Mimpambukwa—Xana I Yini?

HI FEBRUARY 28, 1993—ku tlula dzana ra vayimeri va le nawini hi xitshuketa va hlasele miako leyi ku tshamaka makume ya vavanuna, vavasati ni vana. Xikongomelo a ku ri ku lava swibalesa leswi nga riki enawini ni ku khoma xigevenga lexi ehleketeleriwaka. Kutani vayimeri va hlamarisiwile loko va neriwa hi xihangu xa maqulu lama humaka endzeni ka miako ma kongome vona. Hi loko na vona va tlherisela.

Eka nkwetlembetano lowu, khume va file naswona vo hlaya va vavisekile. Emasikwini ya 50 lama landzeleke, vayimeri va mfumo va rhendzele muako va ri ni swibalesa leswi eneleke, leswaku va lwa nyimpinyana leyitsongo. Loko nyimpi leyi yi hela, yi siye 86 va file, ku katsa ni kwalomu ka 17 wa vana.

Kambe xana a ku ri mani nala wa kona? Xana a ku ri nyimpi ya ntlawa ni ya vanhu lava tirhisaka swidzidzirisi? Xana a ku ri valwi va nyimpi ya xin’wana-manana? Doo. Tanihi leswi u swi tivaka, “nala” a ku ri ntlawa wa vanhu va vukhongeri lava tinyiketeleke, swirho swa mpambukwa. Khombo leri ri endle leswaku vaaki lava a va nga xiyiwi va le timbaleni ta le xikarhi ka Texas, eU.S.A., va xiyiwa hi matiko hinkwawo. Vahaxi va mahungu va tate magandlati ya moya ni maphepha hi swiviko, minkambisiso, ni tinhlamuselo to tala emhakeni ya makhombo ya mimpambukwa leyo hisekela etlhelo.

Vanhu va tsundzuxiwe hi swiendlakalo swa le nkarhini lowu hundzeke laha swirho swa mimpambukwa swi feke hikwalaho ka varhangeri va swona: ku dlaya loku endliweke hi ntlawa wa Manson eCalifornia le ndzhaku hi 1969; ku tisunga ka swirho swa mpambukwa le Jonestown, Guyana hi 1978; hi 1987 murhangeri wa mpambukwa Park Soon-ja wa le Korea u endle ntwanano wa ku tisunga ivi a fa ni swirho swa 32. Kahle-kahle, vo tala va vanhu lava va tivula Vakreste naswona va vula leswaku va yi tshemba Bibele.

Hi ndlela leyi twisisekaka vo tala lava xiximaka Bibele tanihi Rito ra Xikwembu, va khomisiwa tingana hi ndlela leyi mimpambukwa leyi yi tirhisaka ha yona Matsalwa hi ndlela leyi hoxeke. Hikwalaho ka sweswo hi ku famba ka malembe ku vumbiwe madzana ya tinhlengeletano hi xikongomelo xo kambisisa mimpambukwa ni ku paluxa makhombo ya mikhuva leyi va nga na yona. Vativi va ta mimpambukwa va vhumbha leswaku malembe ya gidi lama nga ta sungula ku nga ri khale ma ta endla leswaku mimpambukwa yi andza hi xihatla swinene. Magazini wun’wana wa mahungu wu vule leswaku ku ya hi mintlawa leyi kanetanaka ni mimpambukwa, ku na magidi ya mimpambukwa “leyi nga hinkwako leyi yi tilunghiseleleke ku lawula miri wa wena, yi lawula miehleketo ya wena, yi onha moya-xiviri wa wena. . . . A yi talanga leyi hlomeke, kambe yo tala ya yona yi tekiwa yi ri ni khombo. Yi nga ku xisa yi ku tekela mali ni nhundzu ya wena yi lunghiselela vukati bya wena ni ku fambisa ntirho wa ku lahliwa ka wena.”

Xana Mpambukwa I Yini?

Vo tala lava va nga yi tiviki kahle nhlamuselo ya rito “mpambukwa” va ri tirhisa hi ku olova. Leswaku vafundhisi van’wana va papalata ku pfilunganya swilo, va tshike ku tirhisa rito leri hi laha ku heleleke.

The World Book Encyclopedia yi hlamusela leswaku “hi ndhavuko rito mpambukwa a ri vula ndlela yin’wana na yin’wana yo gandzela kumbe fambiselo ra mihivahivana.” Hi ku ya hi mpimanyeto wolowo tinhlengeletano ta vukhongeri hinkwato a ti ta vitaniwa mimpambukwa. Hambi swi ri tano, namuntlha matirhiselo lama tolovelekeke ya rito leri ra “mpambukwa” ri na nhlamuselo yin’wana. Wona nsonga-vutivi wolowo wu komba leswaku “ku sukela le xikarhi ka va-1900 vanhu va hundzuluxe nhlamuselo ya rito mpambukwa hi leswi se yi tiviwaka ngopfu. Namuntlha, rito leri ri tirha eka vanhu lava landzelaka murhangeri la hanyaka la vumbaka tidyondzo ni mikhuva leyintshwa, naswona leyi nga riki na xisekelo.”

Loko magazini wa Newsweek wu kandziyisa ku tirhisiwa loku dumeke ka rito leri wu hlamusele leswaku mimpambukwa “hi ntolovelo i mintlawanyana leyitsongo, leyi nga nyawuriki leyi swirho swa yona swi tivitanaka hi munhu ni leswi swikongomelo swa swona swi nga swa munhu yoloye, loyi swi n’wi tshembaka ngopfu.” Hi laha ku fanaka, magazini wa Asiaweek wu vula leswaku “rito [mpambukwa] hi roxe a ri twisiseki, kambe hi xitalo ri yimela dyondzo leyintshwa ya vukhongeri leyi sekeriweke eka murhangeri un’we la nga muendli wa mahlori, loyi a talaka ku tivula ximunhuhatwa xa Xikwembu.”

Marito lama tirhisiweke eka xiboho xa mavandlha hinkwawo xa Huvo ya vu-100 ya Tiko ra Maryland, eU.S.A., na xona xi kombisa leswaku rito mpambukwa i rito ro monya. Xiboho xi vule leswaku “mpambukwa i ntlawa kumbe vandlha leri tinyiketeleke swinene eka munhu kumbe vonelo ro karhi, naswona ri tirhisa tindlela leti humeke endleleni leswaku ri kucetela ni ku lawula vanhu leswaku ku fikeleriwa tipakani ta varhangeri va rona.”

Hi ndlela leyi twisisekaka, mimpambukwa hi ntolovelo yi langutiwa yi ri mintlawa ya vukhongeri leyi nga ni mavonelo ni swiendlo leswi hundzeletiweke leswi lwisanaka ni leswi namuntlha swi amukeriwaka tanihi mahanyelo lama amukelekaka. Hi ntolovelo va endla mikhuva ya vona ya vukhongeri exihundleni. Mintlawa yo tala ya mimpambukwa yi tala ku tihambanisa hi miganga. Ku tinyiketela ka vona eka munhu loyi a tivitaka murhangeri hi yexe hakanyingi i nchumu lowu ngo va xiboho naswona hi ndlela leyi heleleke. Hakanyingi varhangeri lava va tidzunisa hi leswaku va hlawuriwe hi Xikwembu kumbe va vula leswaku va ni vukwembu.

Minkarhi yin’wana, vahaxi va mahungu ni tinhlengeletano leti lwisanaka ni mimpambukwa va vule leswaku Timbhoni ta Yehovha i mpambukwa. Maphepha-hungu ma nga ri mangani ya sweswinyana ma katse Timbhoni ni mintlawa ya vukhongeri leyi tivekaka hi swiendlo swa yona leswi nga amukelekiki. Kambe xana swi nga va swi lulamile ku vula leswaku Timbhoni ta Yehovha i ntlawanyana wutsongo lowu nga ni mavonelo ya wona n’wini? Swirho swa mpambukwa hakanyingi swi tihambanisa ni ndyangu, vanghana hambi ni vaaki hi voxe. Xana swi tano hi Timbhoni ta Yehovha? Xana Timbhoni ti tirhisa marhengu ya vuxisi ni lama nga riki ya ntumbuluko leswaku ti yenga swirho?

Varhangeri va mimpambukwa va tiveka hi ku tirhisa tindlela ta vutlharhi ku lawula mianakanyo ya valandzeri va vona. Xana byi kona vumbhoni bya leswaku Timbhoni ta Yehovha ta swi endla leswi? Xana vukhongeri bya vona byi ni swihundla? Xana va landzela ni ku fundzha murhangeri wa munhu? Kahle-kahle, xana Timbhoni ta Yehovha i mpambukwa?

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 3]

Jerry Hoefer/Fort Worth Star Telegram/Sipa Press