Swivutiso Swa Vahlayi
Eminkarhini leyi yo nonon’hwa ya ikhonomi, vanhu ni tikhampani to tala swinene va lava mpfuno hi ku tsarisa leswaku ku tekiwa nhundzu ya vona loko va tsandzeka ku hakela swikweleti hikwalaho ko chona. Xana swa fanela hi ku ya hi Matsalwa leswaku Mukreste a tsarisa eka swo tano?
Ku hlamula xivutiso lexi swi nyika xikombiso lexinene xa ndlela leyi Rito ra Xikwembu ri hi nyikaka ha yona nkongomiso lowu tirhaka etimhakeni leti nga ta manguva lawa hakunene. Hi laha swi kombisiweke ha kona, matiko layo tala ma ni milawu leyi lawulaka timhaka ta ku pfumala. Milawu ya hambana hi ku ya hi matiko, naswona a hi vutihlamuleri bya vandlha ra Vukreste ku nyika nkongomiso wa le nawini emhakeni leyi. Kambe a hi xiyeni nkatsakanyo wa lunghiselelo ra le nawini ra timhaka ta ku chona.
Xivangelo xin’wana lexi endlaka tihulumendhe ti pfumelela vanhu ni mabindzu va endla xihlambanyo xa ku lava mpfuno hikwalaho ko chona ti endlela ku pfuna lava lombisaka mali kumbe ku engetela xikweleti (valombisi) hi nsirhelelo wo karhi eka vanhu kumbe mabindzu lama lombaka mali kumbe lava endlaka swikweleti (lava kolotaka) kambe va nga hakeli leswi va swi kolotaka. Eka lava kolotiwaka swi nga ha tikomba onge ndlela yin’we ntsena yo kota ku vuyeriwa i ku kombela huvo leswaku yi byela loyi a kolotaka leswaku a endla xihlambanyo xa ku chona leswaku nhundzu ya yena yi xavisiwa leswaku a kota ku hunguta xikweleti xa yena.
Ndlela yin’wana leyi ku tsarisa tanihi mupfumari swi tirhaka eka yona, swi pfuna lava kolotaka lava nga ta ka va nga swi koti nikatsongo ku enerisa lava va va kolotisaka. Loyi a kolotaka a nga ha pfumeleriwa ku tsarisa tanihi la nga chona, laha lava a va kolotaka va nga tekaka yin’wana ya nhundzu ya yena. Hambi swi ri tano, nawu wu nga ha n’wi pfumelela ku tihlayisela kaya rakwe kumbe nhundzunyana leyi a nga na yona kutani a ya emahlweni a tihanyela vutomi lebyi nga riki na ku xungetiwa hi ku lahlekeriwa kumbe ku tshikileriwa hi lava a va kolota eku sunguleni.
Kutani, swi le rivaleni leswaku xikongomelo xa milawu leyi i ku sirhelela vanhu hinkwavo hi tlhelo ra swa timali kumbe ra ntirhisano wa bindzu. Kambe, a hi xiyeni leswaku Bibele yi nyika xitsundzuxo xihi lexi pfunaka.
A swi nge endleki leswaku u hlaya Bibele ku sukela eku sunguleni ku ya fika emakumu, handle ko xiya leswaku a yi swi khutazi ku tipeta eswikweletini. Hi kuma switsundzuxo swo tanihi Swivuriso 22:7 leyi nge: “Mufuwi o fuma ŝisiwana, ni loyi a lombaka i nhlonga wa l’a ṅwi lombeke.”
Nakambe, tsundzuka xikombiso xa Yesu eka Matewu 18:23-34 lexi a xi vulavula hi nandza loyi a a ri ni xikweleti lexikulu. “N’wini wa yena a lerisa leswaku a xavisiwa, yena ni nsati ni vana ni hinkwaswo leswi a nga na swona,” kambe n’wini, ku nga hosi, u vile ni musa ni ku n’wi twela vusiwana. Loko nandza yoloye endzhaku a kumiwe a nga ri na musa, hosi yi lerise leswaku a ‘nyiketiwa eka vahlayisi va khotso, ku kondza a hakela hinkwaswo leswi a swi kolotaka.’ Swi le rivaleni, leswaku ndlela leyinene ni leyi bumabumeriwaka, i ku papalata ku lomba mali.
Malandza ya Xikwembu eIsrayele wa khale a ma ri ni mabindzu, naswona minkarhi yin’wana a ma lombana timali. Xana Yehovha u va tsundzuxe ku endla yini? Loko munhu a lava ku lomba mali leswaku a ta sungula bindzu kumbe ku ri kurisa, a swi fanela ni ku va enawini leswaku Muheveru a lava ntswalo. Hambi swi ri tano, Xikwembu xi khutaze vanhu va xona, leswaku va nga vi na vutianakanyi loko va lomba Muisrayele la nga evuswetini; a va nga fanelanga ku bindzula eka xiyimo lexo biha hi ku lava ntswalo. (Eksoda 22:25) Deteronoma 15:7, 8 yi ri: “Kutaku loko uṅwana wa v̌amakwenu ši ri šisiwana . . . u ta ṅwi pfulela šandla ša wena, u ṅwi lomba le’ŝi ringanaka hikwaŝo leŝi a ŝi pfumalaka.”
Tintswalo ni ku ehleketelela loku fanaka swi kombisiwe hi swiletelo leswi a swi vula leswaku lava kolotiwaka a va nga ta teka swilo leswi loyi a nga ni xikweleti a hanyaka ha swona, swo tanihi ribye ro sila ra ndyangu kumbe xuka leri munhu a tifunengetaka ha rona ni vusiku.—Deteronoma 24:6, 10-13; Ezekiyele 18:5-9.
Kavula, a hi Vayuda hinkwavo lava amukeleke ni ku tirhisa xiletelo lexi xa milawu ya rirhandzu lexi humaka eka Muavanyisi ni Munyiki wa vona wa nawu lonkulu. (Esaya 33:22) Vayuda van’wana va makwanga va khome vamakwavo va vona hi tihanyi. Ni namuntlha, lava kolotiwaka va nga ha va ni tihanyi ni ku koxa ku tlula mpimo, hambi ku ri eka Mukreste loyi enkarhini lowu a nga swi kotiki ku hakela hikwalaho ka leswi a weriweke hi khombo. (Eklesiasta 9:11) Hikwalaho ka ku nga tsetseleli, ni ku lava swilo hi nkani, vanhu va misava lava kolotiwaka va nga ha vanga loyi a va kolotaka leswaku a vona swi fanela leswaku a tisirhelela. Njhani? Etimhakeni tin’wana nchumu wun’we lowu lava kolotiwaka va wu xiyaka i goza ra le nawini ro tsarisa tanihi la pfumalaka. Hikwalaho Mukreste, loyi a a nga ri na makwanga kumbe ku honisa eswikweletini swakwe, a nga ha tsarisa tanihi la pfumalaka.
Kambe, hi fanele ku tivonela eka tlhelo rin’wana ra mhaka. Mukreste a nga ha va a ri exikweletini hikwalaho ka leswi a nga tikhomiki eka matirhiselo yakwe ya mali ya yena kumbe hikwalaho ka leswi a nga vangiki na vukheta eka swiboho swakwe swa bindzu. Xana u fanele a xi ba hi makatla xikweleti xakwe ivi a tsutsumela ku lava ku tirhula nandzu hi ku tsarisa tanihi la pfumalaka, a vavisa van’wana hikwalaho ka swiboho swakwe leswi nga tiyangiki? Bibele a yi ku amukeli ku pfumala vutihlamuleri loko tano eka swa timali. Yi khutaza nandza wa Xikwembu leswaku ina wa yena a va ina. (Matewu 5:37) Nakambe, tsundzuka marito ya Yesu malunghana ni ku kunguhata kahle u nga si sungula ku aka xihondzo. (Luka 14:28-30) Ku pfumelelana na sweswo, Mukreste u fanele ku anakanyisisa hi vukheta hi swiyimo leswi nga tsakisiki leswi nga vaka kona a nga si sungula xikweleti xa swa timali. Loko a sungula xikweleti, u fanele ku titwa a boheka ku hakela vanhu kumbe tikhampani leti a ti kolotaka. Loko vo tala va languta Mukreste tanihi la nga riki na vutihlamuleri kumbe a nga tshembeki, a nga ha va a onhe vito lerinene leri a ri na rona naswona xisweswo a nga ha vi na vumbhoni lebyinene eka vanhu va le handle.—1 Timotiya 3:2, 7.
Tsundzuka leswi Pisalema 15:4 yi hi byelaka swona hi munhu loyi Yehovha a n’wi amukelaka. Ha hlaya: “Loko [loyi a amukeriwaka hi Xikwembu a] hlambanyile, a nga hunḍuki, hambi a nga onhakeriwa.” Ina, Xikwembu xi langutela Vakreste leswaku va khoma lava va va kolotaka hi laha na vona va nga ta lava ku khomiwa ha kona.—Matewu 7:12.
Hikwalaho loko yi katsakanya mhaka leyi, Bibele a yi ma siveli matshalatshala ya leswaku loko xiyimo xi bihile, Mukreste a nga tirhisa nsirhelelo lowu nyikeriwaka hi milawu ya ku tsarisa tanihi la pfumalaka leyi nyikeriwaka hi Khezari. Hambi swi ri tano, Vakreste va fanele ku va emahlweni loko swi ta etimhakeni ta vutshembeki ni ku tshembeka. Xisweswo, va fanele ku va xikombiso lexinene eka ku navela ka vona ku hlangavetana ni mindzhwalo ya vona ya swa timali hi ku tshembeka.