I Xihoxo Xa Mani Ke?

MUNHU wo sungula, Adamu, hi yena la sunguleke ku xandzuka. Endzhaku ka loko a dyohile u te eka Xikwembu: “Hi yena wansati loyi u nga nḍi nyika yena a v̌a na mina, l’a nga nḍi ha muri nḍi dya.” Kahle-kahle a vula leswaku: “A hi nandzu wa mina!” Wansati wo sungula Evha, u endle hi laha ku fanaka loko a ku: “I nyoka le’yi nga nḍi kanganyisa, kutani nḍi dya.”—Genesa 3:12, 13.

Xisweswo xisekelo xa vanhu xo ala ku amukela vutihlamuleri bya swiendlo swa vona xi sungule entangeni wa Edeni. Xana u tshame u va ni nandzu emhakeni leyi? Loko ku tshuka ku va ni swiphiqo, xana u hatlisa u sola van’wana? Kumbe xana u xiyisisa xiyimo u vona leswaku xihoxo kahle-kahle i xa mani? Evuton’wini bya siku na siku, swa olova ku wela endzingweni wo sola van’wana hikwalaho ka swihoxo swa hina kutani hi vula leswaku, “A hi nandzu wa mina!” A hi xiyeni swiyimo leswi tolovelekeke kutani hi vona leswaku vanhu van’wana va tala ku endla yini. Xa nkoka ngopfu anakanya hi leswi a wu ta swi endla loko u ri eswiyin’weni leswi fanaka.

Ku Nonon’hweriwa Hi Tlhelo Ra Mali

“A hi xihoxo xa mina—swi vangiwa hi ikhonomi, van’wamabindzu va vukanganyisi, xiyimo lexi tlakukeke xa vutomi,” van’wana va nga ha vula leswi loko va tikuma va ri eswikweletini leswikulu. Kambe xana swilo leswi kahle-kahle swi fanele ku soriwa? Kumbexana swiyimo swin’wana swi va susumetele eka swiendlo swa bindzu leswi sorisaka kumbe swo mbambela. Minkarhi yin’wana makwanga ma endla leswaku hi rivala tipakani, kutani vanhu va tikuma va ri eka swiendlo leswi nga tivikaniki swa bindzu, ivi va phasiwa hi ku olova ha swona. Va rivala xivuriso lexi nge, “Kuwa ro tshwuka ri ni xivungu ndzeni.” Va lava xitsundzuxo lexi va tsakelaka ku kuma xona, kambe loko ku nonon’hweriwa hi tlhelo ra ikhonomi ku kula, va lava loyi va nga n’wi solaka. Khombo ra kona, minkarhi yin’wana leswi swi humelela ni le vandlheni ra Vukreste.

Van’wana va nghenele makungu lama nga riki ya vutlharhi kumbe ya vuxisi yo hlayisa mali, ku fana ni ku xava tidayimani leti ni ku va kona ti nga riki kona, ku hakelela minongonoko ya thelevhixini ya xiyimo xa le henhla leyi nga tlhaveriwiki hi dyambu, kumbe ku seketela miako leyi heleriweke hi mali. Ku navela loku tlulaka mpimo ka rifuwo ku nga ha va ku endle leswaku va rivala ndzayo ya Bibele leyi nge: “Lava navelaka rifuwo, va wela endzingweni, emintlhan’wini . . . kutani timbilu ta vona ti ngheniwa hi mivilelo leyo tala.”—1 Timotiya 6:9, 10.

Ku tirhisa mali handle ko xiyaxiya na swona swi nga endla munhu a xaniseka hi tlhelo ra timali. Van’wana va ehleketa leswaku va fanele ku languteka tanihi vanhu va le ka timagazini ta swiambalo leswi swa ha ku nghenaka efexenini, va teka maendzo lama durhaka, va dyela eswitolo swa le henhla, naswona va xava “swilo swa vuhungasi” leswi swa ha ku nghenaka leswi endleriweke vanhu lavakulu—timovha ta ku titsakisa, swikepe, tikhamera, swichayachayana swa stereo. Kavula, hi ku famba ka nkarhi van’wana va nga swi kota ku kuma swilo leswi hi ku kunguhata ni ku hlayisa hi vutlharhi. Hambi swi ri tano lava tsutsumelaka ku swi kuma va nga tikuma va ri endzeni ka xikweleti lexikulu. Loko vo tikuma va ri eka xona xana nandzu i wa mani? Swi le rivaleni leswaku va honise xitsundzuxo lexi twisisekaka xa Swivuriso 13:18: “V̌usiwana ni tingana i ŝa l’a alaka ku layiwa.”

Ku Hetiwa Matimba Hi Vana

Vatswari van’wana va nga ha vula leswaku: “I vakulu lava endleke leswaku vana va mina va tshika ntiyiso. A va nyikeli nyingiso lowu eneleke eka vana va mina.”

Vakulu va ni vutihlamuleri byo risa ni byo langutela ntlhambi, kambe ku vuriwa yini hi vatswari? Xana va veka xikombiso lexinene xa mihandzu ya moya wa Xikwembu eka hikwaswo leswi va swi endlaka? Xana dyondzo ya dyangu ya Bibele a yi dyondziwa nkarhi na nkarhi? Xana vatswari a va kombisa ku hiseka entirhweni wa Yehovha ni ku pfuna vana va vona lesaku va tilunghiselela wona? Xana a va ri ni vuxiyaxiya malunghana ni vanghana va vana va vona?

Hi ku fanana, swa olova eka vatswari ku vula leswi landzelaka malunghana ni ntirho wa xikolo: “I vadyondzisi lava endleke leswaku n’wana wa mina a nga humeleli exikolweni. A va nga n’wi rhandzi n’wana wa mina. Naswona xiyimo xa dyondzo ya xikolo lexiya xi le hansi ngopfu.” Kambe xana mutswari u swi kotile ku vulavurisana ni vafambisi va xikolo? Xana mutswari a a khumbeka hi tidyondzo ta n’wana wakwe? Xana ntirho-kaya wa yena a a wu hleriwile naswona a a nyikiwa mpfuno loko wu laveka? Xana xiphiqo-nkulu i mhaka ya langutelo kumbe vulolo bya n’wana kumbe vatswari?

Ematshan’wini ya leswaku vatswari va sola xiyimo xa xikolo, swi ni vuyelo lebyikulu ngopfu loko va teka goza lerinene ro tiyiseka leswaku vana va vona va ni langutelo lerinene ni leswaku va yi tirhisa kahle minkarhi yo dyondza leyi va yi kumaka exikolweni.

Ku Tsandzeka Ku Kula Hi Tlhelo Ra Moya

Minkarhi yin’wana hi twa van’wana va ku: “A ndzi ta va ndzi kurile hi tlhelo ra moya, kambe a hi xihoxo xa mina xexo. Vakulu a va ndzi khathaleli kahle. A ndzi na vanghana. Moya wa Yehovha a wu kona evandlheni leri.” Hi nkarhi lowu fanaka eka rona vandlha leri van’wana va ni vanghana, va tsakile, naswona va endla nhluvuko lowunene hi tlhelo ra moya; naswona vandlha ri katekisiwile hi ku kula naswona ra humelela hi tlhelo ra moya. Kutani hikwalaho ka yini van’wana va ri ni swiphiqo?

A hi vangani vanhu lava lavaka ku va ni vuxaka lebyikulu ni lava nga ni moya lowu hoxeke ni moya wa ku vilela. Ririmi leri tlhavaka ni ku tshamela ku vilela swi nga heta matimba. Hi ku ka va nga lavi ku hetiwa matimba hi tlhelo ra moya, van’wana va nga hunguta vunghana bya vona ni vanhu vo tano. Hi ku ehleketa leswaku leswi swi kombisa leswaku vandlha ri horile, munhu a nga ha sungula ku rhurha, a suka eka vandlha rin’wana a ya eka rin’wana, a tlhela a hundzela eka rin’wana. Tanihi mintlhambi leyi tshamelaka ku rhurha etimbaleni ta Afrika leyi minkarhi hinkwayo yi lavaka madyelo ya rihlaza, Vakreste lava va “tshamelaka ku rhurha” va tshamela ku lava vandlha leri fanelaka vona. Ematshan’wini ya sweswo, mawaku ntsako lowu a va ta va na wona loko a va languta timfanelo letinene eka vanhu van’wana kutani va lwela ku kombisa swinene mihandzu ya moya wa Xikwembu evuton’wini bya vona!—Vagalatiya 5:22, 23.

Van’wana va endla tano hi ku endla matshalatshala yo hlawuleka yo vulavula ni vanhu vo hambana-hambana enhlanganweni wun’wana ni wun’wana eHolweni ya Mfumo ni ku n’wi bumabumela hi rirhandzu eka yinhla leyinene. Ku nga ha va hi mahanyelo lamanene ya vana va yena, ku va kona minkarhi hinkwayo eminhlaganweni ya Vukreste, tinhlamulo leti lunghiseleriweke kahle ta Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza, malwandla yo pfula kaya rakwe leswaku ku khomeriwa kona Dyondzo ya Buku ya Vandlha ni minhlangano ya ntirho wa nsimu ni swin’wana. Loko u swi endla xikongomelo xa wena ku langutisisa timfanelo leti kumbexana ti fihliwaka hi ku nga hetiseki, entiyisweni u ta kuma timfanelo leti tlakukeke eka vamakwenu va wena va Vakreste va xinuna ni va xisati. Leswi swi ta ku tshineta ekusuhi na vona, naswona u ta kuma leswaku a wu va pfumali vanghana va xiviri.

Ndlela Leyikulu Ya Ku Tiyimelela

“I ku rhandza ka Xikwembu.” “Sola Diyavulosi.” Kumbexana ku tiyimelela lokukulu hikwalaho ka ku hluleka ka hina i ku sola Xikwembu kumbe Diyavulosi. I ntiyiso leswaku Xikwembu kumbe Sathana va nga vangela swiendlo swo karhi evuton’wini bya hina. Hambi swi ri tano, van’wana va pfumela leswaku xilo xin’wana ni xin’wana, lexinene kumbe lexo biha evuton’wini bya vona xi vangiwa hi ku nghenelela ka Xikwembu kumbe ka Sathana. Swi vonaka onge xin’wana ni xin’wana lexi va humeleleke a xi vangiwi hi vona. “Loko Xikwembu xi rhandza leswaku ndzi va ni movha lowuya lowuntshwa, xi ta endla leswaku ndzi wu kuma.”

Hakanyingi lavo tano a va na mhaka ni vutomi bya vona, va endla swiboho swa timali ni swin’wana hi ntshembo wa leswaku Xikwembu xi ta va sirhelela. Loko tindlela ta vona leti nga riki ta vutlharhi ti va vangela makhombo ya ikhonomi kumbe ya swin’wana, va sola Diyavulosi. Ku tsutsumela ku endla nchumu handle ko ‘kunguhata kahle’ kutani u sola Sathana hikwalaho ka ku tsandzeka ka wena, kumbe ku tlula kwalaho, u langutela leswaku Yehovha a ku pfuna, ku ta va ku nga ri ku tikukumuxa ntsena kambe swi ta va swi nga fambisani ni Matsalwa.—Luka 14:28, 29.

Sathana u ringete ku endla leswaku Yesu a ehleketa hi ndlela yoleyo ni leswaku a nga vi na mhaka ni swiendlo swa Yena. Malunghana ni ndzingo wa vumbirhi, Matewu 4:5-7 ya vika: “Diyavulosi a n’wi yisa eMutini lowo hlawuleka, a n’wi veka exihlungwaneni xa Tempele, a ku ka yena: ‘Loko u ri n’wana wa Xikwembu, jitama, hikuva ku tsariwile leswi: “Xikwembu xi ta lerisa tintsumi ta xona hikwalaho ka wena, kutani ti ta ku qhavulela emavokweni ya tona, leswaku nenge wa wena wu nga tshuki wu vavisiwa hi ribye.”’” Yesu u swi lemukile leswaku a a nga ta langutela leswaku Yehovha a n’wi pfuna loko a teka ndlela ya vuphukuphuku, leyi a yi ta vanga khombo. Hikwalaho, u hlamurile: “Ku tsariwile leswi: ‘U nga tshuki u ringa Hosi, Xikwembu xa wena.’”

Lava nga ni mboyamelo wo sola Diyavulosi kumbe Xikwembu hikwalaho ka tindlela ta vona to homboloka va fana swinene ni vativi va vungoma bya tinyeleti, lava langutaka tinyeleti ematshan’weni ya Xikwembu kumbe Diyavulosi. Leswi va kholwaka hi ku helela leswaku hinkwaswo leswi humelelaka a va nge swi koti ku swi lawula, va bakanyela etlhelo nsinya wa nawu lowu olovaka, lowu kombisiweke eka Vagalatiya 6:7: “Xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, ú ta tshovela xona.”

Ku Langutana Ni Swiendlakalo Swa Xiviri

Ku hava ni un’we la nga kanetaka leswaku hi hanya emisaveni leyi nga hetisekangiki. Swiphiqo leswi ku vulavuriweke ha swona laha i swa xiviri. Vanhu va nga ha kuma mali hi ku hi dyelela. Vathori van’wana va nga ha va lava nga tshembekiki. Vanghana va nga ha va ni nkucetelo wo biha eka vana va hina. Vadyondzisi van’wana ni swikolo swi lava ku antswisiwa. Vakulu minkarhi yin’wana va nga ha va ni rirhandzu lerikulu ni nkhathalelo. Kambe hi fanele ku amukela vuyelo bya ku nga hetiseki ni leswaku, hi laha Bibele yi vulaka ha kona, “misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya Lowo biha.” Kutani a swi fanelanga ku langutela leswaku ndlela ya hina yi fanele ku va leyi olovaka minkarhi hinkwayo.—1 Yohane 5:19.

Ku engetela kwalaho, hi fanele ku xiya ku nga hetiseki ni swipimelo swa hina ni ku lemuka leswaku minkarhi yo tala swiphiqo swa hina swi vangiwa hi swihoxo swa hina. Pawulo u tsundzuxe Vakreste va le Rhoma: “Ndzi byela un’wana ni un’wana wa n’wina, ndzi ku: Mi nga tshuki mi ehleketa leswaku mi tlula van’wana hi vukulu.” (Varhoma 12:3) Xitsundzuxo xolexo xi tirha kahle ni le ka hina namutlha. Loko swin’wana swi nga fambi kahle evuton’wini bya hina, a hi nge landzeleli vakokwa wa hina Adamu na Evha kutani hi vula leswaku: “A hi xihoxo xa mina!” Ematshan’wini ya sweswo, hi ta tivutisa, ‘Xana a ndzi ta va ndzi endle yini leswaku ndzi papalata vuyelo lebyi nga tsakisiki? Xana ndzi kombise mianakanyo leyinene emhakeni leyi ni ku kombela xitsundzuxo eka munhu wa vutlharhi? Xana ndzi swi kotile ku endla leswaku van’wana va titwa va nga ri na nandzu, ndzi va komba xichavo?’

Loko hi landzelela minsinya ya milawu ya Vukreste ni ku fikelela swiboho leswinene, hi ta va ni vanghana vo tala ni swiphiqo switsongo. Swiphiqo swo tala leswi nga lavekiki evuton’wini bya hina swi ta lulamisiwa. Hi ta kuma ntsako eku hanyisaneni ka hina ni van’wana naswona hi nga ka hi nga vilerisiwi hi xivutiso lexi nge: “I xihoxo xa mani ke?”

[Swifaniso leswi nga eka tluka 28]

Vatswari va nga tikarhatela ku pfuna vana va vona leswaku va humelela hi tlhelo ra moya