Maphayona Ma Ava Ni Ku Amukela Mikateko
“VUPHAYONA i bya nkoka ku tlula ntirho-vutomi wa tiko lowu humelelaka. Ku hava lexi enerisaka swinene ku tlula ku pfuna vanhu leswaku va tiva Yehovha ni ntiyiso wa yena.” Sweswo swi vule hi wansati wa Mukreste la hlawuleke vuphayona—ku nga ku chumayela hi Mfumo ka nkarhi hinkwawo—tanihi ntirho-vutomi wa yena. Hi wihi ntirho-vutomi wun’wana lowu nga tisaka ntsako wo tano?
Vuphayona i pakani leyi tlakukeke naswona i lunghelo ra risima. Xana munhu a nga byi hlawula njhani vutomi byo tano? Ku laveka yini leswaku u namarhela vuphayona nkarhi wo leha leswaku u ta amukela mikateko leyi byi yi tisaka?
I swilo swimbirhi leswi nga swa nkoka. Xo sungula, i swiyimo leswinene. Vo tala va tshama etindhawini leti endlaka ku phayona swi nga koteki. Naswona xa vumbirhi, i timfanelo letinene ta moya ni langutelo lerinene. Kavula, hambi loko swiyimo swa sweswi swi pfumelela munhu ku phayona kumbe e-e, hinkwerhu hi nga tirhela ku hluvukisa timfanelo leti vupfeke ta Vukreste.
Mhaka Leyi Van’wana Va Phayonaka Ha Yona
Xana hi tihi timfanelo ta vuphayona lebyi humelelaka? Vutshila byo chumayela i bya nkoka. Maphayona ma fanele ku tiva ndlela yo nyikela mahungu lamanene eka vanhu vambe, ku endla maendzo yo vuyela eka vanhu lava tsakelaka, ni ku fambisa tidyondzo ta le kaya ta Bibele. Ku pfumala vutshila lebyi swi nga heta phayona matimba. Hambi swi ri tano, swilo swin’wana i swa nkoka na swona.
Hi xikombiso, hinkwaswo leswi hi swi endlaka evugandzerini bya hina swi fambelana ni vuxaka bya hina na Yehovha ni nhlengeletano yakwe. Leswi swi katsa vuphayona. Muntshwa la nga phayona la vuriwaka Rado u hlamusele a ku: “Tanihi muntshwa, ku hava nchumu lowunene ku tlula ku tsundzuka Yehovha ni ku famba endleleni ya ntiyiso.” Ina, vuphayona i ndlela leyinene ya vantshwa yo kombisa rirhandzu ra vona eka Yehovha ni ku va ekusuhi na yena.—Eklesiasta 12:1.
Vutivi ni ku twisisa swa laveka na swona. (Vafilipiya 1:9-11) Entiyisweni, leswi i mafurha lama endlaka leswaku njhini ya hina ya moya yi tshama yi ri eku tirheni. Dyondzo ya munhu hi xiyexe ya nkarhi na nkarhi i ya nkoka leswaku hi papalata ku tsana emoyeni, hi lahlekeriwa hi ku hiseka ka hina ni ripfumelo ra hina. Kavula, vutivi lebyi hi byi kumaka byi fanele byi khumba matimba ya miehleketo byi tlhela byi khumba ni mbilu. (Swivuriso 2:2) Hikwalaho, ku engetela edyondzweni ya munhu hi xiyexe, hi lava nkarhi wa xikhongelo ni ku anakanyisisa leswaku vutivi lebyi hi byi kumaka byi khumba mbilu. Kutani loko swiyimo swi hi pfumelela hi ta nghenela vuphayona.—Ringanisa Ezra 7:10.
Nakambe ku nghenela ntirho wa vuphayona swi lava moya wa ku tinyiketela. Jaha rin’wana leri vuriwaka Ron a a ri endle makungu ya rona hinkwawo yo phayona. A lo yimela ntsena swiyimo leswinene leswaku a ta ya emahlweni. Hi ku kongoma, a lava ntirho lowu nga ta n’wi pfumelela ku phayona naswona hi nkarhi lowu fanaka a tiphina hi vulovolovo bya vutomi. Loko a hlamusela mhaka leyi eka makwavo wa xisati la kuleke, nhlamulo ya yena yi n’wi hlamarisile. U te: “Yehovha u katekisa swiendlo, ku nga ri switshembiso.” Jaha leri ri kume ntirho lowu hakelaka mali ya le hansi lowu n’wi nyikeke nkarhi wo phayona. Ku tirhisa Matewu 6:25-34 swi nga pfuna munhu ku hanya hi mali leyi nga nyawuriki.
Ku titsongahatela ku landzela swiringanyeto leswinene swi nga hi pfuna ku nghenela ntirho wa vuphayona. Eku sunguleni ka vutomi byakwe bya Vukreste, Hanna u hlakulele ku navela ku phayona. Kambe a nga phayonanga loko a ri karhi a hlayisa ndyangu, kutani eku heteleleni u nghenele ntirho-vutomi wa ta mabindzu. Hi ku yingisa xitsundzuxo lexinene lexi humaka eka vakulu lava nga ni vuxiya-xiya, u tshike ntirho-vutomi wakwe lowu tsakisaka ivi a nghenela ntirho wa vuphayona. Sweswi Hanna u tiphina hi ku tisa van’wana eku tinyiketeleni ni ku pfuna lava tsaneke.
Ku tlangela leswi ntiyiso wu swi endleke evuton’wini bya wena na swona swi nga ku susumetela ku nghenela vuphayona. Xiya mhaka ya wansati un’wana la nga ni gome swinene loyi vukati byakwe a byi ri ekusuhi ni ku fa. Xiyimo lexi xi cince hi ndlela leyi hlamarisaka loko a dyondze ntiyiso wa Rito ra Xikwembu a tlhela a wu tirhisa. Hi ku nyanyuriwa hi leswi ntiyiso wu n’wi endleleke swona, u kunguhate leswaku ndlela yo antswa yo kombisa ku tlangela kakwe a ku ta va ku phayona, a pfuna van’wana. Leswi u swi endlile, naswona sweswi u katekisiwe hi tidyondzo to hlaya ta le kaya ta Bibele ni vutomi bya ndyangu lebyi tsakisaka.
Van’wana Va Nga Pfuna
Hakanyingi maphayona ma endla maphayona man’wana. Rado, la boxiweke eku sunguleni, a ri ni malembe ya tsevu hi vukhale loko maphayona mambirhi ma dyondza Bibele ni vatswari va yena. Loko a ha ri ntsongo, a a hamba a famba ni vachumayeri lava va nkarhi hinkwawo evutirhelini bya nsimu. Loko a ri ni malembe ya 17, Rado hi byakwe u ve phayona ra nkarhi hinkwawo. Jaha rin’wana leri vitaniwaka Arno, ri kurisiwe emutini wa Vukreste kambe ri sungule ku tsana emoyeni. Endzhaku, u sungule ku kondletela matimba yakwe ya moya, naswona sweswi u ri: “Ndzi amukele swikhutazo swo tala eka maphayona. A ndzi tirha na vona hi minkarhi ya ku wisa ya xikolo naswona minkarhi yin’wana a ndzi vika tiawara to tlula 60 hi n’hweti entirhweni wa nsimu. Endzhaku ka sweswo, goza ro nghenela vuphayona bya nkarhi hinkwawo [lebyi lavaka tiawara ta 90 hi n’hweti] a ri nga olovi.” Ku anakanyisisa hi xitsundzuxo lexi nga eka 1 Vakorinto 7:29-31 lexi vulaka leswaku hi nga tirhisi ngopfu misava se xi pfune vantshwa lavo tano.
Moya wa vuphayona wu nga dzima timitsu hi ku olova swinene ekaya leri swilaveko swa moya swi rhangisiwaka emahlweni ni loko vatswari va khutaza vana va vona ku nghenela vutirheli bya nkarhi hinkwawo. Philo, loyi a kuleleke emutini wo tano, wa vula: “Vanhu vo tala va ndzi khutaze ku yisa tidyondzo ta mina emahlweni, ndzi tilunghisela vumundzuku bya mina. Kambe vatswari va mina va ndzi pfune ku endla ku hlawula hi vutlharhi. Va ndzi byele leswaku loko ndzi lava ku lunghiselela vumundzuku hakunene, ndzi fanele ku rhanga hi ku aka vuxaka na Yehovha.”
Wansati lontshwa la vuriwaka Thamar na yena u nghenele ntirho wa vuphayona hikwalaho ka xikombiso ni matshalatshala ya vatswari vakwe. U ri: “A ndzi swi tivi leswaku langutelo ra vutomi ra swa moya ndzi ri kume rini, kambe ndza swi tiva leswaku ndzi tswariwe ndzi nga ri na rona. Mukhuva wa vatswari va mina wo hlanganyela nkarhi na nkarhi entirhweni wa nsimu ni ku va kona eminhlanganweni, kun’we ni rirhandzu ra vona ra ntiyiso leri enteke, swi ndzi pfune ngopfu leswaku ndzi va ni langutelo ra mina ra moya.”
Ku Namarhela Eka Xiboho Xa Wena
Endzhaku ka loko munhu a nghenele ntirho wa vuphayona, ku tiyisela eka wona swi endla leswaku a kuma mikateko leyo tala ya xiboho xexo xa vutlharhi. Switsundzuxo swo tala leswi tirhaka swi nga nyikeriwa emhakeni yoleyo. Hi xikombiso, maphayona ma endla kahle loko ma kota ku endla xiyimiso xa nkarhi wa wona leswaku wu vuyerisa hi laha swi nga kotekaka ha kona. Kambe, mhaka ya nkoka ngopfu yi le ka vuxaka bya munhu na Yehovha ni nhlengeletano ya Yena.
Xin’wana lexi fambisanaka ni leswi i langutelo ra xikhongelo. Cor u ri: “Loko ndzi nghena entiyisweni, a ndzi navela ku phayona swinene.” Hambi swi ri tano, tata wakwe a a lava leswaku a rhanga a heta khoso ya le Yunivhesiti ya Vurimi. Endzhaku ka swona, Cor u sungule ku phayona. Hi ku famba ka nkarhi u nghenele vukati, ivi nsati wakwe a n’wi joyina entirhweni wa vuphayona. Loko nsati wakwe a tika, u boheke ku tshika ntirho wa vuphayona. Cor u ri: “Ndzi khongele Yehovha minkarhi yo tala naswona ndzi n’wi byela ku navela ka mbilu ya mina ko hambeta ndzi phayona.” Eku heteleleni Cor u kume ntirho lowu n’wi pfumeleleke ku phayona a ri karhi a kurisa ndyangu.
Ku kolwa hi swilaveko leswi vonakaka i xivangelo xin’wana lexi pfunaka munhu leswaku a tshama evutirhelini bya vuphayona. Muapostola Pawulo u tsarile: “Mi nga fumiwi hi mali eku hanyeni ka n’wina, kutani mi kolwa hi leswi mi nga na swona, hikuva Xikwembu xi te: ‘Ndzi nga ka ndzi nga ku tshiki, kumbe ku ku cukumeta, ni siku ni rin’we.’” (Vaheveru 13:5) Ku kolwa hi leswi va nga na swona swi pfune Harry na Irene leswaku va hambeta va phayona. Irene, loyi a nga bofu, u ni malembe ya nhungu a ri phayona. U ri: “A hi si tshama hi languta xiyimo xa hina xa timali xi ri xiphiqo. Hi ve ni vukheta leswaku hi nga tirhwexi ndzhwalo lowu nga fanelangiki wa swa timali. Nkarhi hinkwawo hi kunguhate kahle. Vutomi bya hina byi tshama byi ri lebyo olova, hambi swi ri tano bya tsakisa swinene, naswona byi ve ni mikateko leyi fuweke.”
Mintsako Ni Mikateko Leyo Tala
Loko a languta endzhaku eka malembe ya nkaye ya vuphayona, Thamar u ri: “U va ekusuhi swinene na Yehovha, onge hi loko a ku khome hi voko.” (Pisalema 73:23) Nakambe miringo yin’wana ya ta emianakanyweni. Thamar wa engetela: “Ku nga hetiseki ka mina ku katsa ni lokuya ka van’wana a ku ndzi karhata nkarhi na nkarhi. Ku tlula kwalaho, a ndzi languta vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava hlawuleke ndlela ya vutomi leyi vuyerisaka hi swilo leswi vonakaka, naswona ku hlawula ka vona ku tikombe ku naveta swinene loko mina ndzi ri karhi ndzi tsendzeleka hi yindlu na yindlu empfuleni ni le xirhamini. Kambe endzeni ka mbilu ya mina, a ndzi swi lavi ku cincana na vona ni siku ni rin’we. I yini xin’wana lexi nga tisaka ntsako wo tano handle ka vuphayona, ku enerisiwa emoyeni, ni mikateko yo tano?” Xana na wena a wu ta yi tlangela mintsako ni mikateko leyi fanaka?
Hikwalaho ka leswi maphayona ma hetaka nkarhi wo tala evutirhelini bya Vukreste, va le xiyin’weni xa ku pfuna vanhu lavo tala leswaku va kuma vutivi bya ntiyiso wa Bibele. Harry na Irene, lava boxiweke eku sunguleni va ri: “Ku ni malunghelo layo tala lama kumekaka enhlengeletanweni ya Yehovha, kambe ku pfuna vanhu lavantshwa lava tsakelaka leswaku va ya emahlweni ku kondza va va malandza ya Yehovha i lunghelo lerikulu ku tlula hinkwawo.”
Phayona rin’wana ri hlamusele timhaka hi ndlela leyinene loko ri ku: “Marito ya Swivuriso 10:22 ma tikombe ma ri ntiyiso emhakeni ya mina: ‘Mikateko ya Yehovha yi fuwisa munhu, a nga ṅwi engeteli mikaralo.’ Nkarhi na nkarhi, tsalwa leri ri hetisekile eka mina hi malembe lawa ndzi nga tirhela Yehovha hi wona.”
Vatswari, xana mi byala moya wo navela vuphayona eka vana va n’wina? Maphayona, xana mi endla matshalatshala yo hlanganyeta ku navela loku eka van’wana? Vakulu, xana ma ya seketela maphayona lama nga evandlheni ni ku pfuna ku aka moya wa vuphayona eka van’wana? Onge vanhu lava engetelekeke va Yehovha va nga tikarhatela ku kuma mikateko yoleyo leyi fuweke hi ku nghenela ntirho wa vuphayona.