Hi Nyikiwile Perela Ya Nkoka Lowukulu Swinene

HI KU VULA KA RICHARD GUNTHER

A ku ri September 1959. A hi ri ebyatsweni bya Mantariyana lebyi vuriwaka Julio Caesar lebyi a byi tsemakanya Lwandle-nkulu ra Atlantiki byi suka eNew York byi ya eCádiz, eSpain. Sosayiti ya Watch Tower yi avele mina kun’we ni nsati wa mina Rita, Paul na Evelyn Hundertmark, mpatswa wun’wana wa varhumiwa, ku ya etikweni rero ra Iberiya. A hi ta langutana ni mintlhontlho yo tala. Kambe swi tise ku yini leswaku hi nghenela ntirho-vutomi wa vurhumiwa?

MINA na Rita hi khuvuriwe tanihi Timbhoni ta Yehovha hi 1950 eNew Jersey, eU.S.A. Endzhakunyana, hi endle xiboho lexi hi ku famba ka nkarhi xi hi byarhiseke perela ya nkoka lowukulu swinene. A hi ri evandlheni leri a a ri ri ni vamakwerhu va xinuna na va xisati lava ringaneleke ku tirha nsimu ya hina. Kutani hi vone swi fanerile ku tinyiketela ku tirha laha ku nga ni xilaveko lexikulu xa vachumayeri. Enhlengeletanweni ya matiko hinkwawo ya Timbhoni ta Yehovha eDorobeni-nkulu ra New York hi ximumu xa 1958, hi endle xikombelo xa ntirho wa vurhumiwa.

Endzhakunyana ka sweswo, hi rhamberiwe eXikolweni xa Bibele xa Gilead xa Watchtower, naswona ku nga si hela lembe a hi ri endleleni yo ya eSpain tanihi varhumiwa. Hikwalaho ko katseka eka malunghiselelo yo tala ni hikwalaho ka ntsako lowukulu, a hi swi tsundzukanga hi nkarhi leswi a hi nyikiwe swona. Yesu u vulavule hi perela ya nkoka lowukulu swinene. (Matewu 13:45, 46) Hambi leswi vurhumiwa bya hina a yi nga ri yinhla ya xifaniso xa yena, lunghelo ra hina ra ku tirha tanihi varhumiwa, eka hina hi hexe a ri ringanisiwa ni perela yo tano. Loko hi xiyisisa leswi humeleleke endzhaku, sweswi hi tlangela swinene nyiko leyi ya risima ya ntirho enhlengeletanweni ya Yehovha.

Ntokoto Lowu Nga Rivalekiki

Enkarhini wolowo khoso ya varhumiwa va Gilead a yi khomeriwa endhawini yo saseka ya le makaya exifundzheni xa Finger Lakes xa New York State. Kwalaho, hi hete tin’hweti ta tsevu leti tsakisaka hi nghene hi ku helela edyondzweni ya Bibele ni vuxaka bya xiviri bya Vukreste, hi hambanisiwile ni timhaka ni maxangu ya misava leyi. Vadyondzi-kulorhi a va huma etindhawini to tala ta misava, ku katsa na Australia, Bolivia, Britain, Greece na New Zealand. Kambe hi ku hatlisa, se a ku ri siku ro thwasa. Hi August 1959, hi lelane hi mihloti emahlweni ya hina loko hi ri karhi hi tlutela eswiavelweni swa hina swo hambana-hambana swa vurhumiwa. Endzhaku ka n’hweti hi fike eSpain.

Ndhavuko Lowuntshwa

Hi xike edzongeni wa nhlaluko wa Algeciras, ekusuhi ni Ribye lerikulu ra Gibraltar. Vusiku byebyo hi vumune bya hina, mina na Rita swin’we ni va ka Hundertmarks, hi khandziye xitimela hi ya eMadrid. Hi yile eHodela ya Mercador, laha hi nga yima ku kondza loko xirho xa hofisi ya rhavi ra Sosayiti ya le xihundleni xi vonane na hina. Spain a ri ri ehansi ka vulawuri lebyi tshikilelaka bya Murhangeri-nkulu wa nyimpi Francisco Franco. Leswi vulaka leswaku vukhongeri byin’we ntsena lebyi a byi amukeriwe ximfumo etikweni a ku ri bya Kereke ya Rhoma Khatoliki. A swi nga ri enawini ku tirhisa vukhongeri byin’wana erivaleni naswona ntirho wa Timbhoni ta Yehovha wo chumayela hi yindlu na yindlu a wu yirisiwile. Hambi ku ri mihlangano ya vukhongeri a yi nga pfumeleriwi, lerova Timbhoni ta Yehovha, ta nhlayo ya kwalomu ka 1 200 emavandlheni ya 30 eSpain enkarhini wolowo, a ti nga ta hlanganyela eHolweni ya Mfumo ku fana ni le matikweni man’wana. A hi boheka ku hlangana exihundleni emakaya.

Ku Dyondza Xipaniya Ni Ku Lunghekela Ku Sungula

Xiphiqo xa hina xo sungula a ku ri ku dyondza ririmi. Hi n’hweti yo sungula hi hete tiawara ta 11 hi siku hi dyondza Xipaniya—tiawara ta 4 mixo wun’wana ni wun’wana a hi va hi ri etlilasini, kutani tiawara ta 7 a hi tidyondzela hi hexe. Hi n’hweti ya vumbirhi ni mixo xiyimiso a xi fana, kambe ndzhenga a wu tirhiseriwa ku chumayela hi yindlu na yindlu. Xana wa swi vona? Hambi leswi a ndzi nga se tiva ririmi naswona ndzi ri ni manghenelo lama tsariweke ekhadini lama nhlokohatiweke kunene, mina na Rita hi ye entirhweni wa yindlu ni yindlu hi ri hexe!

Ndzi tsundzuka loko ndzi ri karhi ndzi gongondza enyangweni eVallecas, ndhawu ya vatirhi ya le Madrid. Ndzi ri ni khadi evokweni, leswaku ri ta ndzi pfuna loko ndzo tshuka ndzi rivarile, ndzi vule leswi hi Xipaniya: “Xewani. Hi tirha ntirho wa Vukreste. Bibele yi ri (a hi hlaya tsalwa). Hi tsakela leswaku u va ni xibukwana lexi.” Entiyisweni, wansati u lo languta ntsena, kutani a teka xibukwana. Loko hi endle riendzo ro vuyela, u hi amukerile naswona loko hi ri karhi hi vulavula, u lo languta ntsena. Hi sungule dyondzo ya Bibele na yena hi laha hi nga kotaka ha kona naswona loko hi ri karhi hi dyondza, a a yingisa ni ku languta ntsena. Endzhaku ka nkarhi u hi byele leswaku a nga swi twisisanga leswi hi swi vuleke eka riendzo ra hina ro sungula kambe a a twile rito Dios (Xikwembu), naswona leswi a swi enerile eka yena ku tiva leswaku a ku ri nchumu wun’wana lowunene. Hi ku famba ka nkarhi u amukele vutivi lebyi kongomeke bya Bibele naswona u khuvuriwile kutani a va un’wana wa Timbhoni ta Yehovha.

Ku dyondza Xipaniya a swi ndzi nonon’hwela ngopfu. Loko ndzi ri karhi ndzi famba-famba edorobeni-nkulu, a ndzi nhlokohata mavumbelo ya maendli. Leswi ndzi swi nhlokohateke vhiki rin’wana a ndzi va ndzi swi rivele eka leri tlhandlamaka! A swi twisa ku vava ngopfu. Mi nkarhi yo tala a ndzi hela matimba. Tanihi leswi a ndzi vulavula Xipaniya lexo phewa, vamakwerhu va le Spain a va fanele ku lehisa timbilu loko ndzi va rhangela. Eka ntsombano wun’wana wa muganga, makwerhu u ndzi nyike xitiviso lexi tsariweke hi voko leswaku ndzi xi hlaya eplatifomo. Hi ku nonon’hweriwa hi ku hlaya leswi a swi tsaleke, ndzi tivise ndzi ku: “Tanani ni muletas (tinhonga) ta n’wina exitediyamu mundzuku.” A ndzi fanele ndzi te, “Tanani ni maletas (tinhundzu) ta n’wina exitediyamu mundzuku.” Kavula, ntshungu wu hlekile naswona handle ko kanakana ndzi khomiwe hi tingana.

Ndzingo Wo Sungula eMadrid

Malembe wolawo yo sungula eMadrid a ma nonon’hwa swinene eka mina na Rita. Hi navele kaya ra hina ni vanghana va hina swinene. Nkarhi na nkarhi loko hi kuma papila ro huma eUnited States, ku navela ku ya ekaya a ku kula ku tlula mpimo. Minkarhi liyani ya ku navela a yi hlamarisa, kambe yi hundzile. Phela, a hi tshike kaya, ndyangu ni vanghana, leswaku ematshan’weni ya swona hi kuma perela ya nkoka lowukulu swinene. A hi lava ku tolovela.

Loko hi sungula ku tshama eMadrid, a hi tshama edumbeni ra yindlu yo hirhiwa. A hi ri na kamara ra hina hi swakudya kanharhu hi siku. A xi ri xikamarani xa munyama naswona matirasi wa kona a wu endliwe hi tinhlanga. Mali leyi a hi yi hakela hi n’hweti a yi teka swimalana hinkwaswo leswi a hi swi kuma hi n’hweti. Hi ntolovelo a hi dya swakudya swa ni nhlikanhi kwalaho naswona n’wini wa yindlu wa xisati a hamba a siya swakudya swa hina swa exitikweni ni madyambu leswaku swi tshama swi karhi swi kufumela leswaku ni vusiku hi ta kuma swo dya. Hambi swi ri tano, ku famba eswitarateni ni nhlikanhi ni ni madyambu, a swi hi khomisa ndlala ngopfu. Loko hi nga ri na mali leyi saleke, a hi tirhisa mali ya hina leyi nga nyawuriki ku xava chokoleti leyo chipa leyi a hi ta yi kuma. Hambi swi ri tano, xiyimo lexi xi cince hi ku hatlisa, hi ku endza ka mulanguteri wa marhavi wa Sosayiti. U vone xiyimo xa hina lexo tika kutani a vula leswaku hi lava muako lowutsongo leswaku hi wu tirhisa tanihi kaya ra varhumiwa. Ina, leswi a swi ta va swi antswa swinene ku tlula ku hlamba u yimile ebavhini ra xirhendzevutana efulorhweni ya le xitangeni. Sweswi hi ta va ni xawara, xigwitsirisi leswaku hi hlayisa swakudya eka xona ni xitofu xa gezi lexi a hi ta sweka swakudya hi xona. Hi wu tlangele ngopfu nkhathalelo lowu.

Mintokoto Leyi Hlamarisaka eMadrid

Ku chumayela hi yindlu na yindlu a swi endliwa hi vukheta lebyikulu. Pongo ra siku na siku eMadrid a ri ri mpfuno, ri endle leswaku hi nga tekeriwi enhlokweni. Hi ringete ku ambala ni ku endla hi laha van’wana va endlaka ha kona leswaku hi nga langutiwi tanihi vahlampfa. Endlelo ra hina ra ku chumayela hi yindlu na yindlu a ku ri ku ya emuakweni wa tifulete, ku gongondza enyangweni, hi vulavula ni munhu, kutani hi hambana ni muako, xitarata kun’we ni ndhawu yoleyo. Nkarhi na nkarhi a ku ri na khombo ra leswaku n’wini wa muti a nga ha vitana maphorisa, hikwalaho a ku nga ri vutlharhi ku tshama endhawini ya le kusuhi. Entiyisweni, hambi leswi Paul na Evelyn Hundertmark a va ri ni vukheta eku tirhiseni ka endlelo leri, va khotsiwile ni ku hlongoriwa etikweni hi 1960. Va ye etikweni ra le kusuhi ra Portugal, laha va tirheke kona malembe yo hlaya, Paul a ri karhi a khathalela hofisi ya rhavi ya le xihundleni. Namuntlha i mulanguteri wa doroba-nkulu eSan Diego, California.

Hambi swi ri tano, eka hina ku dyelelana a ku vanga kona. Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani ntsena, varhumiwa va tsevu lava a va averiwe ePortugal va lerisiwe ku suka etikweni rolero! Leswi swi tise xiendlakalo lexi tsakisaka hikuva Eric na Hazel Beveridge, lava na vona a va ri etlilasini ya hina ya le Gilead, sweswi a va lerisiwe ku suka ePortugal ni ku ta eSpain. Kutani hi February 1962, a hi ri eHodela ya Mercador nakambe—sweswi a hi amukela Eric na Hazel loko va fika.

A ku ri emasikwini lawa yo sungula eMadrid laha mina na Rita hi langutaneke ni vukanganyisi byo sungula bya vukhongeri. Hi dyondze Bibele ni mpatswa, Bernardo na Maria, lava a va tshama edumbeni leri a ri akiwe hi swiphemu-phemu swa xilo xin’wana ni xin’wana lexi susiweke emuakweni lexi Bernardo a a xi kuma. A hi dyondza na vona exikarhi ka vusiku naswona endzhaku ka tidyondzo, a va hi nyika xinkwa, vhinyo na chizi kumbe xin’wana ni xin’wana lexi va nga ha vaka va ri na xona. Ndzi xiye leswaku chizi a yi fana ni ya le Amerika. Vusiku byin’wana endzhaku ka dyondzo, va humese xibye lexi chizi a yi ri eka xona. A xi tsariwe hi marito lamakulu, hi Xinghezi, “Yi huma eka vanhu va le Amerika yi ya eka vanhu va le Spain—a yi xavisiwi.” Xana ndyangu lowu wa vapfumari wu yi kume kwihi chizi? Kereke ya Khatoliki a yi tirhisiwa hi mfumo leswaku yi yi phakela vapfumari. Kambe muprista a a yi xavisa!

Vutirheli Lebyi Nga Ni Mihandzu Kun’we Ni Nyimpi

Hi ku hatlisa swin’wana leswi tsakisaka swi humelerile leswi swi veke mikateko leyi fuweke eka hina ni le ka vo tala. Hi kume xitiviso lexi humaka ehofisini ya rhavi xi hi kombela ku endzela jaha leri tiviwaka hi vito ra Walter Kiedaisch, leri a ri tshama egoveleni ra Vuthu ra le Moyeni ra United States eTorrejón, leri akiweke tikhilomitara ti nga ri tingani ehandle ka Madrid. Hi ri endzerile ni nsati wa rona, hi sungule dyondzo ya Bibele na vona ni mpatswa wun’wana wa Vuthu ra le Moyeni wa kwalaho.

Enkarhini wolowo, a ndzi fambisa ntlhanu wa tidyondzo ta Bibele ni swirho swa Vuthu ra le Moyeni ra United States, kavula, hinkwato a ku ri hi Xinghezi. Eka vona, nkombo wa vona va khuvuriwile endzhakunyana naswona endzhaku ka ku tlhelela eUnited States, mune wa vavanuna va ve vakulu va vandlha.

Lowu a wu ri nkarhi lowu a ku ri ni tindlela titsongo to kuma tibuku, timagazini ni Tibibele etikweni, hikwalaho ka ku yirisiwa ka ntirho wa hina. Hambi swi ri tano, tibuku tin’wana a ti tisiwa hi vapfhumba ni hi ku tihlanganisa ka hina ni Maamerika. Ndzi averiwe hi rhavi leswaku ndzi langutela vuhlayiselo bya le xihundleni bya tibuku. A byi ri ekamareni ra vuhlayiselo endzhaku ka xitolo xa swo tsala ni swo tsalela eka swona eVallecas. Nsati wa n’wini wa xitolo a ri un’wana wa Timbhoni ta Yehovha. Hambi leswi a nga ri Mbhoni, n’wini wa xitolo a a xixima ntirho wa hina naswona hambi loko a ri ekhombyeni lerikulu yena kun’we ni bindzu ra yena, u ndzi pfumelerile ku tirhisa ndhawu leyi ya le ndzhaku ku lunghiselela mabokisi ya tibuku leswaku ti rhumeriwa emadorobeni-nkulu etikweni hinkwaro. Hambi leswi nkarhi na nkarhi kamara leri a ri fanele ku languteka hi laha a ri fanele ku va ha kona—ri ri na ritshuri, kamara leri teleke hi mabokisi lama hangalakeke—a ndzi fanele ku endla tafula ro tirhela eka rona ni vuhiri bya tibuku lebyi a byi fanele ku lulamisiwa ni ku lunghekela ku tirha hi ku hatlisa, kutani swi tumbetiwa hi xinkarhana. Emakumu ka siku, a ndzi rindza ku kondza ku sala ku nga ha ri na munhu exitolo kutani ndzi huma hi ku hatlisa ni ndzhwalo wa mina.

A ri ri lunghelo ra xiviri ro hlanganyela eku hangalaseni ka switirho swa moya, swo tanihi timagazini ta Xihondzo xo Rindza na Xalamuka! ni tibuku tin’wana, swi ya emavandlheni etikweni hinkwaro. Yoleyo a ku ri minkarhi leyi tsakisaka.

Rita u ve ni ntsako wa ku fambisa 16 wa tidyondzo ta le kaya ta Bibele, kwalomu ka hafu ya vona va ve Timbhoni ta Yehovha leti khuvuriweke. Dolores a ri nhwana loyi a tekiweke loyi a heteke vuxika lebyi titimelaka a etlele hikwalaho ka swiphiqo swa mbilu. Hi ximun’wana a pfuka ni ku gingiriteka. Ripfumelo ra Dolores a ri tiyile, kutani loko nkarhi wa ntsombano wa hina wa muganga wu fika le Toulouse, eFrance, a a tsakela ku famba. Dokodela wa yena u tsundzuxe leswaku ku ta va ku nga ri vutlhari hikwalaho ka xiyimo xa mbilu ya yena. A ambale rhoko yo tirha hi yona ekaya ni mamphaxana, a ri hava ni ndzhwalo, u yile exitichini xa xitimela ku ya vona nuna wa yena, mana wa yena ni van’wana loko va famba. Mihloti yi xiririkile emahlweni ya yena, a nga ta swi kota ku ti khoma loko a va vona va famba va n’wi siya, kutani u khandziyile xitimela a ya eFrance! Rita a nga swi tivanga leswaku leswi swi humelerile. Kambe loko va ri entsombanweni, vona ndlela leyi a hlamaleke ha yona loko a vona Dolores, a ri karhi a n’wayitela swinene!

Dyondzo Ya Bibele Leyi Nga Tolovelekangiki

A hi nge ri gimeti rungula ra xiavelo xa hina xa le Madrid handle ko katsa Don Benigno Franco, “el profesor.” Mbhoni ya kwalaho yi fambe na mina leswaku hi endzela mukhalabye loyi a tshama ni nsati wa yena efuleteni leyi nga nyawuriki. Ndzi sungule dyondzo ya Bibele na yena. Endzhaku ka loko hi dyondze lembe na hafu, u kombele ku khuvuriwa kutani a va un’wana wa Timbhoni ta Yehovha.

Mukhalabye loyi, Don Benigno Franco, a ri makwavo wa Francisco Franco, mulawuri wa le Spain enkarhini wolowo. Swi tikombe onge Don Benigno nkarhi na nkarhi a ri murhandzi wa ntshuxeko. Hi nkarhi wa Nyimpi ya Xin’wana manana ya le Spain, u yime ni Riphabliki naswona a lwa ni makwavo wa yena—jenerala loyi a hluleke nyimpi ni ku simeka vulawuri bya Khatoliki. Ku sukela hi 1939, Don Benigno u tsoniwe mfanelo yo tirha naswona a a pimeriwe swo tihanyisa ha swona. Kutani hi swona leswi endleke leswaku makwavo wa Murhangeri-nkulu wa nyimpi Francisco Franco, mufambisi wa nyimpi wa le Spain, a va un’wana wa Timbhoni ta Yehovha.

Xirhambo Lexi Hlamarisaka

Hi 1965 hofisi ya rhavi ya le Spain yi hi rhambe leswaku hi sungula ntirho wa xifundzha wo famba-famba eBarcelona. Leswi a swi vula ku siya vamakwerhu va rirhandzu lava a hi tolovelane na vona swinene eMadrid. Sweswi a ku nga ta sungula ntokoto lowuntshwa ntsena kambe, ni ndzingo eka mina. Ntokoto lowu a wu chavisa hikuva hakanyingi a ndzi kanakana vuswikoti bya mina. Ndza swi tiva swinene leswaku i Yehovha loyi a ndzi pfuneke leswaku ndzi va la chivirikaka entirhweni lowu wa nsimu.

Ku endzela vandlha vhiki rin’wana ni rin’wana a swi vula ku tshama emakaya ya vamakwerhu. A hi nga ri na vutshamo naswona kwalomu ka mavhiki man’wana ni man’wana mambirhi a hi rhurhela ekaya rin’wana. Leswi swa tika ngopfu-ngopfu eka wansati. Kambe hi ku hatlisa José na Roser Escudé, lava a va tshama eBarcelona, va hi kombele leswaku hi ta tshama na vona hi ku tlhandlamana ka masiku. Leswi a swi va tsakisa swinene, hikuva a swi vula leswaku a hi ta va ni ndhawu ya xiviri laha a hi ta hlayisa swilo swa hina ni ndhawu leyi nga yoxe leyi loko hi vuya hi Sonto ni madyambu a hi ta ya eka yona.

Mina na Rita hi hete malembe ya mune hi ri exifundzheni xa Catalonia, lexi nga eRibuweni ra Meditereniya. Minhlangano ya hina hinkwayo ya Bibele a yi khomeriwa emakaya exihundleni naswona ku chumayela ka hina hi yindlu na yindlu a ku endliwa hi vuxiyaxiya leswaku hi nga tivangeli mahlo ya vanhu. Minkarhi yin’wana a hi va ni vandlha hinkwaro hi Sonto hi endla “pikiniki” enhoveni ngopfu-ngopfu loko hi khome nhlengeletano ya xifundzha.

Nkarhi na nkarhi hi hlamarisiwe hi vamakwerhu vo tala va moya lava tinyiketeleke ku veka mintirho ni ntshunxeko wa vona ekhombyeni, va tinyiketela ku hlayisa mavandlha ma ri ni vun’we naswona ma ri lama hisekaka. Vo tala va vona va rhangele eku kuriseni ka ntirho emadorobeni ehandle ka doroba-nkulu. Leswi swi ve xisekelo xa ku andza lokukulu eSpain endzhaku ka loko ku yirisiwa ku herisiwile naswona ntshuxeko wa vukhongeri wu nyikeriwile hi 1970.

Ku Boheka Ku Suka eXiavelweni Xa Tiko Rimbe

Hi nkarhi wa malembe ya hina ya khume hi ri eSpain, ku tsakela ka hina nkateko lowu wo hlawuleka wo tirhela Yehovha ku kavanyetiwe hi xiyimo xa vatswari va hina. Eka swiendlakalo swo tala, a hi boheka ku sukela xiavelo xa hina hi ya ekaya leswaku hi ya khathalela manana na tatana. Hambi swi ri tano, hi mpfuno wa rirhandzu wa vamakwerhu va xinuna ni va xisati emavandlheni lawa a ma ri ekusuhi ni vatswari va mina, hi swi kotile ku tlhelela eSpain. Ina, lunghelo ro tirha malembe wolawo entirhweni wa vurhumiwa ri endliwe ri koteka hi ku va van’wana va ri karhi va hlanganyela na hina eku rhangiseni ka swilaveko swa Mfumo wa Xikwembu ku sungula.

Eku heteleleni, hi December 1968, hi tlhelele ekaya ku ya khathalela manana. Hi n’hweti yoleyo tatana u file naswona manana se a sale a ri swakwe. Kambe, hikwalaho ko va ni ntshunxeko wutsongo wo tirha nkarhi hinkwawo, hi kume xiavelo xo tirha entirhweni wa xifundzha kambe sweswi hi ri eUnited States. Malembe ya 20 lama landzeleke, hi tirhele swifundzha swa le Spain. Hambi leswi a hi lahlekeriwe hi perela ya hina ya nkoka lowukulu ya vurhumiwa, a hi nyikiwe yin’wana.

Ku Chumayela Exikarhi Ka Swidzidzirisi Ni Madzolonga

Sweswi a hi tirha swin’we ni vamakwerhu vo tala va xinuna ni va xisati lava a va tshama eswiphen’wini swa tiko leswi teleke hi vugevenga. Phela, evhikini ro sungula ra ntirho wa xifundzha eBrooklyn, New York, Rita u vutleriwe nkwama wa yena wo hakarha.

Eka xiendlakalo xin’wana mina na Rita a hi ri ni ntlawa hi khomekile hi ntirho wo chumayela hi yindlu na yindlu exiyengeni xin’wana xa Doroba-nkulu ra New York. Loko hi jika ekhoneni, hi vone vanhu van’wana va longolokile emahlweni ka bakwa leri a ri ri ekhumbini ra rhumbi. Loko ha ha ku ba magoza ma nga ri mangani hi vone muntshwa un’wana a yimile endleleni ya lava fambaka hi milenge a ri karhi a hi languta. A ku ri na un’wana ekhoneni ya le kulenyana a ri karhi a languta timovha ta maphorisa. Hi fambe exikarhi ka vaxavisi va swidzidzirisi leswi nga riki enawini! Muxiyisisi wo sungula u te thukwa, hi ku chava, kambe u vone magazini wa Xihondzo xo Rindza kutani a ntshunxeka. Hambi swi ri tano, a ndzi fanele ndzi ve phorisa ra mutirhela-mfumo! Kutani u huwelerile hi Xipaniya a ku, “¡Los Atalayas! ¡Los Atalayas!” (Ma-watchtower! Ma-watchtower!) Va swi tivile leswaku hi va mani kutani swilo hinkwaswo a swi lulamile. Loko ndzi hundza hi le kusuhi na yena, ndzi te, “¿Buenos dias, como está?” (Avuxeni, ku njhani?) U hlamule hi ku kombela leswaku ndzi n’wi khongelela!

Xiboho Lexo Nonon’hwa

Hi 1990 ku fike laha swi bohaka leswaku ndzi va na mana wa mina masiku hinkwawo. Hi ringete hi matimba ku ya emahlweni ni ntirho wo famba-famba, kambe vutlhari byi kombise leswaku a swi nga olovi ku hetisisa mindzhwalo hayimbirhi. Entiyisweni hi lave ku tiyiseka leswaku Manana u khathaleriwa hi rirhandzu. Nakambe a hi fanele ku cukumeta perela ya nkoka lowukulu swinene, nchumu lowu a wu ri wa risima eka hina. Tindzalama hinkwato letinene emisaveni ni hinkwaswo leswi ti nga swi endlelaka munhu i switsongo loko swi ringanisiwa ni tiperela to tirha tanihi murhumiwa kumbe mulanguteri la famba-fambaka enhlengeletanweni ya Yehovha.

Mina na Rita hi le malembeni ya hina ya vu-60 sweswi. Ha eneriseka swinene ni ku tsakela ku tirha ni vandlha ra ka hina ra vanhu lava vulavulaka Xipaniya. Loko hi languta endzhaku emalembeni lawa hi ma heteke entirhweni wa Yehovha, ha n’wi nkhensa hikwalaho ko hi nyika tiperela tin’wana leti nga ni nkoka lowukulu swinene.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Mina na Rita na Paul na Evelyn Hundertmark (exineneni) ehandle ka rivala ro lwela eka rona ni tihomu ta le Madrid

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Ku pfuna vandlha hi ri “epikinikini” enhoveni