“Yesu Kreste I Hosi”—Njhani Naswona Rini?

“HOSI yi byele Hosi ya mina yi ku, Tshamisa evokweni ra mina ra xinene, ndzi ko ndzi endla valala va mina evunavelo bya minkondzo ya wena.” Loku i ku hundzuluxeriwa ka Pisalema 110:1 hi ku ya hi King James Version. Xana i mani “HOSI” laha, naswona yi vulavula na mani ke?

Vuhundzuluxeri lebyi kongomeke swinene bya tsalwa ra Xiheveru byi xi hlamula hi xihatla xivutiso xo sungula. “Yehova o te ka hosi ya mina: . . . ” “HOSI” maletere lamakulu i Xikwembu xa matimba hinkwawo, Yehovha hi byakwe. Hambi leswi King James Version yi xiximaka vito ra Xikwembu hi ku tirhisa “HOSI” ku hambana na “Hosi,” a hi ro sungula ku pfanganyisiwa swithopo leswi hikuva Septuagint ya Xigriki ya khale, leyi hundzuluxeriweke ku suka eka Xiheveru, yi tirhise “Hosi” eka Yehovha etikopini ta yona ta le ndzhaku. Hikwalaho ka yini? Hikuva xithopo “Hosi” xi sive vito ra Xikwembu ra Tetragrammaton (יהוה). Xidyondzi A. E. Garvie xi ri: “Ku tirhisa xithopo Hosi [kyʹri·os] swi hlamuseleka hi ku olova swinene, hi ku landza matirhiselo ya xithopo xexo esinagogeni ya Vayuda, ematshan’wini ya vito ra ntwanano ra Yahveh [Yehovha], loko Matsalwa ma hlayiwa.”

Bibele yi kombisa Yehovha tanihi “Hosi ya matimba hinkwawo.” (Genesa 15:2, 8; Mintirho 4:24; Nhlavutelo 6:10) U tlhela a vuriwa “Hosi [ya ntiyiso, NW]” ni “Hosi ya misav̌a hikwayo.” (Eksoda 23:17; Yoxuwa 3:13; Nhlavutelo 11:4) Kutani, xana i mani “Hosi” leyin’wana eka Pisalema 110:1, naswona swi ta njhani leswaku yi vuriwa “Hosi” hi Yehovha ke?

Yesu Kreste Tanihi “Hosi”

Yesu u vuriwa “Hosi” eka Tievhangeli ta mune ngofu-ngopfu hi xitalo eka Luka na Yohane. Eka lembe xidzana ro sungula C.E., xithopo lexi a xi ri xo xixima ni xo kombisa xichavo ku fana na “Nkulukumba.” (Yohane 12:21; 20:15, Kingdom Interlinear) Eka Evhangeli ya Marka rito “Mufundhisi,” kumbe Rab·boʹni, ri tirhisiwa makhamba yo tala loko ku kombeteriwa eka Yesu. (Ringanisa Marka 10:51 na Luka 18:41.) Hambi xivutiso xa Sawulo egondzweni ro ya eDamaska lexi nge, “U mani Hosi?” a xi ri ni mongo lowu fanaka wa mavutiselo ya xichavo. (Mintirho 9:5) Kambe valandzeri va Yesu loko se va tive Murhangeri wa vona, swi le rivaleni leswaku matirhiselo ya vona ya xithopo xa “Hosi” a ma ri ni nhlamuselo yo tlula ku xixima ntsena.

Endzhaku ka rifu ni ku pfuxiwa ka yena, kambe emahlweni ka ku tlhandlukela ka yena ematilweni, Yesu u humelele eka vadyondzisiwa va yena ivi a endla xitiviso lexi xo hlamarisa: “Ndzi nyikiwile vuhosi hinkwabyo etilweni ni la misaveni.” (Matewu 28:18) Kutani hi siku ra Pentekosta, ehansi ka nsusumeto wa moya lowo kwetsima lowu chuluriweke, Petro u kombetele eka Pisalema 110:1 ivi a ku: “Hikokwalaho rixaka hinkwaro ra Vaisraele ri fanele ku tiva mhaka leyi swinene leswaku Yesu loyi mi n’wi vambeke, hi yena loyi Xikwembu xi n’wi endleke Hosi ni Mesiya.” (Mintirho 2:34-36) Hikwalaho ko tshembeka ka yena ku ya fika eku feni loku tsongahataka emhandzini ya nxaniso, Yesu u pfuxiwile naswona a nyikiwa hakelo leyikulu. Kutani u nghene eka vuhosi bya yena ematilweni.

Muapostola Pawulo a a tiyisa marito ya Petro loko a tsale leswaku Xikwembu xi “[veke Kreste] evokweni ra xona ra xinene ehenhla matilweni. Kriste wa fuma kona, ehenhla ka hinkwaswo leswi nga ni vundhuna, ni ku fuma, ni matimba, ni vuhosi; naswona, ú le henhla ka mavito hinkwawo lama nga vuriwaka, ku nga ri enguveni leyi ntsena, kambe ni ka nguva leyi nga ta ta.” (Vaefesa 1:20, 21) Vuhosi bya Yesu Kreste byi le henhla ka vuhosi lebyin’wana hinkwabyo, naswona byi ta ya emahlweni eka misava leyintshwa. (1 Timotiya 6:15) U “tlakusi[wile] swinene” naswona u nyikiwe “vito leri nge henhla ka mavito man’wana hinkwawo,” leswaku un’wana ni un’wana a ta pfumela “leswaku Yesu Kriste i Hosi, eku dzuniseni ka Xikwembu Tatana.” (Vafilipiya 2:9-11) Xiphemu xo sungula xa Pisalema 110:1 xi hetisekile, naswona “tintsumi ni vafumi ni leswa matimba” swi vekiwe ehansi ka vuhosi bya Yesu.—1 Petro 3:22; Vaheveru 8:1.

Eka Matsalwa ya Xiheveru, xiga “Hosi ya tihosi” xi tirha ntsena eka Yehovha. (Deteronoma 10:17; Pisalema 136:2, 3) Kambe Petro ehansi ka ku susumetiwa hi moya lowo kwetsima u te hi Kreste Yesu: “[Loyi i] Hosi ya vanhu hinkwavo [kumbe, “Hosi ya hina hinkwerhu,” Goodspeed].” (Mintirho 10:36) Hakunene i “Hosi ya lava feke ni ya lava hanyaka.” (Varhoma 14:8, 9) Vakreste va amukela Yesu Kreste hi mandla mambirhi tanihi Hosi ni N’wini wa vona naswona hi ku swi rhandza va n’wi yingisa tanihi vafumiwa vakwe lava xaviweke hi ngati ya yena ya risima swinene. Naswona Yesu Kreste u fume tanihi Mufumi wa vafumi ni Hosi ya tihosi ehenhla ka vandlha ra yena ku sukela hi Pentekosta ya 33 C.E. Kambe sweswi, ku sukela hi 1914 u nyikiwe vulawuri bya vuhosi ku fuma eka xikhundlha xexo, ni ku vekiwa ka valala va yena tanihi ‘vunavelo bya minkondzo ya yena.’ Sweswi nkarhi wu n’wi lulamerile ku va a tlhoma ku ‘fuma exikarhi ka vona,’ hinkwaswo leswi swi hetisisa Pisalema 110:1, 2.—Vaheveru 2:5-8; Nhlavutelo 17:14; 19:16.

Kutani xana marito ya Yesu lama nge “Tatana ú vekile swilo hinkwaswo emavokweni ya mina” lama vuriweke emahlweni ka rifu ni ku pfuxiwa ka yena ma twisisiwa njhani ke? (Matewu 11:25-27, NW; Luka 10:21, 22) Leswi a hi mhaka-nkulu leyi fanaka ni leyi hi vulavuleke ha yona. Eka Matewu na Luka, mongo wu paluxa leswaku Yesu a a vulavula hi vutivi lebyi fihleriweke tintlhari ta misava kambe byi paluxeriwa yena hikuva u “n’wi tiva kahle” Tata wa yena. Loko a khuvuriwile ematini ivi a tswariwa hi moya tanihi N’wana wa Xikwembu wa moya, Yesu u swi kotile ku tsundzuka vukona bya yena emahlweni ko va munhu wa nyama ematilweni kun’we ni vutivi hinkwabyo lebyi yelanaka na swona, kambe leswi a swi hambanile ni vuhosi bya yena bya le ndzhaku.—Yohane 3:34, 35.

Ku Hambanisa Yesu Kreste Tanihi Hosi

Vuhundzuluxeri byin’wana bya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki byi tisa xiphiqo loko byi hundzuluxela marito lama tshahiweke eka Matsalwa ya Xiheveru lawa kahle-kahle ma kombetelaka eka “HOSI,” Yehovha Xikwembu. Hi xikombiso ringanisa Luka 4:19 na Esaya 61:2 eka King James Version kumbe The New Jerusalem Bible. Vanhu van’wana va vula leswaku Yesu u teke xithopo “Hosi” eka Yehovha ni leswaku Yesu eka xiyimo xa nyama a a ri Yehovha hakunene, kambe leswi i mphikamakaneta leyi nga riki na xisekelo xa Matsalwa. Yehovha Xikwembu ni N’wana wa yena Yesu Kreste, nkarhi hinkwawo Matsalwa ma va hambanisa kahle. Yesu u tivise vito ra Tata wa yena ni ku n’wi yimela.—Yohane 5:36, 37.

Eka swikombiso leswi landzelaka, xiya marito lama tshahiweke eka Matsalwa ya Xiheveru tanihi laha ma humelelaka ha kona eka Matsalwa ya Xigriki. Yehovha Xikwembu ni Mutotiwa wa Yena kumbe Mesiya, havambirhi va boxiwa eka Mintirho 4:24-27, leswi tshahiweke eka Pisalema 2:1, 2. Mongo wa Varhoma 11:33, 34 wu kombetela eka Xikwembu, Xihlovo xa vutlhari hinkwabyo ni vutivi, leswi tshahiweke eka Esaya 40:13, 14. Pawulo loko a tsalela vandlha ra Korinto u tshaha marito lama nge “I mani loyi a tivaka miehleketo ya [Yehovha]?” kutani a engetela: “Loko hi ri hina hi ni miehleketo ya Kriste.” Hosi Yesu u paluxele valandzeri va yena miehleketo ya Yehovha etimhakeni to tala ta nkoka.—1 Vakorinto 2:16.

Minkarhi yin’wana ndzimana eka Matsalwa ya Xiheveru yi kombetela eka Yehovha kambe hikwalaho ko avela ka Yena matimba ni vuhosi, swi hetiseka eka Yesu Kreste. Hi xikombiso Pisalema 34:8 yi hi rhamba ku “[nantswa, hi] v̌ona leŝaku Yehova i lo’nene.” Kambe Petro u tirhisa marito lawa eka Hosi Yesu Kreste loko a ku: “Hikuva mi nantswile vunene bya Hosi.” (1 Petro 2:3) Petro u tirhisa nawu-nsinya a kombisa leswaku wu tiyisile ku fikela kwihi ni le ka Yesu Kreste. Hi ku nghenisa vutivi bya Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste havambirhi ni ku fambisana na byona, Vakreste va nga kuma mikateko leyikulu leyi humaka eka Tatana ni N’wana wa yena. (Yohane 17:3) Marito ya Petro a ma endli Hosi Leyikulu Yehovha a va munhu un’we na Hosi Yesu Kreste.—Vona nhlamuselo ya le hansi eka 1 Petro 2:3, NW.

Swikhundlha swa Yehovha Xikwembu ni N’wana wa yena, Yesu Kreste swi vekiwa erivaleni swinene hi muapostola Pawulo loko a ku: “Ku ni Xikwembu xin’we ntsena, Tatana loyi swilo hinkwaswo swi humaka eka yena, na hina hi hanyelaka yena; naswona ku ni Hosi yin’we ntsena, Yesu Kriste loyi hinkwaswo swi taka hi le ka yena, na hina hi hanyaka hikwalaho ka yena.” (1 Vakorinto 8:6; 12:5, 6) Pawulo loko a tsalela vandlha ra Vakreste aEfesa u kombise “Hosi yin’we,” Yesu Kreste tanihi loyi a hambaneke swinene na “Xikwembu xin’we, Tata wa vanhu hinkwavo.”—Vaefesa 4:5, 6.

Yehovha Hi Lonkulu Eka Hinkwaswo

Ku sukela hi 1914, marito ya Nhlavutelo 11:15 ma tikombe ya ri ya ntiyiso: “Matimba ya ku fuma misava, sweswi ma nyikiwile Hosi ya hina ni Mesiya wa yona, kutani u ta fuma hilaha ku nga heriki.” The New International Dictionary of New Testament Theology (Vholumo 2, tluka 514) yi ri: “Loko Kreste a hlurile matimba hinkwawo (1 Kor. 15:25), u ta tiveka ehansi ka Xikwembu Tatana. Kutani vuhosi bya Yesu byi ta va byi fikelela xikongomelo xa byona, kutani Xikwembu xi ta va hinkwaswo eka hinkwaswo (1 Kor. 15:28).” Emakumu ya ku Fuma ka Gidi ra Malembe, Kriste Yesu u tlherisela matimba ni vuhosi lebyi a nyikiweke byona eka Tatana wakwe, Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Hikwalaho ku dzuneka ni ku gandzeriwa hinkwako hi laha swi faneleke ha kona ku nyikiwa Yehovha, “Xikwembu xa Hosi ya hina Yesu Kriste.”—Vaefesa 1:17.

Hambi leswi Yesu sweswi a nga Hosi ya tihosi, a nga kali a vitiwa Xikwembu xa swikwembu. Yehovha u tshama a ri lonkulu ehenhla ka hinkwaswo. Hi ndlela leyi Yehovha u ta “[fuma] ehenhla ka hinkwaswo-[nkwaswo].” (1 Vakorinto 15:28) Vuhosi bya Yesu byi n’wi nyika ndhawu yakwe leyi faneleke tanihi Nhloko ya vandlha ra Vukreste. Hambi leswi hi nga vonaka “tihosi” to tala ta matimba eka swiyimo swa le henhla eka misava leyi, hi hlayisa ku tshembela ka hina eka loyi a nga Hosi ya tihosi. Kambe Yesu Kreste eka xikhundlha xa yena xa le henhla swinene, u tshama a ri lontsongo eka Tata wa yena, “leswaku Xikwembu xi ta fuma ehenhla ka hinkwaswo-nkwaswo.” (1 Vakorinto 15:28, The Translator’s New Testament) Vona xikombiso lexinene swonghasi xo titsongahata lexi Yesu a xi vekeleke vadyondzisiwa va yena ku xi landzela, tanihi leswi a va n’wi teka a ri Hosi ya vona!

[Bokisi leri nga eka tluka 30]

“Loko vatsari va Testamente Leyintshwa va vulavula hi Xikwembu va vula Xikwembu ni Tata wa Hosi ya hina Yesu Kreste. Loko va vulavula hi Yesu Kreste a va vulavuli hi Xikwembu naswona a va n’wi teki a ri xona. I Kreste wa Xikwembu, N’wana wa Xikwembu, Vutlhari bya Xikwembu, Rito ra Xikwembu. Hambi ku ri Marito yo rhanga ya St. John lama yelanaka ni Dyondzo ya Nicaea, ma fanele ku hlayiwa hi ku landza ku titsongahata loku hlamuseriweke hi Evhangeli hinkwayo; naswona Marito lawa yo Rhanga a ma hlamuseriwanga kahle hi rito ra Xigriki leri nge [the·osʹ] leri pfumalaka xirhangi tanihi le ka Xinghezi.”—“The Divinity of Jesus Christ,” hi John Martin Creed.