Hi Xihi Xiyimo Xa Vafi?

KU CHAVA vafi swi suka eka mianakanyo yin’we—leswaku vafi va ni moya-xiviri kumbe moya lowu salaka wu hanya loko va file. Loko Bibele yi dyondzisa hi ku kongoma leswaku mianakanyo leyi i mavunwa, kutani xivutiso xa loko vafi va nga swi kota ku ku karhata xi hlamulekile. Kutani ke, Bibele yona yi ri yini?

Malunghana ni xiyimo xa vafi, Rito ra Xikwembu ri ri: “La’v̌a hanyaka v̌a ŝi tiv̌a leŝaku v̌a ta fa, kambe v̌afi a v̌a tiv̌i ntšhumu, kambe v̌a nga ka v̌a nga ha v̌i na hakelo e misav̌eni, hikuv̌a ku ṭunḍušiwa ka v̌ona ku riv̌ariwile. Riranḍu ra v̌ona, ni ku v̌enga ka v̌ona, ni mona wa v̌ona ŝi lahlekile, a v̌a ha ri na ku av̌eriwa ka hikwaŝo le’ŝi endliwaka e hansi ka dyambu ni siku riṅwe.”—Eklesiasta 9:5, 6.

Hikwalaho ka sweswo, xana vafi va nga swi kota ku ku pfuna kumbe ku ku karhata? Matsalwa ma kaneta. Vafi a va twi nchumu naswona a va na rito. A va swi koti ku vulavula ni lava hanyaka kumbe ku kombisa ntlhaveko wo karhi—rirhandzu kumbe rivengo—hambi ku ri ku endla xiendlo xihi kumbe xihi. A wu fanelanga u va chava nikatsongo.

Van’wana va nga ha ku, ‘U nga va u tiyisile loko u vulavula hi ku fa ka miri wa nyama. Kambe ku fa ka miri a hi wona makumu ya vutomi; sweswo swo pfulela moya ndlela yo huma emirini. Moya wolowo wu nga pfuna kumbe ku karhata lava hanyaka.’ Timiliyoni to tala ti titwisa sweswo emisaveni hinkwayo.

Hi xikombiso, le Madagascar vutomi byi tekiwa tanihi ku hundzukela eka xiyimo xin’wana, kutani nkosi ni ntirho wo humesa mufi esirheni swi xiximiwa swinene ku tlula nkhuvo wa vukati. Va anakanya leswaku munhu u huma eka vakokwa wakwe lava feke, a vuya exikarhi ka vona loko a fa. Hikwalaho, tindlu ta lava hanyaka ti endliwa hi timhandzi ni misava, ku nga swilo leswi hlakalaka hi ku famba ka nkarhi, kasi masirha, ku nga “makaya” ya vafi, hi ntolovelo ma sasekisiwa swinene ni ku tiyisiwa. Loko ku endliwa ntirho wo humesa mufi esirheni, swirho swa ndyangu na vanghana va ehleketa leswaku va ta katekisiwa, naswona vavasati va kholwa leswaku loko va khumba marhambu ya xaka leri feke, va ta tswala vana. Kambe xivutiso xa ha tlakuka, Rito ra Xikwembu rona ri ri yini?

Munhu A A Nga Kunguhateriwanga Ku Fa

Swa tsakisa ku xiya leswaku Yehovha Xikwembu u vumbe munhu leswaku a hanya, naswona u vulavule hi rifu tanihi vuyelo bya ku tlula nawu. (Genesa 2:17) Lexi vavisaka, wanuna ni wansati vo sungula va dyohile, kutani xidyoho xa vona xi tlulela eka vanhu hinkwavo tanihi nchumu lowu dlayaka, lowu va tswariweke na wona. (Varhoma 5:12) Kutani u nga vula leswaku rifu i nchumu wa xiviri lowu hi langutanaka na wona evuton’wini ku sukela loko mpatswa wo sungula wa vanhu wu tlule nawu, ina, i nchumu lowu khomisaka gome evuton’wini. A hi vumberiwe ku hanya, leswi hi ndlela yo karhi swi kombisaka xivangelo xo va timiliyoni to tala swinene swi ti nonon’hwela ku pfumela leswaku rifu i makumu ya vutomi.

Hi ku ya hi rungula ra Bibele, Sathana u ringete ku kanganyisa mpatswa wo sungula wa vanhu ehenhleni ka rifu hi ku kaneta xitsundzuxo xa Xikwembu xa leswaku ku nga yingisi a ku ta vanga rifu. (Genesa 3:4) Kambe endzhaku ka nkarhi swi ve erivaleni swinene leswaku vanhu va fa, hi laha Xikwembu xi vuleke ha kona. Xisweswo, hi malembe xidzana yo tala Sathana u tlhandlekele vunwa byin’wana—leswaku moya wa munhu a wu fi loko miri wu fa. Vuxisi byebyo byi n’wi fanela kahle Sathana Diyavulosi, loyi Yesu a n’wi hlamuseleke tanihi “tata wa mavunwa.” (Yohane 8:44) Ku hambana na sweswo, ntlhantlho wa Xikwembu wa rifu i xitshembiso lexi khutazaka.

I Xitshembiso Xa Yini Ke?

I xitshembiso xa ku pfuxiwa ka lavo tala. Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri va “ku pfuxiwa” i a·naʹsta·sis. Hi ku kongoma swi vula “ku tlhela u yima,” kutani ri vula ku pfuka eku feni. Ina, munhu wa etlela loko a fa, kambe Xikwembu xi nga tlhela xi n’wi pfuxa hi matimba ya xona. Munhu u lahlekeriwa hi vutomi, kambe Xikwembu xi nga tlhela xi n’wi nyika byona. Yesu Kreste, N’wana wa Xikwembu u vule leswaku “nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nge masirheni va nga ta twa rito ra yena, kutani va ta huma.” (Yohane 5:28, 29) Muapostola Pawulo u vule leswaku “leswi [a] swi languteleke eka Xikwembu, . . . hileswaku lavo lulama ni lava nga lulamangiki va ta pfuka eku feni.” (Mintirho 24:15) Yobo, nandza la tshembekaka wa Xikwembu eminkarhini ya le mahlweni ka Vukreste, na yena u phofule ntshembo wakwe wa ku pfuxiwa ka vafi: “Loko munhu la hanyeke kahle a fa‚ a nga tlhela a hanya xana? Ndzi ta rindza hi masiku hinkwawo ya ku tshikileriwa ka mina‚ ku fikela enkarhini lowu ku ntshunxiwa ka mina ku taka. [Wena Xikwembu] u ta vitana‚ kutani mina ndzi ta pfumela.”—Yobo 14:14, 15, NW.

Xana xitshembiso lexi twisisekaka xa ku pfuxiwa ka vafi a xi kombisi leswaku mianakanyo ya leswaku vafi va hanya hi xivumbeko xa moya i mavunwa? Loko vafi a va hanya etilweni kumbe exivandleni xo karhi xa swivumbiwa swa moya, a va ta pfuxeriwa yini ke? Xana a va nga ta va se va kume hakelo ya vona? Loko u dyondza Rito ra Xikwembu u ta kuma leswaku vafi va file hakunene, a va twi nchumu, va etlele ku kondza loko va ta khindlimuka eka xiendlakalo lexikulu xa ku pfuxiwa ka vafi emisaveni leyintshwa—paradeyisi—leyi tshembisiweke hi Yehovha, Tata wa hina wa rirhandzu. Kambe loko rifu ri nga vuli ku hambana ka miri na moya, ni loko moya wu nga sali wu hanya, ku vuriwa yini hi ku vulavurisana loku vuriwaka leswaku ka endliwa ni swivumbiwa swa le xivandleni xa moya?

Ku Vulavurisana Ni Swivumbiwa Swa Le Xivandleni Xa Moya

Vanhu vo tala swinene va vike hi ta ku vulavurisana ni swivumbiwa leswi ku ehleketiwaka leswaku i swa le xivandleni xa moya. Xana swi vangiwa hi yini? Bibele yi hi tsundzuxa leswaku “Sathana, ú tiendla onge i ntsumi ya ku vonakala. Loko swi ri tano, a swi hlamarisi loko malandza ya yena na wona ma tiendla onge i malandza ya leswo lulama.” (2 Vakorinto 11:14, 15) Ina, mademona (tintsumi leti xandzukeke) ma vulavule ni lava hanyaka, minkarhi yin’wana ma endla onge ma lava ku va pfuna, leswaku ma kanganyisa ni ku hambukisa vanhu hi ku olova.

Muapostola Pawulo u nyika xitsundzuxo xin’wana ehenhleni ka tsima leri ra vukanganyisi: “Van’wana va ta hambana ni vupfumeri, hi mhaka ya ku landza mimoya leyi kanganyisaka ni tidyondzo ta mademona.” (1 Timotiya 4:1) Kutani ku angula kwihi na kwihi loku vuriwaka leswaku i ka vanhu lava feke, swi nga endleka ku ri ka mademona lama tiendlaka “malandza ya leswo lulama” ni ku tlakusa vunwa bya vukhongeri, ma endla vanhu mahlonga ya vukholwa-hava lebyi va hambukiselaka ekule swinene na ntiyiso wa Rito ra Xikwembu.

Pisalema 146:3, 4, loko yi tiyisa leswaku vafi a va koti ku vula nchumu, a va koti ku endla nchumu hambi ku ri ku twa nchumu, yi ri: “Mi nga tiṭhembeleni tihosi, hambi v̌a ri v̌ana v̌a v̌anhu la’v̌a hlulekaka ku ponisa, [moya wa, NW] v̌ona loko [wu huma, NW], v̌a tlhelela e nṭhurini; kutani hi siku rolero makungu ya v̌ona ma ta hela.” Xana i yini moya lowu ‘humaka’? I matimba ya vutomi bya munhu lama hlayisiwaka hi ku hefemula. Hikwalaho, loko mufi a yime ku hefemula, switwi swa yena a swa ha tirhi nchumu. A nga ha twi nchumu hi ku helela. Kutani a nge swi koti ku lawula lava hanyaka.

Hi yona mhaka leyi Bibele yi tekaka ku fa ka munhu yi ku fanisa ni ka xiharhi, yi vula leswaku haswimbirhi a swa ha twi nchumu loko swi file, naswona swi tlhelela entshurini lowu swi endliweke ha wona. Eklesiasta 3:19, 20 yi ri: “Khombo le’ri humelelaka v̌ana v̌a v̌anhu, ri humelela ni ŝihari; ha v̌ambiri v̌a humeleriwa hi khombo riṅwe. Mukhuv̌a lowu munhu a faka ha wona, na šona šihari ši fa ŝeŝo; moya wa hikwav̌o i wuṅwe, a ku na laha munhu a tlulanaka ni šihari, hikuv̌a hikwaŝo i v̌uhav̌a. Hikwaŝo ŝi ya e šiv̌andleni šiṅwe. Hikwaŝo ŝi huma nṭhurini, kutani hikwaŝo ŝi tlhelela nṭhurini.”

Hi ku tiva leswaku mademona ma ringeta ku kanganyisa vanhu leswaku va anakanya leswaku va nga vulavula ni vafi ni ku pfuniwa hi vona, Yehovha Xikwembu u tsundzuxe vanhu vakwe, Vaisrayele va khale a ku: “Ku nga ṭhuki ku kumiwa munhu ni uṅwe ka wena l’a . . . hlahluv̌aka, ni mungoma, ni mulori, ni noyi, ni l’a v̌utisaka mimoya, ni l’a bvumbaka, ni l’a v̌utisaka v̌afi. Hikuv̌a uṅwana ni uṅwana l’a endlaka ŝilo leŝi, wa yila e ka Yehova.”—Deteronoma 18:10-12.

Swi le rivaleni leswaku mianakanyo ya leswaku vafi va nga hi karhata a yi humi eka Xikwembu. I Xikwembu xa ntiyiso. (Pisalema 31:5, NW; Yohane 17:17) Naswona xi hlayisele varhandzi va ntiyiso lava xi gandzelaka “hi moya ni ntiyiso” vumundzuku lebyinene.—Yohane 4:23, 24.

Yehovha, Xikwembu Xa Ntiyiso Ni Rirhandzu

Tata wa hina wa le tilweni la nga ni rirhandzu, “[la] nga riki na ku hemba,” u tshembisile: Timiliyoni to tala leti feke, kutani ti nghenisiwa emasirheni, ti ta pfuxiwa ti ri ni ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyintshwa ya vululami! (Tito 1:1, 2; Yohane 5:28) Xitshembiso lexi xa rirhandzu xa ku pfuxiwa ka vafi xi kombisa leswaku Yehovha u khumbeka ngopfu hi vuhlayiseki bya swivumbiwa swakwe swa vanhu, naswona u swi lava hi mbilu hinkwayo ku herisa rifu, maxangu ni ku karhateka. Kutani a hi fanelanga hi chava vafi kumbe ku vilela ngopfu hi vona ni ntshembo wa vona. (Esaya 25:8, 9; Nhlavutelo 21:3, 4) Yehovha, Xikwembu xa hina xa rirhandzu ni lexi lulameke, xi nga va pfuxa, xi herisa gome ra rifu, naswona xi ta endla tano hakunene.

Rito ra Xikwembu, Bibele, ri tele hi tinhlamuselo ta ndlela leyi swiyimo swi nga ta va ha yona emisaveni yoleyo yintshwa ya ku lulama leyi tshembisiweke. (Pisalema 37:29; 2 Petro 3:13) Ku ta va nkarhi wa ku rhula ni ntsako kun’we ni wa ku rhandzana ka vanhu hinkwavo. (Pisalema 72:7; Esaya 9:7; 11:6-9; Mikiya 4:3, 4) Hinkwavo va ta va ni makaya lamanene lama sirheletekeke, kun’we ni ntirho lowu tsakisaka. (Esaya 65:21-23) Ku ta va ni ndzalo ya swakudya leswinene eka hinkwavo. (Pisalema 67:6; 72:16) Hinkwavo va ta va ni rihanyo lerinene. (Esaya 33:24; 35:5, 6) I ntiyiso leswaku vaapostola ni nhlayo leyi pimiweke ya van’wana va ta fuma etilweni na Yesu, kambe Bibele a yi boxi swiyimo leswinene swa le tilweni swa mimoya-xiviri ya van’wana endzhaku ka rifu handle ka lava. (Nhlavutelo 5:9, 10; 20:6) Leswi a swi ta hlamarisa loko magidi ya timiliyoni ta lava feke a ti ya emahlweni ti hanya etilweni.

Kambe leswi a swi hlamarisi loko hi tiva dyondzo leyi twalaka ya Bibele: Vafi a va ha hanyi. A va nge swi koti ku ku karhata. Lava nga emasirheni va lo wisa, a va twi nchumu, ku kondza loko va pfuxiwa hi nkarhi wa Xikwembu lowu faneleke. (Eklesiasta 9:10; Yohane 11:11-14, 38-44) Kutani mintshembo ya hina ni ku navela ka hina swi titshege hi Xikwembu. “A hi ṭakisiseni hi ṭakela ku ponisa ka [xona].”—Esaya 25:9.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Hi laha Rito ra Xikwembu ri swi vekaka ha kona erivaleni, vafi a va koti ku endla nchumu, ku kondza loko va pfuxiwa