“Hlayisa Munhu A Ha Hanya, Hayi Loko A File”

Nkambisiso Wa Mikhuva Ya Ndhavuko Ya Vantima Yo Lahla Vafi

“A VA va lahli vafi va vona!” Leyi i nhlamuselo leyi talaka ku vuriwa malunghana ni Timbhoni ta Yehovha le Afrika Vupela-dyambu. Kambe, entiyisweni vanhu vo tala va swi tiva leswaku kahle-kahle Timbhoni ta va lahla vafi va tona.

Ha yini vanhu va vula leswaku Timbhoni ta Yehovha a ti va lahli vafi va tona? Hikwalaho ka leswi Timbhoni ti nga yi xiximiki yo tala ya mikhuva ya tiko leyi tolovelekeke yo lahla vafi.

Mikhuva Ya Ndhavuko Yo Lahla

Aliu u tshama eximutanini lexitsongo le Nigeria Xikarhi. Loko mana wa yena a fa, u tivise maxaka ya yena hi ta rifu rakwe, ivi a endla malunghiselelo yo nyikela nkulumo ya Matsalwa ekaya ra mufi. Nkulumo leyi a yi nyikeriwa hi nkulu wa vandlha ra kwalaho ra Timbhoni ta Yehovha, yi kombise xiyimo xa vafi ni ntshembo lowu kufumetaka mbilu wa ku pfuxiwa ka vafi lowu hlamuseriwaka eBibeleni. Endzhaku ka nkulumo, mana wa Aliu u lahliwile.

Maxaka ya yena a ma hlundzukile swinene. Hi ntolovelo wa vona nkosi a wu hetisekanga loko ku nga ri na murindzelo, lowu hakanyingi wu khomiwaka ni vusiku endzhaku ka ku lova ka munhu. Etikweni leri Aliu a tshamaka eka rona, murindzelo i nkarhi wa nkhuvo, ku nga ri nkosi. Ntsumbu wa hlambisiwa, wu ambexiwa swiambalo swo basa, ivi wu latiwa emubedweni. Lava feriweke va rhamba vayimbeleri, va xava byalwa ni vusulu, kutani va tlhava nkunzi kumbe mbuti. Kutani maxaka ni vanghana va fika va yimbelela, va cina, va dya ni ku nwa ku kondza ku va mahlamba-ndlopfu ya siku leri landzelaka.

Hi nkarhi wa minkhuvo leyi, ku vekiwa swakudya emilengeni ya ntsumbu. Swiphemu swa misisi ya mufi, minwala ya tintiho ni ya swikunwana swa tsemiwa ivi swi hlayiseriwa “xilahlo xa vumbirhi.” Leswi swi endliwa endzhaku ka masiku, mavhiki hambi ku ri malembe.

Siku leri tlhandlamaka murindzelo, ntsumbu wa lahliwa, kambe nkhuvo wa nkosi wu ya emahlweni ku ringana vhiki kumbe ku tlula. Endzhaku, ku endliwa xilahlo xa vumbirhi. Swiphemu swa misisi, minwala ya tintiho ni ya swikunwana swi phutseriwa hi lapi ro basa, leri boheleriwaka epulangweni ro leha ku ringana timitara ta 1,5 kumbe 1,8. Vanhu lava landzelelanaka, lava yimbelelaka ni ku cina va yisa pulangi leri emasirheni, ivi ri celeriwa ekusuhi ni munhu loyi ri yimelaka yena. Nakambe, ku va ni vuyimbeleri, ku nwiwa ku tsakiwa swinene. Leswaku ku gimetiwa ntirho wa nkosi, ku duvuriwa xibamu kan’we empfhukeni.

Tanihi leswi Aliu a nga pfumelelangiki ni xin’we xa leswi, u hehliwe hi leswaku a nga na xichavo eka vafi kumbe mikhuva yo va xixima. Kambe hikwalaho ka yini Aliu loyi a nga Mbhoni ya Yehovha, a ale ku landzelela mukhuva lowu? Hikuva ripfalo rakwe a ri nga ta n’wi pfumelela ku amukela mianakanyo ya vukhongeri lebyi mikhuva leyi yi sekeriweke eka byona.

Tidyondzo Ta Vantima Ta Ndhavuko

EAfrika hinkwaro, vanhu va pfumela leswaku vanhu hinkwavo va huma exivandleni xa mimoya naswona va ta tlhelela kona. Vayoruba va le Nigeria va ri: “Laha misaveni hi lo endza, ekaya hi le tilweni.” Naswona Vaigbo va ri: “Mani na mani la taka laha misaveni, u ta tlhelela ekaya, ku nga khathariseki leswaku u tshama nkarhi wo tanihi kwihi laha misaveni.”

Xiya mikhuva leyi boxiweke eku sunguleni. Xikongomelo xa murindzelo i ku lunghiselela moya riendzo lerinene. Swiambalo swo basa swi langutiwa tanihi ambalelo leri fanelaka xivandla xa mimoya. Ku veka swakudya emilengeni swi fambisana ni mianakanyo ya leswaku ntsumbu wu dya hi milenge, naswona wu fanele ku phameriwa leswaku wu nga twi ndlala loko wu ri eriendzweni ro ya etikweni ra vakokwana.

Ku tlula kwalaho, vanhu hi ntolovelo va kholwa leswaku loko moya wu huma emirini, wu tshama wu vundzamana ni vanhu lava hanyaka, naswona a wu yi eka vakokwana ku kondza wu ntshunxiwa hi xilahlo xa vumbirhi. Loko xilahlo xa vumbirhi xi nga endliwanga, vanhu va chava leswaku moya wu ta hlundzuka ivi wu hlasela lava hanyaka hi vuvabyi kumbe rifu. Ku duvuriwa ka xibamu ku “rhumela moya” etilweni.

Hambi leswi mikhuva ya nkosi yi hambanaka hi ku ya hi tindhawu eAfrika, hakanyingi mianakanyo-nkulu i ya leswaku moya a wu fi loko munhu a fa. Xikongomelo-nkulu xa mihivahivana i ku pfuna moya leswaku wu amukela “xirhambo xo ya ekaya.”

Vupfumeri ni mintolovelo leyi yi kuceteriwe hi dyondzo ya Vujagana ya ku nga fi ka moya-xiviri wa munhu ni ku xixima ka byona “vakwetsimi.” Xikombiso xa mhaka leyi i nhlamuselo ya mufundhisi wa vuthu ra le Swaziland loyi a vuleke leswaku Yesu a nga telanga ku herisa ripfumelo ra ndhavuko, kambe u tele ku ri hetisisa kumbe ku ri tiyisa. Tanihi leswi vafundhisi va talaka ku rhangela eminkosini, vanhu vo tala va vona onge Bibele yi seketela ripfumelo ra ndhavuko ni mikhuva leyi sekeriweke eka yona.

Leswi Bibele Yi Vulaka Swona

Xana Bibele ya ti seketela tidyondzo leti? Malunghana ni xiyimo xa vafi, Eklesiasta 3:20 yi ri: “Hikwaŝo [vanhu ni swiharhi] ŝi ya e šiv̌andleni šiṅwe. Hikwaŝo ŝi huma nṭhurini, kutani hikwaŝo ŝi tlhelela nṭhurini.” Matsalwa ma ya emahlweni ma ku: “La’v̌a hanyaka v̌a ŝi tiv̌a leŝaku v̌a ta fa, kambe v̌afi a v̌a tiv̌i ntšhumu . . . Riranḍu ra v̌ona, ni ku v̌enga ka v̌ona, ni mona wa v̌ona ŝi lahlekile . . . Hikuv̌a šiv̌andleni ša v̌afi [esirheni] laha u yaka kona, a ka ha ri na ntiro, hambi makungu, ni ku tiv̌a, hambi v̌utlhari.”—Eklesiasta 9:5, 6, 10.

Matsalwa lawa ni man’wana ma swi veka erivaleni leswaku vafi va nga ka va nga hi voni, kumbe ku hi twa, kumbe ku hi pfuna, kumbe ku hi vavisa. Xana leswi a swi fambelani ni leswi wena u swi xiyeke? U nga ha va u tiva munhu la fuweke ni wa matimba loyi a nga fa, loyi ndyangu wakwe wu xanisekeke endzhaku ka rifu rakwe, hambi loko wu endle mikhuva hinkwayo ya nkosi. Loko munhu yoloye a hanya exivandleni xa mimoya, hikwalaho ka yini a nga pfuni ndyangu wa yena? A nga ka a nga endli tano, hikuva leswi Bibele yi swi vulaka i ntiyiso—vafi a va hanyi, va “file,” hikwalaho a va koti ku pfuna munhu.—Esaya 26:14.

Yesu Kreste, N’wana wa Xikwembu a a swi tiva leswaku leswi i ntiyiso. Xiya leswi humeleleke endzhaku ka rifu ra Lazaro. Bibele yi ri: “[Yesu] a ku ka [vadyondzisiwa vakwe]: ‘Lazaro murhandziwa wa hina, u etlele, kambe ndzi ya ku ya n’wi pfuxa.’ Vadyondzisiwa va ku ka yena: ‘Hosi, loko a etlele, u ta hanya.’ Yesu a a vulavula hi ta ku fa ka Lazaro.”—Yohane 11:11-13.

Xiya leswaku Yesu u fanise rifu ni ku etlela, ku wisa. Loko a fika eBethaniya, u chavelele Mariya na Marta, vamakwavo va Lazaro. Hikwalaho ka ntwela-vusiwana, Yesu u ririle. Kambe, ku hava lexi a xi vuleke kumbe ku xi endla, lexi kombiseke leswaku Lazaro a a ri ni moya lowu a wa ha hanya ni lowu a wu lava mpfuno wo ya fika etikweni ra vakokwa wakwe. Ematshan’wini ya sweswo, Yesu u endle hi laha a tshembiseke ha kona. U sisimukise Lazaro evurhongweni hi ku n’wi pfuxa eku feni. Leswi swi nyike vumbhoni bya leswaku Xikwembu xi ta tirhisa Yesu eku heteleleni ku pfuxa hinkwavo lava nga emasirheni.—Yohane 11:17-44; 5:28, 29.

Ha Yini Hi Hlawulekile?

Xana swi hoxile ku fambisana ni mikhuva ya nkosi leyi nga sekeriwangiki etidyondzweni ta matsalwa? Aliu ni timiliyoni tin’wana ta Timbhoni ta Yehovha va pfumela leswaku swi hoxile. Va swi tiva leswaku swi ta va swi hoxile—hambi ku ri ku kanganyisa—loko va seketela mukhuva wihi na wihi lowu sekeriweke hi ku kongoma etidyondzweni ta mavunwa ni leti kanganyisaka. A va lavi ku fana ni vatsari ni Vafarisi, lava Yesu a va soleke hikwalaho ka vukanganyisi bya vona etimhakeni ta vukhongeri.—Matewu 23:1-36.

Muapostola Pawulo u tsundzuxe mutirhi-kulobye Timotiya a ku: “Moya wu vula wu tiyisile leswaku emasikwini lama taka, van’wana va ta hambana ni vupfumeri, hi mhaka ya ku landza mimoya leyi kanganyisaka ni tidyondzo ta mademona, ni hikokwalaho ka ku xiseteriwa hi vahembi.” (1 Timotiya 4:1, 2) Xana mhaka ya leswaku vanhu lava feke va hanya exivandleni xa mimoya i dyondzo ya mademona?

Ina, hi yona. Sathana Diyavulosi, “tata wa mavunwa,” u byele Evha leswaku a a nga ta fa, a kombisa leswaku u ta hambeta a hanya hi tlhelo ra nyama. (Yohane 8:44; Genesa 3:3, 4) Sweswo a swi nga fani ni ku vula leswaku moya-xiviri lowu nga fiki wu hambeta wu hanya loko munhu a file. Hambi swi ri tano, Sathana ni mademona yakwe va lwela ku hambukisa vanhu ni ntiyiso wa Rito ra Xikwembu hi ku seketela mianakanyo ya leswaku vutomi byi hambeta byi ya emahlweni loko munhu a file. Hikwalaho ka leswi ti pfumelaka leswi Xikwembu xi swi vulaka eBibeleni, Timbhoni ta Yehovha a ti hlanganyeli eka mianakanyo ni mikhuva leyi seketelaka mavunwa ya Sathana.—2 Vakorinto 6:14-18.

Hi ku papalata malahlelo lama nga riki ya matsalwa, malandza ya Yehovha ma tivangele ku vengiwa hi vanhu van’wana lava nga riki na malangutelo yo fana ni ya wona. Timbhoni tin’wana ti tsoniwe ndzhaka ya tona. Van’wana va hlongoriwe hi mindyangu ya vona. Hambi swi ri tano, tanihi Vakreste va ntiyiso, va swi tiva leswaku ku yingisa Xikwembu hi vutshembeki swi endla leswaku misava yi va venga. Tanihi vaapostola vo tshembeka va Yesu Kreste, va tiyimisele ku “yingisa Xikwembu ku tlula vanhu.”—Mintirho 5:29; Yohane 17:14.

Hambi leswi va va tsundzukaka varhandziwa va vona lava etleleke vurhongo bya rifu, Vakreste va ntiyiso va tikarhatela ku kombisa rirhandzu eka vanhu lava hanyaka. Hi xikombiso, Aliu u fambe ni mana wakwe ekaya kakwe endzhaku ka rifu ra tata wa yena, naswona u n’wi wundlile ni ku n’wi hlayisa vutomi bya yena hinkwabyo. Loko van’wana va vula leswaku Aliu a nga n’wi rhandzi mana wakwe hikwalaho ka leswi a nga n’wi lahlangiki hi ku ya hi mukhuva lowu tolovelekeke, u va hlamusela xivuriso lexi xi tolovelekeke exikarhi ka vanhu va ka vona: “Hlayisa munhu a ha hanya, hayi loko a file.” Ku khathalela munhu a ha hanya i swa nkoka swinene ku tlula ku n’wi khathalela loko se a file, ku nga mukhuva lowu hlamuseriweke eku sunguleni, lowu fambisanaka ni murindzelo endzhaku ka loko munhu a file. Ku khathalela vanhu loko se va file a swi va pfuni nchumu.

Aliu u vutisa lava n’wi solaka a ku, ‘Hi xihi lexi mi xi hlawulaka—leswaku ndyangu wa n’wina wu mi khathalela loko mi dyuharile kumbe wu endla nkhuvo lowukulu endzhaku ka loko mi file?’ Vo tala va lava ku khathaleriwa va ha hanya. Nakambe va tsakela ku tiva leswaku loko va file, ku ta va ni ntirho wo va tsundzuka lowu xiximekaka, lowu sekeriweke eBibeleni ni ku lahliwa hi ndlela leyinene.

Sweswo hi leswi Timbhoni ta Yehovha ti tikarhatelaka ku swi endlela varhandziwa va tona. Va khathalela munhu loko a ha hanya ku nga ri loko a file.