Xana Mi Ti Ahlula Njhani Timholovo?
Hi ku ninginikanyana kutsongo—ndlopfu ya vumba ya vunharhu eka leta ntlhanu leti longolokeke evuhirini, yi wile. Leyi yi nga wa yi fanele ku vuyiseriwa. Handle ka swona, nxaxamelo wa tona a wu nge he languteki. Kambe, swi lava vukheta lebyikulu, naswona u nga ha titwa u nga faneleki. U fanele u lava xitsundzuxo kumbe hambi ku ri ku vutisa mutshila wo karhi leswaku u ta kota ku endla ntirho wolowo.
NTWANANO exikarhi ka vamakwerhu va moya i wa nkoka swinene ku tlula swikhaviso. Mupisalema u yimbelele hi ku kongoma a ku: “Langutani! a hi ku ṭakisa ka ŝona, ni ku nanḍiha, loko mašaka ma hanya swiṅwe, ma twanana.” (Pisalema 133:1) Minkarhi yin’wana ku ahlula mholovo ni Mukreste-kuloni ku nga ha va mhaka leyi lavaka vukheta swinene. Ku tlula kwalaho, van’wana a va swi endli hi ndlela ya kona. Hakanyingi endlelo ro tisa “ndzivalelano” ri endliwa ri nonon’hwa swi nga fanelanga, naswona ku sala ka ha ri ni ku tshwukiselana mahlo.
Vakreste van’wana va lava ku nghenisa vakulu lava hlawuriweke swi nga fanelanga, etimhakeni leti va nga ti lulamisaka hi voxe. Leswi swi nga ha endliwa hi ku ka va nga tiyiseki hi leswi va nga swi endlaka. “Vunyingi bya vamakwerhu va hina a va yi tivi ndlela yo tirhisa xitsundzuxo xa Bibele leswaku va ahlula timholovo ta vona,” ku hlamusela makwerhu un’wana la nga ni ntokoto eku nyikeleni ka ndzayo ya Bibele. U ya emahlweni a ku: “Hakanyingi, a va yi landzeli ndlela ya Yesu yo endla swilo.” Kahle-kahle Yesu u vule yini malunghana ni ndlela leyi Mukreste a faneleke a ahlula ha yona timholovo ni makwavo wa yena? Ha yini swi ri swa nkoka ku tolovelana ni ndzayo leyi ni ku tiva ndlela yo yi tirhisa?
Timholovo Letitsongo
“Hikwalaho, loko u humesa mhamba ya wena alitarini, kutani u tsundzuka kwalaho leswaku makwenu ú ni mhaka na wena, siya mhamba ya wena kwala alitarini, kutani u rhanga u ya rivalelana ni makwenu; hi kona u nga ta ta, u ta humesa mhamba ya wena.”—Matewu 5:23, 24.
Loko Yesu a vulavula marito wolawo, Vayuda hi ntolovelo a va endla magandzelo kumbe ku humesa timhamba ealitarini ya le tempeleni le Yerusalema. Loko Muyuda a dyohele Muisrayele kulobye, la nga ni nandzu a a humesa gandzelo hinkwaro leri hisiwaka kumbe gandzelo ra xidyoho. Xikombiso lexi hlamuseriweke hi Yesu xi tirha hi nkarhi wa nkoka swinene. Loko munhu se a ri alitarini naswona a ri kusuhi ni ku humesela Xikwembu mhamba yakwe, ivi a tsundzuka leswaku makwavo u ni mhaka na yena. Ina, Muisrayele a a fanele ku swi twisisa leswaku ku rivalelana ni makwavo wakwe ku fanele ku rhangela ntirho wo tano wa vukhongeri.
Hambi leswi magandzelo yo tano a ma boha eka Nawu wa Muxe, wona hi woxe a ma nga ri ya nkoka lowukulu emahlweni ya Xikwembu. Muprofeta Samuwele u byele Hosi Sawulo la nga tshembekiki a ku: “Šana Yehova o ṭakisiwa hi tiholokosta ni maganḍelo ku fana ni loko v̌a yingisa rito ra Yehova šana? Waŝiv̌o! Ku yingisa ku tlula maganḍelo; ku hlayisa rito ra yena, ku tlula mafura ya tinyimpfu.”—1 Samuwele 15:22.
EDyondzweni yakwe ya le Ntshaveni, Yesu u phindhe endlelo leri ivi a kombisa vadyondzisiwa vakwe leswaku va fanele ku lulamisa timholovo ta vona va nga si endla magandzelo. Namuntlha, magandzelo lama lavekaka eka Vakreste i ya moya—“maganḍelo ya ku dzunisa, yi nga mihanḍu ya milomu le’yi v̌ulaka v̌ito ra yena.” (Vaheveru 13:15, BX) Hambi swi ri tano, nsiya lowu wa nawu wa ha tirha. Hi laha ku fanaka muapostola Yohane u kombise leswaku i vuhava loko un’wana a vula leswaku u rhandza Xikwembu kasi u venga makwavo.—1 Yohane 4:20, 21.
Lexi tsakisaka, munhu la tsundzukaka leswaku makwavo u ni mhaka na yena u fanele ku teka goza ro sungula. Xisweswo ku titsongahata loku a ku kombisaka swi nga ha endleka ku humesa vuyelo lebyinene. Hi laha ku fanelaka, munhu loyi a dyoheriweke a nge ali ku burisana ni loyi a n’wi dyoheleke la taka eka yena ku ta tivula swihoxo swakwe. Nawu wa Muxe wu bohe leswaku swin’wana ni swin’wana leswi tekiweke handle ka mpfumelelo swi fanele swi tlherisiwa hinkwaswo naswona ku engeteriwa vuntlhanu bya swona. (Levhitika 6:5) Hi laha ku fanaka, ku kondletela vuxaka lebyo rhula ni vun’we swi ta endliwa hi ku olova loko mudyohi a navela ku endla ni leswi engetelekeke, kahle-kahle, a lulamisa ku onhaka kwihi na kwihi loku a nga ha vaka a ku endlile.
Hambi swi ri tano, matshalatshala yo kondletela vuxaka lebyinene a hi minkarhi hinkwayo ma humelelaka. Buku ya Swivuriso yi hi tsundzuxa leswaku swa nonon’hwa ku ahlula timholovo ni munhu loyi a tinonon’hwisaka. Swivuriso 18:19 yi ri: “Makwav̌o wa munhu o tlula hi ku nonon’hwa e muti wa khokholo, ku hambana ka vamakwavo ku kotisa timbanti ta yindlu ya vuhosi.” Ku hundzuluxela kun’wana ku hlayeka hi ndlela leyi: “Makwavo la dyoheriweke u sihalala ku pfuniwa ku fana ni muti wa khokholo: Naswona mholovo ya vona yi kotisa swisirhelelo swa khokholo.” (The Englishman’s Bible) Hambi swi ri tano, eku heteleleni matshalatshala lama endliwaka hi mbilu hinkwayo ma tala ku humelela eka vapfumeri kulobye lava navelaka ku tsakisa Xikwembu. Kambe loko xidyoho lexikulu xi vuriwa, ndzayo ya Yesu leyi rhekhodiweke eka Matewu ndzima 18 yi fanele yi tirhisiwa.
Ku Ahlula Timholovo Letikulu
“Loko makwenu a ku dyoherile, yana u ya n’wi komba ku hoxa ka yena, mi ri vambirhi ntsena; loko a ku yingisa, u ta va u vuyisile makwenu. Kambe loko a nga ku yingisi, teka vanhu vambirhi, kumbe un’we, leswaku mhaka hinkwayo yi tiyisiwa hi milomo ya timbhoni tinharhu, kumbe timbirhi. Loko a ala ku va yingisa, byela nhlengeletano; loko a ala ku yingisa na yona nhlengeletano, eka wena a a kotise muhedeni ni muluvisi.”—Matewu 18:15-17.
Ku vuriwa yini loko Muyuda (kumbe endzhaku, Mukreste) a ve ni mholovo leyikulu ni mugandzeri-kulobye wa Yehovha? Loyi a anakanyaka leswaku u dyoheriwile, a a fanele a teka goza ro sungula. A a fanele a kanela mhaka leyi ni loyi a n’wi dyoheleke exihundleni. Hi ku ka a nga ringeti ku tiyimelela enandzwini, entiyisweni u ta tiyimisela ku pfuna makwavo wa yena, ngopfu-ngopfu loko ku ri xiphiqo lexi nga lulamisiwaka hi xihatla. Hinkwaswo swi nga lulamisiwa hi ku olova loko lava katsekaka va ri vona ntsena lava tivaka mhaka.
Hambi swi ri tano, goza ro sungula swi nga ha endleka ri nga yi lulamisi mhaka. Leswaku hi ta langutana ni xiyimo xexo, Yesu u te: “Teka . . . un’we kumbe vambirhi.” Lava va nga ha va timbhoni to swi vona hi mahlo. Kumbexana va nga ha va va twile un’wana wa vona a lumbeta un’wana, kumbexana, lava va tekiweke va nga va timbhoni ta tsalwa ra ntwanano malunghana ni leswi vanhu lava vambirhi va kanetanaka ha swona sweswi. Hi tlhelo lerin’wana, lava tekiweke va nga ha va timbhoni ta mhaka leyi enkarhini lowu taka, loko ko tshuka ku humesiwa vumbhoni lebyi tsariweke kumbe bya nomu, ku kombisa xivangelo xa xiphiqo xa kona. Laha nakambe, ku laveka nhlayo leyitsongo ntsena loko swi koteka—“munhu un’we kumbe vambirhi”—va fanele va yi tiva mhaka ya kona. Leswi swi ta sivela ku nyanyisa swilo loko mhaka ya kona ku vile ku nga twisisani ntsena.
Hi wihi nsusumeto lowu munhu la dyoheriweke a faneleke ku va na wona? Xana u fanele a ringeta ku tsongahata Mukreste kulobye ni ku lava ku n’wi susa ndzhuti? Hi ku ya hi ndzayo ya Yesu, Mukreste a nga fanelanga ku hatlisela ku sola vamakwavo. Loko Mudyohi a xiya xihoxo xakwe, a kombela ku rivaleriwa, naswona a ringeta ku lulamisa timhaka, loyi a dyoheriweke u ta va a ‘vuyisile makwavo wa yena.’—Matewu 18:15.
Loko mhaka yi nga ahluleki, a a yi fanele yi yisiwa evandlheni. Eku sunguleni, leswi a a swi vula vakulu va Vayuda kambe, hi ku famba ka nkarhi a ku ri vakulu va vandlha ra Vukreste. Mudyohi la nga hundzukiki a a fanele ku hlongoriwa evandlheni. Sweswo a swi vula ku n’wi languta “kukotisa muhedeni ni muluvisi,” ku nga vanhu lava Vayuda a va fanele ku fambela ekule na vona. Goza leri lerikulu a ri nga ta tekiwa hi Mukreste wihi na wihi a ri yexe. Vakulu lava hlawuriweke, lava yimelaka vandlha, hi vona ntsena lava nga ni matimba ya ku endla tano.—Ringanisa 1 Vakorinto 5:13.
Magoza lama nga tekiwaka ya ku susiwa ka mudyohi la nga hundzukiki ma kombisa leswaku Matewu 18:15-17 a yi vulavuli hi timholovo letitsongo. Yesu a a vulavula hi milandzu leyikulu, kambe leyi a swi koteka leswaku yi nga ahluriwa hi vanhu vambirhi ntsena lava khumbekaka. Hi xikombiso, nandzu wu nga ha va ku lumbeta, loku nga onhaka swinene vito ra mulumbetiwa. Kumbe wu nga ha fambelana ni timhaka ta timali, tanihi leswi tindzimana leti landzelaka ti nga ni xikombiso xa Yesu xa nandza la nga riki na ntwela-vusiwana, loyi a rivaleriweke xikweleti lexikulu. (Matewu 18:23-35) Xikweleti lexi nga hakeriwangiki hi nkarhi xi nga ha va xiphiqo xa nkarhinyana lexi nga ololoxiwaka hi vona vambirhi hi ku olova. Kambe xi nga va xidyoho lexikulu, ku nga vukhamba, loko mulombiwa a ala ku hakela leswi a swi kolotaka.
Swidyoho swin’wana swi nga ka swi nga ahluriwi hi ku olova hi Vakreste vambirhi. Ehansi ka Nawu wa Muxe, swidyoho leswikulu a swi fanele ku vikiwa. (Levhitika 5:1; Swivuriso 29:24) Hi ku fanana, swidyoho leswikulu leswi khumbaka ku tenga ka vandla a swi fanele ku vikiwa eka vakulu va Vukreste.
Hambi swi ri tano, timhaka to tala ta ku holova ka Vakreste a ti tameriwi hi ndlela leyi.
Xana U Nga Swi Kota Ku Rivalela?
Endzhaku ka loko Yesu a hlamusele ndlela yo ahlula timholovo letikulu, u dyondzise dyondzo yin’wana ya nkoka. Ha hlaya: “Kavaloko Petro a ta eka Yesu, a fika a n’wi vutisa a ku: ‘Hosi, loko makwerhu a tshamela ku ndzi dyohela, xana ndzi ta n’wi rivalela kangani xana? Swi nga va ka 7 xana?’ Yesu a ku ka yena: ‘A ndzi ku byeli ku n’wi rivalela ka 7, kambe ndzi ri ka 7 loku andzisiwaka hi 70.’” (Matewu 18:21, 22) Eka xiendlakalo xin’wana Yesu u byele vadyondzisiwa va yena ku rivalela “ka 7 hi siku.” (Luka 17:3, 4) Hikwalaho, swi le rivaleni leswaku valandzeri va Kreste va tsundzuxiwe ku ahlula timholovo hi ku rivalelana.
Leyi i ndhawu leyi lavaka vukheta lebyikulu. “Vamakwerhu van’wana a va swi tivi ku rivalela,” ku vule munhu loyi a tshahiweke eku sunguleni. U ye emahlweni a ku: “Va tikomba va hlamala loko un’wana a vula leswaku a nga hlawula ku rivalela, ngopfu-ngopfu leswaku va ta kondletela ku rhula evandlheni ra Vukreste.”
Muapostola Pawulo u tsarile: “Amukelanani, kutani loko un’wana a vilela hi un’wana, a va rivalelane. Kukota leswi Hosi yi mi rivaleleke, na n’wina rivalelanani.” (Vakolosa 3:13) Hikwalaho, hi nga si ya eka makwerhu loyi a hi dyoheleke, swi ta va swinene loko hi anakanyisisa hi swivutiso leswi landzelaka: Xana swa boha leswaku ndzi vulavula na yena hi mhaka leyi? Kahle-kahle xana swi nga koteka leswaku ndzi rivala hi leswi humeleleke, hi moya wa Vukreste bya ntiyiso? Loko a ko va mina, xana a ndzi nga ta lava ku rivaleriwa? Naswona loko ndzi nga swi lavi ku rivalela, xana ndzi nga rindzela leswaku Xikwembu xi hlamula swikhongelo swa mina ni ku ndzi rivalela? (Matewu 6:12, 14, 15) Swivutiso swo tano swi nga hi pfuna swinene leswaku hi rivalela.
Tanihi Vakreste, byin’wana bya vutihlamuleri bya hina bya nkoka i ku kondletela ku rhula evandlheni ra vanhu va Yehovha. Hikwalaho, a hi tirhiseni ndzayo ya Yesu. Leswi swi ta hi pfuna leswaku hi rivalela hi ntiyiso. Moya wo tano wo rivalela wu ta hoxa xandla eka rirhandzu ra vumakwerhu leri nga mfungho wa vadyondzisiwa va Yesu.—Yohane 13:34, 35.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Vakreste va nga ahlula timholovo ta vona hi ku landzela ndzayo ya Yesu