Ha Yini U Khathalela Vukhongeri?

“MUNHU a nga ka a nga hanyi hi vuswa ntsena.” (Matewu 4:4) Marito lawa hakanyingi ma tshahiwaka ma khumba xilaveko xa vanhu lexi vo tala va xi rivaleke namuntlha. Ma kombisa leswaku hi na xiphemu xa moya lexi lavaka ku anerisiwa eka xivumbeko xa hina. Hi yona mhaka leyi loyi a vulavulaka marito wolawo, Yesu Kriste, nakambe a nge: “Va katekile swonghasi lava va tivaka xilaveko xa vona eka Xikwembu.”—Matewu 5:3, NEB.

I vukhongeri ntsena lebyi nga hetisisaka ‘xilaveko xa hina eka Xikwembu.’ I vukhongeri ntsena lebyi nga hlamulaka swivutiso swa hina swa xisekelo mayelana ni masungulo, xikongomelo ni nhlamuselo ya vutomi. Naswona i vukhongeri ntsena lebyi nga nyikaka nhlamuselo ya xiviri ni ku tiyiseka evuton’wini bya hina. Kambe a hi vukhongeri byin’wana ni byin’wana ntsena lebyi nga ta endla leswi. Yesu u byele wansati wa Musamariya a ku: “Vagandzeri va xiviri va . . . ta gandzela Tatana hi moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:23) Ku gandzela ‘hi ntiyiso’ swi vula swo tala ku tlula ku landzela mikhuva ni mihivani leyi xiximiweke hi nkarhi wo leha. Leswi hakanyingi a swi va nyiki nchumu valandzeri loko ku nga ri ku titwa va hlayisekile swa xinkarhana, loko va tshuka va twa ndlala hi tlhelo ra moya.

Hi xikombiso, Edwin O. Reischauer, muyimeri wo sungula wa U.S. eJapani, u vikile: “Vushinto ni Vubudha eka vanhu vo tala ngopfu-ngopfu i mhaka ya mukhuva ni ndhavuko ku tlula ya tidyondzo leti twalaka.” Hambi swi ri tano, vanhu vo tala va Majapani va anerisiwa hi ku va na byona hi ndlela leyi. Kambe ku tlhekeka ka “vukhongeri lebyintshwa” eJapani swi kombisa ku nga aneriseki loku andzaka eka vukhongeri bya mukhuva.

“Vukhongeri lebyintshwa” byi tala ku languta eka varhangeri va matimba—hayi eka Xikwembu. Vo tala va varhangeri lava va vukhongeri va vula leswaku va huhuteriwe hi Xikwembu. Kambe tidyondzo ta vona hi ntolovelo i tintsongo eka ndhawu ya nhlengeletano ya Vubudha, Vushinto ni vupfumeri byin’wana—ku nghenisiwa xiphemu lexikulu xa filosofi ya musunguri. Xikombelo xa vona hakanyingi xi titshege hi xitshembiso xa vutomi byo antswa ni matimba lama vuriwaka ya xihundla kumbe yo tshungula. Kambe xana vukhongeri byo tano byi nyika vumbhoni bya leswaku byi dyondzisa valandzeri va byona ku gandzela “hi moya ni ntiyiso”? Nikantsongo. Hi xikombiso, mikhuva ya vukhongeri yi tala ku va kona namuntlha naswona mundzuku yi fambile. Xivumbeko xa byona xa ku hundzuka-hundzuka a xi nyiki munhu xivangelo xo byi tekela enhlokweni.

Vukhongeri Lebyi Faneleke Ku Khathaleriwa

Hambi swi ri tano, ku na vukhongeri lebyi a byi ri kona hi nkarhi wo leha ku tlula xivumbeko xin’wana ni xin’wana xa vugandzeri. I vukhongeri lebyi dyondzisiwaka eBibeleni yo Kwetsima. Bibele yi sungule ku tsariwa kwalomu ka malembe xidzana ya 35 lama hundzeke, naswona ‘matimu’ man’wana lama hlayisiweke eka tindzima ta yona to sungula ma ni siku ra le ndzhaku ku tlula gidi ra malembe emahlweni ka sweswo.a Yi na tirhekhodo ta khale leti a ti kumeka emasungulweni ya vukhongeri. Xexo ntsena i xivangelo xo nyika vukhongeri bya Bibele nkhathalelo lowukulu.

The Encyclopedia Americana malunghana ni Bibele yi ri: “Ku vonakala ka yona ‘ku ye emisaveni hinkwayo.’ Sweswi yi langutiwa tanihi rifuwo lerinene ni ra vukhongeri leyi dyondzo ya yona leyi nga karhaliki yi tshembisaka ku va yi ri ya nkoka ngopfu loko ntshembo wa ku hluvuka ka misava wu engeteleka.” Kambe loko buku yi ri nkongomiso lowu tshembekaka hakunene ku ya evukhongerini bya ntiyiso, xana a a wu nga ta yi langutela leswaku yi va ni ndzhendzeleko lowukulu, yi kumeka eka valavi hinkwavo va ntiyiso?

Sweswo swi tano hi Bibele. Yi hundzuluxeriwe hi tindzimi ta 1 928, hinkwayo kumbe hi xiphemu naswona i buku leyi hangalasiweke ngopfu ematin’wini. Ku tlula kwalaho, yi tikombe yi twala yi ri ya matimu ni sayense. Vuyimburi ni matimu byi tiyisekisa ku hetiseka loku pakanisaka ka vuprofeta bya Bibele. Yi hava swivumbeko hinkwaswo swa mimoya ni swihundla ni vungoma. Hinkwaswo leswi swi pfumelelana ni ku tivulela ka Bibele leswaku yi huhuteriwe hi Xikwembu.b—2 Timotiya 3:16.

“Mihandzu” Ya Vukhongeri Bya Ntiyiso

Kambe xana a hi ntiyiso leswaku vukhongeri byo tala byi vula leswaku byi landzela Bibele? Naswona xana a hi dzolonga, rivengo ni vukanganyisi leswi vonakaka exikarhi ka lavo tala lava tivulaka Vakriste? Ina, kambe lexi a hi xivangelo xo honisa Bibele. Yesu Kriste hi yexe u kombise leswaku vo tala va lava va tivulaka Vakriste va ta ariwa hi Xikwembu. (Vona Matewu 7:13, 14, 21-23.) Kutani ke, munhu u ta swi kota njhani ku vona lava va tirhisaka vukhongeri bya ntiyiso lebyi dyondzisiwaka eBibeleni? Yesu u hlamurile: “Mi ta va tiva hi mintirho ya vona. Xana swichocho swa vhinya swi nga khiwa emitweni kumbe makuwa eswigatlwini xana? E-e! Murhi lowunene wu tswala mihandzu leyo nandziha, ni murhi lowo biha wu tswala mihandzu leyo biha. Hikokwalaho mi ta va tiva hi mintirho ya vona.”—Matewu 7:16, 17, 20.

Ina, vukhongeri bya ntiyiso byi fanele byi va nsusumeto wa matimba wo endla leswinene, byi humesa vuyelo lebyi pfunaka exikarhi ka vagandzeri. Hi xikombiso, teka Akinori, wanuna wa Mujapani loyi, hi ku vula ka yena a “veke ximunhuhatwa xa moya wa mphikizano.” Hi laha ku humelelaka u kume tipakani ta yena to thwasa eka yunivhesiti leyi rhangelaka naswona a kuma ntirho eka feme leyi xiximekaka. A nga titwanga a ri na xivangelo xa ku nghenisa vukhongeri evuton’wini bya yena. U anakanye leswaku, ‘vukhongeri i bya lava tsaneke lava lavaka nseketelo evuton’wini.’

Hinkwaswo a swi famba kahle ku fikela laha, a khomiweke hi vuvabyi lebyikulu, hikwalaho ka ntshikilelo ni ku karhala. Nhamu ya yena yi soholokile, naswona xilebvu xa yena a xi “namarhele” ekatleni ra yena ra ximatsi. “Vanghana” vo tala eka khampani ya Akinori va tikombe va nga ri nchavelelo enkarhini wa yena wa gome. (Ringanisa Swivuriso 17:17.) Kutani u nghene ekheleni ro enta ra xihoko a tlhela a anakanya ku tisunga.

Hambi swi ri tano, hi ku famba ka nkarhi nsati wa Akinori u sungule ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehova. Siku rin’wana hi nkarhi wa bulo, u n’wi byele hi tsalwa leri nga eka Vagalatiya 6:7, leyi hlayekaka hi ndlela leyi: “Xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, ú ta tshovela xona.” Hi ku biwa hi marito lawa, Akinori u hlanganyele na yena edyondzweni naswona leswi a swi dyondzeke swi cince langutelo ra yena ra nhlamuselo ya vutomi. Loko langutelo ra Akinori ri tlhava, ku xaniseka ka yena loku vangiweke hi ntshikilelo ku sungule ku nyamalala! Hi laha xivuriso xa Bibele xi swi vekaka ha kona: “Ku ṭaka ka mmiri i mbilu le’yo basa.” (Swivuriso 14:30) Ina, vukhongeri bya ntiyiso byi humesa mihandzu leyinene!

Toshiro i wanuna un’wana wa Mujapani loyi a voneke ndlela leyi vukhongeri bya ntiyiso byi nga vaka nsusumeto wa leswinene ha yona. Hambi leswi a a tshemba leswaku a swi ri na nkoka ku tirhisa vukhongeri, a nga endlanga nchumu ha swona. Ku tsakela ka yena a a ku kombeteriwe eka ku kuma yindlu ya yena n’wini. Hambi swi ri tano, ku fikelela pakani yoleyo a ku tisanga ku aneriseka loku a a ku languterile. Ku tlula kwalaho, loko a languta endhawini ya yena ya ntirho, u xiye leswaku swiendlo swo pfumala ku tshembeka a swi tolovelekile ni leswaku vuxaka lebyo biha byi vangiwe hi swona. Toshiro u nyangatsiwile hi leswi a swi voneke.

Siku rin’wana nsati wa yena u rhambe nkulu loyi a humaka ebandlheni ra kwalaho ra Timbhoni ta Yehova ku ta n’wi endzela. Kan’we-kan’we Toshiro u swi vonile leswaku nkulu loyi a a hambanile ni vatirhi-kulobye va yena. Xivangelo xa kona? Nkulu a a tirhisa misinya ya milawu ya Bibele hi mbilu hinkwayo evuton’wini bya yena. Hi ku tsakisiwa hi leswi, Toshiro u amukele xirhambo xo dyondza Bibele naswona u sungule ku endla vukhongeri bya Bibele byi va ndlela ya yena ya vutomi.

Na wena ha ku rhamba leswaku u tolovelana ni Timbhoni ta Yehova. “Mihandzu” ya vona yi nyika vumbhoni bya leswaku va gandzela “hi moya ni ntiyiso.” Va tikarhatela ku tirhisa tidyondzo ta Bibele evuton’wini bya vona. Naswona hambi leswi tanihi munhu ha un’we-un’we va nga ekule ni ku hetiseka, tanihi ntlawa va kombisa ndlela leyi vukhongeri bya ntiyiso byi nga vaka nsusumeto wa moya wa ku endla leswinene hi matimba.

Magidi exikarhi ka Timbhoni nkarhi wun’wana a ma nga tsakanga hi ndlela ya wona ya vutomi. Kambe hi ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele, vo tala va vona va swi kotile ku endla ku cinca loku tsakisaka. Hi ku hlakulela leswi Bibele yi swi vitanaka “mihandzu ya Moya,” hi leswaku, timfanelo ta rirhandzu, ku tsaka, ku rhula, ku leha mbilu, musa, vunene, ripfumelo, ku olova ni ku tikhoma, va kume xilotlelo xa ntsako wa munhu hi xiyexe.—Vagalatiya 5:22, 23.

Mimbuyelo Leyi Nga Heriki Hikwalaho Ko Tirhisa Vukhongeri Bya Ntiyiso

Hambi swi ri tano, vukhongeri bya ntiyiso byi fanele ku endla swo tala ku tlula ku hundzula vumunhu kumbe ku olovisa swiphiqo swa munhu hi xiyexe. Swiphiqo swa misava hinkwayo ku fana ni nthyakiso, nxungeto wa nyimpi ya nyutliya ni ku onhiwa ka ndhawu swi xungeta ku onha pulanete ya hina. Swiphiqo swa ikhonomi swi sivela ntsako ni vuhlayiseki bya timiliyoni. A byi kona vukhongeri lebyi byi nga khathaleriwaka loko byi nga nyikeli ntshembo wo karhi wo tlhantlha swiphiqo leswi swa misava hinkwayo.

Vukhongeri bya Bibele byi nyikela ntshembo wo tano. Xikwembu xi tshembisa ku tisa misava leyintshwa yo lulama ehansi ka hulumendhe ya le tilweni, kumbe ‘mfumo.’ (Matewu 6:9, 10; 2 Petro 3:13; Nhlavutelo 21:3, 4) Mfumo lowu i murhi wa vuvabyi hinkwabyo bya vanhu. Naswona mayelana ni ku tiya ka mimbuyelo yo tano ya misava hinkwayo, Bibele ya hi tiyisekisa. “Misava ya hundza, ni ku navela ka yona, kambe loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu, ú tshama hilaha ku nga heriki.” Ina, vutomi lebyi nga heriki hi ntsako i ntshembo wa Mukriste un’wana ni un’wana wa ntiyiso! (1 Yohane 2:17) Kambe hi lava va khathaleleke ku tirhisa vukhongeri bya ntiyiso ntsena lava nga ta vuyeriwa eka Mfumo lowu wu taka. Hikwalaho hi ku khutaza leswaku u sungula dyondzo ya nkoka ya Bibele.c (Yohane 17:3) Loko u sungula ku pfumelela ku vonakala ka Rito ra Xikwembu ku voninga evuton’wini bya wena, u ta tokota ntsako lowukulu tanihi leswi ‘xilaveko xa wena eka Xikwembu’ xi tatisiwaka hakantsongo-ntsongo. Hakunene, mikateko leyi nga heriki yi ta va ya wena hi ku va u khathalele vukhongeri—vukhongeri bya ntiyiso—swinene.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Ku kumeka ka Bibele hi tindzimi to tlula 1 900 ku fambisana ni ku tivulela ka yona ka leswaku yi huhuteriwe hi Xikwembu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Vukhongeri bya Bibele byi nyikela ntshembo wa swiyimo swo rhula emisaveni hinkwayo ehansi ka hulumendhe ya le tilweni