Minkarhi Leyinene Ya Ta

WANSATI un’wana u ri: “Hina hi na n’we-ziro-n’we.”

Munghana wakwe wa hlamula: “Swilo eka mina swi nyanya ku biha. Mina ndzi na ziro-ziro-n’we ntsena.”

Eswiphen’wini swin’wana swa le, Afrika Vupela-dyambu, bulonyana ro tano a ri lavi nhlamuselo. Ematshan’wini yo dya ka nharhu hi siku (n’we-n’we-n’we), munhu la nga na n’we-ziro-n’we a nga kota ku dya swakudya kambirhi hi siku—kan’we ni mixo ni kan’we ni madyambu. Jaha rin’wana leri nga na ziro-ziro-n’we ri hlamusela xiyimo xa rona: “Ndzi dya kan’we hi siku. Ndzi tata xigwitsirisi xa mina hi mati. Ndzi lalela hi gari [ntsumbula] ndzi nga si etlela. Leyi i ndlela leyi ndzi yi lweke ha yona.”

Lawa i mangava lama voniwaka hi vanhu vo tala namuntlha. Minxavo ya tlakuka, naswona nkoka wa mali wa hunguteka.

Ku Pfumaleka Ka Swakudya Loku Bvumbiweke

Eka nxaxamelo wa swivono leswi nyikiweke muapostola Yohane, Xikwembu xi bvumba swiyimo swo tika leswi vo tala va langutanaka na swona namuntlha. Xin’wana xa swona i ku pfumaleka ka swakudya. Yohane wa hi byela: “Ndzi languta, kutani ndzi vona hanci ya ntima. Mugadi wa yona a a tamele xikalo xa ku pima evokweni ra yena.” (Nhlavutelo 6:5) Hanci leyi ya mangava ni mugadi wa yona swi fanekisela ndlala—swakudya swi ta kayivela lerova swi ta pimiwa hi swikalo.

Nakambe, muapostola Yohane u ri: “Kutani ndzi twa . . . rito . . . ri ku: ‘Hakelo ya siku hinkwaro yi ta xava xirhundzunyana ntsena xa mavele, kumbe swinharhu ntsena swa maxalana.’” Enkarhini wa Yohane, xirhundzunyana xa mavele a ku ri mpimo wa siku na siku wa socha, naswona denari a yi ri hakelo ya ntirho wa siku rin’we. Xisweswo, vuhundzuluxeri bya Richard Weymouth byi hundzuluxela ndzimana leyi byi ku: “Hakelo ya siku hinkwaro yi ta xava xinkwa, hakelo ya siku hinkwaro a yi xava swirhundzu swinharhu swa maxalana.”—Nhlavutelo 6:6.

Xana hakelo ya siku hinkwaro namuntlha i yini? Xiviko xa State of World Population, 1994 xi ri: “Kwalomu ka 1 100 wa timiliyoni ta vanhu, ku nga kwalomu ka 30 wa tiphesente ta vanhu va matiko lama ha hluvukaka, va hanya hi mali ya kwalomu ka $1 [R3,50] hi siku.” Xisweswo eka munhu la sweleke swinene emisaveni, hi xiringaniso, muholo wa yena wa siku wu nga xava xinkwa ntsena.

Ina leswi hakunene a swi hlamarisi eka lava pfumalaka swinene. “Xinkwa!” ku hlamala wanuna un’wana. “I mani a nga kotaka ku xava xinkwa? Namuntlha xinkwa i swakudya leswi dyiwaka hi minkarhi yo hlawuleka!”

Lexi hlamarisaka, swakudya a swi pfumaleki. Hi ku ya hi swiviko swa UN, emalembeni ya khume lama hundzeke, ntshovelo wa swakudya emisaveni wu andze hi 24 wa tiphesete, loku i ku andza loku tlulaka swinene ku andza ka vanhu emisaveni. Hambi swi ri tano, ku engeteleka loku ka swakudya a ku kumiwanga hi vanhu hinkwavo. Hi xikombiso, eAfrika, ntshovelo wa swakudya wu ye hansi hi 5 wa tiphesente, kasi vaaki va andze hi 34 wa tiphesente. Xisweswo, hambi loko hi xiringaniso ndzalo ya swakudya yi ri kona emisaveni hinkwayo, ku pfumaleka ka swakudya ka andza ematikweni yo tala.

Ku pfumaleka ka swakudya swi vula ku tlakuka ka minxavo. Ku pfumaleka ka mintirho, miholo ya le hansi, ni ku durhisiwa ka swilo swi endla swi nonon’hwa ku kuma mali yo xava leswi kumekaka. Human Development Report 1994 yi ri: “Vanhu va fa hi ndlala hayi hikwalaho ka ku pfumaleka ka swakudya—kambe hikwalaho ko pfumala mali yo xava.”

Ku heleriwa hi ntshembo, ku karhateka ni ku va ni gome, swa andza. Glory, loyi a tshamaka eAfrika Vupela-dyambu u te: “Vanhu va vula leswaku swa namuntlha swi bihile, kambe swa mundzuku swi ta biha ngopfu.” Wansati unwana u te: “Vanhu va vona onge va le kusuhi ni ku lova. Va vona onge siku ra ta leri makete yi nga ta sala yi nga ri na nchumu.”

Yehovha U Khathalele Malandza Yakwe eNkarhini Lowu Hundzeke

Malandza ya Xikwembu ma swi tiva leswaku Yehovha u hakela vanhu vakwe lava tshembekaka hi ku va nyika leswi va swi pfumalaka ni ku va nyika matimba yo langutana ni swiyimo leswi tikaka. Ntshembo wolowo wa leswaku Xikwembu xi ni matimba yo va phamela, kunene i xiphemu xa nkoka xa ripfumelo ra vona. Muapostola Pawulo u tsarile: “Un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku tshinelela Xikwembu u fanele ku pfumela leswaku xi kona, ni leswaku xi hakela lava va xi lavaka.”—Vaheveru 11:6.

Yehovha minkarhi hinkwawo a a ma khathalela malandza yakwe yo tshembeka. Hi nkarhi wa dyandza leri heteke malembe manharhu ni hafu, Yehovha u phamele muprofeta Eliya. Eku sunguleni, Xikwembu xi rhumele mawukuwuku leswaku ma yisela Eliya vuswa ni nyama. (1 Tihosi 17:2-6) Endzhakunyana, Yehovha hi singita u andzise mapa ni mafurha ya noni leyi a yi nyika Eliya swakudya. (1 Tihosi 17:8-16) Hi nkarhi wa ndlala leyi, ku nga khathariseki nxaniso lowu vavaka wa vukhongeri lowu va langutaneke na wona wo huma eka Nkosikazi Yezabele, Yehovha u tlhele a endla leswaku vaprofeta vakwe va nyikiwa vuswa ni mati.—1 Tihosi 18:13.

Endzhakunyana, loko hosi ya Babilona yi sivelele Yerusalema la gwineheke hi mavuthu, vanhu a “va ta dya v̌uŝa hi mpimo, v̌a ri kari v̌a hlunama.” (Ezekiyele 4:16) Xiyimo lexi xi tame xi biha ku kala vavasati van’wana va dya tinyama ta vana va vona. (Swirilo 2:20) Hambi leswi muprofeta Yeremiya a a ri ekhotsweni hikwalaho ka ku chumayela ka yena, Yehovha u endle leswaku Yeremiya “a nyikiwa e siku riṅwana ni riṅwana e šimbunḍu ša v̌uŝa, ši huma e nṭendeleni wa v̌aŝeki, e ku fikela loko v̌uŝa byi hela e mutini.”—Yeremiya 37:21.

Xana Yehovha u n’wi rivarile Yeremiya loko mphakelo wa vuswa wu herile? Doo, a swi tikombi swi ri tano, hikuva loko tiko ri nyiketiwe eka Vababilona, Yeremiya u nyikiwe ‘timbuva ni tinyiko, kutani a tshikiwa a tifambela.’—Yeremiya 40:5, 6, ringanisa NW; nakambe vona Pisalema 37:25.

Xikwembu Xa Ma Seketela Malandza Ya Xona Namuntlha

Tanihi leswi Yehovha a ma hlayiseke malandza yakwe ya minkarhi leyi hundzeke, ni namuntlha wa ha ma hlayisa hi tlhelo ra nyama ni ra moya. Hi xikombiso, xiya ntokoto wa Lamitunde, la tshamaka eAfrika Vupela-dyambu. Wa hlamusela: “A ndzi ri ni purasi lerikulu ro fuwa tihuku. Siku rin’wana tinsulavoya leti hlomeke ti fike epurasini ti yiva tihuku to tala swinene, ni janareti ya ndzindza-khombo ni mali leyi a hi ri na yona. Endzhakunyana ka sweswo tihuku leti saleke, ti dlawe hi vuvabyi. Sweswo swi dlaye bindzu ra mina ra tihuku. Ku hele malembe mambirhi ndzi ri karhi ndzi ringeta ku kuma ntirho kambe a ndzi humelelanga. Swilo a swi tika hakunene, kambe Yehovha u hi hlayisile.

“Lexi ndzi pfuneke ku langutana ni minkarhi leyi yo tika a ku ri ku xiya leswaku Yehovha wa swi pfumelela swilo leswaku swi humelela eka hina, leswaku a hi hluta. Mina ni nsati wa mina hi ye emahlweni ni dyondzo ya Bibele ya le kaya ya ntolovelo, naswona leswi swi hi pfunile hakunene. Xikhongelo na xona a xi hi tiyisa. Nkarhi wun’wana a ndzi titwa ndzi nga lavi ku khongela, kambe loko ndzi khongerile, ndzi titwe ndzi antswa.

“Hi nkarhi wolowo wo nonon’hwa, ndzi vone nkoka wa ku anakanyisisa hi Matsalwa. A ndzi tala ku ehleketa ngopfu hi Pisalema 23, leyi vulaka leswaku Yehovha i Murisi wa hina. Tsalwa rin’wana leri ndzi khutazeke a ku ri Vafilipiya 4:6, 7 leri vulavulaka hi ‘ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka ku twisisa hinkwako.’ Tsalwa rin’wana leri ndzi tiyiseke a ku ri 1 Petro 5:6, 7 leri nge: ‘Titsongahateni ehansi ka voko ra matimba ra Xikwembu, leswaku xi ta mi tlakusa hi nkarhi wa kona. Rhulani ku karhateka hinkwako ka n’wina eka xona, hikuva xi tikarhatela n’wina.’ Tindzimana leti hinkwato ti ndzi pfunile hi minkarhi yoleyo yo tika. Loko u anakanyisisa, wa swi kota ku susa mianakanyo leyi vangaka ntshikilelo u nghenisa leyintshwa.

“Sweswi ndzi tlhele ndzi thoriwa, kambe ku vulavula ntiyiso swilo swa ha tika. Tanihi laha Bibele yi vhumbheke ha kona eka 2 Timotiya 3:1-5, hi hanya ‘emasikwini yo hetelela,’ lama vonakaka hi ‘minkarhi yo nonon’hwa.’ A hi nge swi cinci leswi matsalwa ma swi vulaka. Xisweswo, a ndzi languteli leswaku swiyimo swa vutomi swi olova. Hambi swi ri tano, ndza swi vona leswaku moya wa Yehovha wa ndzi pfuna ku langutana na swona.”

Ku nga khathariseki minkarhi yo nonon’hwa leyi hi hanyaka eka yona, lava va tshembaka Yehovha ni N’wana wakwe la nga Hosi, Yesu Kreste, a va nge khomisiwi tingana. (Varhoma 10:11) Yesu hi byakwe wa hi tiyisekisa: “Hikokwalaho ndzi nge ka n’wina: Mi nga tshuki mi vilela hi swa vutomi bya n’wina leswaku mi ta dya yini kumbe mi ta n’wa yini, hambi ku ri ku vilela hi swa miri wa n’wina leswaku mi ta ambala yini. Xana vutomi a byi tluri swakudya ke? Na wona miri a wu tluri swiambalo ke? Langutani tinyanyana leti hahaka empfukeni: A ti byari, a ti tshoveri, a ti hlengeleti nchumu eswitlatini, hikuva Tata wa n’wina wa le tilweni wa ti fihluta; xana n’wina a mi ti tluri ngopfu ke? Xana i mani eka n’wina la nga engetelaka nkarhinyana wu ri wun’we eka ntsengo wa malembe ya yena hi ku vilela ka yena xana?”—Matewu 6:25-28.

Sweswo hakunene i swivutiso leswi hlahluvisisaka mbilu eminkarhini leyi yo nonon’hwa. Kambe Yesu u ye emahlweni ni marito lawa yo khutaza: “Xiyani mukhuva lowu swiluva swa le nhoveni leswi va nge i makhon’wa swi kulaka ha wona; a swi tirhi, a swi swuri; kambe ndza mi byela leswaku hambi a ri Solomoni evukosini bya yena hinkwabyo, a nga ambalanga tanihi xin’wana xa swona. Kutani leswi Xikwembu xi ambexaka hi ndlela leyi byanyi bya nhova lebyi nga kona namuntlha, kasi mundzuku byi ta hoxiwa endzilweni, xana a xi nga mi ambexi ku tlurisa sweswo, n’wina vanhu va ku pfumela lokutsongo ke? Hikwalaho ke mi nga vileri mi ku: ‘Xana hi ta dya yini?’ Kumbe: ‘Hi ta n’wa yini?’ Kumbe: ‘Hi ta ambala yini ke?’ Hikuva swilo sweswo hinkwaswo swi laviwa hi vamatiko; kutani Tata wa n’wina wa le tilweni wa swi tiva leswaku swilo leswi hinkwaswo ma swi pfumala. Rhangani mi tilavela Mfumo wa yena ni ku lulama ka yena, kutani sweswo hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona.”—Matewu 6:28-33.

Minkarhi Leyinene Ya Ta

Ku ni swikombiso leswi nga lo dla, swa leswaku eswiphen’wini swo tala swa misava, ku wa ka ikhonomi ni swiyimo swa ntshamisano ku ta hambeta ku kula. Kambe, vanhu va Xikwembu va swi tiva leswaku swiyimo leswi i swa xinkadyana. Ku fuma loku vangamaka ka Hosi Solomoni a ku fanekisela mfumo wo lulama wa Hosi leyikulu ku tlula Solomoni, leyi nga ta fuma misava hinkwayo. (Matewu 12:42) Hosi yoleyo i Kreste Yesu, “Mufumi wa vafumi ni Hosi ya tihosi.”—Nhlavutelo 19:16.

Pisalema 72, leyi hetisekeke ro sungula eka Hosi Solomoni yi hlamusela ku fuma ko hlawuleka ka Yesu Kreste. Xiya swin’wana swa swilo swo hlamarisa leswi yi swi vhumbheke mayelana ni vumundzuku bya misava ehansi ka Kreste tanihi Hosi.

Ku Rhula eMisaveni Hinkwayo: “E misav̌eni ya yona, lo’wo lulama o ta hluka; ni ku rula ku ta anḍa n’hweti yi ko yi nga ha ri kona. Yi ta fuma e ku sukela lwandle riṅwana ku ya fika eka riṅwana, ni ku sukela nambyini, ku ya fika makuṅweni ya misav̌a.”—Pisalema 72:7, 8.

Ku Khathaleriwa Ka Swisiwana: “Yi ta nṭhunša šisiwana ni loko ši huwelela, ni l’a nge nhlomulweni, l’a nga riki na mupfuni. Yi ta ṭeṭelela šisiwana ni l’a nge khombyeni, kutani yi ta kuṭula v̌utomi bya ŝisiwana. Yi ta kuṭula mimoya ya v̌ona e ku šanisiweni ni le ku wutleriweni, e ngati ya v̌ona yi ta v̌a ni risima e mahlweni ka [y]ona.”—Pisalema 72:12-14.

Ndzalo Ya Swakudya: “Ku ta v̌a ni nḍalo ya koro la misav̌eni ni le tihlohlorini ta tinṭhava.”—Pisalema 72:16.

Ku Kwetsima Ka Yehovha Ku Ta Tata Misava: “A ku nkhensiwe Yehova, Šikwembu ša Israel, l’a endlaka ŝihlamariso a ri ŝakwe! A ku nkhensiwe v̌ito ra yena ra ku kwetsima! Misav̌a hikwayo a yi tatiwe hi ku twala ka yena.”—Pisalema 72:18, 19.

Xisweswo minkarhi leyinene ya ta hakunene.