Xikwembu Xa Swi Mirisa—Xana Wena Wa Xi Endla Xiphemu Xa Wena?

ANAKANYA xivono lexi. U le ntangeni wo saseka, lowu nga rhendzeriwa hi mirhi ya kahle swinene, swimidyana leswi phumeke kahle ni swiluva swo tala swa mihlovo yo vangama. Byanyi bya rihlaza ro vangama byi famba byi ya le makun’wini ya timbuwa ta xinambyana lexi khulukaka mati yo basa paa. Ku hava lexi thyakisaka xivono. Hi ku hlamala, wa vutisa leswaku i mani la endleke ndhawu leyi yo sasekisa xileswi. Hi ku titsongahata murimi wa ntanga u ku hlamula a ku i Xikwembu xi swi mirisaka hinkwaswo.

Ana a wu swi tiva swoleswo. Loko u fika ekaya u tsundzuka marito ya murimi wa ntanga naswona u vona rivala ra wena ra le mahlweni leri nga hlelekangiki, laha ku nga milangiki nchumu lexi tsakisaka, thyaka ri lo pakelana, naswona mati ya mpfula ya tate swigojana leswi bihisaka rivala. U navela ku va ni ntanga lowu fanaka ni lowu wa ha ku wu endzelaka. Leswi hakunene u tshembaka marito ya murimi wa ntanga, wa nkhinsama ivi u khongela hi ku hiseka leswaku Xikwembu xi mirisa swiluva leswiya swo saseka erivaleni ra wena. Ku humelela yini? Kavula a ku humeleli nchumu.

Ku vuriwa yini hi ku kula ka moya? U nga ha navela swinene ku vona swilo swi kula hi tlhelo ra moya, tanihi ku va vadyondzisiwa lavantshwa va amukela ntiyiso wa Rito ra Xikwembu kumbe nhluvuko wa wena n’wini wa moya. Naswona u nga khongela hi ku hiseka eka Yehovha leswaku a swi kurisa, u ri karhi u tshemba swinene leswaku yena u ni matimba ya ku swi kurisa. Kambe xana ku navela ka wena hi mbilu hinkwayo, xikhongelo xa wena xa ku hiseka ni ku tshembela ka wena ematimbeni ya Xikwembu hi swoxe swi nga vanga ku kula koloko?

Xikwembu Xa Swi Mirisa

Kumbexana u nga ha anakanya leswaku xiphemu xa wena eku miriseni ka swilo swa moya a xi vonaki naswona a xi vuli nchumu. Xana muapostola Pawulo a nga swi kombisanga leswi eka 1 Vakorinto 3:5-7? U tsarile: “Apolosi i ncini? Na Pawulo i ncini? I malandza ntsena lawa mi pfumeleke hi mhaka ya wona; un’wana ni un’wana wa hina ú tirha leswi Hosi yi n’wi nyikeke ku swi tirha. Mina ndzi byarile, Apolosi ú cheletile; kambe Xikwembu hi xona xi miriseke.”

Pawulo u swi xiye kahle leswaku loko swilo swi kula, ku dzuneka hinkwako ku ya eka Xikwembu. Muhlayisi wa ntanga a nga ha lulamisa misava, a byala mbewu, naswona a khathalela swimilana hi ndlela leyinene, kambe eku heteleleni swilo sweswo swi mila hikwalaho ka matimba ya ku vumba ya Xikwembu. (Genesa 1:11, 12, 29) Kutani ke, Pawulo u vula yini loko a ku “loyi a byalaka a hi nchumu, hambi loyi a cheletaka”? (“Vahlayisi va ntanga hi ku byala ni ku cheleta ka vona a va vuli nchumu,” The New English Bible.) Xana ú tsongahata xiphemu xa mutirheli ha un’we-un’we xa ku endla vadyondzisiwa lavantshwa, a kombisa leswaku ana ndlela leyi hi tirhaka ha yona yi hetelela yi nga kombanga ku hambana?

“Loyi A Byalaka A Hi Nchumu”

Tsundzuka leswaku Pawulo eka xiphemu lexi xa papila ra yena a nga vulavuli hi vutirheli bya Vukreste kambe u vulavula hi vuhunguki bya ku landzela vanhu ematshan’wini ya ku landzela Yesu Kreste. Van’wana le Korinto a va tlakusa malandza lama tivekaka ya Yehovha yo kota Pawulo na Apolosi, hi ndlela leyi nga faneriki. Van’wana a va vangela leswaku ku va ni mimpambukwa ni ku tlakusa vavanuna lava a va tivona va ri ehenhla ka vamakwavo wa vona va Vakreste.—1 Vakorinto 4:6-8; 2 Vakorinto 11:4, 5, 13.

Ku kurisa vanhu hi ndlela leyi swi ni khombo. I ku anakanya ka nyama, naswona swi vanga mavondzo ni ku lwa. (1 Vakorinto 3:3, 4) Pawulo u kombisa vuyelo bya ku anakanya ko tano. U ri: “Ku kanetana ku kona exikarhi ka n’wina. Ndzi vula hi leswi: Un’wana wa n’wina ú ri: ‘Mina ndzi wa ka Pawulo’, un’wana a ku: ‘Mina ndzi wa ka Apolosi’, un’wana a ku: ‘Mina ndzi wa ka Kefasi’, kasi un’wana a ku ‘Mina ndzi wa ka Kriste.’”—1 Vakorinto 1:11, 12.

Hikwalaho loko a tsala a ku “mubyari ni mucheleti a va vuli nchumu” (Phillips), muapostola u lwisana ni ku anakanya ko tano ka nyama, a kandziyisa xilaveko xa ku languta Yesu Kreste tanihi Murhangeri ni ku xiya leswaku ku dzuneka hinkwako ka ku kula loku nge vandlheni ku ya eka Xikwembu. Vaapostola ni vakulu van’wana i malandza ya vandlha ntsena. Ku hava lava a a va fanele ku tlakusiwa kumbe ku tilavela ndhuma. (1 Vakorinto 3:18–23) Kutani mubyari ni mucheleti a hi nchumu, ku vula Pawulo, “loko va ringanisiwa ni loyi a hanyisaka mbewu.”—1 Vakorinto 3:7, Phillips.

Vatirhi-kulobye Va Xikwembu

Kutani ke, hi ku vula leswi, muapostola Pawulo a a nga tsongahati nkoka wa xiphemu xa hina eku byaleni ni le ku cheleteni. A a nga vuli swona leswaku hi fanele ku sungula ku anakanya leswaku, “Xikwembu xi ta mirisa swilo hi nkarhi wa xona,” ivi hi tshama hi wisa hi yimela leswaku xi endla sweswo. A a swi tiva leswaku leswi hi swi endlaka ni ndlela leyi hi swi endlaka ha yona i swa nkoka eka ndlela leyi swilo swi milaka ha yona.

Hikwalaho Pawulo u hambete a khutaza Vakreste ku tirha swinene evutirhelini bya vona ni leswaku va antswisa vuswikoti bya vona tanihi vadyondzisi. Anakanya hi xitsundzuxo lexi a xi nyikaka jaha Timotiya. “Tikambisise hi wexe, ni dyondzo leyi u yi dyondzisaka. Tiya eka swona, hikuva loko u endlisa sweswo, u ta tiponisa ni ku ponisa vayingisi va wena.” (1 Timotiya 4:16) “Ndza ku khongotela swinene ndzi ri . . . , twarisa Rito, u hiseka . . . , hi ku lehisa mbilu ni le ku dyondziseni. . . . Hetisa tifanelo ta ntirho wa wena.” (2 Timotiya 4:1, 2, 5) A swi nga ta twala leswaku Timotiya a a tirha hi matimba leswaku a antswisa vuswikoti bya yena kasi ku byala ni ku cheleta ka yena a swi nga ri swa nkoka eku miriseni ka swilo.

Na wena, tanihi Pawulo na Apolosi, u nga va ni lunghelo leri nga ringanisiwiki ra ku tirha tanihi un’wana wa vatirhi-kulobye va Xikwembu. (1 Vakorinto 3:9; 2 Vakorinto 4:1; 1 Timotiya 1:12) Xisweswo, ntirho wa wena i wa nkoka. Murimi wa ntanga a nga rindzeli leswaku Xikwembu xi endla ntanga wo saseka kambe yena a khondla mavoko. Xana swi fanele swi hambana loko ku tiwa eku mileni ka swa moya? Nikatsongo. Tanihi murimi loyi a lehisaka mbilu, a “yimela mihandzu leyinene ya misava,” hi fanele hi rhanga hi tirha hi matimba eku byaleni ni le ku cheleteni, hi yimela Xikwembu loko xi ri karhi xi swi mirisa.—Yakobo 1:22; 2:26; 5:7.

Tirha Xiphemu Xa Wena

Tanihi leswi, hi ku ya hi laha muapostola Pawulo a vuleke ha kona “un’wana ni un’wana a nga ta amukela hakelo ya yena hi mpimo wa ntirho wa yena,” hi fanele hi tivutisa leswaku hi tirhisa ku yini.—1 Vakorinto 3:8.

Mutivi wa vurimi bya ntanga Geoffrey Smith u te: “A ku laveki timfanelo to hlawuleka leswaku u va murimi wa ntanga, ko laveka ntsena leswaku u rhandza swimilana.” (Shrubs & Small Trees) Hi ku fanana, a ku laveki timfanelo to hlawuleka leti hi velekiweke na tona leswaku hi va vatirhi-kulobye ni Xikwembu, ko laveka leswaku u rhandza vanhu hakunene, naswona u pfumela ku tirhisiwa hi Xikwembu.—2 Vakorinto 2:16, 17; 3:4-6; Vafilipiya 2:13.

Xiya xitsundzuxo xin’wana lexinene lexi nyikeriweke hi varimi va ntanga lava nga ni vutshila. Hi laha buku yin’wana yi vulaka ha kona, loko murimi wa ntanga loyi a ha ku sungulaka a pfumela ku yingisa lava nga ni ntokoto lowukulu ku tlula yena, “mudyondzi a nga hatlisa a va ni vutshila.” Nakambe, yona buku leyi yi ri, “nkarhi hinkwawo mutshila u tala ku kuma nchumu wo karhi lowuntshwa lowu a nga wu dyondzaka.” (The Encyclopedia of Gardening) Xana u amukela mpfuno ni ndzetelo lowu Yehovha a wu nyikelaka leswaku u byala ni ku cheleta hi ndlela leyi humelelaka? Loko swi ri tano, hambi wa ha ri lontshwa entirhweni lowu kumbe u ni ntokoto eka wona, u nga va ni vutshila lebyi engetelekeke tanihi un’wana wa vatirhi-kulobye ni Xikwembu ivi u “kota ku dyondzisa van’wana.”—2 Timotiya 2:2.

Loko a pfumela ku yingisa ni ku dyondza, ku vula Geoffrey Smith, “munhu la ha ku sungulaka u ta papalata swihoxo leswi nga n’wi vavisaka.” Loko hi yingisa nkongomiso lowu Yehovha a hi nyikaka wona hi Rito ra yena ni nhlengeletano ya yena, hi ta endla swilo hi ndlela ya yena. Kutani hi xikombiso, hi ta papalata swihoxo swa vuhunguki swa ku phikizana ni lava va ngo lava ku holova ni ku lwa hi marito ntsena.—Swivuriso 17:14; Vakolosa 4:6; 2 Timotiya 2:23-26.

Xitsundzuxo xin’wana xa ku va murimi lonene wa ntanga i ku anakanya hi swilo hi vukheta u nga si tsutsumela ku cela misava. The Encyclopedia of Gardening yi ri: “Loko u nga si nghenisa foxolo emisaveni, teka nkarhi u pimanyeta [leswi u swi langutelaka].” Xana u wele entlhan’wini wa ku tsutsumela evutirhelini bya Vukreste u nga si rhanga hi ku anakanyisisa naswona u khongelela leswi u lavaka ku swi hetisisa ni ndlela leyi u lavaka ku swi endla kahle ha yona? Rhanga u xiya swikongomelo swa wena kahle u nga si sungula. Hi xikombiso, anakanya hi muxaka wa vanhu lava u nga ha hlanganaka na vona ni swiphiqo leswi u nga langutanaka na swona, ivi u lunghiselela ku hlangavetana na swona. Leswi swi ta ku pfumelela ku “koka lavo tala [loko u] tiendlile hinkwaswo eka vanhu lava hinkwavo.”—1 Vakorinto 9:19-23.

“Mav̌oko Ya Wena U Nga Ṭhuki U Ma Nyiketa Nkari”

Loko hi tsakela lunghelo ra ku tirha tanihi vatirhi-kulobye ni Xikwembu, a hi nge heti ntsena hi ku hlanganyela na van’wana. “Byala mbewu ya wena ka ha ri mišo; mav̌oko ya wena u nga ṭhuki u ma nyiketa nkari ni madyambu, hikuv̌a a ku tiv̌i leŝaku ku ta mila yihi, kumbe leyi kumbe l[i]ya, kumbe loko ti ta mila ha timbiri.” (Eklesiasta 11:6) Leswi nga sala swi le mavokweni ya Yehovha, kambe hi ta kota ku tshovela ntsena loko hi rhanga hi byala hi ku hiseka.—Eklesiasta 11:4.

Ku hava ntanga lowu nga endliwaka hi ku cela-ceriwa ka ku tisusa nandzu ni leswaku u kota ku heta ntsena ivi u hangalasa-hangalasa mbewu. Hi ku fanana, ku laveka swo tala evutirhelini bya Vukreste ku tlula ku hlanganyela eku hangalaseni ka tibuku ta Bibele leswaku u tisusa nandzu ntsena. Tanihi vatirhi-kulobye ni Xikwembu, hi fanele hi hiseka naswona hi twarisa mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu hi laha ku hetisekeke, hi lavisisa lava va tiyimiseleke ku endla leswinene. (Mintirho 13:48) Tsundzuka mpimanyeto lowu nge maritweni ya muapostola Pawulo eka 2 Vakorinto 9:6: “Loyi a byalaka switsongo, ú ta tshovela switsongo; kambe loyi a byalaka swo tala, ú ta tshovela swo tala.”

Ku fana ni varimi va ntanga hinkwavo, hi ringeta ku byala emisaveni leyinene. Hambi swi ri tano, timhaka a ti heleli ntsena eka loko xilo xi kala xi byariwa, hambi loko misava yi ri yinene. Geoffrey Smith u ri: “Leswi a swi vuli leswaku loko xilo xi kala xi byariwa, loyi a byaleke a nga ha faneli ku endla nchumu handle ka ku tshama a ku mbaa.” Doo, leswaku swilo swi mila, ku laveka matshalatshala yo cheleta ni ku hlayisa swimilana.—Ringanisa Swivuriso 6:10, 11.

Kahle-kahle vutirheli bya Vukreste byi nga ha katsa minkarhi yo leha u ri karhi u tirha swinene ku ri karhi ku nga vonaki nchumu lexi humelelaka. Kambe xikan’we-kan’we, naswona minkarhi yin’wana loko u nga rindzelanga, ku humelela vuyelo lebyinene swonghasi. Geoffrey Smith u ri: “Ku hlayisa ntanga swi katsa minkarhi yo leha ya ku lwa hi matimba hi minkarhi yo hambana, kambe minkarhi leyi ya ku saseka loku tlurisaka yi endla leswaku ku cela, ku hlakula ni ku vilela lokuya hinkwako ku rivaleka.” Na wena u nga yi kuma minkarhi ya ku eneriseka loku tlurisaka loko munhu wa mbilu leyinene a amukela rungula ra ntiyiso—ntsena loko u swi lava ku rhanga u cela, u byala ni ku cheleta.—Ringanisa Swivuriso 20:4.

Pawulo na Apolosi a va swi tiva leswaku ntirho wa vona wa ku chumayela hi Mfumo ni ku endla vadyondzisiwa a wu nga va endli va kuma ndhuma yo karhi yo hlawuleka evandlheni ra Vukreste. A va swi tiva leswaku i Xikwembu xi swi mirisaka. Hambi swi ri tano a va byala ni ku cheleta—hi ku hiseka. Onge na hina hi nga landzela xikombiso xa vona hi tiendla hi kumeka eka Xikwembu hi ri “malandza ntsena lawa [van’wana va] pfumeleke hi mhaka ya wona.”—1 Vakorinto 3:5, 6.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Xikwembu hi xona xi mirisaka hinkwaswo—kambe na yena muhlayisi wa ntanga u ni xiphemu xa yena