Ha Yini Swi Teka Nkarhi Wo Leha Ku Tlhantlha Mhaka Leyi?
MALEMBE ya kwalomu ka 6 000 lama hundzeke, vuhosi bya Xikwembu a byi nga tlhontlhiwi. Loko xi hetile mintirho ya xona yo hlamarisa yo tumbuluxa, “Šikwembu ši languta hikwaŝo leŝi ši ŝi endleke, kutani maŝiv̌o, a ŝi ri ŝinene ngopfu.” (Genesa 1:31) Kutani xi ve ni nkarhi wo leha wo “wisa”; kavula, a swi vuli swona leswaku a xi karhele emirini. Ematshan’wini ya sweswo, xi wisile hikuva xi hete mintirho ya xona yo tumbuluxa emisaveni, xi ri ni ntshembo wa leswaku xikongomelo xa xona lexinene mayelana ni leswi a xi ta humelela hi ku helela.—Genesa 2:1-3; Esaya 55:11.
A ku ri xihi xikongomelo xexo ke? Yehova u veke mpatswa wo sungula wa vanhu endhawini leyi a yi vitaniwa ntanga wa Edeni. Vutihlamuleri bya vona byo sungula a ku ri ku khathalela kaya ra vona ra paradeyisi, ku katsa ni vutomi bya rona bya swiharhi swo tala swo hambana-hambana. Nakambe, a va fanele ku tswala ni ku kurisa vana. Hi ku famba ka nkarhi, loko ndyangu wa vona wu kula, a va fanele va engetela Paradeyisi ku ya fika emakun’wini ya misava hi ku yingisa xileriso xa Xikwembu xa ku ‘fuma misava.’ Xisweswo, eku heteleleni misava a yi ta va kaya ro saseka ngopfu, yi tatiwe hi ndyangu lowu tsakeke, lowu nga ni vun’we lowu tirhelaka Tata wa wona wa le tilweni. Xexo a ku ri xikongomelo xo sungula xa Xikwembu.—Genesa 1:27, 28; 2:8, 15, 20-22.
Xana Adamu na Evha a va ta khomisana eku hetisiseni ka xikongomelo lexi xikulu ku ya emakumu ya xona? Sweswo a swi titshege eku hambeteni ka vona va khomisana na xona hi ku yingisa Muvumbi wa vona. Ku yingisa ka vona a ku nga fanelanga ku va ka vuhunguki. Va pfumeleriwe ku endla ku rhandza ka vona vini, hikuva Xikwembu a xi lava leswaku va xi tirhela hi mbilu leyi tlangelaka. Tanihi xitsundzuxo lexi vonakaka xa vuhosi bya xona lebyinene, xi lunghiselele ndzingo wo olova. A va ta dya xakudya xihi na xihi entangeni handle ka xin’we. A ku ri na murhi wa mihandzu lowu malunghana na wona Xikwembu xi nga te: “Siku u dyaka, u ta fa.”—Genesa 2:16, 17.
Marito lawa ma hi byela leswaku Adamu na Evha a va nga vumberiwanga leswaku va dyuhala ivi va fa. Rifu a ri ta ta ntsena loko va nga yingisanga xileriso lexi xo olova. Loko Adamu na Evha a va tshame va yingise Xikwembu, a va ta va va ha hanya emisaveni namuntlha tanihi vatswari va ndyangu wa misava hinkwayo wa vana lava hetisekeke.—Vona nsinya wa nawu lowu vuriweke eka Psalma 37:29.
Hambi swi ri tano, xin’wana xa swivumbiwa swa Xikwembu swa tintsumi, lexi sweswi xi vitaniwaka Sathana, xi sungule ku sola ndlela yo lawula ya Xikwembu. Xi susumetele Evha leswaku a dya muhandzu lowu yirisiweke, hi vukanganyisi xi ringanyeta leswaku hi ku ntshunxeka eka vuhosi bya Xikwembu [Evha] a a ta tiphina ku antswa. Kambe nsusumeto wa xiviri wa Sathana a ku ri ku navela ku va xikwembu xa ndyangu lowu nga ta va kona wa vanhu.—Genesa 3:1-5; Matewu 4:8, 9; Yohane 8:44.
Tanihi leswi Yehova a nyikeke mpatswa wo sungula wa vanhu xin’wana ni xin’wana lexi va xi lavaka, Evha a a fanele a seketele vuhosi bya yena ivi a kaneta xiringanyeto xa mavunwa xa Sathana. Kambe, khombo ra kona u ye emahlweni a tlula nawu wa Xikwembu. Endzhaku ka sweswo, Adamu u hlawule ku hlanganyela ni nsati wa yena endleleni ya yena ya vuphukuphuku. Xisweswo, mpatswa lowu endleke ku tirhandzela ka wona, kun’we na Sathana, va xandzukele Xikwembu, naswona mphikamakaneta ya vuhosi bya Xikwembu yi tlakusiwile.—Genesa 3:6.
Nkarhi Wa Laveka Ku Tlhantlha Mimphikamakaneta Ya Nkoka
Yehova a a ta va a va herisile vaxandzuki lava vanharhu hi nkarhi wolowo. Kambe sweswo a swi ta va swi nga tlhantlhanga swivutiso leswi tlakusiweke hi ku xandzuka ka vona hi ku helela. Xana munhu a nga tifuma hi laha ku humelelaka handle ka Xikwembu? Xana a ku ri vululami eka Xikwembu ku lava ku titsongahatela vuhosi bya xona? Ku tlula kwalaho, hikwalaho ka ku tikhoma ka mpatswa wo sungula, xana vanhu vahi na vahi a va ta hlawula ku tirhela Xikwembu handle ka vutianakanyi hi ku tirhandzela ka vona—hambi loko va ringiwa hi Sathana? (Yobo 1:7-11; 2:4) A swi ta teka nkarhi ku hlamula swivutiso leswi. Nakambe, a swi ta teka nkarhi ku hlula minkucetelo ya ku xandzuka koloko ko sungula ivi ku hetisisiwa xikongomelo xa Xikwembu xa ku endla misava yi va paradeyisi leyi akiweke hi rixaka ra vanhu leri nga riki na xidyoho. Ha ha rindzele ntlhantlho wo hetelela wa mimphikamakaneta leyi.
Hi ku pfumelelana ni nawu wa xona, Xikwembu xi tekele Adamu na Evha lunghelo ra ku hanya hi laha ku nga heriki. A va nga ha fanelekeli ku hlanganyela eku hetisiseni ka xikongomelo xa xona lexikulu. Hambi swi ri tano, va nga si fa, va pfumeleriwe ku tswala ni ku kurisa vana. I ntiyiso, Adamu na Evha a va nga ha ta swi kota ku hundzisela vutomi lebyinene, lebyi nga riki na xidyoho eka vana va vona. (Varhoma 5:12) Kambe hambi leswi tinxaka leti landzeleke ti tswariweke ti nga hetisekanga naswona ti avanyiseriweke ku fa, vanhu vo tala va ve ni nkarhi wo kombisa laha va yimeke kona malunghana ni mphikamakaneta leyikulu ya vuhosi.
Ku Tlhantlha Mphikamakaneta
Xikwembu xi ta ti tlhantlha njhani timhaka leti ti yelanaka ni vuhosi bya xona? Hi ku twisisa kun’wana swivutiso leswi tlakusiweke endzhaku aEdeni sweswi swi hlamuriwile. Magidi ya malembe ya matimu ya vanhu ma swi veke erivaleni swinene leswaku ku vula ka Sathana leswaku Evha a ta tiphina ku antswa hi ku ntshunxeka eka Xikwembu a ku ri mavunwa. Ku fuma ka vanhu loku honisaka Xikwembu ku hambete ku tsandzeka. Hi laha Bibele yi vulaka ha kona: “V̌anhu v̌a [fuma] henhla ka v̌aṅwana ku v̌a endla ŝo biha.”—Eklesiasta 8:9.
Hi tlhelo rin’wana, swilo swo tala leswinene swi seketeriwe hi nkarhi wa malembe yo leha ku sukela loko Adamu na Evha va dyohile. Vunyingi bya vanhu byi kombise ku namarhela loku nga onhakiki eka vuhosi bya Yehova, xikombiso lexi xiyekaka swinene ku ri “N’wana-wa-Munhu,” Yesu Kriste hi byakwe. (Matewu 20:18; Vaheveru 11:1–12:3) Lava va landzeleke milawu ya Xikwembu ivi va xiya vuhosi bya xona va kume leswaku hakunene hi yona ndlela leyinene. Va tokote ntiyiso wa xivuriso lexi nge: “Mikateko ya Yehova yi fuwisa munhu, a nga ṅwi engeteli mikaralo.” (Swivuriso 10:22) Ku tlula kwalaho, hikwalaho ka lunghiselelo ra ku pfuxiwa, eku heteleleni va ta hlanganyela eku hetisekeni ka xikongomelo lexikulu xa Xikwembu.—Yohane 5:28, 29.
Yehova a nga xi rivalanga xikongomelo xa yena xo sungula. Lava va alaka vuhosi bya xona a va nge pfumeleriwi ku fuma misava nkarhi hinkwawo, naswona Bibele yi tsundzuxa leswaku hi ku hatlisa Xikwembu xi ta lwisana na vona. Ha hlaya: “Vukari bya Xikwembu byi vonaka byi huma hi le tilweni, byi wela ehenhla ka vubihi . . . hinkwabyo.” (Varhoma 1:18) Xikombiso lexi xi taka xa vukari bya Xikwembu, lexi Bibele yi xi vitanaka Armagedoni, handle ko kanakana xi ta kombisa leswaku xi kona hakunene. Hi lava va amukelaka vuhosi bya xona ntsena lava nga ta pona xiendlakalo xexo. “La’v̌a lulameke v̌a ta aka misav̌eni, la’v̌o tenga v̌a ta siyiwa kona; kambe la’v̌o biha v̌a ta susiwa la misav̌eni.”—Swivuriso 2:21, 22.
Mphikamakaneta Leyikulu Na Wena
Hikwalaho ka mintiyiso leyi, un’wana ni un’wana wa hina—tanihi Adamu na Evha—u fanele ku hlawula. Xana hi nga ringeta ku hanya handle ka Xikwembu? Kumbe xana hi ta titsongahatela vuhosi bya xona? Tsundzuka, leyi i mphikamakaneta ya nkoka swinene leyi u langutaneke na yona namuntlha. Mimphikamakaneta yin’wana, hambi loko yi nga ha tikomba yi ri ya nkoka, yi mayelana ni vutomi bya wena bya sweswi. Leyi yi yelana ni vutomi lebyi nga heriki. Xiboho lexi u xi endlaka xi ta khumba vumundzuku bya wena lebyi nga heriki.
U nga swi kombisa njhani leswaku u amukela vuhosi bya Xikwembu? Hi ku dyondza Rito ra xona ku nga Bibele hi ku hiseka, ni ku lava ku yingisa ku rhandza ka xona hi ku hlangana ni Vakriste van’wana va ntiyiso. (Sofonia 2:2, 3) Loko u endla tano, u ta va ni ntshembo wo tsakisa wa ku vona ku hetiseka ka xikongomelo lexikulu xa Xikwembu. U ta vona ku hetiseka ka xitshembiso lexi xi hlamarisaka: “Ku sele nkarinyana, kutani lo’wo biha a nga ka a nga ha v̌i kona . . . V̌a musa v̌a ta fuma misav̌a, v̌a ta tiṭakela e ku ruleni lo’kukulu ka v̌ona.” (Psalma 37:10, 11) Mawaku vuyelo lebyi hlamarisaka swonghasi bya lava titsongahatelaka vuhosi bya Xikwembu! Mawaku xivangelo xa matimba swonghasi xa ku kunguhata hi vutlhari eka mhaka leyi ya nkoka swinene!