Xana U Rivalela Hi Laha Yehovha A Rivalelaka Ha Kona?
“Loko mi rivalela vanhu swidyoho swa vona, Tata wa n’wina wa le tilweni ú ta mi rivalela na n’wina; kambe loko mi nga rivaleli van’wana, Tata wa n’wina na yena a nga ka a nga mi rivaleli swidyoho swa n’wina.”—MATEWU 6:14, 15.
1, 2. Xana i Xikwembu xa njhani lexi hi xi lavaka, naswona ha yini?
“YEHOVA o ni tintŝalo ni ku ṭeṭelela, o hlwela ku kariha, o tele v̌unene. A nga tengisi hi mikari hikwayo, a nga hlayisi v̌ukari bya yena hi masiku. A nga hi endlelanga hi mpimo wa ku dyoha ka hina, a nga hi rihisanga hi mpimo wa milanḍu ya hina. Hikuv̌a hi laha matilo ma tlakukeke henhla ka misav̌a, hi ŝeŝo nsov̌o wa yena wu kurile henhla ka la’v̌a ṅwi tšhav̌aka; hi laha v̌uša byi hambaneke ni v̌upeladyambu, o hambanyisile ŝeŝo e ku dyoha ka hina kule na hina. Hi laha tatana a nga ni tintŝalo e ka v̌ana v̌a yena, hi ŝeŝo Yehova o ni tinṭŝalo e ka la’v̌a ṅwi tšhav̌aka. Hikuv̌a wa tiv̌a leši hi endliweke ha šona, wa ṭunḍuka leŝaku hi nṭhuri ntsena.”—Pisalema 103:8-14.
2 Leswi hi tswariweke exidyohweni ni leswi hi velekiweke exivini, ni leswi ku nga hetiseki loku hi tswariweke na kona ku ringetaka ku hi endla mahlonga ya xidyoho, kutani lexi hi xi lavaka i Xikwembu lexi ‘tsundzukaka leswaku hi ntshuri.’ Malembe manharhu endzhaku ka loko Davhida a hlamusele Yehovha hi ndlela leyi yo saseka eka Pisalema 103, mutsari un’wana wa Bibele, ku nga Mikiya, u dzunise xona Xikwembu lexi hi ndlela leyi fanaka hikwalaho ka nsovo wa xona wo rivalela swidyoho leswi endliweke: “Hi xihi xikwembu lexi nga fanaka na wena: lexi susaka xihoxo, xi rivalelaka ku homboloka, lexi nga hlayisiki vukarhi hi masiku kambe xi tsakela ku kombisa tintswalo? Xi tlhela xi hi tsetselela, xi kandziyela swihoxo swa hina, xi hoxa swidyoho swa hina hinkwaswo etshakwini ra lwandle.”—Mikiya 7:18, 19, The Jerusalem Bible.
3. Xana ku rivalela swi vula yini?
3 EMatsalweni ya Xigriki, rito leri nge “ku rivalela” ri vula “ku bakanyela etlhelo.” Xiya leswaku Davhida na Mikiya, lava tshahiweke laha henhla, va humesa mongo lowu fanaka hi marito lamanene, lama hlamuselaka. Leswaku hi wu twisisa kahle mpimo lowu hlamarisaka wa ndzivalelo wa Yehovha, a hi kambisiseni swikombiso swi nga ri swingani laha wu kombisiweke kona. Xo sungula xi kombisa leswaku mianakanyo ya Yehovha yi nga hundzuka yi suka eku loviseni yi ya eku rivaleleni.
Muxe Wa Yimela—Yehovha Wa Yingisa
4. Vaisrayele va ye emahlweni va chava ku nghena eTikweni leri Tshembisiweke endzhaku ka swikombiso swihi swa matimba ya Yehovha?
4 Yehovha u fambise tiko ra Israyele khwatsi ku suka aEgipta ri ya ekusuhi ni tiko leri a va tshembiseke rona tanihi tiko ra vona, kambe va arile ku famba, va chava vanhu lava nga vuliki nchumu va le Kanana. Endzhaku ko vona Yehovha a va ponisa aEgipta emakhombyeni ya khume lama dlayaka, a va pfulela ndlela yo baleka ha yona eLwandle ro Tshwuka, a lovisa vuthu ra Egipta leri ringeteke ku va landza, a khangula ha vona Nawu wa ntwanano eNtshaveni ya Sinayi, lowu endleke leswaku va va tiko ra Yehovha leri hlawuriweke, ivi hi hlori a va nyika manna ya siku na siku yi huma etilweni leswaku va hanya, va chavile ku nghena eTikweni leri Tshembisiweke va chavisiwa hi Vakanana lava vonakeke va ri swihontlovila!—Tinhlayo 14:1-4.
5. Xana vakamberi vambirhi va ringete njhani ku tiyisa Israyele nhlana?
5 Muxe na Aroni va wa hi mimombo ya vona va hele matimba. Yoxuwa na Kalebe, vakamberi vambirhi vo tshembeka, va ringete ku tiyisa Israyele nhlana: ‘Tiko rero ri saseke ngopfu, i tiko leri khulukaka ntswamba ni vulombe. Mi nga va chavi vanhu; Yehovha u na hina!’ Ematshan’wini yo tiyisiwa hi marito yo tano, vanhu lava va rhumbu, lava xandzukaka, va ringete ku khandla Yoxuwa na Kalebe hi maribye.—Tinhlayo 14:5-10.
6, 7. (a) Xana Yehovha u endle yini loko Vaisrayele va ala ku ya eTikweni leri Tshembisiweke? (b) Ha yini Muxe a nga fambisananga ni ku avanyisa ka Yehovha eka Israyele, naswona swi ve ni vuyelo byihi?
6 Kava loko Yehovha a hlundzuka! “Kutani Yehova a ku ka Moše: E tiko leri ri ta nḍi sanḍa ku yisa kwihi šana? Ri ta nḍi kanetela ku yisa kwihi; hambi nḍi endlile masingita hikwawo lawa e šikari ka rona! Nḍi ta ri ba hi ntungu, nḍi ri heta, kutani nḍi ta endla ha wena e tiko le’rikulu, le’ri nga ni matimba e ku tlula rona! Moše a ku ka Yehova: V̌a-Egipta v̌a ŝi twile leŝaku u humesile tiko leri e šikari ka v̌ona hi matimba ya wena; kutani v̌a ŝi byerile v̌aaki v̌a tiko leri. . . . Kungaku loko u dlaya tiko leri kukotisa munhu uṅwe, v̌amatiko la’v̌a yingiseke timhaka ta wena, v̌a ta ku: Hi leŝi Yehova a ṭanḍekeke ku nghenisa tiko leri e misav̌eni leyi a v̌a hlambanyeleke leŝaku a ta v̌a nyika yona, kutani o v̌a dlayile mananga.”—Tinhlayo 14:11-16.
7 Muxe u kombele ndzivalelo, hikwalaho ka vito ra Yehovha: “Wa nga riv̌alela tiko leri e nanḍu wa rona hi v̌ukulu bya tintŝalo ta wena, kukotisa leŝi u riv̌aleleke tiko leri e ku suka Egipta, e ku fika kwala. Kutani Yehova a ku: Nḍi v̌a riv̌alele hi laha u nga v̌ula ha kona.”—Tinhlayo 14:19, 20.
Ku Gandzela Ka Manase Swikwembu Swa Hava Ni Ku Oswa Ka Davhida
8. Xana Hosi Manase wa Yuda u endle rhekhodo yihi?
8 Xikombiso lexi xiyekaka xa ku rivalela ka Yehovha xi le mhakeni ya Manase, n’wana wa Hosi yo lulama Hezekiya. Manase a a ri ni malembe ya 12 hi vukhale loko a sungula ku fuma eYerusalema. U ake marhangu lama tlakukeke, a aka tialtari ta Vabali, a endla timhandzi to hlawuleka, a nkhinsamela tinyeleti ta tilo, a endla masalamusi ni vuloyi, a vutisa lava pfuxaka vafi ni vavhumbhi va nkateko, a veka xifaniso lexi vatliweke etempeleni ya Yehovha, a hundzisa ni vana va yena endzilweni wa Nkova wa Hinomu. “A ya mahlweni hi ku endla e ku tlurisa le’ŝo biha e mahlweni ka Yehova” naswona “a renḍelekisa v̌a-Yuda ni v̌aaki v̌a Yerusalem e ku endla le’ŝo biha, hi ku tlurisa matiko lawa Yehova a ma heriseke mahlweni ka v̌ana v̌a Israel.”—2 Tikronika 33:1-9.
9. Xana ngohe ya Yehovha yi olove njhani eka Manase, naswona vuyelo byi ve byihi?
9 Eku heteleleni, Yehovha u tise Vaasiriya ehenhla ka Yuda, kutani va khoma Manase va n’wi yisa eBabilona. “Kute loko a ri khombyeni, a khongela e mahlweni ka Yehova, Šikwembu ša yena, a tiṭongahata ngopfu e mahlweni ka Šikwembu ša v̌atata wa yena. Kaku loko a ši khongela, Šikwembu ši yingisa ku khongela ka yena, kutani ši ṅwi tlherisela Yerusalema e ku fumeni ka yena.” (2 Tikronika 33:11-13) Kutani Manase a susa swikwembu swa matiko mambe, swikwembu swa hava ni tialtari, a swi cukumeta ehandle ka muti. U sungule ku endla magandzelo ealtarini ya Yehovha ivi a pfuna tiko ra Yuda leswaku ri tirhela Xikwembu xa ntiyiso. Leyi a ku ri ndlela leyi hlamarisaka leyi Yehovha a kombiseke ku rivalela ha yona loko munhu a kombisa mihandzu leyi fambisanaka ni ku hundzuka hi ku titsongahata, xikhongelo ni ku teka goza ro lulamisa xidyoho!—2 Tikronika 33:15, 16.
10. Xana Davhida u ringete njhani ku tumbeta xidyoho xakwe ni nsati wa Uriya?
10 Xidyoho xa Hosi Davhida xa vuoswi swin’we ni nsati wa Uriya wa Muhiti xi tiviwa kahle. A nga oswanga na yena ntsena kambe u tlhele a lava tindlela to tumbela loko a tikile. Hosi yi nyike Uriya nkarhi wo wisa enyimpini, a ehleketa leswaku u ta ya endlwini yakwe a ya etlela ni nsati wakwe. Kambe, hi ku xixima masocha-kulobye lawa a ma ri enyimpini, Uriya u arile. Kutani Davhida a n’wi rhamba va ta dya swin’we ni ku n’wi pyopyisa, kambe hambi swi ri tano Uriya a nga yanga eka nsati wakwe. Kutani Davhida a yisa rito eka nandza wa yena leswaku Uriya a vekiwa laha nyimpi yi hisaka kona, leswaku Uriya a dlayiwa, hi laha swi endlekeke ha kona.—2 Samuwele 11:2-25.
11. Xana Davhida u pfuniwe njhani leswaku a hundzuka exidyohweni xakwe, kambe u kume nxupulo wihi?
11 Yehovha u rhume muprofeta wakwe Natani eka Davhida leswaku a ya paluxa xidyoho xa hosi. “Kutani Davida a ku ka Natan: Nḍi dyohele Yehova. Kutani Natan a ku ka Davida: Yehova o hunḍisile šidyoho ša wena; u nga ka u nga fi.” (2 Samuwele 12:13) Davhida u tivone nandzu lowukulu hi xidyoho xa yena kutani u kombise ku hundzuka kakwe exikhongelweni lexi humaka embilwini lexi yaka eka Yehovha: “Hikuv̌a a [wu] ṭakeli maganḍelo, ingi nḍi ku humesele wona; kambe a [wu] ṭakeri tiholokosta. Maganḍelo ya Šikwembu i moya lo’wu ṭhov̌ekeke; oho Šikwembu! a [wu] soli mbilu le’yi ṭhov̌ekeke, le’yi nge nhlomulweni.” (Pisalema 51:16, 17) Yehovha a nga xi solanga xikhongelo xa Davhida lexi a xi endleke hi mbilu leyi tshovekeke. Kambe, Davhida u kume nxupulo lowukulu, hi ku pfumelelana ni marito ya Yehovha malunghana ni ku rivalela, lama nga eka Eksoda 34:6, 7: ‘Xi nga ka xi nga tshiki ku xupula.’
Solomoni A Nyiketela Tempele
12. I yini leswi Solomoni a swi kombeleke enkarhini wa ku nyiketela tempele, naswona Yehovha u hlamurise ku yini?
12 Loko Solomoni a heta ku aka tempele ya Yehovha, exikhongelweni xakwe xa ku yi nyiketela u te: “U ta yingisa ni mikhongelo ya nanḍa wa wena ni ya tiko ra wena ra Israel, loko v̌a khongela e nḍawini leyi; kutani wena u ta yingisa u ri tilweni, e nḍawini ya v̌uako bya wena: u ta yingisa ni ku riv̌alela.” Yehovha u hlamule a ku: “Loko nḍi pfala matilo, ku nga ni mpfula, ni loko nḍi lerisa tindžiya ku heta masimu, nḍi ruma ni ntungu e tikweni ra nga, loko tiko ra nga leri v̌ito ra mina ri khongeriwaka henhla ka rona, ri tiṭongahata, loko v̌a khongela, v̌a lav̌a mombo wa mina, v̌a fularela tindlela le’to biha ta v̌ona, nḍi ta v̌a yingisa hi le tilweni, nḍi v̌a riv̌alela ŝidyoho ŝa v̌ona, nḍi horisa tiko ra v̌ona.”—2 Tikronika 6:21; 7:13, 14.
13. Xana Ezekiyele 33:13-16 yi kombisa yini hi ndlela leyi Yehovha a langutaka munhu ha yona?
13 Loko Yehovha a ku languta, u ku amukela hi leswi u nga swona sweswi, hayi leswi a wu ri swona. Swi ta endleka hi laha Ezekiyele 33:13-16 yi vulaka ha kona: “Loko nḍi v̌ula e ka l’a lulameke leŝaku o ta hanya, loko a ṭhemba ku lulama ka yena, kutani a endla le’ŝo biha, ku lulama ka yena hikwaku ku nga ka ku nga ṭunḍukiwi, kambe o ta fa hi ŝidyoho leŝi a ŝi endleke. Ni loko nḍi nga ku e ka mudyohi: U ta fa ha kunene; loko a hunḍuka e ŝidyohweni ŝa yena, kutani a endla e ku lerisa ni ku lulama, loko mudyohi a v̌uyisa ŝiṭhembiso, a tlherisela leši a ši yiv̌eke, a famba hi milawu ya ku hanya, a nga endli le’ŝo biha, ha kunene o ta hanya, a nga ka a nga fi. A ku nga ha ṭunḍukiwi šidyoho ša yena, ni šiṅwe, ša leŝi a ŝi endleke; o endle hi nawu ni ku lulama; ha kunene o ta hanya.”
14. I yini lexi hlawulekeke hi ku rivalela ka Yehovha?
14 Ndzivalelo lowu Yehovha Xikwembu a hi nyikaka wona wu ni xin’wana xo hlawuleka, lexi vanhu swi va tikelaka ku xi nghenisa eku rivalelaneni ka vona—wa rivalela a tlhela a rivala. Vanhu van’wana va ri, ‘Ndzi nga ku rivalela leswi u swi endleke, kambe ndzi nga ka ndzi nga (kumbe a ndzi nge) swi rivali.’ Ku hambana ni sweswo, xiya leswi Yehovha a vulaka leswaku u ta swi endla: “Nḍi ta v̌a ṭhikela e ku homboloka ka v̌ona, a nḍi nga ha anakanyi šidyoho ša v̌ona.”—Yeremiya 31:34.
15. Xana Yehovha u ni rhekhodo yihi ya ku rivalela?
15 Ku hundze magidi ya malembe Yehovha a ri karhi a rivalela vagandzeri vakwe. A a ri karhi a va rivalela swidyoho leswi va swi xiyaka kun’we ni leswi va nga swi xiyiki. Ku kombisa ka yena tintswalo, ku lehisa mbilu ni ku rivalela a ku heli. Esaya 55:7 yi ri: “Lo’wo biha a a ṭhike ndlela ya yena, ni wa lunya e meehleketo ya yena; a a tlhelele ka Yehova, l’a nga ta ṅwi twela v̌usiwana; ni ka Šikwembu ša hina, le’ši riv̌alelaka, ku nga ri hi mpimo.”
Ku Rivalela eMatsalweni Ya Vukreste Ya Xigriki
16. Ha yini hi vula leswaku ku rivalela ka Yesu ku pfumelelana ni ka Yehovha?
16 Timhaka ta ku rivalela ka Xikwembu ti hangalake ni rhekhodo ya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki. Yesu u vulavula kanyingi ha kona, leswi kombisaka leswaku u pfumelelana ni mianakanyo ya Yehovha emhakeni leyi. Mianakanyo ya Yesu yi huma eka Yehovha, u kombisa leswi Yehovha a nga swona, i xikombiso lexi heleleke xa xiyimo xa Yehovha; ku vona yena i ku vona Yehovha.—Yohane 12:45-50; 14:9; Vaheveru 1:3.
17. Xana Yesu u ku kombise njhani ku rivalela ka Yehovha ‘hi ndlela leyikulu’?
17 Leswaku Yehovha u rivalela hi ndlela leyikulu swi kombisiwa hi xin’wana xa swifaniso swa Yesu, laha hosi yi rivaleleke nandza wa yona xikweleti xa titalenta ta 10 000 (kwalomu ka R120 000 000). Kambe loko nandza yoloye a ala ku rivalela nandza-kulobye xikweleti xa dzana ra tidenari (kwalomu ka R220), hosi yi hlundzuke ngopfu. “‘Nandza lowo biha! A ndzi ku rivalele nandzu wa wena hinkwawo, leswi a wu ndzi komberile; xana a swi nga ku fanelanga na wena ku tsetselela nakuloni, kukotisa leswi na mina ndzi nga ku tsetselela ke?’ Kutani n’wini wa yena a n’wi karihela, a n’wi nyiketa emavokweni ya maphorisa, nandza yoloye a kondza a tlherisa mali hinkwayo.” Kutani Yesu a kombisa ndlela leyi swi tirhaka ha yona: “Tata wa mina wa le matilweni ú ta endlisa sweswo eka n’wina, loko un’wana ni un’wana wa n’wina a nga rivaleri makwavo hi mbilu hinkwayo ya yena.”—Matewu 18:23-35.
18. Xana mavonelo ya Petro ya ku rivalela ma hambana njhani ni ya Yesu?
18 Loko Yesu a nga si nyika xifaniso lexi nga laha henhla, Petro u te eka Yesu a vutisa a ku: “Hosi, loko makwerhu a tshamela ku ndzi dyohela, xana ndzi ta n’wi rivalela kangani xana? Swi nga va ka 7 xana?” Petro a a ehleketa leswaku a ta va a kombisa nsovo lowukulu hi sweswo. Hambi leswi vatsari ni Vafarisi a va veka mpimo wa ku rivalela, Yesu u byele Petro a ku: “A ndzi ku byeli ku n’wi rivalela ka 7, kambe ndzi ri ka 7 loku andzisiwaka hi 70.” (Matewu 18:21, 22) Minkarhi ya nkombo a yi nga ta ringana siku rin’we, hi laha Yesu a vuleke ha kona: “Tivoneleni ke! ‘Loko makwenu a dyohile, n’wi tshinye; loko a tisola, n’wi rivalele. Ni loko a ku dyohela ka 7 hi siku rin’we, kutani a tlhelela eka wena ka 7, a ku: ‘Ndza tisola’, n’wi rivalele.’” (Luka 17:3, 4) Loko Yehovha a rivalela, a nga swi hlayisi embilwini—ku nga nkateko lowu hi nga na wona.
19. Hi fanele hi endla yini leswaku hi rivaleriwa hi Yehovha?
19 Loko hi ri ni ku titsongahata ko hundzuka ni ku vula swidyoho swa hina, Yehovha wa swi tsakela ku hi pfuna: “Loko hi tivula swidyoho swa hina, Xikwembu xa tshembeka, xi avanyisa hi ku lulama, kutani xi ta hi rivalela swidyoho swa hina, xi hi hlantswa xi susa ku homboloka ka hina hinkwako.”—1 Yohane 1:9.
20. Xana Stefano u kombise ku tiyimisela kwihi ko rivalela xidyoho?
20 Mulandzeri wa Yesu, Stefano, hi moya lowu xiyekaka wa ku rivalela, u vule xikombelo lexi loko ntlawa wu ri karhi wu n’wi khandla hi maribye: “‘Hosi Yesu, amukela moya wa mina!’ Kutani a nkhinsama, a huwelela hi rito ro tlakuka, a ku: ‘[Yehovha, NW], u nga va hlayeli ku dyoha loku.’ Kuteloko a vurile sweswo, a fa.”—Mintirho 7:59, 60.
21. Ha yini ku tiyimisela ka Yesu ku rivalela masocha ya Rhoma ku hlamarisa swinene?
21 Yesu u veke xikombiso lexinene ngopfu xa ku tiyimisela ku rivalela. Valala vakwe a va n’wi khomile, va n’wi hehla hi vunwa, va n’wi vona nandzu, va n’wi sandza, va n’wi tshwutelela, va n’wi ba hi ximoko xa mitwa yo tala lexi kumbexana a xi ri ni marhambu ni swin’wana swi boheleriwe eka xona, ivi eku heteleleni va n’wi siya a beleriwe emhandzini tiawara to hlaya. Varhoma a va katseka eka swo tala swa leswi. Kambe, loko Yesu a ri karhi a fa emhandzini yoleyo ya nxaniso, u byele Tata wakwe wa le tilweni malunghana ni masocha lama n’wi beleleke, a ku: “Tatana, va rivalele, hikuva a va tivi leswi va swi endlaka.”—Luka 23:34.
22. Hi wahi marito ya Dyondzo ya le Ntshaveni lawa hi faneleke hi ringeta ku ma tirhisa?
22 EDyondzweni yakwe ya le Ntshaveni, Yesu u te: “Rhandzani valala va n’wina, mi khongelela lava va mi xanisaka.” Ku ya fika emakun’wini ya vutirheli byakwe, u landzelele nsinya wolowo wa nawu. Xana sweswo swi tika ngopfu eka hina, lava lwisanaka ni nyama ya hina leyi tsaneke? Hi fanele hi ringeta ku tirhisa marito lawa Yesu a ma dyondziseke valandzeri vakwe endzhaku ko va nyika xikhongelo xa xikombiso: “Loko mi rivalela vanhu swidyoho swa vona, Tata wa n’wina wa le tilweni u ta mi rivalela na n’wina; kambe loko mi nga rivaleli van’wana, Tata wa n’wina na yena a nga ka a nga mi rivaleli swidyoho swa n’wina.” (Matewu 5:44; 6:14, 15) Loko hi rivalela hi laha Yehovha a rivalelaka ha kona, hi ta khomela van’wana hi tlhela hi rivala.
Wa Tsundzuka Xana?
◻ Xana Yehovha u swi languta njhani swidyoho swa hina, naswona ha yini?
◻ Ha yini Manase a tlheriseriwe evuhosini byakwe?
◻ Hi yihi yinhla ya ku rivalela ka Yehovha leyi swi tikelaka vanhu ku yi tekelela?
◻ Xana ku tiyimisela ka Yesu ku rivalela a ku hlamarisa hi ndlela yihi?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Natani u pfune Davhida leswaku a vona xilaveko xa ndzivalelo wa Xikwembu