Hikwalaho Ka Yini U Fanele U Pfumela Xihoxo?

A KU ri xin’wana xa leswi nga tolovelekangiki ematin’wini ya nyimpi. Murhumiwa loyi a nga hlomangiki u tlherise masocha ya 400 lama hlomeke swinene, lama a ma tiyimisele ku rihisela hikwalaho ka ndzhukano lowu va rhwexiweke wona. Hi ku twa swikombelonyana swa wansati un’we loyi a nga ni xivindzi, murhangeri wa masocha u herise makungu ya yena.

Murhangeri loyi a ku ri Davhida, loyi endzhaku a veke hosi ya Israyele. U yingise wansati la vuriwaka Abigayele, hikuva a rhandza ku tsakisa Xikwembu. Loko hi vutlharhi, a n’wi kombisile leswaku ku tirihisela eka nuna wa yena, Nabala, a swi ta n’wi vangela nandzu wa ngati, Davhida u te: “A ku katekisiwe Yehova, Šikwembu ša Israel, loyi a ku rumeke namuntlha ku ta hlangana na mina. Kambe a ku katekisiwe ku twisisa ka wena, a ku katekisiwe na wena loyi u nḍi siv̌eleke namuntlha e ku halata ngati ni ku tirihisela hi v̌oko ra mina!” Davhida a a tsake ngopfu leswi Xikwembu xi tirhiseke Abigayele ku n’wi sivela ku endla nandzu lowu lowukulu.—1 Samuwele 25:9-35.

Eka pisalema yin’wana, Davhida u vutisile: “I mani l’a tiv̌aka ku hoša ka yena šana?” (Pisalema 19:12) Ku fana na yena, swi nga ha endleka leswaku na hina hi nga swi voni swihoxo swa hina, ku kondza un’wana a hi komba swona. Minkarhi yin’wana, mimbuyelo leyi nga tsakisiki yi hi endla hi xiya leswaku hi endle xihoxo, naswona a hi tlharihanga ni leswaku a hi na tintswalo.

Ku Hava Xivangelo Xo Hela Matimba

Hambi leswi hinkwerhu ka hina hi endlaka swihoxo, leswi a swi fanelanga swi hi heta matimba. Mutshila wo aka vuxaka, Edward John Phelps, u te: “Munhu loyi a nga endliki xihoxo hi ntolovelo a nga endli nchumu.” Yakobo mudyondzisiwa la nga Mukreste u te: “Hina hinkwerhu hi ni swihoxo leswo tala.” (Yakobo 3:2) Xana n’wana a nga dyondza ku famba kambe a nga khunguvanyeki a wa? E-e, n’wana u dyondza hi ku endla swihoxo naswona u hambeta a ringeta ku kondza a kota ku tiyimela kahle.

Leswaku hi kota ku hanya vutomi lebyi ringaniseriweke, hi fanele hi dyondza eka swihoxo swa hina ni le ka swa van’wana. Tanihi leswi Bibele yi hlamuselaka mintokoto ya vanhu vo tala, lava swiyimo swa vona swi nga ha endlekaka swi fana ni swa hina, hi nga pfuneka leswaku hi papalata ku endla swihoxo leswi fanaka ni leswi va swi endleke. Kambe, hi nga dyondza yini eka swihoxo swa vona?

Ku Titsongahata I Mfanelo Ya Nkoka

Dyondzo yin’wana hi leswaku Xikwembu a xi va avanyisi lava endlaka swihoxo kambe xi avanyisa ntsena lava alaka ku swi lulamisa, loko swi lulamiseka. Sawulo hosi ya Israyele a nga xi yingisanga xileriso xa Yehovha malunghana ni ku herisiwa ka Vaamaleke. Loko a langutane na muprofeta Samuwele, Sawulo u vevukise timhaka, ivi a sola van’wana. A a lava ngopfu ku tiendlela vito emahlweni ka vanhu va ka vona, ematshan’wini yo lulamisa leswi hoxeke. Xisweswo, ‘Yehovha u arile ku n’wi endla hosi.’—1 Samuwele 15:20-23, 30.

Hambi leswi Davhida, loyi a tlhandlameke Sawulo, a endleke swihoxo leswikulu, u rivaleriwile, hikuva u amukele ndzayo ni ku tshinyiwa hi ku titsongahata. Ku titsongahata ka Davhida ku n’wi endle leswaku a yingisa marito ya Abigayele. Masocha ya yena a ma tilunghisele ku lwa. Hambi swi ri tano, Davhida u pfumerile emahlweni ka vanhu vakwe leswaku u endle xiboho lexi hi magugu. Evuton’wini bya yena hinkwabyo, ku titsongahata koloko ku pfune Davhida leswaku a lava ku rivaleriwa ni ku lulamisa tindlela ta yena.

Ku titsongahata nakambe ku susumetela malandza ya Yehovha ku tisola loko ririmi ra wona ri rhetile. Loko ku tengiwa le hubyeni ya Sanhedri, muprista lonkulu u lerisile leswaku Pawulo a phakatiwa. Muapostola u te: “Xikwembu xi ta ku ba, wena khumbi leri basisiweke.” (Mintirho 23:3) Kumbexana hikwalaho ka ku nga voni kahle, Pawulo a nga swi xiyanga leswaku marito ya yena a a ma kongomisa eka mani, kukondza loko lava a va ri ekusuhi va n’wi vutisa: “Xana u sola Muprista lonkulu wa Xikwembu ke?” Xikan’we-kan’we Pawulo u pfumele xihoxo xa yena, a ku: “Vamakwerhu, a ndzi nga swi tivi leswaku i Muprista lonkulu, hikuva ku tsariwile leswaku: ‘U nga tshuki u sandza hosi ya tiko ra rikwenu.’” (Mintirho 23:4, 5; Eksoda 22:28) Ina, Pawulo u pfumele xihoxo xakwe, hi ku titsongahata.

Va Swi Amukerile Swihoxo Swa Vona

Bibele yi tlhela yi kombisa leswaku van’wana va hundzule vonelo ra vona leri hoxeke. Hi xikombiso, xiya mupisalema Asafa. Hi ku vona leswaku lavo biha, swi tikomba va humelela, u te: “Kunene mbilu ya mina nḍi yi basisele ŝa hav̌a.” Kambe Asafa u tisorile endzhaku ka loko a yile endlwini ya Yehovha ivi a ehleketa hi hakelo ya vugandzeri lebyi tengeke. Ku tlula kwalaho, u xi pfumerile xihoxo xa yena eka Pisalema 73.

Yonasi na yena u pfumele miehleketo leyi hoxeke ku kavanyeta mavonelo yakwe. Endzhaku ka loko a chumayerile eNinivha, a a karhateka hi ku pona kakwe ntsena ematshan’wini ya ku ponisa vaaki va muti. Yonasi a nga tsakanga leswi Yehovha a nga va xupulangiki Vaninivha hambi leswi va hundzukeke, kambe Xikwembu xi n’wi nyike ndzayo. Yonasi u swi xiyile leswaku vonelo rakwe a ri hoxile, hikuva buku ya Bibele leyi vitaniwaka hi vito rakwe yi kombisa leswaku hi ku tshembeka u pfumele swihoxo swakwe.—Yonasi 3:10–4:11.

Hi ku ehleketa leswaku i Yehovha Xikwembu, ku nga ri Sathana Diyavulosi, loyi a n’wi vangelaka makhombo, Yobo u ringete ku kombisa leswaku a a nga fanelanga ku xaniseka hi ndlela yoleyo. A a nga yi tivi mphikamakaneta leyikulu leyi nga kona: Xana malandza ya Yehovha ma ta tshama ma tshembekile eka yena ni loko ma ringiwa? (Yobo 1:9-12) Endzhaku ka loko Elihu na Yehovha va pfune Yobo leswaku a vona xihoxo xa yena, u pfumerile: “Nḍi v̌ulav̌urile nḍi nga ri na ku twisisa, . . . nḍa tisola, nḍi tiba šifuv̌a, nḍi ri nṭhurini ne nkumeni.”—Yobo 42:3, 6.

Ku amukela swihoxo swi hi pfuna ku hlayisa vuxaka lebyinene ni Xikwembu. Hi laha swikombiso leswi nga laha henhla swi kombiseke ha kona, xi nge hi avanyisi loko hi amukela swihoxo swa hina ivi hi endla hi laha hi nga kotaka ha kona ku lulamisa mianakanyo ya hina leyi hoxeke, ni marito lama nga pfuniki, kumbe swiendlo swa vuhunguki. Xana hi nga byi tirhisa njhani vutivi lebyi?

Ku Endla Swo Karhi Hi Swihoxo Swa Hina

Ku amukela xihoxo hi ku titsongahata ivi hi endla swo karhi ku xi lulamisa swi nga tiyisa xiboho xa ndyangu. Hi xikombiso, kumbexana hikwalaho ka matshimbi kumbe ku nyangatseka, mutswari a nga ha va a tshinye n’wana wa yena hi ku kariha. Ku ala ku lulamisa xihoxo lexi swi nga va ni mbuyelo lowu nga tsakisiki. Mayelana ni leswi, muapostola Pawulo u tsale a ku: “Na n’wina vatatana, mi nga dyisi vana va n’wina embitsi, kambe mi va kurisa, hi ku va laya ni ku va dyondzisa ta [Yehovha].”—Vaefesa 6:4, NW.

Mukreste lontsongo loyi a vuriwaka Paul wa tsundzuka: “Minkarhi hinkwayo tatana a a tisola loko a tshuke a kariha hi ndlela leyi hundzeletiweke. Sweswo swi ndzi endle ndzi n’wi xixima.” Leswaku ku kombela ku rivaleriwa i swinene eka swiyimo swihi, sweswo i mhaka ya munhu hi xiyexe. Hambi swi ri tano, ku kombela ku rivaleriwa ku fanele ku fambisana ni matshalatshala lamakulu ya leswaku hi papalata swihoxo leswi fanaka enkarhini lowu taka.

Xana ku vuriwa yini hi loko wanuna kumbe wansati a endla xihoxo lexi vangaka gome? Ku pfumela hi ku kongoma, ku kombela ku rivaleriwa hi mbilu hinkwayo, ni ku va ni moya wa ku rivalela swi ta va pfuna ku hlayisa vuxaka bya vona bya rirhandzu. (Vaefesa 5:33; Vakolosa 3:13) Jesús, wanuna wa Mupaniya loyi a nga na ximbilwambilwana, la nge malembeni ya yena ya vu-50, a nga nyumi ku kombela ku rivaleriwa eka nsati wa yena, Albina. Nsati wa yena u ri: “Hi swi endla mukhuva ku kombela ku rivalelana loko un’wana a endle xihoxo eka un’wana. Leswi swi hi pfuna ku tshama hi rivalelana hi rirhandzu.”

Loko Nkulu A Endla Xihoxo

Ku amukela swihoxo na ku kombela ku rivaleriwa hi ndlela leyinene swi ta pfuna vakulu va Vukreste leswaku va tirhisana hi ndlela leyinene ni ‘ku kombana xichavo.’ (Varhoma 12:10) Nkulu a nga ha kanakana ku amukela xihoxo xa yena hi ku chava leswaku swi nga vevukisa xikhundlha xa yena evandlheni. Kambe, ku tiyimelela, ku honisa, kumbe ku vevukisa xihoxo swi nga endla leswaku lavo tala va nga ha byi tshembi vulanguteri bya yena. Makwerhu loyi a vupfeke loyi hi ku titsongahata a kombelaka ku rivaleriwa, kumbexana hi ku va a vule marito lama nga fanelangiki, u endla leswaku van’wana va n’wi xixima.

Fernando, nkulu wa le Spain, u tsundzuka xiendlakalo laha mulanguteri la famba-fambaka a a ungamele nhlengeletano leyikulu ya vakulu, laha a endleke xihoxo mayelana ni leswaku nhlengeletano yi fanele yi khomiwa hi ndlela yihi. Loko makwerhu a lulamise leswi a swi vuleke hi xichavo, mulanguteri wa xifundza xikan’we-kan’we u pfumerile leswaku a endle xihoxo. Fernando wa tsundzuka: “Loko ndzi n’wi vona a pfumela xihoxo xa yena emahlweni ka vakulu hinkwavo, swi ndzi hlamarisile swinene. Ndzi n’wi xiximile ku tlula eku sunguleni endzhaku ka loko a amukele xihoxo xexo. Xikombiso xa yena xi ndzi dyondzise leswaku i swa nkoka swinene ku amukela swihoxo swa mina.”

Vana La Amukelaka Xihoxo Hi Ku Hatlisa

Hi ntolovelo ku kombela ku rivaleriwa i swinene, ngopfu-ngopfu loko hi swi endla hi xihatla. Kahle-kahle, swa antswa ku amukela xihoxo hi ku hatlisa. Hi xikombiso: Hi October 31, 1992, Mupapa John Paul II u pfumerile leswaku vandlha ra Nkonaniso ri endle “xihoxo” emalembeni ya 360 lama hundzeke hi ku xupula Galeliyo hi leswi a tiyisekiseke leswaku misava a hi nkava wa vuako hinkwabyo. Kambe, ku hlwela ku kombela ku rivaleriwa hi nkarhi wo lehisa xileswi, swi vevukisa ntikelo wa kona.

Swi tano ni le timhakeni ta hina. Ku kombela ku rivaleriwa hi xihatla swi nga horisa mbanga leyi vangiweke hi rito kumbe xiendlo lexi nga tsakisiki. Yesu u hi khongotela leswaku hi nga hlweli eku kondleteleni ka ku rhula, loko a ku: “Loko u humesa mhamba ya wena ealtarini, kutani u tsundzuka kwalaho leswaku makwenu ú ni mhaka na wena, siya mhamba ya wena kwala altarini, kutani u rhanga u ya rivalelana ni makwenu, hi kona u nga ta ta u ta humesa mhamba ya wena.” (Matewu 5:23, 24) Minkarhi yo tala, ku kondletela vuxaka lebyi nga ni ku rhula, swi lava ntsena leswaku hi pfumela xihoxo xa hina ivi hi kombela ku rivaleriwa. Swi ta tika ngopfu, loko ho heta nkarhi wo leha hi nga si endla tano.

Hi Fanele Hi Tsakela Ku Amukela Swihoxo

Tanihi leswi xikombiso xa Sawulo na Davhida xi kombisaka ha kona, ndlela leyi hi langutanaka ni swihoxo swa hina ha yona, yi nga khumba vutomi bya hina. Sawulo u tiomise nhloko a ala ku layiwa, ivi swihoxo swa yena swi engeteleka, eku heteleleni swi endla leswaku a dlayiwa hikwalaho ko lahliwa hi Xikwembu. Hambi swi ri tano, ku nga khathariseki swihoxo ni swidyoho swa yena, Davhida u hundzukile a amukela ndzayo ivi a tshama a tshembekile eka Yehovha. (Ringanisa Pisalema 32:3-5.) Xana a hi swona leswi hi swi navelaka?

Hakelo leyikulu yo amukela ni ku lulamisa xihoxo kumbe ku hundzuka eku dyoheni ka hina, i ku tiva leswaku Xikwembu xi hi rivalerile. Davhida u te: “Ku katekile munhu . . . loyi ŝidyoho ŝa yena ŝi funengetiweke!” (Pisalema 32:1, 2) Hikokwalaho, i vutlhari swinene, ku amukela xihoxo!

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Xana n’wana a nga dyondza ku famba kambe a nga khunguvanyeki a wa?