Ku Hlayisa Ntwanano Exikarhi Ka Vakulu Ni Malandza Ya Vutirheli
ENDZHAKUNYANA ka Pentekosta ya 33 C.E., ku tlhekeke xiyimo xa xihatla evandlheni ra Vukreste leri a ra ha ku vumbiwa. Ku endliwe lunghiselelo ro khathalela tinoni leti pfumalaka. Kambe endzhakunyana “van’wana va vona lava a va vulavula Xigriki va dzumadzumela lava a va vulavula ririmi ra Vayuda, va ku tinoni ta ka vona ta tsoniwa loko ku phakiwa swa siku rin’wana ni rin’wana.”—Mintirho 6:1.
Swivilelo leswi swi fike etindleveni ta vaapostola. “Kutani lava khume na vambirhi va vitana ntlawa wa vadyondzisiwa, va ku: ‘A swi fanelanga leswaku hi pfa hi tshika ku vula rito ra Xikwembu, hi ya tirha ntirho wa ku phakela. Loko swi ri tano vamakwerhu, hlawulani vavanuna va 7 exikarhi ka n’wina, lava tivekaka va ri lava teleke Moya ni vutlhari, leswaku hi va veka ku vona timhaka leti.’”—Mintirho 6:2, 3.
Leswi swi kombisa nsiya wa nawu wa nkoka wa nhleleko endzeni ka vandlha ra Vukreste. Vavanuna van’wana lava fanelekaka va tirhisiwa ku khathalela timhaka tin’wana to olova, kasi van’wana va khathalela timhaka letikulu ta moya. Leswi a hi swo sungula. EIsrayele wa khale, Aroni ni rixaka rakwe va vekiwe ku tirha tanihi vaprista va endlela Xikwembu magandzelo. Hambi swi ri tano, Yehovha u vule leswaku Valevhi va va pfuna hi ‘ku hlayisa swingolongondzwana swa ntsonga wo hlengeletana.’ (Tinhlayo 3:5-10) Hi ku fanana, valanguteri namuntlha va pfuniwa hi malandza ya vutirheli.
Ntirho Wa Vakulu Ni Malandza Ya Vutirheli
Matsalwa ma longoloxa timfanelo leti tlakukeke ta vakulu ni malandza ya vutirheli. (1 Timotiya 3:1-10, 12, 13; Tito 1:6-9) A va phikizani kambe va tirhela pakani yin’we—ku aka vandlha. (Ringanisa Vaefesa 4:11-13.) Hambi swi ri tano, ku ni ku hambana entirhweni lowu va wu endlaka evandlheni. Eka 1 Petro 5:2 valanguteri va byeriwa leswi: “Risani ntlhambi wa Xikwembu lowu nge hansi ka n’wina, mi wu hlayisa ku nga ri hi ku sindzisiwa, kambe ku ri hi ku swi rhandza.” Va tihlamulela eka Xikwembu malunghana ni ndlela leyi va wu endlaka ha yona ntirho lowu wo hlawuleka.—Vaheveru 13:17.
Ku vuriwa yini hi malandza ya vutirheli? Matsalwa a ma vuli leswaku va fanele va kotisa vakulu eka vuswikoti bya vona byo dyondzisa. Mintirho ya vona yi hambanilenyana ni ya vakulu. Eka lembe xidzana ro sungula C.E., handle ko kanakana a ku ri ni swilo swo tala leswi vonakaka, swa ntolovelo, kumbe swo endliwa hi mavoko leswi a swi lava nyingiso, kumbexana ku katsa ku xaviwa ka swilo swo kopa Matsalwa kumbe ku kopa hi koxe.
Namuntlha, malandza ya vutirheli ma hambeta ma hetisisa mintirho yo tala ya nkoka evandlheni, tanihi ku khathalela tiakhawunti ta vandlha ni nsimu, ku ava timagazini ni tibuku, ni ku hlayisa Holo ya Mfumo. Malandza man’wana ya vutirheli lama nga ni vuswikoti ma nga ha tirhisiwa ni le ku dyondziseni, nkarhi wun’wana ma fambisa Tidyondzo ta Buku ta Vandlha, ma nyikela tinkulumo tin’wana eMihlanganweni wa Ntirho ni ku nyikela tinkulumo ta le rivaleni.
Loko vakulu ni malandza ya vutirheli va tirhisana hi vun’we, swilaveko swa vandlha—swa moya ni swa nhleleko—swi khathaleriwa hi ndlela leyi faneleke. Kutani swirho swa vandlha swa tsaka, swi tiya ni ku tswala mihandzu ya moya. Tsundzuka leswi Pawulo a swi tsaleleke vatotiwa va le Efesa: “Swirho hinkwaswo . . . swi hlanganisiwa ni ku khomana swinene, swi endla xilo xin’we. Kutani loko xirho xin’wana ni xin’wana xi tirha ntirho wa xona hi fanelo, miri hinkwawo wu kula, wu akiwa erirhandzwini.”—Vaefesa 4:16.
Vakulu ni malandza ya vutirheli va fanele va tikarhatela ku kurisa ntwanano lowu fanaka, ku nga mpfumelelano, ntirhisano ni vun’we. Hambi swi ri tano, ntwanano wo tano a wu tiendlekeli. Wu fanele ku hlakuleriwa ni ku hlayisiwa hi vukheta.
Leswi Vakulu Va Nga Swi Endlaka
Goza ra nkoka i ku lemuka leswaku vuxaka bya nkulu ni nandza wa vutirheli a byi fani ni bya n’wini ni hlonga rakwe kumbe mutirhi ni muthori. Laha ku nga ni ntwanano wa ntiyiso, vakulu va languta malandza ya vutirheli tanihi vatirhi-kulobye va Xikwembu. (Ringanisa 1 Vakorinto 3:6-9.) Varhoma 12:10 yi ri: “Mi tlula van’wana hi ku kombana xichavo.” Hikwalaho vakulu va papalata ku tirhisana ni malandza ya vutirheli hi tindlela leti ti nga ha kombisaka ku karhata kumbe ku va tsongahata. Va seketela goza lerinene leri tekiwaka, ematshan’weni yo ri bakanya. Ku xixima malandza ya vutirheli hakanyingi swa ma tiyisa ni ku ma pfuna ku tsakela ntirho wa wona evandlheni.
Vakulu nakambe va fanele va tsundzuka leswaku ntirho lowu va nyikiweke wona wo risa ntlhambi wa Xikwembu wu katsa vamakwavo lava nga malandza ya vutirheli. I ntiyiso leswaku vavanuna vo tano lava nga ni vutihlamuleri va languteriwe leswaku va va Vakreste lava wupfeke. Hambi swi ri tano, ku fana ni ntlhambi hinkwawo, va lava ku khathaleriwa hi ku kongoma nkarhi na nkarhi. Vakulu va fanele va karhateka ngopfu hi ku kula ka vona ka moya.
Hi xikombiso, loko muapostola Pawulo a hlangana ni muntshwa Timotiya, u hatlise a xiya vuswikoti bya Timotiya kutani “a a lava ku famba na yena.” (Mintirho 16:3) Timotiya u tirhe tanihi nakulobye loyi a a famba swin’we na Pawulo, hikwalaho a a kuma vuleteri bya nkoka. Phela, endzhaku ka malembe Pawulo u kote ku tsalela Vakreste va le Korinto a ku: “Ndzi mi rhumela Timotiya, n’wana wa mina la rhandzekaka, la tshembekeke eHosini; ú ta mi tsundzuxa mahanyele ya mina eka Kriste Yesu”!—1 Vakorinto 4:17.
Vakulu, xana se mi sungurile ku tirhisa vuswikoti lebyikulu bya malandza ya vutirheli evandlheni ra ka n’wina? Xana ma va pfuna leswaku va endla nhluvuko hi ku va letela eku dyondziseni ka le rivaleni ni ku endla ndzavisiso wa Bibele? Xana ma va rhamba lava fanelekaka leswaku va famba na n’wina emaendzweni ya vurisi? Xana mi tirha na vona evutirhelini bya nsimu? Exifanisweni xa Yesu xa titalenta, n’wini u byele malandza yakwe yo tshembeka a ku: “Hiswona nandza lonene, la tshembekeke.” (Matewu 25:23) Xana na n’wina mi tele hi ku nkhensa ni ku bumabumela loku fanaka eka malandza ya vutirheli lama endlaka swiavelo swa wona khwatsi? (Ringanisa Swivuriso 3:27.) Loko swi nga ri tano, xana va nga ha titwa onge ntirho wa vona a wu tsakeriwi?
Ku vulavurisana na kona i ka nkoka evuxakeni lebyi tirhaka. (Ringanisa Swivuriso 15:22.) Mintirho a yi fanelanga yi averiwa kumbe yi tekeriwa makwerhu handle ka xivangelo kumbe hi xikongomelo. Vakulu va fanele va bula hi vuenti hi ndlela leyi vuswikoti bya makwerhu yoloye byi nga tirhisiwaka kahle ha yona evandlheni. (Ringanisa Matewu 25:15.) Loko a nyikiwa xiavelo, makwerhu u fanele a byeriwa kahle leswi a faneleke a swi endla. Swivuriso 11:14 ya tsundzuxa: “Tiko ri wisiwa hi ku pfumala ŝiṭunḍušo.”
A hi swinene ku pfuketana ku byeriwa makwerhu leswaku a teka xivandla xa nandza un’wana, xa ndzawulo ya tiakhawunti, ya timagazini kumbe ya tibuku. Kumbexana nandza loyi a ha ku averiwaka a nge swi koti ku endla tirhekhodo leti pakanisaka ni leti heleleke. I mhaka leyi hetaka matimba hakunene! Nkongomiso wa 1 Vakorinto 14:40 wu ri: “Hinkwaswo a swi endliwe hi mukhuva lowo saseka, hi nawu wa kona.” Vakulu va fanele va teka goza ro letela vamakwerhu, va va toloveta mafambiselo ya vandlha ni ku veka xikombiso hi voxe hi ku landzelela mafambiselo wolawo. Hi xikombiso, vakulu va fanele va hlela leswaku tiakhawunti ta vandlha ti hamba ti hlayiwa endzhaku ka tin’hweti tinharhu. Ku honisa lunghiselelo ro tano ra nkoka swi nga vanga swiphiqo ni ku hunguta xichavo lexi malandza ya vutirheli ma nga na xona hi swiletelo swa nhlengeletano.
Kambe ku vuriwa yini loko makwerhu wo karhi a nga ri na mhaka ngopfu ni xiavelo xa yena? Ematshan’weni ya leswaku a susiwa exiavelweni xakwe, vakulu va fanele va vulavurisana na yena. Kumbexana xiphiqo xi vangiwa hi ku va a nga leteriwanga. Loko makwerhu a ya emahlweni a nonon’hweriwa eku tameleni ka xiavelo xakwe, kumbexana a nga antswa eka xiavelo xin’wana.
Vakulu nakambe va nga kurisa ntwanano hi ku kombisa vutitsongahati. Vafilipiya 2:3 yi khutaza Vakreste leswaku va nga endli “nchumu hi moya wa ku tirhandza, kumbe hi ku tidzunisa hi swa hava, kambe un’wana ni un’wana a a titsongahate eka van’wana, a nga anakanyi leswaku wa va tlula hi vunene.” Xisweswo nkulu u fanele a va ni ntirhisano loko murindzi a n’wi komba ku ya tshama eka xitshamo xo karhi eholweni, a nga anakanyi leswaku leswi a nga nkulu, a nge n’wi yingisi. Kumbexana murindzi u landzelela ntsena xiringanyeto xa ku tshama etindhawini to hambana-hambana eholweni, hambi leswi a faneleke a tsundzuka leswaku ku hava nawu lowu vulaka leswaku hinkwavo va fanele va endla tano.a Nkulu u ta papalata ku endla swiboho swi nga fanelanga, etimhakeni leti averiweke nandza wa vutirheli.
Malandza Ya Vutirheli Lama Lwelaka Ku Hlayisa Ntwanano
‘Malandza ya vutirheli na wona ma fanele ma xiximeka,’ ku vule muapostola Pawulo. (1 Timotiya 3:8) Loko va languta swiavelo swi ri swa nkoka—tanihi xiphemu xa ntirho wa vona wo kwetsima—swi nga pfuna swinene ku sivela swiphiqo leswi nga ha vaka kona. Loko u ri nandza wa vutirheli, xana mintirho ya wena u yi endla hi ku chivirika? (Varhoma 12:7, 8) Xana wa tinyikela leswaku u yi tiva kahle mintirho ya wena? Xana wa tshembeka ni ku byarha vutihlamuleri? Xana u kombisa ku tiyimisela loko ku tiwa eswiavelweni? Nandza wa vutirheli etikweni rin’wana ra Afrika u tamela swiavelo swinharhu evandlheni. Xana u ni langutelo rihi? U ri: “Ina, swona swi vula ku tirha hi matimba, kambe ku tirha hi matimba a swi dlayi munhu.” Hakunene, lava va tinyiketelaka va kuma ntsako lowukulu.—Mintirho 20:35.
Nakambe u nga kurisa ntwanano hi ku tirhisana swinene ni vakulu. Vaheveru 13:17 yi ri: “Yingisani vafambisi va n’wina, mi titsongahata eka vona, hikuva va hitekela mimoya ya n’wina, tanihi vanhu lava nga ta vutisiwa ehenhla ka yona. Mi vona leswaku va tirha ntirho wa vona hi ku tsaka, va nga wu endli hi ku vilela, hikuva loko va vilela, a swi nga mi pfuni nchumu n’wina.” I ntiyiso leswaku vakulu i vanhu lava nga hetisekangiki, naswona swi nga ha olova ku va sola. Kambe vuxopaxopi byi tswala ku nga tshembani. Byi nga onha ntsako wa wena ni ku vavisa van’wana evandlheni. Xisweswo muapostola Petro u nyike xitsundzuxo lexi: “Swi tano na n’wina lavantshwa: Titsongahateni eka lavakulu. Hinkwenu ambalani ku titsongahata, mi tiveka ehansi, van’wana eka van’wana . . . Hikokwalaho, titsongahateni ehansi ka voko ra matimba ra Xikwembu, leswaku hi nkarhi wa kona xi ta mi tlakusa.”—1 Petro 5:5, 6.
Ndzayo yo tano ya faneleka swinene loko u vona onge wa honisiwa emalunghelweni yo karhi ya ntirho. Kumbexana a wu ‘tikarhatela ku fanelekela ntirho wa vulanguteri,’ kambe a wu si vekiwa. (1 Timotiya 3:1) Mianakanyo ya ku titsongahata yi nga ku pfuna ku hlayisa ‘langutelo ra ku rindza.’ (Swirilo 3:24) Ematshan’weni yo hlundzukela vakulu—leswi swi nga onhaka vuxaka bya n’wina lebyinene—va vutise loko ku ri ni tinhla leti u nga antswisaka eka tona. Ku tiyimisela ka wena ka xiviri u amukela ndzayo ni ku yi tirhisa, handle ko kanakana swi ta kombisa ku kula emoyeni.
Kutitsongahata ni vunene lebyi humaka eka Xikwembu swi nga pfuna nandza wa vutirheli leswaku a hlayisa ku ringanisela kakwe loko a ri ni vuswikoti byo hlawuleka kumbe dyondzo ni xiyimo lexinene. A nga ha wela endzingweni wo ringeta ku tirha ku tlula vakulu kumbe ku endla leswaku vuswikoti byakwe byi voniwa! Swivuriso 11:2 yi hi tsundzuxa leswaku “v̌utlhari byi le ka la’v̌a tiṭongahataka.” Makwerhu loyi a ringaniselaka u xiya lomu a salelaka kona endzhaku. U tiyimisele ku tirha khwatsi ni ku tirhisa vuswikoti byakwe ku seketela vakulu. Ku titsongahata ku nga ha n’wi pfuna ku lemuka leswaku hambi loko a ri ni vutivi lebyikulu hi tlhelo ra misava, a nga ha va a nga swi tivi swilo swin’wana swa nkoka swa vutlharhi ni ku twisisa ka moya—ku nga timfanelo leti vakulu va nga ha vaka na tona hi xitalo.—1 Vakorinto 1:26–2:13; Vafilipiya 1:9.
Entiyisweni, vakulu ni malandza ya vutirheli va endla mintirho ya nkoka. Hi vun’we, va nga pfuna swinene ku aka hinkwavo lava nga evandlheni. Kambe leswaku va kota ku endla sweswo, va fanele va tirhisana hi ntwanano, ‘hi ku titsongahata loku heleleke ni musa, hi ku lehisa mbilu, va tirhisana hi rirhandzu, va tikarhatela ku hlayisa vun’we bya moya exibohweni lexi hlanganisaka xa ku rhula.’—Vaefesa 4:2, 3.
[Nhlamuselo ya le hansi]
[Swifaniso leswi nga eka tluka 27]
Vakulu va languta malandza ya vutirheli tanihi vatirhi-kulobye va Xikwembu, hayi tanihi vanhu lava nga nyawuliki