriwe ku langutela muganga wo sungula wa tiko, lowu hlanganiseke tiko hinkwaro. Ndzi ve ni nhlengeletano ya xifundza leswaku ndzi yi tirhela kwalomu ka vhiki rin’wana ni rin’wana. Tinhlengeletano a ti khomeriwa eka timbala ta mintlangu ya ayisi, etimbaleni ta bolo ya milenge, etimbaleni to tsutsuma, etiholweni ta minhlangano, ni le tiholweni ta tiko. Malunghiselelo ya ku hlangana loku ma lave nyingiso lowukulu nongonoko wu nga si sungula. Hi 1950, Frank Franske u hlawuriwe tanihi mulanguteri wa vumbirhi wa muganga eCanada, kutani endzhakunyana ntlhanu wa valanguteri van’wana lava va famba-fambaka va engeteriwile.
Hi malembe layo tala, ndzi fambe hi xihaha-mpfhuka xo vevuka, hi swikepe swo khoma tinhlampfi, hi mimovha leyikulu yo famba egambokweni leyi nga ni mavhilwa ya nsimbi ni swirhetisi leyi vuriwaka ti-bombardier, hi tigolonyi ta gamboko (mimovha leyi nga ni xindzuluti endzhaku ni tinsimbi to kongomisa emahlweni), na hi tindlela leti tolovelekeke swinene—xitimela, bazi ni movha. Minkarhi yin’wana, hi ri eka xihaha-mpfhuka, a hi hundza ehenhla ka tinhlohlorhi ta Tintshava letikulu ta Rocky, kutani hi nghena hi nga vonaki eka magova lama enteke lama fihlekeke ku fikelela mintlawa leyi nga yoxe ya vamakwerhu.
Ndzi tsemakanye Canada hi minkarhi yo tala. Ndzi tshame eswiyindlwanini swa timhandzi leswi titimelaka swinene lerova hi vona nkahelo wa hina ni mixo ni le tindlwini ta mapurasi leti nga hava timfanelo ta manguva lawa. Hambi swi ri tano, eka hinkwaswo, ndzi ve ni ku aneriseka lokukulu, ndzi tiva leswaku a ndzi endla ntirho wa Yehova, ndzi khutaza vanhu va Yehova.
Malunghelo Lama Engetelekeke Ya Ntirho
Emalembeni ya 33 lama hundzeke, ndzi ve ni lunghelo ra ku va xirho xa ndyangu wa Bethele ya le Canada, kun’we ni ku tirha tanihi xivulavuri xa le ntsombanweni eNghilandi, Yuropa, Afrika, Australia, New Zealand ni le Far East. Le Australia, ndzi hlangane ni n’wana wa nhwanyana wa Makwerhu James, loyi a a ri xikhutazo lexikulu eka mina eIndia. Makwerhu James a nga kalanga a va murhumiwa, kambe u hundzisele ndzhaka leyinene ya moya endyangwini wa yena.
Namuntlha ndzi rhendzeriwe hi madzana ya majaha ni vanhwana eBethele ya le Canada. Ndlela leyi va tirhisaka matimba ya vona ya vuntshwa entirhweni wa Yehova ya khutaza ni ku nyanyula. Mahlo ya mina a ma voni kahle, kambe vantshwa lava va ndzi hlayela. Milenge ya mina a yi na matimba, kambe va famba na mina evutirhelini bya nsimu. Van’wana va vutisa leswaku ndzi hlangavetana njhani ni swiphiqo swa rihanyo leswi hlanganeke ni ku engeteleka ka malembe. Kahle-kahle, ndzi dyondza Rito ra Xikwembu siku na siku. Leswi swi hlayisa miehleketo ni mbilu ya mina swi ri eka swilo swa moya.
Entiyisweni, a ku ri lunghelo lerikulu ku famba ni ku vulavula hi Tata wa mina wa le tilweni, Yehova, hi malembe ya 69 ya vutomi lebyi nyikeriweke, laha 67 eka wona ma hetiweke entirhweni wa nkarhi hinkwawo. Minkarhi hinkwayo ndzi kume Yehova a ri Xikwembu xa rirhandzu, xa ntwela-vusiwana, u rivalela swidyoho swa vanhu ni ku nyika matimba ni ntamu eka lava tshembelaka eka yena. Ntshembo wa mina i ku hlayisa vutshembeki ni vunene bya mina eka Yehova ni nhlengeletano ya yena ku ya fika emakumu, ndzi tshembela eka xitshembiso xa leswaku hi nkarhi lowu faneleke ndzi ta hlanganisiwa ni Hosi ya mina leyi rhandzekaka, Yesu Kriste, ni vo tala va makwerhu va xinuna ni vaxisati lava tshembekeke eku kwetsimeni ka matilo.—Psalma 84:12.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]
Tigolonyi ta gamboko ti fambe titsemakanya tiko hi rivilo ra ku fikela eka 80 wa tikhilomitara hi awara
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Hi vuxika “caboose” leyi kokiwaka hi tihanci a a yi tirhisiwa eku nyikeleni ka vumbhoni etimbaleni ta Canada