‘Leswi Hi Nga Ni Vutirheli Lebyi . . . , A Hi Heli Mbilu’

HI KU VULA KA RONALD TAYLOR

Hi ximumu xa 1963, ndzi tikume ndzi ri karhi ndzi lwela vutomi bya mina. Loko ndzi ri karhi ndzi famba eribuweni, ndzi bodlomerile emugodini lowu nga vonakiki, naswona xikan’we-kan’we ndzi wele ematini lama enteke. Tanihi leswi a ndzi nga swi koti ku hlambela, a ndzi ri kusuhi ni ku nwela eka timitara ti nga ri tingani ntsena ku suka eribuweni. Ana se a ndzi nyupele kanharhu naswona a ndzi nwe mati yo tala ya lwandle loko munghana wa mina a xiya khombo leri a ndzi ri eka rona, kutani a ndzi kokela eribuweni. Hikwalaho ka mpfuno wa xihatla wo ndzi hefemurisa, ndzi hanyile.

LOWU a wu nga ri nkarhi wo sungula laha ndzi xiyeke nkoka wa ku tiyisela—hambi loko swilo swi tikomba swi nga tshembisi. Ku sukela evutsongwaneni, ndzi boheke ku lwela vutomi bya mina hi tlhelo ra moya.

A ku ri nguva ya munyama ya nyimpi ya vumbirhi ya misava laha ndzi hlanganeke ro sungula ni ntiyiso wa Vukreste. A ndzi ri un’wana wa vana va magidi lava rhurhisiweke eLondon leswaku hi balekela khombo ra ku buluka ka bomo. Tanihi leswi a ndzi ri ni malembe ya 12 ntsena hi vukhale, nyimpi a yi nga vuli nchumu eka mina; a yo fana ni nchumu lowu tsakisaka.

Mpatswa lowu kuleke wa le Weston-super-Mare, edzonga-vupela-dyambu bya Nghilandhi, wu ndzi hlayisile. Endzhakunyana ka ku fika ka mina ekaya ra mpatswa lowu, vatirheli van’wana va maphayona va sungule ku hi endzela. A ku ri ndyangu wa ka Hargreaves; hi vumune bya vona—Reg, Mabs, Pamela na Valeri—a va ri maphayona yo hlawuleka. Vatswari va mina va vawundli va amukele ntiyiso, naswona endzhaku ko dyondza buku leyi nge The Harp of God, na mina ndzi endle xiboho xo tirhela Yehovha. Endzhaku ka mavhiki ya tsevu ntsena, ndzi rhambiwile leswaku ndzi hlanganyela entirhweni wo chumayela.

Ndza ha ri tsundzuka siku ro sungula leri ndzi yeke ha rona entirhweni wa nsimu. Handle ko lunghiselela, ndzi nyikiwe swibukwana kutani ndzi byeriwa leswaku: “U ta tirha eka tlhelo leriya ra xitarata.” Kutani leyi hi yona ndlela leyi ri fambeke ha yona siku ra mina ro sungula eku chumayeleni. Enkarhini wolowo, a hi tala ku chumayela hi ku tirhisa tirhekhodo ta gramafono leti nga ni tinkulumo ta matimba. Minkarhi leyi tsakiseke ngopfu eka mina ku ve ku rhwala gramafono loko hi famba hi yindlu na yindlu ni ku tlangisa tinkulumo leti rhekhodiweke. Ndzi swi teke ku ri lunghelo ra xiviri ku tirhisiwa hi ndlela yoleyo.

Ndzi endle ntirho lowukulu wo veka vumbhoni exikolweni, naswona ndzi tsundzuka loko ndzi fambisa tibuku to hlaya leti nga ni tinhloko-mhaka ta Bibele eka mufambisi wa xikolo. Loko ndzi ri ni malembe ya 13, ndzi khuvuriwile enhlengeletanweni ya le kusuhi eBath. Ntsombano wun’wana lowu khomiweke hi nkarhi wa nyimpi lowu ndzi nga ta ka ndzi nga wu rivali hi lowu khomeriweke eLeicester hi 1941 eHolweni ya De Montfort. Ndzi ye eplatifomo ndzi ya kuma kopi ya mina ya buku leyi nge Children, leyi a yi tamele rungula ra munhu hi xiyexe leri humaka eka Makwerhu Rutherford, loyi a ri muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower hi nkarhi wolowo. Nkulumo leyi khutazaka leyi nyikeriweke vantshwa hinkwavo lava a va ri kona yi tiyise ku navela ka mina ku tirhela Yehovha hi laha ku nga heriki.

Xisweswo ndzi hete malembe mambirhi lama tsakisaka ndzi kula entiyisweni ni vatswari va mina lava ndzi wundlaka. Kambe loko ndzi ri ni malembe ya 14, ndzi boheke ku tlhelela eLondon kutani ndzi sungula ku tirhela ku tihanyisa. Hambi leswi ndzi tlheleke ndzi hlangana ni ndyangu wa ka hina, sweswi a ndzi boheka ku tiyimela hi tlhelo ra moya, tanihi leswi a ku ri hava ni un’we loyi a ri ni ripfumelo ro fana ni ra mina. Hi ku hatlisa Yehovha u ndzi nyike mpfuno lowu a ndzi wu lava. Endzhaku ka mavhiki manharhu ntsena loko ndzi fike eLondon, makwerhu un’wana u tile ekaya a kombela mpfumelelo eka tatana leswaku a famba na mina eHolweni ya Mfumo ya ndhawu yoleyo. Makwerhu loyi a a ri John Barr, loyi sweswi a nga xirho xa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha. U ve un’wana wa “vatatana” va mina va moya enkarhini lowu tikaka wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi.—Matewu 19:29.

Ndzi sungule ku hlanganyela eVandlheni ra Paddington, leri a ri hlanganyela eCraven Terrace ekusuhi ni Kaya ra Bethele ra le London. Tanihi leswi a ndzi ri xisiwana xa moya, makwerhu loyi a ri nkulu la totiweke, “Papa” Humphreys, a averiwe ku ndzi khathalela. Entiyisweni a ku ri nkateko lowukulu ku kota ku hlangana ni vamakwerhu vo tala va xinuna ni va xisati lava totiweke lava a va ri evandlheni rero. Hina lava a va ri ni ntshembo wo hanya emisaveni—lava vitaniwaka Vayonadabu—a hi nga talanga. Kahle-kahle, a ku ri mina ntsena “Muyonadabu” eDyondzweni ya Buku ya Vandlha leyi a ndzi ri eka yona. Hambi leswi a ndzi nga ri na vanghana vo tala lava a va ringana na mina, xinakulobye xexo xa risima ni vamakwerhu lava kuleke xi ndzi dyondzise tidyondzo to tala ta nkoka. Kumbexana ya nkoka ngopfu a ku ri ku ka ndzi nga tshiki ntirho wa Yehovha.

Emasikwini wolawo, a hi tolovele ku heta mahelo-vhiki hinkwawo hi ri entirhweni wo chumayela. A ndzi averiwe ku fambisa “movha wa mpfumawulo,” lowu kahle-kahle a wu ri xithuthuthu xa mavhilwa manharhu lowu kotaka ku rhwala switirho swa mpfumawulo ni betri ra movha. Hi Mugqivela wun’wana ni wun’wana, a ndzi famba hi xithuthuthu xa mavhilwa manharhu, ndzi ya etikhonweni ta switarata swo hambana-hambana, laha a hi tlangisa kona tinsimu kutani hi tlangisa yin’wana ya tinkulumo ta Makwerhu Rutherford. Migqivela nakambe a yi tirhiseriwa ku endla ntirho wa le xitarateni hi minkwama ya hina ya timagazini. Tisonto a ti hlawuleriwe ntirho wa yindlu na yindlu, hi fambisa swibukwana ni tibuku.

Ku hlanganyela ka mina ni vamakwerhu lava hisekaka lava kuleke swi ndzi susumetele ku navela ku phayona. Ku navela loku ku tiyisiwe loko ndzi yingisela tinkulumo ta vuphayona emintsombanweni ya muganga. Ntsombano wun’wana lowu ndzi khumbeke swinene evuton’wini bya mina hi lowu khomeriweke le Earl’s Court, London, hi 1947. Endzhaku ka tin’hweti timbirhi, ndzi nghenele ntirho wa vuphayona, naswona ku sukela kwalaho ndzi lwele ku hlayisa moya wa vuphayona. Ntsako lowu ndzi wu kumeke hi ku fambisa tidyondzo ta Bibele leti humelelaka wu ndzi pfune ku tiyiseka leswaku lexi a ku ri xiboho lexinene.

Hlomisa Ra Le Spain Ni Xiavelo Xa Le Spain

Hi lembe ra 1957, loko ndza ha ya emahlweni ndzi phayona eVandlheni ra Paddington, ndzi hlangane ni makwerhu wa xisati wo saseka wa le Spain loyi a vuriwaka Rafaela. Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani, hi tekanile. Pakani ya hina a ku ri ku phayona swin’we, kambe xo sungula hi ye eMadrid leswaku ndzi vona vatswari va Rafaela. Ri ve riendzo leri hundzuleke vutomi bya mina. Loko ha ha ri eMadrid, Makwerhu Ray Dusinberre, mulanguteri wa rhavi ra le Spain, u ndzi vutisile loko hi ta swi kota ku tirha eSpain, laha a ku ri ni xilaveko lexikulu xa vamakwerhu lava nga ni ntokoto.

Xana a hi ta xi arisa ku yini xirhambo xo tano? Xisweswo, hi 1958 hi sungule ntirho wa hina wa nkarhi hinkwawo swin’we eSpain. Enkarhini wolowo tiko leri a ri lawuriwa hi Franco, naswona ntirho wa hina a wu nga amukeriwanga ximfumo, leswi endleke leswaku ntirho wo chumayela wu nonon’hwa ngopfu. Ku tlula kwalaho, a ndzi boheka ku lwa ni ku dyondza Xipaniya eka malembe ma nga ri mangani yo sungula. Nakambe, a swi lava leswaku ndzi nga heli matimba, hambi leswi ndzi rileke ko tala hikwalaho ka ku karhateka lokukulu ko tsandzeka ku vulavurisana ni vamakwerhu evandlheni.

Xilaveko xa valanguteri a xi ri xikulu lerova hambi leswi a ndzi nga koti ku vulavula Xipaniya, ku nga si hela ni n’hweti a ndzi langutela ntlawa lowutsongo. Hikwalaho ka leswi ntirho wa hina a wu endleriwa exihundleni, hi hleriwe hi mintlawa leyitsongo leyi nga ni vahuweleri lava sukelaka eka 15 ku ya eka 20, leyi a yi tirha ku fananyana ni mavandlha lamatsongo. Eku sunguleni, a swi nonon’hwa ku fambisa minhlangano, tanihi leswi minkarhi yin’wana a ndzi nga ti twisisi tinhlamulo ta vayingiseri. Hambi swi ri tano, nsati wa mina a a tshama endzhaku, naswona loko a xiya leswaku a ndzi swi twisisi, a a pfumela hi nhloko ku komba leswaku nhlamulo a yi lulamile.

A ndzi na byona vuswikoti byo dyondza tindzimi, naswona minkarhi yo tala ndzi anakanye ku tlhelela eNghilandhi, laha a ndzi ta kota ku endla xin’wana ni xin’wana hi ku olova. Hambi swi ri tano, ku sukela eku sunguleni, rirhandzu ni xinghana xa vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava rhandzekaka va le Spain xi suse ku karhateka ka mina hi mhaka ya ririmi. Naswona Yehovha u ndzi katekisile hi malunghelo yo hlawuleka lama endleke leswaku hinkwaswo swi languteka swi fanerile. Hi 1958, ndzi rhambiwile leswaku ndzi hlanganyela entsombanweni wa matiko hinkwawo eNew York tanihi mupfhumba wa le Spain. Kutani hi 1962, ndzi kume vuleteri bya nkoka eXikolweni xa Vutirheli bya Mfumo lexi a hi hleleriwe xona eTangier, Morocco.

Xiphiqo xin’wana lexi ndzi langutaneke na xona, handle ka ririmi, a ndzi vilerisiwa swinene hi ku khomiwa hi maphorisa. Tanihi munhu wa tiko rimbe, a ndzi swi tiva leswaku ku khomiwa a swi ta vula ku susiwa etikweni. Ku hunguta khombo leri, a hi tirha hi vambirhi-mbirhi. Loko un’wana a nyikela vumbhoni, un’wana a a yingisela leswaku a twa xin’wana ni xin’wana lexi nga tisaka khombo. Endzhaku ko nghena emutini wun’we kumbe yimbirhi, hakanyingi a hi ya eka swithezi swa le henhla swa muako, a hi hundzela eka switarata swimbirhi kumbe swinharhu ku suka laha a hi ri kona kutani hi nghena eka makaya man’wana mambirhi kumbe manharhu. A hi tirhisa ngopfu Bibele, naswona a hi teka swibukwana swi nga ri swingani hi swi hoxa eswiambalweni swa hina leswaku hi swi nyika vanhu lava tsakelaka.

Endzhaku ka lembe hi ri eMadrid, hi averiwe ku ya eVigo, ku nga doroba lerikulu ra le n’walungu-vupela-dyambu bya Spain, laha Timbhoni a ti nga ri kona hi ku helela. Eka n’hweti yo sungula kumbe ku tlula, Sosayiti yi ringanyete leswaku nsati wa mina a nyikela swinene vumbhoni—leswaku swi tikomba onge hi vafambi. Ku nga khathariseki ndlela leyi nga nyawuriki leyi a yi tirhisa, ku chumayela ka hina ku koke nyingiso. Ku nga si hela ni n’hweti muprista wa Khatoliki u sungule ku hi sola eka xiya-ni-moya. U tsundzuxe vangheni va kereke leswaku ku ni mpatswa lowu fambaka wu nghena hi yindlu na yindlu wu vulavula hi Bibele—ku nga buku leyi ngopfu-ngopfu a yi nga amukeriwi enkarhini wolowo. “Mpatswa lowu laviwaka” a ku ri munhu wa tiko rimbe ni nsati wakwe wa le Spain, loyi a ku vulavula yena ngopfu!

Vaprista va vule leswaku ku vulavula ni mpatswa lowu nga ni khombo a ku ri xidyoho lexi nga rivaleriwaka ntsena loko xi hatla xi ya vuriwa eka muprista. Hi laha u nga anakanyaka ha kona, eku heleni ka bulo ro tsakisa ni wansati un’wana, u hi byele hi ku titsongahata leswaku u fanele a ya tiphofula. Loko hi huma ekaya ra yena, hi n’wi vone a tsutsumela ekerekeni.

Ku Hlongoriwa

Endzhaku ka tin’hweti timbirhi ntsena hi fike eVigo, phorisa ri hi khomile. Phorisa leri hi khotseke a ri ri ni ntwela-vusiwana kutani a ri hi bohanga hi tinsimbhi loko hi ya exitichini xa maphorisa. Loko hi fika exitichini, hi vone xikandza lexi a hi xi tiva, muthayipi loyi a ha ha ku nyikela vumbhoni eka yena. A karhatekile swinene loko a hi vona hi khomiwa tanihi swigevenga kutani a hatlisa a ta eka hina a hi tiyisekisa leswaku a nga hi mangalelanga. Hambi swi ri tano, a hi hehliwa hikwalaho ko kavanyeta “vun’we bya moya bya Spain,” naswona endzhaku ka mavhiki ya tsevu hi susiwile etikweni leri.

A ku ri nchumu lowu karhataka, kambe a hi nga ri na xivangelo xo hela matimba. A ka ha ri ni ntirho wo tala lowu a wu fanele wu endliwa eka Nhlonhle ya Iberia. Endzhaku ka tin’hweti tinharhu hi ri eTangier, hi averiwe ku ya eGibraltar—ku nga nsimu yin’wana leyi a yi nga si tirhiwa. Hi laha muapostola Pawulo a vulaka ha kona, loko hi teka vutirheli bya hina byi ri bya nkoka, hi ta ya emahlweni ni ntirho wa hina naswona hi ta vuyeriwa. (2 Vakorinto 4:1, 7, 8) Leswi swi ve tano eka hina. Eka yindlu yo sungula leyi hi yi endzeleke eGibraltar, hi sungule dyondzo ya Bibele ni ndyangu hinkwawo. Hi ku hatlisa, a hi fambisa tidyondzo ta 17 munhu un’wana ni un’wana. Vo tala lava hi dyondzeke na vona va ve Timbhoni, naswona ku nga si hela malembe mambirhi a ku ri ni vandlha leri nga ni vahuweleri va 25.

Kambe, tanihi le Vigo, mufundhisi un’wana u sungule ku vilela hi hina. Bixopo wa kereke ya Anglican wa le Gibraltar u tivise ndhuna ya maphorisa leswaku a hi ri “vanhu vo biha,” eku heteleleni nkucetelo wakwe eka vatirhela-mfumo wu ve ni vuyelo. Hi January 1962 hi hlongoriwile eGibraltar. Hi kwihi kun’wana laha a hi ta ya kona? Xilaveko a xa ha ri xikulu eSpain, hikwalaho hi tlhelele kona, hi ri ni ntshembo wa leswaku rhekhodo ya hina ya le maphoriseni ya nkarhi lowu hundzeke yi ta va yi cukumetiwile.

Kaya ra hina lerintshwa a ku ri doroba leri hisaka ra Seville. Kona hi tsakele ku tirha swin’we ni mpatswa wun’wana wa maphayona, Ray na Pat Kirkup. Hambi leswi Seville a ri ri doroba ra vaaki va hafu ya miliyoni, a ku ri ni vahuweleri va 21, hikwalaho a ku ri ni ntirho wo tala wo wu endla. Sweswi ku ni mavandlha ya 15 lama nga ni vahuweleri va 1 500. Endzhaku ka lembe hi ve ni xihlamariso lexi tsakisaka; hi rhamberiwa ku endla ntirho wo famba-famba endhawini ya le Barcelona.

Ku endla ntirho wa xifundzha etikweni leri ntirho wa hina a wu nga amukeriwanga ximfumo a ku ri mhaka yin’wana. Vhiki rin’wana ni rin’wana a hi endzela mintlawa leyitsongo, laha yo tala ya yona a yi ri ni vamakwerhu vatsongo lava fanelekaka. Vamakwerhu lava lava tirhaka hi matimba a va lava vuleteri hinkwabyo ni mpfuno lowu a hi ta va nyika wona. A hi tsakela xiavelo lexi! Endzhaku ko heta malembe yo hlaya endhawini leyi a ku ri ni Timbhoni titsongo kumbe laha ti nga riki kona, hi tsakisiwe ngopfu hi ku endzela vamakwerhu vo tala vo hambana-hambana. Ku tlula kwalaho, ntirho wo chumayela eBarcelona a wu olova, naswona vanhu vo tala va tsakele ku dyondza Bibele.

Ku Hlula Gome

Hambi swi ri tano, endzhaku ka tin’hweti ta tsevu ntsena vutomi bya mina byi cince hi ndlela yo hlamarisa. Nkarhi wa hina wo wisa elwandle a ku sele katsongo wu endla khombo loko ndzi ve ni mhangu leyi hlamuseriweke eku sunguleni. Emirini ndzi hlakarhele hi ku hatlisa eka ku chuha loku ndzi veke na kona loko ndzi lava ku nwela, kambe mhangu leyi yi siye xivati lexi nga sukiki efambiselweni ra mina ra misiha.

Eka tin’hweti ti nga ri tingani, swi ndzi tikerile ku ya emahlweni ni ntirho wa xifundzha, kutani eku heteleleni ndzi boheke ku tlhelela eNghilandhi leswaku ndzi ya kuma vutshunguri. Endzhaku ka malembe mambirhi a ndzi hlakarhele ku ringanela lerova hi kote ku tlhelela eSpain, laha hi tlheleke hi sungula ntirho wa xifundzha. Hambi swi ri tano, a swo va swa xinkarhana ntsena. Vatswari va nsati wa mina va khomiwe hi vuvabyi lebyikulu, naswona hi tshike ntirho wa nkarhi hinkwawo leswaku hi ya va hlayisa.

Vutomi byi tlhele byi sungula ku tika loko, hi 1968, ndzi pfilunganyeke mianakanyo. A ku ri ni minkarhi leyi mina na Rafaela a hi ehleketa leswaku a ndzi nge he holi. A swi languteka onge a ndzi nwela nakambe, kambe hi ndlela leyi hambaneke! Handle ko ndzi endla ndzi va ni mianakanyo leyi hoxeke, gome leri ri ndzi hete matimba. A ndzi tshama ndzi karhele, leswi endleke leswaku ndzi wisa minkarhi hinkwayo. Enkarhini wolowo vamakwerhu van’wana a va nga xi twisisi xiphiqo xa muxaka lowu; kambe a ndzi swi tiva leswaku Yehovha wa swi tiva. Swi ndzi chavelerile swinene ku hlaya swihloko leswi tsakisaka swa timagazini ta Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka! leti pfunaka eka lava nga ni gome.

Enkarhini lowu hinkwawo wo nonon’hwa, nsati wa mina a ri xihlovo xa xikhutazo xa matimba. Entiyisweni ku langutana ni swiphiqo swin’we swi tiyisa xiboho xa vukati. Vatswari va Rafaela va file, naswona endzhaku ka malembe ya 12, rihanyo ra mina ri antswile lerova hi anakanye leswaku hi nga tlhelela entirhweni wa nkarhi hinkwawo. Hi 1981, lexi hi hlamariseke ni ku hi tsakisa, hi tlhele hi rhamberiwa ku ya entirhweni wa xifundzha.

Ku ve ni ku cinca lokukulu ka timhaka ta swa le tilweni eSpain hi mpfhuka ka ntokoto lowu hi veke na wona evutirhelini byo famba-famba. Sweswi a ku chumayeriwa hi ntshunxeko, kutani a ndzi fanele ndzi titoloveta swiyimo leswintshwa. Hambi swi ri tano, ku tirha tanihi mulanguteri wa xifundzha nakambe a ku ri lunghelo lerikulu. Leswi hi koteke ku phayona ku nga khathariseki swiyimo swo nonon’hwa swi hi pfune leswaku hi khutaza maphayona lama nga ni swiphiqo. Naswona nkarhi na nkarhi hi kote ku pfuna van’wana leswaku va nghenela ntirho wa vuphayona.

Endzhaku ka malembe ya 11 ya ntirho wo famba-famba eMadrid ni le Barcelona, nakambe rihanyo leri tsaneke ri endle swi hi boha ku cinca swiavelo. Hi averiwa ku va maphayona yo hlawuleka etikweni ra Salamanca, laha a ndzi ta pfuna tanihi nkulu. Vamakwerhu va le Salamanca va hi endle hi titwa hi amukelekile loko hi fika. Endzhaku ka lembe xiphiqo xin’wana xi ringe ku tiyisela ka hina.

Rafaela u hele matimba hi ndlela leyi nga hlamuselekiki, naswona vukamberi byi kombise leswaku a ri ni khensa ya le rhumbyini lerikulu. Sweswi a ku fanele ku va mina la tiyeke ndzi seketela nsati wa mina hi laha a ndzi ta kota ha kona. Eku sunguleni a hi nga swi kholwi, swi landzeriwa hi ku chava. Xana Rafaela a a ta pona? Eminkarhini yo fana ni leyi, ku tshemba Yehovha hi ku helela hi swona leswi hi pfunaka ku ya emahlweni. Ndza tsaka ku vula leswaku Rafaela u endliwe vuhandzuri lebyi humelelaka, naswona hi tshemba leswaku khensa a yi nge he vuyi.

Hambi leswi swiphiqo swi veke kona eka malembe ya 36 lawa hi ma heteke eSpain, a swi tsakisa swinene ku hanya enkarhini lowu wa ku kula hi tlhelo ra moya. Hi vone ntlawa lowutsongo wa vahuweleri va 800 hi 1958 va kula va va vuthu ra vahuweleri vo tlula 100 000 namuntlha. Ku nonon’hweriwa ka hina ku siviwe hi ntsako lowukulu—ku pfuna van’wana leswaku va amukela ntiyiso ni ku kula hi tlhelo ra moya, ku tirha swin’we tanihi nuna ni nsati, ni ku titwa leswaku hi tirhise vutomi bya hina hi ndlela leyinene ngopfu.

Pawulo u vula leswi landzelaka epapileni rakwe ra vumbirhi leri yaka eka Vakorinto: “Hikokwalaho leswi Xikwembu, hi tintswalo ta xona, xi nga hi rhuma ku tirha ntirho wolowo, a hi heli mbilu.” (2 Vakorinto 4:1) Loko ndzi languta endzhaku, ndzi tshemba leswaku ku ni swivangelo swin’wana evuton’wini bya mina leswi ndzi siveleke ku hela matimba. Xikombiso lexinene xa vamakwerhu vo tshembeka lava totiweke lava ndzi khathaleleke emalembeni yo sungula xi ndzi nyike masungulo lamanene. Ku va ni munghana loyi a nga ni tipakani leti fanaka ta moya i mpfuno lowukulu; loko ndzi ri ni gome, Rafaela u ndzi khutazile, na mina ndzi endle hi laha ku fanaka eka yena. Langutelo ra misavu na rona ra pfuna swinene. Ku kota ku hleka ni vamakwerhu—ni ku tihleka—swi endla leswaku swiphiqo swi olova hi mpimo wo karhi.

Kambe eka hinkwaswo, ku tiyisela loko u langutana ni miringo swi lava matimba lama humaka eka Yehovha. Minkarhi hinkwayo ndzi tsundzuka marito ya Pawulo: “Ndzi nga endla hinkwaswo hi matimba ya Loyi a ndzi tiyisaka.” Leswi hi nga ni nseketelo wa Yehovha, ku hava xilaveko xo hela mbilu.—Vafilipiya 4:13.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]

Ronald na Rafaela Taylor hi 1958

[Swifaniso leswi nga eka tluka 24, 25]

Ku khoma minhlangano enkarhini wa ku yirisiwa eSpain (1969)