“Ala Mintsheketo”

BIBELE yi tele hi mintokoto ni timhaka ta vanhu. A ho tsakisiwa hi ku ti hlaya ntsena, kambe ha vuyeriwa eka tona. Muapostola Pawulo u tsalele vandlha ra Vakreste eRhoma a ku: “Hinkwaswo leswi tsariweke hi lava khale, swi tsariwile leswaku hi dyondza ha swona, ni leswaku hi va ni ku langutela, hikwalaho ka ku tiyisela ni ku chaveleriwa loku hi ku kumaka eMatsalweni.”—Varhoma 15:4.

Pawulo hi byakwe u hlanganyerile eku nyikeleni ka mintokoto. Bibele yi vula leswi hi Pawulo na Barnaba emakumu ka riendzo ra vona ro sungula ra vurhumiwa: “Eku fikeni ka vona [eAntiyoka wa Siriya], va hlengeleta kereke, va va rungulela hinkwaswo leswi Xikwembu xi swi endleke ha vona.” (Mintirho 14:27) A swi kanakanisi leswaku vamakwavo a va khutaziwe swinene hi mintokoto leyi.

Hambi swi ri tano, a hi hinkwayo mintokoto leyi akaka. Pawulo hi ku susumetiwa hi moya u tsundzuxe Timotiya: “U nga vi na mhaka ni mintsheketo ya vuphukuphuku leyi nga riki na vukhongeri.” (1 Timotiya 4:7) Naswona u tsalele Tito leswaku Vakreste va ntiyiso va fanele ku ka “va nga yingisi [swihitana swa, NW] Vayuda, ni ku lerisa ka vanhu lava fularheleke ntiyiso.”—Tito 1:14.

Xana mintsheketo kumbe swihitana leswi a ku ri yini? Marito lawa mambirhi ma huma eka rito ra Xigriki leri nge myʹthos (“nkaringana”). The International Standard Bible Encyclopaedia yi vula leswaku rito leri ri hlamusela “xitori (xa vukhongeri) xa mavunwa.”

Misava ya le nkarhini wa Pawulo a yi tele hi timhaka ta muxaka wolowo. Xikombiso i buku ya apocrypha ya Tobit, leyi kumbexana yi tsariweke kwalomu ka malembe ya madzana mambirhi emahlweni ka nkarhi wa Pawulo. Xitori lexi xi hlamusela hi Tobit, Muyuda la xiximiwaka, loyi a feke mahlo loko vulongo bya xinyenyana byi wele emahlweni ya yena. Endzhaku u rhumele n’wana wa yena, Tobias, ku ya londza xikweleti. Endleleni hi ku kongomisiwa hi ntsumi, Tobias u kume mbilu, xivindzi ni nyongwa ya nhlampfi. Endzhaku u hlangane ni noni leyi hambi leswi a yi tekiwe ka nkombo, yi tshameke yi ri nhwana, hikwalaho ka leswi wanuna un’wana ni un’wana a dlayiweke hi moya lowo biha hi vusiku bya siku leri va tekaneke ha rona. Tobias hi ku susumetiwa hi ntsumi u tekane na yena, kutani a hlongola demona hi ku hisa mbilu ni xivindzi xa nhlampfi. Tobias endzhakunyana u tirhise nyongwa ya nhlampfi ku endla leswaku mahlo ya tata wa yena ma tlhela ma vona.

Kahle-kahle xitori lexi a hi ntiyiso. Handle ka ku rharhangana ni ku kanakanisa ka xona, xi hoxile. Hi xikombiso, nhlamuselo yi vula leswaku Tobit u vone ku xandzuka ka tinxaka ta le n’walungwini ni ku yisiwa ka Vaisrayele eNinivha, swiendlakalo leswi siyanaka hi malembe ya 257 ematin’wini ya Vaisrayele. Kambe xitori lexi xi ri Tobit a a ri na malembe ya 112 hi vukhale loko a fa.—Tobit 1:4, 11; 14:1, The Jerusalem Bible.

Switori swo tano swi hambukile eka “ntila wa marito lama tiyeke ya xiviri” lama twarisiwaka hi malandza ya Xikwembu yo tshembeka. (2 Timotiya 1:13) I swilo leswi anakanyiwaka ntsena, leswi hambanaka ni ntiyiso wa matimu, leswi runguriwaka hi vakhegula lava nga chaviki Xikwembu. Leswi i mintsheketo leyi a yi fanele ku ariwa hi Vakreste.

Ku Kambisisa Marito Ya Ntiyiso

Ni namuntlha ku ni mintsheketo yo tala leyi fanaka. Pawulo u tsarile: “Nkarhi wa ta, lowu vanhu va nga ta ka va nga amukeli dyondzo leyi nga yona ya xiviri; kambe . . . va ta fularhela ntiyiso, va nga ha wu yingisi, va pepetsekela emintsheketweni ya hava.” (2 Timotiya 4:3, 4) Eswiphen’wini swin’wana swa misava, mintsheketo ya vukholwa-hava yi hangalakile ni ku toloveleka. Kutani Vakreste hi vutlhari va “kambisisa marito” ya switori swa vukhongeri ku vona loko ma twanana ni Bibele.—Yobo 12:11, NW.

Kahle-kahle switori swo tala a swi fambisani na yona. Hi xikombiso, eswiphen’wini swo tala swa misava swi tolovelekile ku twa switori leswi seketelaka mavonelo ya leswaku moya-xiviri wa munhu a wu fi. Switori leswi swi hlamusela ndlela leyi munhu a faka ha yona, a ya humelela nakambe hi miri wun’wana wa ricece kumbe tanihi moya, tanihi xiharhi kumbe tanihi munhu endhawini yin’wana.

Hambi swi ri tano, Rito ra Xikwembu ri komba leswaku mimoya-xiviri ya vanhu a hi swona leswaku a yi fi; mimoya-xiviri ya fa. (Ezekiyele 18:4) Ku ya emahlweni Bibele yi vula leswaku vafi a va hanyi emasirheni, va tsandzeka ku ehleketa, ku vulavula kumbe ku endla xo karhi. (Eklesiasta 9:5, 10; Varhoma 6:23) Hikwalaho lava xisiwaka hi timhaka ta vunwa leti khutazaka mavonelo ya leswaku moya-xiviri a wu fi, hi laha Pawulo a vuleke ha kona, va ‘fularhela dyondzo leyi nga yona ya xiviri’ ya Bibele.

Timhaka Ta Mahlori

Mintsheketo yin’wana yi hlamusela swiendlo swa valoyi ni vangoma. Hi xikombiso, eswiphen’wini swa Afrika, vanhu lava va endlaka vubihi ku vuriwa leswaku va ni matimba yo chavisa swinene, va kota ku ticinca vona kumbe ku cinca van’wana va va swikokovi, timfenhe, ni swinyanyana; va swi kota ku haha empfhukeni va ya endla mintirho ya vona; va kota ku tivonakarisa ni ku nyamalala; va kota ku tsemakanya makhumbi; naswona va kota ku vona swilo leswi celeriweke ehansi ka misava.

Ku tala ka mintsheketo yo tano ni ku tshembiwa ka yona hi vanhu vo tala swi nga kucetela van’wana evandlheni ra Vakreste leswaku na vona va tshemba leswaku i ntiyiso. Va nga ha vula leswaku hambi loko vanhu lava tolovelekeke va nga taka va nga swi endli swilo sweswo, kambe lava kumaka matimba ya mahlori lama humaka eka swivumbiwa swa mimoya, ku nga mademona, va nga swi kota sweswo. Mhaka leyi vonakaka yi seketela makumu lawa hi leyi nga eka 2 Vatesalonika 2:9, 10, leyi nge: “Loko munhu lowo homboloka a humelela hi matimba ya Sathana, ú ta vanga mahlori ya tinxaka-xaka, ni swikombiso swa vunwa, ni swihlamariso; ú ta tirhisa tindlela hinkwato leto biha ta vuxisi ehenhla ka lava yaka eku loveni, va nga lava nga amukelangiki ntiyiso hikuva a va nga wu rhandzi, va ala ni ku ponisiwa.”

Hambi leswi wu nga ntiyiso leswaku tsalwa leri ri kombisa leswaku Sathana u ni vuswikoti byo endla mintirho ya matimba, ri vula leswaku Sathana nakambe i musunguri wa “swikombiso swa vunwa, ni swihlamariso” ku katsa ni “tindlela . . . leto biha ta vuxisi.” Handle ko cinca-cinca, Bibele yi kombisa Sathana tanihi muxisi-nkulu loyi a “[kanganyisaka] misava hinkwayo.” (Nhlavutelo 12:9) U ni ntokoto eku endleni ka leswaku vanhu va pfumela swilo leswi nga riki ntiyiso.

Hikwalaho ka leswi, hambi vumbhoni ni swiviko swa lava tshameke va tirhisa vungoma ni vuloyi a swi tali ku va ntiyiso nikatsongo. Vanhu vo tano va nga ha pfumela hi mbilu hinkwayo leswaku va vone swilo swo karhi va tlhela va swi twa kumbe ku humeleriwa hi swona; kasi a swi tano. Hi xikombiso, ku ni lava ehleketaka leswaku va vulavule ni mimoya ya vafi. Kambe i vahlaseriwa lava hambukisiweke ni lava kanganyisiweke hi mano ya Sathana. Bibele yi ri vafi va ‘xikela exivandleni xa ku miyela.’—Pisalema 115:17.

Hi ku ya hi matimu ya Diyavulosi ya vuxisi, mintsheketo ya mahlori a yi fanelanga yi tshembiwa. Yo tala ya yona i mianakanyo ya vukholwa-hava, leyi hundzeletiwaka hi ku tshamela ku tsheketiwa.

Ku tshamela ku tsheketa mintsheketo yo tano swi kucetela ku navela ka tata wa mavunwa, Sathana Diyavulosi. (Yohane 8:44) Swi endla leswaku vanhu va tsakela swiendlo swa vungoma, leswi nyenyetsaka Yehovha. (Deteronoma 18:10-12) Swi endla leswaku vanhu va hundzuka mahlonga ya ku chava ni vukholwa-hava. A swi hlamarisi leswi Pawulo a tsundzuxeke Vakreste ku nga “heti nkarhi wa vona hi mintsheketo.”—1 Timotiya 1:3, 4.

Ku Ala Vumbhoni Bya Mademona

Hambi swi ri tano, ku vuriwa yini loko switori swi tikomba swi ri ntiyiso? Nkarhi wun’wana ku hlamuseriwa mintokoto ya mimoya kumbe vangoma lava pfumelaka vukulu bya Yehovha ni ntiyiso wa Timbhoni ta yena. Xana Vakreste va fanele ku phindha-phindha switori sweswo ke?

Doo, a va fanelanga. Bibele yi vula leswaku loko mimoya ya thyaka yi huwelele leswaku Yesu i N’wana wa Xikwembu, u “lay[e] mimoya hi matimba leswaku yi nga tshuki yi n’wi twarisa.” (Marka 3:12) Hi laha ku fanaka, loko demona ra vungoma ri susumetele nhwana ku hlamusela Pawulo na Barnaba tanihi “malandza ya Xikwembu xa le henhla-henhla,” ni vahuweleri va “ndlela ya ku ponisiwa,” Pawulo u hlongole moya lowu eka yena. (Mintirho 16:16-18) Eka Yesu, Pawulo kumbe un’wana wa vatsari va Bibele a va ma pfumelelanga mademona ku nyikela vumbhoni hi xikongomelo xa Xikwembu kumbe hi malandza ya xona lama hlawuriweke.

Xin’wana lexi xiyekaka hi leswaku Yesu Kreste u hanye exivandleni xa moya emahlweni ka ku ta emisaveni. A a n’wi tiva kahle Sathana. Hambi swi ri tano, Yesu a nga kalanga a hungasa vadyondzisiwa vakwe hi switori swa mintirho ya Sathana, naswona a nga va nyikanga vuxokoxo hi leswi Diyavulosi a swi kotaka ni leswi a nga swi kotiki. Sathana ni mademona yakwe a va nga ri vanghana va Yesu. A va ri vapfuxi va timholovo, vaxandzuki, vavengi va leswinene ni valala va Xikwembu.

Bibele yi hi byela leswi hi faneleke ku swi tiva. Yi hlamusela leswaku mademona i vamani, ni leswaku ma va hambukisa njhani vanhu, naswona hi nga ma papalata njhani. Yi komba leswaku Yehovha na Yesu va ni matimba lamakulu ku tlula ya mademona. Naswona ya hi dyondzisa leswaku loko hi tirhela Yehovha hi ku tshembeka, mimoya leyo biha yi nga ka yi nga hi xanisi vutomi hinkwabyo.—Yakobo 4:7.

Kutani hi xivangelo lexi twalaka, Vakreste va ala mintsheketo ya mavunwa leyi khutazaka ntsena ku navela ka vanhu lava kanetaka Xikwembu. Tanihi leswi Yesu a ‘vekeke vumbhoni ehenhla ka ntiyiso,’ kutani valandzeri vakwe va endla tano namuntlha. (Yohane 18:37) Hi vutlhari va yingisisa xitsundzuxo xa Bibele lexi nge: “Hinkwaswo leswi nga ntiyiso, . . . tshamani mi ri karhi mi swi anakanya.”—Vafilipiya 4:8.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Vakreste va ntiyiso va fanele ku papalata mintirho hinkwayo ya vungoma