Hosi Yi Nyamisa Xikwetsimisiso Xa Yehovha

“Kambe tiko ra la’v̌a tiv̌aka Šikwembu ša v̌ona, ri ta tiya.”—DANIYELE 11:32.

1, 2. I mpfilumpfilu wihi lowukulu lowu fungheke matimu ya munhu hi malembe yo tlula 2 000?

TIHOSI timbirhi leti lwetanaka ti le nyimpini leyikulu leyi nga sivelekiki ti lwela ku fuma. Ku rhanga leyin’wana yi tlakuka, ivi ku landza leyin’wana, kutani nyimpi yi ya emahlweni yi nga yimi ku tlula magidi mambirhi ya malembe. Esikwini ra hina nyimpi leyi yi khumbe vanhu vo tala emisaveni naswona yi ringe ku tshembeka ka vanhu va Xikwembu. Yi ta hela hi xiendlakalo lexi mimfumo hamimbirhi yi nga xi xiyiki. Matimu lawa yo chavisa ya paluxiwe ka ha ri emahlweni eka muprofeta wa khale Daniyele.—Daniyele, tindzima 10 ku ya ka 12.

² Vuprofeta byi vulavula hi vulala lebyi yaka mahlweni exikarhi ka hosi ya le n’walungwini ni hosi ya le dzongeni naswona byi hlamuseriwe hi vuxokoxoko ebukwini leyi nge “Your Will Be Done on Earth.”a Ebukwini yoleyo ku kombisiwe leswaku hosi ya le n’walungwini eku sunguleni a yi ri Siriya, ku ya le n’walungwini wa Israyele. Endzhaku, vulawuri byi tekiwe hi Rhoma. Eku sunguleni, hosi ya le dzongeni a ku ri Egipta.

Mpfilumpfilu eMinkarhini Ya Makumu

3. Hi ku ya hi ntsumi, xana vuprofeta bya hosi ya le n’walungwini ni ya le dzongeni byi ta twisisiwa rini, naswona njhani?

³ Ntsumi leyi nga paluxela Daniyele swilo leswi yi te: “Kutani wena, Daniel, funengeta timhaka leto, u lemela buku leyi e ku yisa nkarini wa makumu; la’v̌o tala v̌a ta yi šiya, kutani ku tiv̌a ku ta engeteleka.” (Daniyele 12:4) Ina vuprofeta byi vulavula hi nkarhi wa makumu—nkarhi lowu sunguleke hi 1914. Hi nkarhi wolowo lowu funghiweke, vo tala va ta “šiya” Matsalwa layo Kwetsima, naswona hi mpfuno wa moya lowo kwetsima, vutivi bya ntiyiso, ku katsa ni ku twisisa ka vuprofeta bya Bibele, swi ta engeteleka. (Swivuriso 4:18) Loko hi ya emahlweni hi nghena swinene enkarhini lowu, vuxokoxoko lebyi engetelekeke bya vuprofeta bya Daniyele a byi ri karhi byi hlavuteriwa. Kutani ke, xana hi fanele hi byi twisisa njhani vuprofeta bya hosi ya le n’walungwini ni hosi ya le dzongeni hi 1993, sweswi se ku nga malembe ya 35 buku leyi nge “Your Will Be Done on Earth” yi ri kona?

4, 5. (a) Xana lembe ra 1914 ri humelela kwihi eka vuprofeta bya Daniyele bya hosi ya le n’walungwini ni hosi ya le dzongeni? (b) Hi ku ya hi ntsumi, a ku ta humelela yini hi 1914?

⁴ Ku sungula ka minkarhi ya makumu hi 1914 ku funghiwe hi nyimpi yo sungula ya misava ni mimpfilumpfilu yin’wana ya misava leyi Yesu a yi vhumbheke. (Matewu 24:3, 7, 8) Xana lembe rero hi nga ri kuma eka vuprofeta bya Daniyele? Ina. Ku sungula ka minkarhi ya makumu i “nkari lo’wu v̌ekiweke” lowu ku vulavuriwaka ha wona eka Daniyele 11:29. (Vona “Your Will Be Done on Earth,” matluka 269-70.) A ku ri nkarhi lowu ana se a wu vekiwe hi Yehovha enkarhini wa Daniyele, hikuva wu te eku heleni ka malembe ya 2 520 lama kombisiweke eka swiendlakalo leswi xiyekaka swa vuprofeta eka Daniyele ndzima 4.

⁵ Malembe wolawo ya 2 520, ku sukela eku herisiweni ka Yerusalema hi 607 B.C.E. hi nkarhi lowu Daniyele a ri muntshwa ku ta fikela eka 1914 C.E., wu vitaniwe ‘minkarhi leyi vekiweke ya vamatiko.’ (Luka 21:24) I swiendlakalo swihi swa tipolitiki leswi nga ta fungha ku hela ka yona? Ntsumi yi paluxele Daniyele. Ntsumi yi te: “Hi nkari lo’wu v̌ekiweke, [hosi ya le n’walungwini yi] ta engeta yi lwa ni hosi ya le ḍongeni, kambe nyimpi le’ya makumu yi nga ka yi nga fani ni le’yo sungula.”—Daniyele 11:29.

Hosi Yi Hluriwa eNyimpini

6. Hi 1914, hosi ya le n’walungwini a ku ri mani, naswona a ku ri mani hosi ya le dzongeni?

⁶ Hi 1914 hosi ya le n’walungwini a yi ri Jarimani, leri murhangeri wa rona a ku ri Kaiser Wilhelm. (“Kaiser,” leri humaka eka xithopo xa Xirhoma “Khezara.”) Minkwetlembetano leyi sunguleke le Yuropa a ku ri yin’wana ya mimpfilumpfilu leyi nga heriki exikarhi ka hosi ya le n’walungwini ni hosi ya le dzongeni. Hosi leyi ya le dzongeni, se a yi ri Britain, leyi hi ku hatlisa yi nga teka Egipta, leri khale a ri fumiwa hi hosi yo sungula ya le dzongeni. Loko nyimpi yi ri karhi yi ya emahlweni, Britain ri joyiniwe hi United States of America, khale ka koloni ya rona. Hosi ya le dzongeni yi ve Mfumo wa Misava wa Anglo-America, mfumo wa matimba swinene ematin’wini.

7, 8. (a) Eka nyimpi yo sungula ya misava, xana swilo swi humelele hi ndlela leyi a yi “nga fani ni le’yo sungula” hi mukhuva wihi? (b) Nyimpi yo sungula ya misava yi hetelele hi ndlela yihi, kambe hi ku ya hi vuprofeta, xana hosi ya le n’walungwini yi endle yini?

⁷ Eka minkwetlembetano leyi hundzeke ya tihosi letimbirhi, Mfumo wa Rhoma, tanihi hosi ya le n’walungwini, wu hambete wu hlula. Kambe sweswi, ‘swilo a swi nga ha fani ni khale.’ Ha yini? Hikuva hosi ya le n’walungwini yi hluriwile enyimpini. Xivangelo xin’wana a ku ri leswaku “mabyaṭo ya Kitim” ma hundzukele hosi ya le n’walungwini. (Daniyele 11:30) Xana mabyatso lawa a ku ri yini? Enkarhini wa Daniyele, Kitim a ku ri Kipra, naswona eku sunguleni ka nyimpi yo sungula ya misava Kipra ri tekiwe hi Britain. Ku tlula kwalaho, hi ku ya hi The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, vito leri nge Kitim “ri famba ri ya katsa Vupela-dyambu hinkwabyo, kambe ngopfu-ngopfu eVupela-dyambu laha a ku ri ni vatluti.” New International Version yi hundzuluxela xiga lexi nge “mabyaṭo ya Kitim” tanihi “mabyatso ya le timbuweni ta le vupela-dyambu.” Eka nyimpi yo sungula ya misava, mabyatso ya Kitim ma tikombe ma fanekisela mabyatso ya Britain, ku nga tiko leri kumekaka eribuweni ra le vupela-dyambu bya Yuropa. Endzhakunyana Mavuthu ya Britain ma tiyisiwe hi mabyatso lama humaka eka tiko-nkulu ra le vupela-dyambu ra Amerika N’walungu.

⁸ Hi nhlaselo lowu, hosi ya le n’walungwini yi “hel[e] mbilu” ivi yi hluriwa hi 1918. Kambe a yi nga welanga makumu. “O ta engeta a karihela šinakulobye le’šo kwetsima, a lwa na šo [a hlula, NW], a tlhela a languta la’v̌a ṭhikeke šinakulobye le’šo kwetsima.” (Daniyele 11:30) Ntsumi yi profetise xisweswo, ivi swi humelela hi ndlela yoleyo.

Hosi Yi Humelela

9. I yini lexi nga vangela ku fuma ka Adolf Hitler, naswona u “humelele” hi ndlela yihi?

⁹ Endzhaku ka nyimpi, hi 1918, Matiko lama Tirhisanaka lama hluleke ma endle ntwanano wa ku khawurisa Jarimani, swi le rivaleni leswaku a wu endleriwe ku sikisa vanhu va le Jarimani hi laha ku nga heriki. Hikwalaho ka sweswo, endzhaku ko wa ri pfuka hi malembe ma nga ri mangani ri ri eku xanisekeni lokukulu, Jarimani se a ri tiyimisele ku pfumelela Adolf Hitler a fuma. U kume mfumo hi 1933 ivi hi ku hatlisa a sungula ku hlasela “šinakulobye le’šo kwetsima” hi tihanyi, lexi yimeriwaka hi vamakwavo va Yesu Kreste lava totiweke. Hi tlhelo ra leswi, u humelele swinene a lwa ni Vakreste lava vo tshembeka, a xanisa vo tala hi tihanyi.

10. Loko a lava nseketelo, xana Hitler u kucetele vamani, naswona vuyelo byi ve byihi?

¹⁰ Hitler u humelerile hi tlhelo ra swa timali ni swinakulobye, naswona u tlhele a hlula eka leswi. Hi malembe ma nga ri mangani, u endle Jarimani ri va mfumo lowu xiyekaka, a pfuniwa ku fikelela sweswo hi lava “ṭhikeke šinakulobye le’šo kwetsima.” Xana lava a ku ri vamani? Swi le rivaleni, a ku ri varhangeri va Vujagana, lava a va tiendla onge va ni xinakulobye ni Xikwembu kambe lava ku nga khale va tshike ku va vadyondzisiwa va Yesu Kreste. Hitler u kote ku vitana “la’v̌a ṭhikeke šinakulobye le’šo kwetsima” leswaku va n’wi seketela. Mupapa wa le Rhoma u endle ntwanano na yena, naswona Kereke ya Rhoma Khatoliki, xikan’we ni tikereke tin’wana ta Protestente le Jarimani ti seketele Hitler hi malembe ya 12 ya ku fuma kakwe ko chavisa.

11. Xana hosi ya le n’walungwini yi “ŝihata šikwetsimisiso” ni ku “herisa ganḍelo ra masiku ni masiku” hi ndlela yihi?

¹¹ Hitler u humelele swinene lerova a nghenela nyimpi, hi laha ntsumi yi swi vhumbhiseke xiswona hi ndlela leyi kongomeke. “Kutani mav̌andla la’ma humaka ka yena ma ta yima, ma ŝihata šikwetsimisiso, ni khokholo, kutani ma ta herisa ganḍelo ra masiku ni masiku.” (Daniyele 11:31a) Le Israyele wa khale, xikwetsimisiso a xi ri xiphemu xa tempele le Yerusalema. Hambi swi ri tano, loko Vayuda va ale Yesu, Yehovha u va arile ni tempele ya vona. (Matewu 23:37–24:2) Ku sukela eka lembe xidzana ro sungula, tempele ya Yehovha yi ve ya moya, xikwetsimisiso xa yona xi ri ematilweni naswona xivava xa yona xi ri emisaveni laha vamakwavo lava totiweke va Yesu, la nga Muprista Lonkulu, va tirhaka kona. Ku sukela hi va-1930, ntshungu lowukulu wu gandzele swin’we ni masalela ya vatotiwa; hikwalaho, ku vuriwa leswaku va tirha ‘etempeleni ya Xikwembu.’ (Nhlavutelo 7:9, 15; 11:1, 2; Vaheveru 9:11, 12, 24) Xivava xa le misaveni xa tempele xi nyamisiwile hi ku xanisiwa loku nga heriki ka masalela ya vatotiwa ni vanghana va vona lava a va ri ematikweni lawa hosi ya le n’walungwini a yi ma fuma. Nxaniso wa kona a wu ri wukulu lerova gandzelo ra masiku na masiku—ku nga gandzelo ra le rivaleni ra ku dzunisa vito ra Yehovha—ri susiwile. (Vaheveru 13:15) Hambi swi ri tano, matimu ma komba leswaku ku nga khathariseki ku xaniseka loku chavisaka, Vakreste lava totiweke lavo tshembeka, xikan’we ni “tinyimpfu tin’wana,” va ye emahlweni va chumayela hi ku tumbela.—Yohane 10:16.

“Manyala”

12, 13. Xana “manyala” a ku ri yini, naswona—hi laha swi voniweke hi nandza lowo tshembeka, wa vutlharhi—xana ma simekiwe rini naswona hi ndlela yihi?

¹² Loko nyimpi ya vumbirhi ya misava yi ri kusuhi ni ku hela, ku humelele swin’wana. “Kutani maṭhaṅweni ya šona, v̌a ta v̌eka manyala ya muonhi.” (Daniyele 11:31b) “Manyala” lawa, lawa na Yesu a ma boxeke, ana se a ma xiyiwe leswaku i Ntwanano wa Matiko, xivandzana xa ribungu lexi hi ku ya hi Nhlavutelo xi nghenaka ekheleni. (Matewu 24:15; Nhlavutelo 17:8; vona Light, Buku ya Vumbirhi, tluka 94.) Xi nghene loko Nyimpi ya Vumbirhi yi sungula. Hambi swi ri tano, eNhlengeletanweni ya Vuhosi Lebyintshwa Bya Misava ya Timbhoni ta Yehovha hi 1942, Nathan H. Knorr, muungameri wa vunharhu wa Watch Tower Bible and Tract Society, u hlamusele vuprofeta bya Nhlavutelo 17 ivi a tsundzuxa hi leswaku xivandzana xi ta tlhela xi huma ekheleni.

¹³ Matimu ma tiyisise ntiyiso wa marito yakwe. Exikarhi ka August na October 1944, le Dumbarton Oaks le United States, ku sunguriwe ntwanano wa leswi a swi ta vuriwa Nhlangano wa Matiko. Ntwanano wolowo wu amukeriwe hi matiko ya 51, ku katsa ni khale ka Soviet Union, naswona loko wu sungula ku tirha hi October 24, 1945, entiyisweni Ntwanano wa Matiko lowu a wu file, wu hume ekheleni.

14. Xana ndlela leyi hosi ya le n’walungwini a yi tiviwa ha yona yi cince rini naswona hi ndlela yihi?

¹⁴ Jarimani ri ve nala lonkulu wa hosi ya le dzongeni hi nkarhi wa tinyimpi ta misava hatimbirhi. Endzhaku ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, xiphemu xa Jarimani xi tlhele xi tirhisana ni hosi ya le dzongeni. Kambe xiphemu lexin’wana xa Jarimani sweswi se xi tirhisane ni mfumo wun’wana wa matimba. Xiphemu xa Makhomunisi, lexi sweswi a xi katsa xiphemu xa Jarimani, xi yime xi tiyile xi kanetana ni ku tirhisana na Anglo-America, kutani mphikizano wa tihosi letimbirhi wu ve Nyimpi ya Vusukumbele.—Vona “Your Will Be Done on Earth,” matluka 264-84.

Hosi Ni Xinakulobye

15. I vamani lava va ‘tshikaka xinakulobye,’ naswona xana va ve ni vuxaka byihi ni hosi ya le n’walungwini?

¹⁵ Sweswi ntsumi yi ri: “Kutani hi ku šengetela ka yena, o ta tikokela la’v̌a tlulaka šinakulobye.” (Daniyele 11:32a) I vamani lava va tlulaka xinakulobye? Nakambe, ku nga va vamani handle ka varhangeri va Vujagana, lava va tivulaka Vakreste kambe lava swiendlo swa vona swi lwisanaka ni vito leri nge Vukreste hi roxe. Eka nyimpi ya vumbirhi ya misava, “Hulumendhe ya Soviet yi endle matshalatshala yo nyikela mpfuno wa swilo ni mahanyelo ya Tikereke leswaku ku sirheletiwa tiko-xikaya ra yona.” (Religion in the Soviet Union, hi Walter Kolarz) Endzhaku ka nyimpi, varhangeri va tikereke va ringete ku hlayisa xinakulobye xexo ku nga khathariseki nawu wa leswaku Xikwembu a xi kona wa mfumo lowu sweswi a wu ri hosi ya le n’walungwini.b Xisweswo, Vujagana byi ve xiphemu xa misava swinene ku tlula rini na rini—vuxandzuki lebyi nyenyetsaka emahlweni ka Yehovha.—Yohane 17:14; Yakobo 4:4.

16, 17. I vamani “la’v̌a tlhariheke,” naswona xana va pone njhani ehansi ka hosi ya le n’walungwini?

¹⁶ Kutani ke, ku vuriwa yini hi Vakreste va ntiyiso? “Kambe tiko ra la’v̌a tiv̌aka Šikwembu ša v̌ona, ri ta tiya, ri tira. Kutani la’v̌a tlhariheke, la’v̌a nga šikari ka tiko, v̌a ta dyonḍisa la’v̌o tala, kambe v̌aṅwana v̌a ta herisiwa hi matlhari, ni malangav̌i ni ku bohiwa, ni ku phangiwa hi masiku maṅwana.” (Daniyele 11:32b, 33) Vakreste lava hanyaka ehansi ka hosi ya le n’walungwini, va “tiveke ehansi ka tihosi” hi ndlela leyi kongomeke, kambe a va vanga xiphemu xa misava leyi. (Varhoma 13:1; Yohane 18:36) Loko hi vukheta va tlherisela leswi nga swa Khezari eka Khezari, va tlhele va nyika “Xikwembu leswi nga swa Xikwembu.” (Matewu 22:21) Hikwalaho ka leswi, vutshembeki bya vona byi ringiwile.—2 Timotiya 3:12.

¹⁷ Vuyelo byi ve byihi? Va ‘hlurile’ ni ku ‘hluriwa.’ Va wile hikuva va xanisiwile naswona va twe ku vava swinene, van’wana va kale va dlayiwa. Kambe va hlurile hikuva, vo tala va vona, va tshame va tshembekile. Ina, va hlule misava, hi laha na Yesu a hluleke misava. (Yohane 16:33) Ku tlula kwalaho, a va tshikanga ku chumayela, hambi loko va tikuma va ri ekhotsweni kumbe etikampeni ta nxaniso. Hi ku endla tano, va ‘endle vo tala va kuma ku twisisa.’ Ku nga khathariseki nxaniso, ematikweni yo tala lama fumiwaka hi hosi ya le n’walungwini, Timbhoni ta Yehovha ta andza. Hikwalaho ka “la’v̌a tlhariheke,” lavo tshembeka, ku ve ni xiphemu lexi yaka emahlweni xi engeteleka xa “ntshungu lowukulu” ematikweni wolawo.—Nhlavutelo 7:9-14.

18. “Ku pfuneka ku nga ri kungani” loku kumiweke hi masalela ya vatotiwa lava tshamaka ehansi ka hosi ya le n’walungwini i ka muxaka muni?

¹⁸ Loko yi hlamusela ku xanisiwa ka vanhu va Xikwembu, ntsumi yi vhumbhile: “Kutaku loko v̌a wile, v̌a ta v̌ona ku pfuneka ku nga ri kungani.” (Daniyele 11:34a) Xana leswi swi humelele hi ndlela yihi? Xo sungula, ku hlula ka hosi ya le dzongeni eka nyimpi ya vumbirhi ya misava ku tise ntshunxeko lowukulu eka Vakreste lava a va hanya ehansi ka hosi ya le n’walungwini. (Ringanisa Nhlavutelo 12:15, 16.) Kutani, lava a va xanisiwa hi hosi leyi tlhandlameke va hambete va kuma ntshunxekonyana, naswona loko Nyimpi ya Vusukumbele yi hela, varhangeri vo tala va sungule ku swi xiya leswaku Vakreste lava tshembekeke a va na khombo ivi xisweswo va va nyika mpfumelelo wa le nawini.c Nakambe ku te mpfuno lowukulu, wu huma eka ntshungu lowukulu lowu andzaka, lowu amukeleke leswi chumayeriweke hi lava totiweke hi ndlela yo tshembeka ivi wu va pfuna, hi laha swi hlamuseriweke ha kona eka Matewu 25:34-40.

Ku Basisiwa Ka Vanhu Va Xikwembu

19. (a) Xana van’wana va “namarelana na v̌ona hi ku kanganyisa” hi ndlela yihi? (b) Xana xi vula yini xiga lexi nge “e ku yisa mikarini le’yo hete[le]la”? (Vona nhlamuselo ya le hansi.)

¹⁹ A ku nga ri hinkwavo lava a va kombisa ku tsakela ku tirhela Xikwembu enkarhini lowu lava a va ri ni minsusumeto leyinene. Ntsumi yi tsundzuxile: “Kutani la’v̌o tala v̌a ta namarelana na v̌ona hi ku kanganyisa. Kutani šikari ka la’v̌a tlhariheke, v̌aṅwana v̌a ta wa leŝaku v̌a ta ringetiwa, ni ku hlantŝiwa, ni ku basisisiwa, e ku yisa mikarini le’yo hete[le]la, hikuv̌a, na yona mhaka leyo, yi v̌ekeriwe nkari lo’wu v̌ekiweke.”d (Daniyele 11:34b, 35) Van’wana va kombise ku tsakela ntiyiso kambe a va nga swi lavi ku tinyiketela hi laha ku heleleke leswaku va tirhela Xikwembu. Van’wana lava a va vonaka onge va amukela mahungu lamanene a va ri tinhlori ta valawuri. Xiviko xa le tikweni rin’wana xi ri: “Ku vuriwe leswaku van’wana va vanhu lava a va nga ri na vukheta a va ri Makhomunisi lama nga ngungumela enhlengeletanweni ya Hosi, va tikomba va hiseka swinene, ivi va nyikiwa ni swikhundlha swa le henhla swa ntirho.”

20. Ha yini Yehovha a pfumelele leswaku Vakreste van’wana vo tshembeka va ‘wisiwa’ hi vakanganyisi lava ngheneke?

²⁰ Tinhlori ti vangele van’wana lava tshembekeke va wela emavokweni ya valawuri. Ha yini Yehovha a pfumelele swilo swo fana ni leswi leswaku swi humelela? A endlela leswaku va hlantswiwa ni ku basisiwa. Hi laha ku fanaka, Yesu “ú dyondzile ku yingisa hi mhaka ya ku xaniseka ka yena,” kutani mimoya-xiviri leyi yo tshembeka yi dyondze ku tiyisela hi ku ringiwa ka ripfumelo ra yona. (Vaheveru 5:8; Yakobo 1:2, 3; ringanisa Malakiya 3:3.) Xisweswo ke, va ‘hlantswiwile, va tengisiwa ni ku basisiwa.’ Lavo tano lava tshembekeke va langutele ntsako lowukulu loko minkarhi leyi vekiweke yi fika leswaku va hakeriwa ku tiyisela ka vona. Leswi hi ta swi vona loko hi bula hi vuprofeta lebyi engetelekeke bya Daniyele.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Ha yini namuntlha hi langutela ku kuma ku twisisa loku twalaka ka vuprofeta bya Daniyele?

◻ Xana hosi ya le n’walungwini yi ‘karihe yi tlhela yi humelela hi ndlela yihi’?

◻ Xana ku humelela nakambe ka “manyala” ku vhumbhiwe njhani hi ntlawa wa nandza?

◻ Xana masalela ya vatotiwa ma ‘wile, ma hlula, ni ku kuma ku pfuneka ku nga ri kungani’ hi ndlela yihi?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Hi ku rhangeriwa hi Hitler, hosi ya le n’walungwini yi tlhele yi sisimuka hi ku helela endzhaku ka ku hluriwa ka yona hi 1918 hi hosi ya le dzongeni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Varhangeri va Vujagana va ringete ku endla xinakulobye ni hosi ya le n’walungwini

[Xihlovo Xa Kona]

Zoran/Sipa Press