Mintirho Ya Yehovha Yo Ponisa Namuntlha
BIBELE yi hi byela leswi landzelaka malunghana na Yehovha: “Makhombo ya l’a lulameke ma tele ngopfu, kambe Yehova o ṅwi humesa ka wona hikwawo,” naswona ‘Yehovha wa swi kota ku ponisa vanhu vala tinyiketeleke eka yena loko va ri eku karhatekeni.’—Pisalema 34:19; 2 Petro 2:9.
Yehovha u va pfuna njhani vanhu vakwe loko va ri eku karhatekeni? Hayi hi ku susa matimba ya ntumbuluko hi singita kumbe hi ku endla xiendlo xin’wana lexi hlamarisaka, ku nga leswi vanhu vo tala va ehleketaka leswaku a fanele ku endla swona, kambe u tirhisa ntamu wun’wana lowu vanhu vo tala va nga wu xiyiki ngopfu—ku nga rirhandzu. Ina, Yehovha wa va rhandza vanhu vakwe, naswona u va dyondzise ku rhandzana swinene, lerova u kota ku va endlela leswi vonakaka ku ri singita hi ku tirhisa rirhandzu leri.—1 Yohane 4:10-12, 21.
Van’wana va nga ha vula leswaku loko ku ri ni mhangu, leswi lavekaka i swakudya, murhi wa swa vutshunguri ni nhundzu—hayi rirhandzu. Kavula, swakudya, murhi wa swa vutshunguri ni nhundzu i swa nkoka. Hambi swi ri tano, muapostola Pawulo u anakanya hi ndlela leyi: “Loko ndzi ri ni ku pfumela hinkwako, ndzi ko ndzi susa tintshava, kambe ndzi nga ri na rirhandzu, a ndzi nchumu. Hambi ndzi nga teka swilo swa mina hinkwaswo ndzi nyika vanhu, ni loko ndzi nga nyiketa miri wa mina leswaku wu hisiwa, kambe ndzi ri hava rirhandzu, a swi ndzi pfuni nchumu.”—1 Vakorinto 13:2, 3.
Hakanyingi hi hlaya hi timhaka ta leswaku swilo swo phalala swi lo tshama evuhlayiselweni bya swona kumbe swi dyiwa hi makondlo, kasi vanhu lava swi yimeleke va fa hi vuvabyi ni ku sika. Ku tlula kwalaho, swilo swo tano swi nga fikela emavokweni ya vanhu va makwanga ni va timbilu to biha, lava endlaka leswaku swilo leswi swi vuyerisa vona. Kutani ku va ni swilo swo phalala swa olova, kambe ku endla leswaku lava va nga emaxangwini va pfuniwa hi swona, a swi olovi. Rirhandzu ni nkhathalelo lowu humaka embilwini wu nga endla leswi hambaneke.
Rirhandzu Leri Tirhaka
Hi September 1992, Xidzedze xa Iniki xi hlasele xihlala xa Hawaii lexi vuriwaka Kauai, lexi nga ni vanhu va 55 000. Tanihi leswi a xi ri ni moya lowu fambaka 210 wa tikhilomitara hi awara, ni ku hunga hi rivilo leri fikaka eka 260 wa tikhilomitara hi awara, xi dlaye vanhu vambirhi, xi siya vanhu va 98 va vavisekile, xi onha makaya lama endlaka tiphesente ta 75, xi siya vanhu va 8 000 va ri hava makaya, naswona leswi xi swi onheke swi ringaniseriwa eka magidi-nharhu wa timiliyoni ta tirhandhi. Van’wana va lava tshamaka exihlaleni lexi xitsongo a ku ri Timbhoni ta Yehovha ta 800 leti nga emavandlheni ya tsevu. Xana swi va famberise ku yini ke?
Loko xidzedze lexi xa Iniki xi nga si hlasela hi ku kongoma, vakulu va mavandlha, lava a va kongomisiwa hi mulanguteri wa xifundzha, ana se a va tihlanganise ni swirho hinkwaswo swa mavandlha leswaku va tiyiseka hi vuhlayiseki ni ku sirheleleka ka swona, ni ku tiyimisela ku langutana ni nhlaselo lowu. Nkhathalelo wo tano wa rirhandzu wu tirhile swinene leswaku wu sivela ku vaviseka lokukulu kumbe ku fa ka Timbhoni.—Ringanisa Esaya 32:1, 2.
Hambi leswi ndlela yo vulavurisana, kun’we ni vutleketli swi kavanyetiweke swinene, vayimeri vanharhu va hofisi ya rhavi ya Watch Tower Bible and Tract Society le Honolulu va ve van’wana lava rhangeke ku fika endhawini leyi endzhaku ka xidzedze, loko va nyikiwe mpfumelelo wo hlawuleka hi vayimeri va ta mphalalo leswaku va ya eKauai hi xihaha-mpfhuka. Va hatlise va tihlanganisa ni Timbhoni ta kwalaho, naswona hi mixo lowu landzelaka, va khome nhlangano leswaku va ta kunguhata tindlela to phalala. Ku vumbiwe komiti yo phalala leswaku yi vona leswaku ku ni xilaveko xo fikela kwihi ni ku kuma swilo leswi lavekaka hi ku tirhisa hofisi ya rhavi ya le Honolulu. Hi ku tirha vusiku ni nhlekanhi, va kongomise ntirho wo yisa mimphakelo eka lava a va ri ni xilaveko, ni ku basisa kun’we ni ku lunghisa makaya lama a ma onhakile.
Timbhoni leti nga eswihlaleni swin’wana ti hatlise ti angula eka vamakwavo lava a va ri ni xilaveko. Hi ku hatlisa loko rivala ra swihaha-mpfhuka ra le Kauai ri pfuriwile, Timbhoni ta 70 ti ye kona hi swihaha-mpfhuka ti ya pfuna. Ku rhumeriwe mimphakelo yo phalala leyi endlaka R300 000, leyi katsaka tijanaretara, switofu leswi tirhisaka mafurha, timboni ni swakudya, swi rhumeriwa hi swikepe. Yin’wana ya Tiholo ta Mfumo ta le xihlaleni xexo yi tirhisiwe tanihi vuhlayiselo; hambi swi ri tano, a ku ehleketiwa leswaku swi nga endleka ku phanghiwa mphakelo lowu. Kutani ku fike tilori to hlayanyana ta Vuthu ra masocha eHolweni ya Mfumo, ivi vachayeri va kombela ku paka tilori ta vona kwalaho. Ntirho wa masocha wo rindza tilori wu endle leswaku ku nga ha chaviwi leswaku mimphakelo ya mphalalo yi ta phanghiwa.
Vamakwerhu va fambe hi yindlu na yindlu va ri ni tijanaretara, va ti tirhisa tiawara timbirhi kumbe tinharhu emutini wun’wana ni wun’wana leswaku va pfuna vanhu ku tirhisa swigwitsirisi swa vona. Vamakwerhu va rhumeriwe emitini yo hambana-hambana hi mintlawa leswaku va ya pfuna ku basisa ni ku lunghisa leyi onhakeke. Loko va ri karhi va tirha ekaya ra makwerhu loyi nuna wa yena a a n’wi kaneta swinene enkarhini lowu hundzeke, wanuna loyi u khumbeke swinene lerova a kala a rila hi ku xiya leswi endliwaka. Muendzi un’wana loyi a humaka ehandle ka xihlala loyi a voneke ntlawa wun’wana wa Timbhoni wu ri karhi wu tirha u khumbeke swinene hi ku tikhoma ni ku hleleka ka tona, lerova a ya eka tona, a ti vutisa leswaku i yini lexi endlaka leswaku ti hambana swinene ni vanhu van’wana. Loko makwerhu un’wana a n’wi byele leswaku swi vangiwa hi leswi va rhandzaka Xikwembu ni Vakreste-kulobye, wanuna loyi u te: “Ndzi nga xi tivisa ku yini Xikwembu?” (Matewu 22:37-40) Kutani u ye emahlweni a ku: “N’wina mi vanhu lava hlelekeke swinene, lerova ndzi tshemba leswaku loko ndzi tlhelela eFlorida ndzi ta kuma un’wana wa n’wina a ndzi rindzile ekaya!”
Miti hinkwayo leyi Timbhoni ta Yehovha ti pfuneke ku yi basisa ni ku yi lunghisa eKauai a yi ri 295. Exikarhi ka miti leyi, 207 wa yona ku lo lunghisiwa laha ni lahaya ntsena, kambe 54 wa yona a yi onhakile swinene, kasi 19 wa yona a ku lo sala marhumbi ntsena. Wun’wana wa mintirho ya vona a ku ri ku endzela Timbhoni hinkwato leti tiviwaka exihlaleni, ku endlela leswaku yin’wana ni yin’wana yi khathaleriwa. Loko mphakelo wu yisiwile eka makwerhu un’wana wa xisati, muakelani un’wana wa Mubudha u vule leswaku vanhu va kereke yakwe va hluleke ku n’wi nyika hambi xi ri xisakana xinene xa tiya. Wansati un’wana, loyi yindlu yakwe yi basisiweke hi ntlawa wa Timbhoni u te: “I khale mi ri karhi mi endza laha kaya, naswona ndzi swi vonile leswaku mi vanhu lavanene, kambe xikombiso lexi xo rhandza vanhu-kuloni xi ndzi kombisa leswaku nhlengeletano ya n’wina yi njhani. Ndza wu tlangela swinene ntirho lowu mi tikarhateke mi ndzi endlela wona.”
Handle ko khathalela swilaveko swa nyama swa Vakreste-kulobye hinkwavo, lava fambisaka ntirho wo phalala a va khathalela ni vuhlayiseki bya vona bya moya hi ndlela leyi fanaka. Ku nga si hela ni masiku mambirhi endzhaku ka xidzedze, mavandlha yo hlayanyana ana se a ma khoma minhlangano ya wona. Hi ku hatlisa mintlawa leyitsongo ya dyondzo ya buku a yi sungule ku tlhela yi hlangana. Vakulu va khume lava humaka eswihlaleni swin’wana va fikile eKauai leswaku va ta pfuna vakulu va kwalaho, leswaku ku ta endliwa maendzo ya vurisi eka Mbhoni yin’wana ni yin’wana leyi nga exihlaleni. Hi Sonto leyi landzelaka, mavandlha hinkwawo ya tsevu ma ve ni Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza, nkulumo ya timinete ta 30 leyi vulavulaka hi mafambiselo ya mphalalo, leyi a yi nyikeriwa hi xirho xa Komiti ya Mphalalo, ni nkulumo yo gimeta ya 30 wa timinete leyi a yi nyikeriwa hi xirho xa Komiti ya Rhavi lexi teke xi huma le Honolulu hi xikongomelo lexi. Xiviko xa mbhoni yo swi vona hi mahlo xi ri: “Hinkwavo va chaveleriwe hi vukongomisi lebyinene lebyi nyikeriweke, naswona va titwe va lunghekile emoyeni leswaku va langutana ni swiphiqo swa vona leswi seleke. Vo tala exikarhi ka vayingiseri a va huma mihloti loko xiyimiso xi gimetiwa, naswona timbilu ta vona a ti va susumetela ku ba mavoko.”
Vumakwerhu Bya Misava Hinkwayo
Rirhandzu ni nkhathalelo wo tano wu fungha vanhu va Yehovha emisaveni hinkwayo. Loko Xihuhuri xa Val xi hlasela Western Samoa kwalomu ka lembe emahlweni ka kwalaho, xi onhe ngopfu, kambe Timbhoni ta Yehovha ta le tindhawini tin’wana ta misava ti hatlise ti pfuna vamakwavo. Endzhaku, loko hulumendhe yi nyika vukhongeri hinkwabyo mali—ku katsa ni Timbhoni ta Yehovha—leswaku byi lunghisa miako ya byona, Timbhoni ti tlherise mali ya kona yi ri ni papila leri hlamuselaka leswaku ana se ti swi lunghisile hinkwaswo swilo leswi a swi onhakile, kutani mali ya kona yi nga tirhisiwa ku lunghisa miako yin’wana ya hulumendhe. Xiendlo xa vona xi vikiwile eka phepha-hungu ra kwalaho. Hi ku xiya leswi, mutirhela-mfumo un’wana u byele Mbhoni leswaku swi n’wi khomisa tingana leswi kereke yakwe yi amukeleke mali leyi humaka eka hulumendhe hambi leswi miako ya vona hinkwayo leyi onhiweke hi xihuhuri yi hakeleriweke hi ndzindza-khombo.
Hi ku fanana, hi September 1992, loko Nambu wa Ouvèze lowu nga edzonga-vupela-dyambu bya Furwa wu khapile, mati ma ya nghena eVaison-la-Romaine ni tindhawu tin’wana ta 15 leti nga kusuhi na kona, Timbhoni ti angule hi ku hatlisa. Hi xitshuketa, ndhambhi a yi koxe vutomi bya vanhu va 40, yi siya miti ya 400 yi ri marhumbi, yi onhetela ni madzana ya miti yin’wana, kutani yi siya mindyangu ya magidi yi ri hava mati kumbe gezi. Ni mixo swinene hi siku leri landzelaka, Timbhoni ta le mavandlheni ya kwalaho a ti ri tona to sungula ku fika, ti ta pfuna lava hlaseriweke hi ndhambhi. Lava a va ri hava ndhawu yo fihla eka yona nhloko, va amukeriwe hi mandla mambirhi hi mindyangu ya Timbhoni ta le mugangeni wolowo. Timbhoni ta madzana ti tile ti huma ematlhelo hinkwawo leswaku ti ta pfuna. Ku vumbiwe komiti ya mphalalo edorobeni ra le kusuhi ni kwalaho leri vuriwaka Orange, leswaku yi hlanganisa mintlawa ya mune ya vatirhi vo tirhandzela, lava suseke ndzhope ni ku basisa tindlu, va hlantswa tinguvu leti nga lo phyi hi ndzhope, ni ku lunghisa va tlhela va yisa swakudya ni mati yo nwa etindhawini hinkwato leti weriweke hi khombo leri. Va tlhele va tinyikela ku basisa xikolo xa kwalaho ni miako yo hlayanyana ya hulumendhe. Matshalatshala ya vona lamakulu ma tlangeriwile hi vamakwavo ni vanhu va kwalaho.
Etindhawini tin’wana to tala, Timbhoni ta Yehovha ti hlaseriwile hi timhangu ta ntumbuluko to tanihi tindhambhi, mabubutsa ni ku tsekatseka ka misava, hi laha van’wana va hlaseriweke ha kona. Hi ku xiya leswaku leswi swi vangiwa hi swiyimo leswi nga voniwiki ka ha ri emahlweni kumbe leswi nga sivelekiki, a va voni Xikwembu nandzu kumbe ku lumbeta munhu un’wana. (Eklesiasta 9:11) Ku ri na sweswo, va tiyiseka leswaku vapfumeri-kulobye lava nga ni rirhandzu lerikulu va ta va pfuna, ku nga khathariseki leswaku va weriwa hi timhangu to tanihi kwihi. Mintirho yo tano ya rirhandzu yi vangiwa hi ripfumelo leri va nga na rona. Mudyondzisiwa Yakobo wa hlamusela: “Loko vamakwenu, va xinuna kumbe va xisati, va swerile ni ku pfumala swakudya swa siku rin’wana ni rin’wana, kutani un’wana wa n’wina a va byela a ku: ‘Fambani hi ku rhula, mi kufumela, mi xurha’, kambe a nga va nyikanga leswi lavekaka swa miri wa vona, xana swi pfuna yini sweswo ke? Hikokwalaho, ku pfumela ku ri koxe, loko ku nga tikombi hi mintirho, ku file.”—Yakobo 2:15-17.
Xihlovo Xa Nsirhelelo Wa Xiviri
Ematshan’wini yo langutela masingita ya ku nghenelela ka Xikwembu hi ndlela yo karhi, Timbhoni ta Yehovha ta swi xiya leswaku nsirhelelo wu kumeka eka vumakwerhu bya vona bya Vukreste emisaveni hinkwayo. Kahle-kahle, leswi vumakwerhu byebyo byi swi endlaka loko ku ri ni xiphiqo swi fana ni singita. Va tsundzuka marito ya Yesu lama kumekaka eka Matewu 17:20 lama nge: “Loko mi ri ni ku pfumela loku ringanaka ni ndzhoho ya murhi wa sinapi, mi nga ku ka ntshava leyi: ‘Rhurhela lahaya!’ kutani yi ta rhurha, ku ri hava lexi xi mi tsandzaka.” Ina, swihinga leswikulu swa nyamalala loko ku tirhisiwa ripfumelo ra xiviri ra Vukreste, kun’we ni rirhandzu.
Vanhu va Yehovha emisaveni hinkwayo va titwa va sirheleriwile hi Xikwembu xa vona eminkarhini leyi yi teleke mpfilumpfilu ni makhombo. Va titwa ku fana na mupisalema loyi a nga te: “Nḍi siv̌ama, nḍi etlela hi ku rula, hikuv̌a hi wena Yehova u ri ŝaku l’a nḍi akisaka e ku sasekeni.” (Pisalema 4:8) Hi ku tiyiseka, va yisa nyingiso wa vona entirhweni lowu va nyikiweke wona: “Evhangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo, leswaku yi va vumbhoni eka vanhu va matiko hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.” (Matewu 24:14) Naswona hi ku tiyiseka va langutele ku hetiseka ka xitshembiso xa Yehovha xa misava leyintshwa yo rhula ni yo lulama, leyi eka yona va nga ta ka va nga ha hlaseriwi hi makhombo ya muxaka wihi kumbe wihi, lama vangiwaka hi vanhu kumbe ya ntumbuluko.—Mikiya 4:4.
[Swifaniso leswi nga eka tluka 12]
Timbhoni ti ta ti huma ematlhelweni hinkwawo leswaku ti ta pfuna lava hlaseriweke hi ndhambhi