Dyondzisa eRivaleni Na Hi Yindlu Na Yindlu
“A ndzi tshikanga . . . ku mi dyondzisa erivaleni na hi yindlu na yindlu.”—MINTIRHO 20:20, “Byington.”
1. Muprista wa Khatoliki u hlamusele njhani hi ku humelela ka vutirheli bya yindlu na yindlu bya Timbhoni ta Yehova?
“MAKHATOLIKI Ya Fambisa Evhangeli Hi Yindlu Na Yindlu.” Ku hlayeka xihloko xa The Providence Sunday Journal ya October 4, 1987 hi ndlela leyi. Phepha-hungu leri ri vike leswaku xikongomelo lexikulu xa ntirho lowu a ku ri ku “rhamba van’wana va swirho swa vona leswi tsaneke ku tlhelela eka vutomi bya kereke bya ku hiseka swinene.” Muprista John Allard, mufambisi wa Hofisi ya Vuevhangeli eka Ndhawu ya Nhlayiso, u tshahiwe tanihi loyi a nge: “Hakunene, ku ta va ni ku kanakana ko tala. Vanhu va ta ku, ‘Hi lavaya va fambaka, ku fana ni Timbhoni ta Yehova.’ Kambe Timbhoni ta Yehova ta humelela, a swi tano ke? Ndza hlambanya leswaku mi nga ya eka Holo ya Mfumo yihi na yihi emfunweni [wa Rhode Island, U.S.A.,] kutani mi ta kuma mabandlha ma tele hi khale ka Makhatoliki.”
2. I xivutiso xihi lexi tlakusiweke hi laha ku faneleke?
2 Ina, Timbhoni ta Yehova ti tiviwa kahle hikwalaho ka vutirheli bya tona lebyi humelelaka bya yindlu na yindlu. Kambe ha yini va famba hi yindlu na yindlu?
Endlelo Ra Vuapostola
3. (a) I xileriso xihi lexi Yesu Kriste a xi nyikeke vadyondzisiwa va yena? (b) I ndlela yihi leyikulu leyi valandzeri vo sungula va Kriste va hetisiseke xileriso xa vona ha yona?
3 Yesu Kriste u nyike valandzeri va yena xileriso lexi xa nkoka: “Hikwalaho yanani eka [vanhu] vamatiko hinkwavo, mi va endla vadyondzisiwa va mina, mi va khuvula hi vito ra Tatana, ni ra N’wana, ni ra Moya lowo Kwetsima, mi va dyondzisa ku hlayisa hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona; kutani vonani, ndzi na n’wina masiku hinkwawo, ku ko ku hela misava.” (Matewu 28:19, 20) Ndlela leyikulu leyi ntirho wolowo a wu ta endliwa ha yona yi ve erivaleni hi xihatla endzhaku ka siku ra Pentekosta ya 33 C.E. ‘Siku rin’wana ni rin’wana etempeleni na hi yindlu na yindlu va ye mahlweni va nga tshiki ku dyondzisa ni ku twarisa mahungu lamanene ehenhleni ka Kriste, Yesu.’ (Mintirho 5:42) Kwalomu ka malembe ya 20 endzhakunyana, muapostola Pawulo a a nghenele vutirheli bya yindlu na yindlu, hikuva u tsundzuxe vakulu va Vakriste emutini wa Efesa: “A ndzi mi fihlelanga nchumu xa leswi swi fanelaka ku mi pfuna, ndzi ri karhi ndzi mi tivisa Rito ni ku mi dyondzisa erivaleni ni le mindyangwini ya n’wina.”—Mintirho 20:20.
4. Ha yini hi nga vulaka leswaku Mintirho 5:42 na Mintirho 20:20 ti vula leswaku ku dyondzisa ka valandzeri va Yesu a ku hangalasiwa hi yindlu na yindlu?
4 Eka Mintirho 5:42 marito lama nge ‘hi yindlu na yindlu,’ ma hundzuluxeriwe ku suka eka katʼ oiʹkon. Laha ka·taʹ ri tirhisiwa hi mongo wo “hangalasa.” Hikwalaho, ku chumayela ka vadyondzisiwa a ku hangalasiwa hi yindlu yin’wana ni yin’wana. Loko a hlamusela hi Mintirho 20:20, Randolph O. Yeager u tsale leswaku Pawulo u dyondzise “etinhlengeletanweni ta vanhu [de·mo·siʹa] na hi yindlu na yindlu (ku hangalasa [ka·taʹ] hi xikongomelo). Pawulo u hete malembe manharhu aEfesa. U endzele yindlu yin’wana ni yin’wana, kumbe u chumayele eka vanhu hinkwavo (ndzimana 26). Hi lexi xitiyisekiso xa matsalwa xa vuevhangeli bya yindlu na yindlu kun’we ni lebyi byi yeke emahlweni eminhlanganweni ya le rivaleni.”
5. Eka Mintirho 20:20, ha yini Pawulo a nga kombeteli eka maendzo ya ntolovelo eka vakulu kumbe eka maendzo ya vurisi ntsena?
5 Ku tirhisiwa loku fanaka ka ka·taʹ ku humelela eka Luka 8:1, leyi vulavulaka hi Yesu a chumayela “hi miti ni swimitana.” Pawulo u tirhise ndlela ya vunyingi ya kat’ oiʹkous eka Mintirho 20:20. Laha ku hundzuluxela kun’wana ka Bibele ku ri “emakaya ya n’wina.” Kambe muapostola a a nga kombeteli eka maendzo ya ntolovelo ntsena eka vakulu kumbe eka maendzo ya vurisi emakaya ya vapfumeri-kulobye. Marito ya yena lama landzelaka ma kombisa leswaku a a vulavula hi vutirheli bya yindlu na yindlu exikarhi ka lava nga pfumeriki, hikuva u te: “Ndzi tsundzuxile swinene Vayuda ni Vagriki ku hundzukela eka Xikwembu ni ku pfumela eka Hosi ya hina Yesu.” (Mintirho 20:21) Vapfumeri-kulobye ana se a va hundzukile ni ku kombisa ripfumelo eka Yesu. Hikwalaho, Mintirho 5:42 na Mintirho 20:20 ti vulavula hi ku chumayela eka lava nga pfumeriki hi ‘yindlu na yindlu kumbe hi muti na muti.’
A Ku Na Xisivi Xa Wona
6. Ku vuriwe yini ehenhleni ka xivumbeko xa ntirho wo chumayela wa Pawulo aEfesa?
6 Loko a hlamusela hi marito ya Pawulo eka Mintirho 20:20, hi 1844 Abiel Abbot Livermore u tsarile: “A a nga aneriseki hi ku nyikela tinkulumo enhlengeletanweni ya le rivaleni ntsena, kutani a tshika swilo swin’wana swa nkoka, kambe hi ku chivirika u landzele ntirho wa yena lowukulu exihundleni, hi yindlu na yindlu naswona hi xiviri u nghenise ntiyiso wa tilo emakaya ni le timbilwini ta Vaefesa.” Sweswinyana, swi xiyiwile: “Ku twarisa evhangeli hi yindlu na yindlu ku funghe lembe xidzana ra Vakriste ku sukela eku sunguleni (ringanisa Mintirho 2:46; 5:42). . . . [Pawulo] u tshikele vutihlamuleri bya yena hi ku helela eka Vayuda ni Vamatiko aEfesa, naswona va siyiwe va nga ri na ku tiyimelela loko va herisiwe hi swidyoho swa vona.”—The Wesleyan Bible Commentary, Vholumo 4, matluka 642-3.
7. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku Yehova u amukela vutirheli bya yindlu na yindlu bya Timbhoni ta Yehova?
7 Hambi leswi ku vulavula erivaleni ku nga ni xivandla xa kona eku twariseni ka mahungu lamanene, a hi xisivi xa ku hlangana ka munhu hi xiyexe enyangweni. Emhakeni leyi, mudyondzi Joseph Addison Alexander u te: “Kereke a yi si kuma nchumu wo phamela ndhawu kumbe ku phikisana hi ku humelela ka kereke ni ku chumayela ka n’wini wa muti.” Hi laha mudyondzi O. A. Hills a swi vekeke ha kona: “Ku dyondzisa erivaleni ni ku dyondzisa hi yindlu na yindlu swi fanele ku fambisana.” Timbhoni ta Yehova ti nyikela vuleteri hi ku tirhisa tinkulumo eka Minhlangano ya tona ya le Rivaleni ya vhiki na vhiki. Nakambe va ni vumbhoni bya le rivaleni leswaku ndlela ya vaapostola ya ku hangalasa ntiyiso wa Bibele hi yindlu na yindlu ya humelela. Naswona Yehova entiyisweni wa yi amukela, hikuva hikwalaho ka vutirheli byo tano, u vangela magidi ku khitikanela evugandzerini bya yena lebyi tlakukeke lembe rin’wana ni rin’wana.—Esaya 2:1-4; 60:8, 22.
8. (a) Ku vuriwe yini ehenhleni ka xivangelo xa leswaku ha yini ku chumayela hi yindlu na yindlu ku humelela? (b) Timbhoni ta Yehova ti nga ringanisiwa njhani na Pawulo hi ku ya emitini ni ku veka vumbhoni kun’wana?
8 Vulawuri byin’wana byi te: “Vanhu va swi kuma swi olova ku tsundzuka dyondzo ya le kaya ra vona ku tlula ekerekeni.” Phela, Pawulo a a ri eminyangweni nkarhi na nkarhi, a veka xikombiso lexinene tanihi mutirheli. “A a nga eneriseki hi ku dyondzisa ni ku vulavula esinagogeni ni le makete,” ku tsala mudyondzi wa Bibele Edwin W. Rice. “A a ‘dyondzisa’ ‘hi yindlu na yindlu’ hi ku chivirika nkarhi hinkwawo. A ku ri nkwetlembetano wa yindlu na yindlu, wa ku hlangana, wa ku langutana ni vubihi ni ku yisa vanhu eka Kriste, lowu a wu lweke aEfesa.” Timbhoni ta Yehova ti xiya leswaku mabulo ya ku kongomana enyangweni ma humelela. Ku tlula kwalaho, va endla maendzo yo vuyela naswona va tsakela ku vulavula hambi ni vakaneti loko vanhu lava va pfumelela mabulo lama twalaka ma va kona. Swi fana swonghasi na Pawulo! Malunghana na yena, F. N. Peloubet u tsarile: “Ntirho wa Pawulo a wu nga heleli eminhlanganweni. Handle ko kanakana u endzele vanhu vo tala hi yexe emakaya ya vona hambi kwihi laha a twaka hi ta loyi a vutisaka, kumbe a tsakela swinene kumbe a kaneta lerova a lava ku bula hi vukhongeri.”
Vakulu Va Fanele Ku Rhangela
9. I xikombiso xihi lexi Pawulo a xi vekeleke vakulu-kulobye?
9 I xikombiso xihi lexi Pawulo a xi vekeleke vakulu-kulobye? U kombise leswaku va fanele ku va vahuweleri va mahungu lamanene hi yindlu na yindlu lava nga ni xivindzi ni lava nga karhaliki. Hi 1879, J. Glentworth Butler u tsarile: “[Vakulu va le Efesa] a va swi tiva leswaku eku dyondziseni ka Pawulo a a nga khumbeki nikantsongo hi miehleketo ya khombo ra munhu hi xiyexe kumbe ku toloveleka; leswaku a nga tumbetanga nchumu xa ntiyiso lowu lavekaka; leswaku a nga namarhelanga swivumbeko swo karhi swa ntiyiso ntsena, kambe u khutaze hinkwaswo leswi a swi pfuna ‘ku aka’: switsundzuxo hinkwaswo swa Xikwembu swi ri leswi tengeke, ni leswi heleleke! Naswona ku ‘kombisa’ loku ko tshembeka, ku ‘dyondzisa’ loku ka ku chivirika ka ntiyiso wa Vukriste a ku ri mukhuva wa yena, hayi exikolweni xa Tirano ni le tindhawini tin’wana to hlangana eka tona ta vadyondzisiwa ntsena, kambe ni le ka ndyangu wun’wana ni wun’wana lowu nga kona. Hi yindlu na yindlu ni le ka moya-xiviri wun’wana ni wun’wana siku na siku u nyikele mahungu yo tsakisa hi ku tsakela ni ku navela ko fana ni ka Vukriste. Eka mintlawa ni tinxaka hinkwato, eka valala va Vayuda ni Vagriki lava sandzaka, nhloko-mhaka ya yena yin’we—leyi loko yi hlamuseriwe hi xitalo, yi katsaka ntiyiso wun’wana hinkwawo lowu hlayisaka—a ku ri ku hundzukela eka Xikwembu ni ripfumelo eka Hosi ya hina Yesu Kriste.”
10, 11. (a) Malunghana ni vutirheli bya Vukriste, i yini lexi Pawulo a a xi languterile eka vakulu va Vaefesa? (b) Ku fana na Pawulo, hi le ka muxaka wihi wa ku chumayela laha Timbhoni ta Yehova, ku katsa ni vakulu va hlanganyelaka ka wona?
10 Kutani, hi ntumbuluko i yini lexi Pawulo a a xi languterile eka vakulu va le Efesa? Mudyondzi E. S. Young u veke marito ya muapostola Pawulo hi ndlela leyi: “A ndzi vulavulanga erivaleni ntsena, kambe ndzi tirhe hi yindlu na yindlu, eka mintlawa hinkwayo, Vayuda ni Vamatiko. Nhloko-mhaka ya vutirheli bya mina eka mintlawa hinkwayo a a yi ku, ‘hundzukelani eka Xikwembu mi pfumela eka Hosi ya hina Yesu Kriste.’” Loko a veka marito ya Pawulo hi ndlela yin’wana, W. B. Riley u tsarile: “Nhlamuselo ya le rivaleni a yi ku: ‘Ndzi langutela leswaku mi yisa emahlweni leswi ndzi swi sunguleke ku endla ni ku dyondzisa naswona ndzi langutela leswaku mi tiyisela tanihi leswi ndzi tiyiseleke;’ ku dyondzisa exihundleni ni le rivaleni hi laha ndzi endleke ha kona eswitarateni na hi yindlu na yindlu, ku veka vumbhoni hi ku fanana eka Vayuda ni le ka Vagriki ku hundzukela eka Xikwembu ni ku pfumela eka Hosi ya hina Yesu Kriste, hikuva leswi i swisekelo!’”
11 Entiyisweni, eka Mintirho ndzima 20, Pawulo a a kombisa vakulu-kulobye leswaku a va languteriwe ku va timbhoni ta yindlu na yindlu ta Yehova. Emhakeni leyi, vakulu va lembe xidzana ro sungula a va fanele ku rhangela, va veka xikombiso lexi faneleke eka swirho swin’wana swa bandlha. (Ringanisa Vaheveru 13:17.) Kutani, ku fana na Pawulo, Timbhoni ta Yehova ti chumayela hi yindlu na yindlu, ti byela vanhu va tinxaka hinkwato hi Mfumo wa Xikwembu, ku hundzukela eka xona ni ku pfumela eka Yesu Kriste. (Marka 13:10; Luka 24:45-48) Naswona entirhweni wolowo wa yindlu na yindlu, vakulu lava hlawuriweke exikarhi ka Timbhoni ta manguva lawa va languteriwa ku rhangela.—Mintirho 20:28.
12. I yini leswi vakulu van’wana vo sungula va aleke ku swi endla, kambe hi le ka yini laha vakulu va rhangelaka kona namuntlha?
12 Hi 1879, Charles Taze Russell u sungule ku humesa Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence, leyi sweswi yi vitaniwaka Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo wa Yehova. Russell ni Swichudeni swin’wana swa Bibele va twarise rungula ra Mfumo hi ndlela ya vaapostola. Hambi swi ri tano, emalembeni ya le ndzhakunyana vakulu va bandlha a va fambisananga ni vutihlamuleri bya vona bya ku veka vumbhoni. Hi xikombiso, Mbhoni yin’wana yi tsarile: “Hinkwaswo swi ye mahlweni kahle ku kondza loko xitiviso xi te eka hinkwavo lava hlanganyelaka eka vumbhoni bya yindlu na yindlu hi tibuku naswona ngopfu-ngopfu ntirho wa yindlu na yindlu wa hi Sonto—hi 1927. Vakulu va hina lava hlawuriweke va kanetile ivi va ringeta ku arisa ntlawa hinkwawo ku teka kumbe ku nghenela xiphemu xihi na xihi xa ntirho wo tano.” Endzhakunyana, vavanuna lava a va nga ta hlanganyela eku chumayeleni hi yindlu na yindlu a va nga ha ri na lunghelo ro tirha tanihi vakulu. Namuntlha, nakambe, lava tirhaka tanihi vakulu ni malandza ya vutirheli va languteriwa ku rhangela eku vekeni ka vumbhoni hi yindlu na yindlu ni swivumbeko swin’wana swa vutirheli bya Vukriste.
Un’wana Ni Un’wana I Mbhoni
13. (a) Hi fanele ku endla yini hambi loko vanhu va nga yingiseli rungula ra Mfumo? (b) Pawulo u ringanisiwe njhani na Ezekiyele?
13 Hi ku pfuniwa hi Yehova, Vakriste va fanele ku twarisa rungula ra Mfumo hi yindlu na yindlu, hambi loko ri nga amukeriwi hi ntsako. Tanihi mulanguteri wa Xikwembu, Ezekiyele a a fanele ku laya vanhu hambi va yingisela kumbe va nga yingisi. (Ezekiel 2:5-7; 3:11, 27; 33:1-6) Loko a kombisa ku fanana exikarhi ka Ezekiyele na Pawulo, E. M. Blaiklock u tsarile: “Eka [nkulumo ya Pawulo eka Mintirho ndzima 20] ku humelela xifaniso lexi twisisekaka xa vutirheli bya le Efesa. Xiya leswi landzelaka: Xo sungula, vutshembeki bya xihatla bya Pawulo. A a nga lavi ku dzunisiwa. A vekiwe ku fana na Ezekiyele entirhweni wa mulanguteri, u tshike ntirho wa yena hi ku hiseka ko tshembeka ni vuswikoti byo sekela nkulumo ya yena. Xa vumbirhi, ntwela vusiwana wa yena wa rirhandzu. A a nga ri munhu wo humesa marito yo vavisa emilon’wini ya yena handle ka ntlhaveko. Xa vunharhu, evhangeli ya yena ya ku hiseka. Erivaleni na hi yindlu na yindlu emutini, ni le xifundzeni-nkulu hinkwaxo, u chumayele evhangeli.”
14. Ha yini ku veka vumbhoni ku ri vutihlamuleri bya un’wana ni un’wana loyi a tinyiketelaka eka Yehova Xikwembu hi xikhongelo ha Yesu Kriste?
14 Mikateko leyikulu ya Xikwembu ehenhla ka malandza ya xona ya namuntlha a yi siyi ku kanakana leswaku xa swi tsakela leswaku va byarha vito ra Timbhoni ta Yehova. (Esaya 43:10-12) Ku tlula kwalaho, nakambe i timbhoni ta Kriste hikuva Yesu u byele valandzeri va yena a ku: “Mi ta nyikiwa matimba, siku Moya lowo Kwetsima wu taka ehenhla ka n’wina; kutani mi ta va timbhoni ta mina kwala Yerusalema, ni le tikweni hinkwaro ra Yudiya, ni ra Samariya, ni ku ya fika emakun’wini ya misava.” (Mintirho 1:8) Kutani ku veka vumbhoni i vutihlamuleri bya un’wana ni un’wana loyi a tinyiketelaka eka Yehova Xikwembu hi xikhongelo ha Yesu Kriste.
15. I yini leswi vuriweke ehenhleni ka ntirho wo veka vumbhoni wa Vakriste vo sungula?
15 Ku vuriwe leswi hi ku veka vumbhoni: “Ku katse kereke hinkwayo. Ku hiseka ka varhumiwa ka Kereke yo sungula a ku nga ri vutihlamuleri bya Vandlha Ra Varhumiwa Ra Vamanana kumbe Huvo Ya Ntirho Wa Matiko mambe. Naswona ntirho wa ku veka vumbhoni a wu siyiwanga eka vatirhi vo fana ni vakulu, malandza hambi ku ri vaapostola. . . . Emasikwini wolawo yo sungula kereke a ku ri ntirho wa vurhumiwa. Nongonoko wa vurhumiwa wa kereke yo sungula a wu sekeriwe eka swiringanyeto swimbirhi: (1) Ntirho lowukulu wa kereke i ku vula evhangeli emisaveni. (2) Vutihlamuleri byo fambisa ntirho lowu byi le henhla ka vandla hinkwaro ra Vukriste.”—J. Herbert Kane.
16. Hambi ku ri vatsari eVujaganini va pfumela yini mayelana ni Vakriste ni ku veka vumbhoni?
16 Hambi leswi vatsari va manguva lawa va Vujagana va nga pfumelelaniki ni rungula ra Mfumo, van’wana va swi amukela leswaku Vakriste va lerisiwe ku veka vumbhoni. Hi xikombiso, ebukwini leyi nge Everyone a Minister, Oscar E. Feucht wa xiya: “A ku na mufundhisi loyi a nga hetisisaka vutirheli lebyi Xikwembu xi byi nyikeke mupfumeri un’wana ni un’wana. Khombo ra kona malembe xidzana ya ku ehleketa loku hoxeke ekerekeni ma endle mintirho ya vangheni va kereke va 500 yi va ntirho wa mufundhisi un’we. A swi nga ri tano ekerekeni yo sungula. Lava pfumeleke va fambe hinkwako va chumayela Rito.”
17. Ku nga vuriwa yini ehenhleni ka xiphemu lexi vumbhoni byi veke na xona evuton’wini bya Vakriste vo sungula?
17 Ku veka vumbhoni a ku ri ka nkoka evuton’wini bya Vakriste vo sungula, hi laha swi nga ha kona exikarhi ka vanhu va Yehova namuntlha. “Ku vulavula hi ndlela leyi anameke,” ku tsale Edward Caldwell Moore wa Yunivhesiti ya Harvard, “malembe xidzana manharhu yo sungula ya ntirho wa Vukriste ma funghiwe hi ku tsakela lokukulu ka ku hangalasiwa ka ripfumelo. Ntirho wa Vukriste a ku ri evhangeli, ku vulavula hi rungula ra nkutsulo. . . . Hambi swi ri tano, ku hangalasiwa ka nkucetelo ni tidyondzo ta Yesu a ku ri kona eka nguva yo sungula, hikwalaho ka vavanuna lavantsongo lava hi faneleke ku va vitana varhumiwa. A wu fikeleriwa hi vavanuna va bindzu ni ntirho wun’wana ni wun’wana ni va nawu wihi na wihi wa vanhu. [Va] yise eka mimpimo ya le kule ya mfumo wa [Rhoma] xihundla xexo xa vutomi bya le ndzeni, langutelo rero lerintshwa ehenhla ka misava, leri eka ntokoto wa vona ri vekeke ku pona. . . . [Vukriste byo sungula] a byi khorwisiwe hi ku helela hi makumu lama tshinelaka ya mafambiselo ya misava ya sweswi byi tshembele eka ku lulamisiwa ka xihatla ni loku hlamarisaka ka mafambiselo ya misava leyintshwa.”
18. I ntshembo wihi lowunene lowu tlulaka milorho ya varhangeri va politiki?
18 Eku nyikeleni ka vumbhoni hi yindlu na yindlu ni swivumbeko swin’wana swa vutirheli bya vona, Timbhoni ta Yehova hi ntsako ti kongomisa vayingiseri va tona eka misava leyintshwa leyi Xikwembu xi yi tshembiseke. Mikateko ya yona leyi vhumbiweke ya vutomi lebyi nga heriki yi tlula swinene milorho leyi rhandziwaka ngopfu ya lava va tivulaka lava nga ta va vaaki va namuntlha va fambiselo ra misava leyintshwa. (2 Petro 3:13; Nhlavutelo 21:1-4) Hambi leswi a swi ta tikomba onge un’wana ni un’wana u ta lava ku hanya emisaveni leyintshwa yo saseka ya Xikwembu, sweswo a swi tano. Hambi swi ri tano, lexi landzelaka a hi xiye tindlela tin’wana leti humelelaka leti malandza ya Yehova ma nga dyondzisaka lava lavaka vutomi lebyi nga heriki ha tona.
A Wu Ta Hlamula Njhani?
◻ Ha yini hi nga vulaka leswaku Mintirho 5:42 na Mintirho 20:20 yi vula leswaku valandzeri va Yesu va fanele ku chumayela hi yindlu na yindlu?
◻ Hi swi tivisa ku yini leswaku Xikwembu xi amukela vutirheli bya yindlu na yindlu bya Timbhoni ta Yehova?
◻ Mayelana ni vutirheli, ku laveka yini eka vakulu ni malandza ya vutirheli?
◻ Ku veka vumbhoni ku fanele ku va ni xiphemu xihi evuton’wini bya Mukriste?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Hi 33 C.E., vadyondzisiwa va Yesu va veke vumbhoni hi yindlu na yindlu handle ko karhala
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Pawulo u dyondzise hi “yindlu na yindlu.” Ndlela leyi ya vutirheli yi tirhisiwa hi Timbhoni ta Yehova namuntlha