Xana Switshungulo Swi Nga Ku Sirhelela?

RIBYE ro voningela leri nga exikhwameni xa wanuna wa le Brazil. Khoyini ya nkateko ya vatlangi va Maamerika. Xihambano xa Mukwetsimi Brigid lexi hayekiweke emahlweni ka mubedo endlwini ya ndyangu wa Mairish. Vanhu va timiliyoni va tirhisa swikhetsakhetsana swo tano va swi endla switshungulo kumbe timhamba.a Va kholwa leswaku ku va ni switshungulo leswi swi nga bakanya makhombo ni ku va tisela mikateko.

Hi xikombiso, xiya Brazil. Hi ku ya hi magazini wa Veja, Mabrazil yo tala ma rhwala “swiribyana ni maribye ya risima lawa ku khorwiwaka leswaku ma ni matimba yo tisa mikateko ni ku endla munhu loyi a tameleke wona a va ni matimba ni vutlharhi.” Hi ku chava ku honisa matimba lawa ya vukholwa, van’wana etikweni leri va veka mfungo wa vukhongeri kumbe tsalwa ekhumbini ra yindlu ya vona. Van’wana va tirhisa ni Bibele yi va xitshungulo xo kwetsima; va yi veka etafuleni, yi tshama yi pfuriwe eka Pisalema 91.

Edzongeni wa Afrika, mahlungu, kumbe murhi wa xintu, ma tirhisiwa hi ndlela leyi fanaka, ku nga ri hikwalaho ka leswaku ma hanyisa ntsena, kambe ni ku sirhelela eka makhombo. Vuvabyi, rifu, ku dzudzekeriwa hi rifuwo, ni rirhandzu leri nga humeleriki, va tala ku ehleketa leswaku swi vangiwa hi ku loyiwa hi valala kumbe hi ku tsandzeka ku tsakisa swikwembu. Mahlungu ma tala ku kumiwa eka xingomatanda xa le makaya, lexi hlanganiselaka swimilana, misinya, kumbe swirho swa swiharhi. Hambi swi ri tano, lexi tsakisaka, mahlungu a mo tirhisiwa emakaya ntsena; ma tirhisiwa ngopfu ni le madorobeni ya Afrika Dzonga. Van’wamabindzu ni vadyondzi va le tiyunivhesiti na vona va ma tshembile mahlungu.

Ku lava mikateko swi tolovelekile ni le matikweni ya Yuropa. Buku leyi nge Studies in Folklife Presented to Emyr Estyn Evans yi hi byela leswaku: “Le Ireland a hi xitalo u nga kumaka muganga kumbe doroba leri u nga ta ka u nga voni tintangu ta tihanci ti tsimbiwe eswipfalweni swa tindlu kumbe eka miako leyi nge matlhelweni ka tona.” Nakambe swin’wana leswi tolovelekeke ngopfu etikweni rero i swihambano leswi lukiweke hi xingoya leswi ncikinyaka ehenhla ka mibedo ni le swipfalweni leswaku swi tisa mikateko. Vakambisisi va vula leswaku, loko u va languta, vo tala eka Mairish va endla swiyilayila leswi hi ndlela yo hetisa nawu. Kambe, a hi vangani lava swi tshikaka hi ku helela.

Ku Lavisisa Ku Sirheleriwa

I yini xi va endlaka va va ni mintshembo yo tano ya vukholwa-hava? Swi tikomba onge yi tirha ku tisa nsirhelelo lowu vanhu va wu lavaka. Kahle-kahle, i vangani lava titwaka va sirhelelekile emakaya ya vona, kumbe lava titwaka va sirhelelekile loko va famba ni vusiku eswitarateni? Nakambe lexi tikisaka swilo i matshalatshala yo tirhela ku tihanyisa ni ku wundla vana. Ee, hi hanya “eminkarhini ya mangava,” hi laha Bibele yi vulaka ha kona. (2 Timotiya 3:1, The New English Bible) Hikwalaho, i swa ntumbuluko leswaku munhu a lava swinene ku sirheleleka.

Leswi swi nga va tano ngopfu-ngopfu etinxakeni leti ku teleke mixakaxaka ya vungoma ni masalamusi. Ku chava leswi ku ehleketiwaka leswaku i mimoya ya vafi, kumbe ku loyiwa hi nala swi nga vangela leswaku swi vonaka swi ri swa nkoka ku tisirhelela hi switshungulo kumbe timhamba. Ni loko swi ri tano, The World Book Encyclopedia yi ri: “Vanhu vo tala va ni nchavo lowu va endlaka va titwa va nga hlayisekanga. Swiyilayila swi va pfuna ku hlula nchavo wolowo hi ku va sirhelela. Swi tiyisekisa vanhu leswaku va ta kuma lexi va xi lavaka ni ku papalata makhombo.”

Ku Kanakanisa Ka Matimba Ya Timhamba

Hikwalaho, mixakaxaka ya timhamba ni switshungulo swa hakarhiwa, naswona vanhu emisaveni hinkwayo va na swona. Kambe xana swa twala ku tshemba leswaku xitshungulo lexi nga lo endliwa hi munhu xi nga sirhelela munhu hakunene? Swilo swo tala leswi hakanyingi swi tirhisiwaka ku endla switshungulo i minchumu leyi endleriwaka ngopfu ku xavisiwa hi mabindzu. Xana swa twala ku kholwa leswaku minchumu leyi endliweke etifemeni yi nga va ni matimba ya masalamusi? Naswona phela murhi lowu hlanganisiweke hi n’anga ya xintu ko va mpfangano wa swilo leswi tolovelekeke—timitsu, swimilana, ni swin’wana. Hikwalaho ka yini mpfangano wo tano wu nga vuriwaka lowu nga ni masalamusi? Handle ka sweswo, xana byi kona vumbhoni bya ntiyiso bya leswaku vanhu lava tirhisaka timhamba va hanya nkarhi wo leha—kumbe va tsaka—ku tlula lava nga ti tirhisiki? Xana vona lava endlaka switshungulo swo tano swa masalamusi a va khomiwi hi mavabyi ni ku fa?

Ematshan’wini yo nyika nsirhelelo wa xiviri ni ku kongomisa vutomi bya vona, ku tirhisa timhamba ni switshungulo swa vukholwa-hava swi tshikisa vanhu ku langutana ni swirhalanganya swa vona hi vutlharhi naswona swi va susumetela ku languta mikateko yi ri rimitsu ra hinkwaswo. Ku tshembela eka matimba ya switshugulo swi nga ha endla loyi a swi tirhisaka a titwa onge u sirhelelekile. Munhu loyi a nga dakwa a nga tibyela leswaku wa ha ri ni matimba, kambe loko a ringeta ku chayela, a nga tivavisa kumbe ku vavisa van’wana. Na yena loyi a tshembaka matimba ya switshungulo a nga ha tivavisa. Hi ku tikanganyisa a ku u sirhelelekile, a nga ha endla swilo leswi nga ni khombo kumbe ku endla swiboho swa vuphukuphuku.

Ku kholwa matimba ya timhamba ku ni makhombo man’wana lamukulu lawa ma nga lemukiwiki hi timiliyoni ta lava ti tirhisaka. Hi wahi makhombo ya kona, naswona xana yi kona ndlela leyinene yo sivela makhombo? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamula swivutiso leswi.

[Nhlamuselo ya le hansi]