Xana Tinyimpi A Ti Siveleki?

NYIMPI i nchumu lowu vangaka ntshikilelo naswona hi xitalo ku vulavuriwa ha yona emahungwini. Handle ko kanakana, maphepha-hungu wolawo lama kombisaka tihanyi ma ku karhata. Nakambe, nkarhi wun’wana, kumbe ma ku endla u lava ku tiva leswo hikwalaho ka yini swiphiqo swi tlhantlhiwa hi ku tirhisa matlhari. Xana vanhu a va nge pfuki va dyondze ku hanya hi ku rhula?

Ku kuma murhi wo lwisana ni ntungu wa nyimpi swi tikomba swi tika swinene ku tlula na ku kuma murhi wo tshungula AIDS. Hi lembe xidzana ra vu-20 matiko hinkwawo a ma hlomile, timiliyoni ta vavanuna ti rhumeriwe enyimpini, naswona madzana-dzana ya madoroba lamakulu ma mbindzimuxiwe ma hela. Swi vonaka onge ku halaka loku ka ngati a ku nge yimi. Bindzu lerikulu ro xaviselana matlhari, ri endla leswaku mavuthu ya misava hinkwayo—ni vaxenga-tiko—va tshama va hlome hi ndlela yo biha.

Tanihi leswi matlhari ya nyimpi ma nga ni khombo swinene masiku lawa, nhlayo ya lava dlayiweke yi tlakukile swinene. Ku tlula hafu ya masocha ya timiliyoni ta 65, lawa ma hlanganyeleke eNyimpini yo Sungula ya Misava, ma dlayiwile kumbe ma vavisiwa. Kwalomu ka 30 wa malembe endzhaku, tibomu timbirhi ntsena ta athomo ti dlaye vaaka-tiko va Japani vo tlula 150 000. Ku sukela hi Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, hakanyingi madzolonga a ma helela etikweni ra wona. Hambi swi ri tano, ma ni khombo, ngopfu-ngopfu eka vaaka-tiko, lava sweswi va vumbaka 80 wa tiphesente ta lava dlayiweke.

Lexi hlamarisaka, ku dlayiwa loku ka vanhu hi xitalo, ku humelela hi nkarhi lowu ku endliwaka matshalatshala lamakulu, ku tlula rini na rini, yo yirisa ku tirhisa nyimpi tanihi ndlela yo herisa timholovo exikarhi ka matiko. Loko ku hela Nyimpi ya Vusukumbele sweswinyana, ntshembo wa leswaku misava leyintshwa ya ku rhula, yi ta sungula ku nga ri khale a wu ri wukulu. Hambi swi ri tano, ku rhula ka misava hinkwayo ku vonaka ku nga ta kumeka. Ha yini?

Xana Nyimpi Ya Laveka Leswaku Vutomi Byi Ya Emahlweni?

Van’wamatimu van’wana ni vativi va ndhavuko wa vanhu va vula leswo tinyimpi a ti papalateki—naswona ta laveka—tanihi leswi ti nga yona ndlela ya vanhu yo tiponisa. Hi ku susumetiwa hi miehleketo yo tano, mukambisisi wa nyimpi Friedrich von Bernhardi hi 1914 u vule leswaku nyimpi yi lweriwa “ku kondletela vutomi, ntshamisano ni mahanyelo.” Mianakanyo ya yena hi leswaku nyimpi i ndlela yo hunguta vanhu kumbe matiko yo tsana, leswaku ku sala tinhenha.

Marito yo tano a ma nge ti chaveleli timiliyoni ta tinoni ni swisiwana leswi feriweke enyimpini. Handle ka ku va yi nga rhandzeki, mianakanyo leyi yi honisa mahlomulo lama vangiwaka hi nyimpi ya manguva lawa. Xibalesa a xi n’wi xiximi munhu wa matimba, naswona bomo yi herisa wa matimba xikan’we ni wo tsana.

Hi ku honisa dyondzo yo vava ya nyimpi yo sungula ya misava, Adolf Hitler a a vula leswaku u ta vumba rixaka leri xiyekaka hi ku hlula enyimpini. Eka buku ya yena leyi nge Mein Kampf u tsarile: “Vanhu va nghenele nyimpi leyi nga heriki, yi ta herisiwa eku rhuleni loku nga heriki. . . . Wamatimba, u fanele a vonakala, a nga ringani ni lowo tsana.” Kambe, ematshan’wini yo hluvukisa vanhu, Hitler u dlaye timiliyoni ta vanhu, a lovisa tiko-nkulu hinkwaro.

Kambe, loko nyimpi yi nga kondleteli vutomi, xana i yini lexi susumetelaka vanhu leswaku va ya emahlweni va lwa hi voxe? I yini leswi susumetelaka matiko eka “xiendlo lexi xa vuntlunya”?a Hi lowu nxaxamelo wa swivangelo swa nkoka leswi kavanyetaka matshalatshala lamanene ya vakondleteri va ku rhula.

Leswi Vangaka Nyimpi

Vutiko. Hi xitalo byi sunguriwa hi vafumi ni tindhuna ta nyimpi, naswona vutiko hi yin’wana ya minkucetelo ya matimba eku hlohloteleni ka nyimpi. Tinyimpi to tala ti sunguriwile leswaku ku sirheleriwa “nhundzu ya tiko” kumbe “ndhuna ya tiko.” Loko ku tlakusiwa mianakanyo ya ku seketela tiko ra wena, ku nga khathariseki leswaku yinene kumbe yi hoxile, hambi rivengo ri nga ha sasiwa, ku vuriwa leswaku i ku tisirhelela.

Ku vengana ka swivongo. Tinyimpi to tala ta miganga ta sunguriwa ivi ti hundzuka nyimpi yikulu hikwalaho ka ku vengana ka tinxaka, swivongo ni mintlawa ya vukhongeri, loku ku nga khale ku ri kona. Tinyimpi ta xin’wana-manana to chavisa le Yugoslavia, Liberia ni le Somalia i swikombiso swa sweswinyana.

Ku phikizana hi ikhonomi na hi matlhari. Eka nguva leyi a yi tikomba yi ri yo rhula, emahlweni ka Nyimpi yo Sungula ya Misava, mimfumo ya le Yuropa yi letele masocha yo tala. Jarimani na Great Britain, a a ma katsekile swinene eka mphikizano wo aka swikepe swa nyimpi. Tanihi leswi tiko rin’wana ni rin’wana leri nga katseka eku halateni koloko ka ngati, a ri vona onge nyimpi yi ri endla ri va ni matimba ivi ri vuyeriwa hi tlhelo ra ikhonomi, swi endle leswaku ma tshama ma lulamele ku lwa.

Nkwetlembetano wa vukhongeri. Ku hambana ka vukhongeri, ngopfu-ngopfu loko ku hlangane ni vutiko, ku nga va ni khombo lerikulu. Madzolonga ya le Lebanon ni le N’walungwini wa Ireland, kun’we ni tinyimpi exikarhi ka India na Pakistan, a ti vangiwa hi ku vengana ka vukhongeri.

Muhlohloteri lonkulu wa nyimpi la nga vonakariki. Bibele yi paluxa leswaku “xikwembu xa misava leyi,” Sathana Diyavulosi, sweswi u tirha hi matimba ku tlula rini na rini. (2 Vakorinto 4:4) Leswi a kariheke swinene ni leswaku “nkarhi wa yena wu komile,” u pfilunganya matiko, a vanga tinyimpi, leti tlhandlekelaka eka mahlomulo lawa ana se misava yi nga le ka wona.—Nhlavutelo 12:12.

Swiphiqo leswi swi vangaka nyimpi, a swi olovi ku swi susa. Ku tlula malembe ya 2 000 lama hundzeke, Plato u te “i vafi ntsena lava va voneke makumu ya nyimpi.” Xana xiringanyeto xa yena xo pfumala ntshembo, i ntiyiso wo vava lowu hi faneleke ku wu amukela xana? Kumbe hi ni xivangelo xo pfumela leswaku siku rin’wana, ku ta va ni misava yo pfumala nyimpi?

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 2]

Cover: John Singer Sargent’s painting Gassed (detail), Imperial War Museum, London

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 3]

Instituto Municipal de Historia, Barcelona