Rirhandzu Ri Hlula Mavondzo Lama Nga Fanelangiki
“Rirhandzu a ri na mavondzo.”—1 VAKORINTO 13:4.
1, 2. (a) Xana Yesu u va byele yini vadyondzisiwa vakwe malunghana ni rirhandzu? (b) Xana swi nga koteka ku va ni rirhandzu ni mavondzo hi nkarhi wun’we naswona ha yini u hlamula hi ndlela yoleyo?
RIRHANDZU i mfungho wa Vukreste bya ntiyiso. Yesu Kreste u te: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:35) Muapostola Pawulo u huhuteriwe ku hlamusela ndlela leyi rirhandzu ri faneleke ri byi khumba ha yona vuxaka bya Vukreste. Hi xikombiso, u tsarile: “Rirhandzu a ri na mavondzo.”—1 Vakorinto 13:4.
2 Loko Pawulo a tsale marito wolawo, a a kandziyisa ndlela leyi mavondzo yo tano ma nga fanelangiki ha yona. Loko a tirhisa mongo lowu tiyeke wa rito leri ra Xigriki, endzhakunyana u byele vandlha leri fanaka a ku: “Ndza mi hisekela kukota leswi Xikwembu na xona xi mi hisekerisaka xiswona.” (2 Vakorinto 11:2) ‘Ku hisekela [ka yena] Xikwembu’ loku a ri na kona a ku vangiwa hi vanhu lava a va ri ni nkucetelo lowu onhaka evandlheni. Leswi swi susumetele Pawulo leswaku a tsalela Vakreste va le Korinto papila ra vumbirhi leri huhuteriweke, leri a ri ri ni ndzayo yo tala ya rirhandzu.—2 Vakorinto 11:3-5.
Mavondzo Exikarhi Ka Vakreste
3. Xana xiphiqo lexi khumbaka mavondzo xi endlekise ku yini exikarhi ka Vakreste va le Korinto?
3 Epapileni rakwe ro sungula ro ya eka Vakorinto, Pawulo u boheke ku lulamisa xiphiqo lexi a xi sivela Vakreste lava lavantshwa leswaku va hanyisana swin’we. A va tlakusa vanhu van’wana, va ri lava “tikurisaka hi ku tsakela un’wana [va] sandza un’wanyana.” Leswi swi vange ku avana evandlheni, hi ku hambana-hambana ka vona va ku: “Mina ndzi wa ka Pawulo,” “Mina ndzi wa ka Apolosi,” “Mina ndzi wa ka Kefasi.” (1 Vakorinto 1:12; 4:6) Ehansi ka nkongomiso wa moya lowo kwetsima, muapostola Pawulo u swi kotile ku kumisisa rimitsu ra xiphiqo lexi. Vakorinto a va hanya ku fana ni vanhu lava anakanyaka swa nyama, hayi ku fana ni “lava nga va Moya.” Xisweswo, Pawulo u tsarile: “Ma ha fana ni vanhu ntsena. Hikuva, loko mavondzo ni ku holova swi ri kona exikarhi ka n’wina, xana a mi fani ni vanhu ntsena ke? Xana a mi hanyi tanihi vona ke?”—1 Vakorinto 3:1-3.
4. Xana Pawulo u tirhise xikombiso xihi leswaku a pfuna vamakwavo va langutana hi ndlela leyinene, naswona hi nga dyondza yini eka swona?
4 Pawulo u pfune Vakorinto leswaku va tlangela langutelo lerinene ra titalenta ni vuswikoti bya vanhu vo hambana-hambana evandlheni. U vutisile a ku: “Hikuva i mani la ku tlakuseke ku tlula van’wana xana? Xana u na yini lexi u nga nyikiwangiki xana? Kutani loko u nyikiwile, hikwalaho ka yini u tidzunisa, wonge hi loko u nga swi kumanga hi ku nyikiwa xana?” (1 Vakorinto 4:7) Eka 1 Vakorinto ndzima 12, Pawulo u hlamusele leswaku lava a va ri xiphemu xa vandlha a va fana ni swirho swo hambana-hambana swa miri wa munhu, tanihi voko, tihlo ni ndleve. U kombise leswaku Xikwembu xi endle swirho swa miri leswaku swi kota ku khathalelana. Nakambe Pawulo u tsale a ku: “Loko xirho xin’wana xi dzunisiwa, swirho hinkwaswo swi tsaka na xona.” (1 Vakorinto 12:26) Malandza ya Xikwembu hinkwawo namuntlha ma fanele ma tirhisa nsinya lowu wa nawu evuxakeni bya wona. Ematshan’weni yo vondzoka munhu un’wana hikwalaho ka xiavelo xakwe kumbe leswi a swi endlaka entirhweni wa Xikwembu, hi fanele hi tsaka na yena.
5. I yini leswi paluxiwaka eka Yakobo 4:5, naswona xana Matsalwa ma wu kombisa njhani ntiyiso wa marito lawa?
5 Ina, swa olova ku swi vula kambe ku swi endla swa tika. Yakobo mutsari wa Bibele u hi tsundzuxa leswaku ‘mboyamelo wa mona’ wu kona eka munhu un’wana ni un’wana wa vudyoho. (Yakobo 4:5, ringanisa NW.) Rifu ro sungula ra munhu ri vangiwe hi leswi Kayini a endleke swilo hi ku landza mavondzo yakwe lama nga fanelangiki. Vafilista va xanise Isaka hikwalaho ko vondzoka ku humelela ka yena. Rahele u vondzoke makwavo hikwalaho ka leswi a tswala vana kahle. Vana va Yakobo a va ri ni mavondzo hikwalaho ka leswi a ku tsakeriwa ngopfu makwavo wa vona lontsongo Yosefa. Swi le rivaleni leswaku Meriyamu a ri ni mavondzo eka muhariva wakwe loyi a a nga ri Muisrayele. Kora, Datani na Abirama hikwalaho ka mavondzo va tlhontlhe Muxe na Aroni. Hosi Sawulo u ve ni mavondzo hikwalaho ka ku humelela ka Davhida enyimpini. A swi hlamarisi leswaku mavondzo hi wona ma vangeleke vadyondzisiwa va Yesu leswaku va tshamela ku holova hi mhaka ya leswaku lonkulu i mani exikarhi ka vona. Ntiyiso hi leswaku ku hava munhu loyi a ntshunxekeke hi ku helela eka ‘mboyamelo wa mona’ wa vudyoho.—Genesa 4:4-8; 26:14; 30:1; 37:11; Tinhlayo 12:1, 2; 16:1-3; Pisalema 106:16; 1 Samuwele 18:7-9; Matewu 20:21, 24; Marka 9:33, 34; Luka 22:24.
EVandlheni
6. Xana vakulu va nga wu lawurisa ku yini mboyamelo wa mona?
6 Vakreste hinkwavo va fanele va tivonela eka mona ni mavondzo lama nga fanelangiki. Leswi swi katsa tihuvo ta vakulu lava hlawuriweke leswaku va khathalela mavandlha ya vanhu va Xikwembu. Loko nkulu a ri ni mianakanyo ya ku titsongahata, a nge ringeti ku tlula van’wana leswaku a va ni ndhuma. Hi hala tlhelo, loko nkulu un’wana a ri ni vuswikoti lebyinene byo hlela kumbe bya ku va xivulavuri xa le rivaleni, lavan’wana va fanele va swi tsakela sweswo, va swi teka tanihi nkateko evandlheni. (Varhoma 12:15, 16) Makwerhu a nga ha va a endla nhluvuko lowunene, a kombisa leswaku u humesa mihandzu ya moya wa Xikwembu evuton’wini byakwe. Loko va xiyisisa ku faneleka kakwe, vakulu va fanele va lemuka leswaku va nga teki xihoxo lexi nga nyawuriki va xi endla mhaka leyikulu leyi endlaka leswaku a nga bumabumeriwi tanihi nandza wa vutirheli kumbe nkulu. Sweswo swi nga kombisa ku pfumala rirhandzu ni ku nga anakanyeli.
7. Hi xihi xiphiqo lexi nga ha vaka kona loko Mukreste a kuma xiavelo xo karhi xa swa le tilweni?
7 Loko un’wana a kuma xiavelo xa swa le tilweni kumbe nkateko wa moya, van’wana evandlheni va fanele va tivonela leswaku va nga n’wi vondzoki. Hi xikombiso, makwerhu wo karhi wa xisati la fanelekaka a nga ha tirhisiwa minkarhi yo tala ku tlula van’wana leswaku a endla minkombiso eminhlanganweni ya Vukreste. Leswi swi nga ha vanga mavondzo eka vamakwerhu van’wana va xisati. Xiphiqo lexi fanaka xi nga ha va xi ve kona exikarhi ka Efodiya na Sintika va le vandlheni ra Filipi. Vavasati vo tano va manguva lawa va nga ha lava xikhutazo lexinene lexi humaka eka vakulu leswaku va titsongahata ni leswaku “leswi va nga va Hosi, va fanele ku twanana.”—Vafilipiya 2:2, 3; 4:2, 3.
8. Xana mavondzo ma nga yisa eka swiendlo swihi swa vudyoho?
8 Mukreste a nga ha va a tiva xihoxo lexi tshameke xi endliwa hi loyi a nyikiweke malunghelo evandlheni. (Yakobo 3:2) Hikwalaho ka mavondzo, ku nga ha va ni ndzingo wo vulavula ha swona ni van’wana ni ku sola xiavelo xa yena evandlheni. Leswi swi ta va swi nga fambisani ni rirhandzu, leri “funengeta[ka] swidyoho leswo tala.” (1 Petro 4:8) Ku vulavula hi ndlela ya mavondzo ku nga pfindlusa ku rhula ka vandlha. Mudyondzisiwa Yakobo u tsundzuxile: “Loko timbilu ta n’wina ti tele mavondzo ni moya wo tirhandza, mi nga tshuki mi tikurisa mi hembela ntiyiso. Vutlhari byo tano a hi byona byo ta hi le henhla, kambe i bya misava, a byi na Moya, i bya Sathana.”—Yakobo 3:14, 15.
ENdyangwini Wa Wena
9. Xana vanghana va vukati va nga yi lawurisa ku yini mintlhaveko ya mavondzo?
9 Vukati byo tala bya tsandzeka hikwalaho ka mavondzo lama nga fanelangiki. Ku pfumala moya wo tshemba munghana wa vukati a swi kombisi rirhandzu. (1 Vakorinto 13:7) Hi hala tlhelo, munghana un’wana swi nga ha endleka a nga ri na mhaka ni mavondzo ya un’wana. Hi xikombiso, wansati a nga ha va ni mavondzo hikwalaho ka nkhathalelo wa musa lowu nuna wakwe a wu kombisaka eka un’wana wa rimbewu leri hambaneke. Kumbe wanuna a nga ha va ni mavondzo hikwalaho ka nkarhi lowu nsati wakwe a wu hetaka a ri karhi a khathalela xaka leri pfumalaka. Hikwalaho ko karhatiwa hi mintlhaveko yo tano, vanghana va vukati va nga ha miyela ivi va kombisa ku karhateka ka vona hi tindlela leti rharhanganisaka xiphiqo. Ematshan’weni ya sweswo, munghana wa vukati loyi a nga ni mavondzo u fanele ku phofula mintlhaveko yakwe hi ku tshembeka. Hi hala tlhelo, munghana lowun’wana u fanele a kombisa ku twisisa ni ku tiyisekisa rirhandzu ra yena. (Vaefesa 5:28, 29) Havambirhi va nga ha fanela ku hunguta mintlhaveko ya mavondzo hi ku papalata swiyimo leswi swi ma vangaka. Nkarhi wun’wana mulanguteri wa Mukreste a nga ha boheka ku pfuna nsati wakwe a twisisa leswaku u nyika nkhathalelo wo karhi, lowu faneleke eka swirho swa rimbewu leri hambaneke leswaku a hetisisa vutihlamuleri byakwe tanihi murisi wa ntlhambi wa Xikwembu. (Esaya 32:2) Ina, nkulu u fanele ku xiyisisa leswaku a nga endli swilo leswi nga pfuxaka mavondzo. Leswi swi lava ku ringanisela, a tiyiseka leswaku u kuma nkarhi wo tiyisa vuxaka bya yena n’wini bya vukati.—1 Timotiya 3:5; 5:1, 2.
10. Xana vatswari va nga va pfunisa ku yini vana va vona leswaku va langutana ni mintlhaveko ya mavondzo?
10 Vatswari nakambe va fanele va pfuna vana va vona va twisisa leswi mavondzo lama nga fanelangiki ma vulaka swona. Vana hakanyingi va holovisana va hetelela va lwile. Hakanyingi swi vangiwa hi mavondzo. Hikwalaho ka leswi n’wana un’wana ni un’wana a nga ni swilaveko swa yena, vana a va nge khomiwi hi ndlela leyi fanaka. Ku tlula kwalaho, vana va fanele va twisisa leswaku matimba ni ku tsana ka un’wana ni un’wana wa vona a swi fani. Loko n’wana wo karhi a hamba a khutaziwa ku endla ku fana ni un’wana, leswi swi nga ha kurisa rivengo eka lowun’wana ni vutikukumuxi eka lowun’wana. Hikwalaho, vatswari va fanele va letela vana va vona leswaku va pima nhluvuko wa vona hi ku kambisisa swikombiso swa Rito ra Xikwembu, hayi hi ku phikizana. Bibele yi ri: “Hi nga tshuki hi titiva ngopfu; a hi chaveni ku pfukana ni ku vondzokana.” Ematshan’weni ya sweswo, “un’wana ni un’wana a a kambisise ntirho wa yena, ku ri kona laha a nga kotaka ku tidzunisa hi swa yena, ku nga ri hi swa un’wana.” (Vagalatiya 5:26; 6:4) Xa nkoka swinene, vatswari va Vakreste va fanele va pfuna vana va vona hi dyondzo ya Bibele ya nkarhi na nkarhi, va tshaha swikombiso leswinene ni swo biha leswi kumekaka eRitweni ra Xikwembu.—2 Timotiya 3:15.
Swikombiso Swa Ku Lawula Mavondzo
11. Xana Muxe a ri xikombiso lexinene xo langutana ni mavondzo hi ndlela yihi?
11 Ku hambana ni varhangeri va misava leyi lava rhandzaka ku fuma, “Moše, a a ri ni tintŝalo ŝinene ku tlula munhu uṅwana ni uṅwana l’a nge misav̌eni.” (Tinhlayo 12:3) Loko ntirho wo rhangela Vaisrayele wu sungula ku tikela Muxe ku wu rhwala a ri swakwe, Yehovha u endle moya wa Yena leswaku wu tirha eka Vaisrayele van’wana va 70, a va tiyisa leswaku va pfuna Muxe. Loko vambirhi va vavanuna lava va sungule ku endla ku fana ni vaprofeta, Yoxuwa u anakanye leswaku sweswo a swi kavanyeta vurhangeri bya Muxe. Yoxuwa a lava ku sivela vavanuna lava, kambe Muxe hi ku titsongahata u te: “Šana u ni riṭimbo hikwalaho ka mina, šana? Mawako loko tiko hikwaro ra Yehova ri bvumba, ni loko Yehova a v̌eke moya wa yena e henhla ka v̌ona!” (Tinhlayo 11:29) Ina, Muxe a tsakile loko van’wana va kuma malunghelo ya ntirho. A nga vanga ni mavondzo yo lava ku dzuneka hi yexe.
12. Xana i yini lexi pfuneke Yonatani leswaku a papalata mintlhaveko ya mavondzo?
12 Xikombiso lexinene xa ndlela leyi rirhandzu ri yi hlulaka ha yona mintlhaveko leyi nga fanelangiki ya mavondzo leyi nga ha vaka kona a xi ri xa Yonatani, n’wana wa Hosi Sawulo wa le Israyele. Yonatani hi yena a ta dya ndzhaka ya xiluvelo xa tata wakwe, kambe Yehovha u hlawule Davhida, n’wana wa Yese, leswaku a va hosi leyi tlhandlamaka. Vo tala lava a va ri exiyin’weni xa Yonatani a va ta vondzoka Davhida, va n’wi teka tanihi nala. Hambi swi ri tano, rirhandzu ra Yonatani eka Davhida ri n’wi sivele leswaku a nga lawuriwi hi ntlhaveko wo tano. Loko a twa hi ta rifu ra Yonatani, Davhida u te: “Mbilu ya nga yi v̌av̌isekela wena Yonatan, makweru! A u nḍi ṭakisa ngopfu-ngopfu. Riranḍu ra wena a ri nḍi nanḍihela ku tlula riranḍu ra v̌av̌asati.”—2 Samuwele 1:26.
Swikombiso Leswi Xiyekaka Swinene
13. Xana i mani loyi a nga xikombiso lexinene emhakeni ya mavondzo, naswona ha yini?
13 Yehovha Xikwembu i xikombiso lexi xiyekaka swinene xa loyi a lawulaka mavondzo lama faneleke. U lawula mintlhaveko yo tano hi ku hetiseka. Hinkwawo mavondzo ya Xikwembu lama kombisiwaka hi matimba nkarhi hinkwawo ma fambisana ni rirhandzu, vululami ni vutlharhi bya Xikwembu.—Esaya 42:13, 14.
14. Xana Yesu u veke xikombiso xihi hi laha ku hambaneke na Sathana?
14 Xikombiso xa vumbirhi lexi xiyekaka xa loyi a kombisaka ku lawula mintlhaveko ya mavondzo i Yesu Kreste, N’wana wa Xikwembu la rhandzekaka. Yesu “a ri ni šiv̌umbeko ša Šikwembu, a nga anakanyanga ku tiyisa ku fana ka yena na Šikwembu.” (Vafilipiya 2:6, BX) Vona ku hambana lokukulu swonghasi eka ndlela leyi tekiweke hi ntsumi leyi tikurisaka leyi veke Sathana Diyavulosi! Ku fana ni “hosi ya Babilona,” Sathana hikwalaho ka mavondzo u navele ku “fana ni muungameri l’a tlakukeke” hi ku tiendla xikwembu lexi phikizanaka na Yehovha. (Esaya 14:4, 14; 2 Vakorinto 4:4) Sathana u kale a ringeta ku kucetela Yesu leswaku a ‘nkhinsama, a n’wi gandzela.’ (Matewu 4:9, ringanisa NW.) Kambe a ku nga ri na nchumu lexi a xi ta susa Yesu endleleni yakwe ya ku titsongahatela vuhosi bya Yehovha. Ku hambana na Sathana, Yesu “ú titshiketile hi ku teka xiyimo xa nandza, a velekiwa a ri la fanaka ni vanhu. Loko a voniwile a ri la kotisaka munhu, ú titsongahatile, a va loyi a yingisaka ku fikela eku feni, a fa hi rifu [emhandzini ya nxaniso, NW].” Yesu u seketele ku faneleka ka vulawuri bya Tata wakwe, a ala ndlela ya Diyavulosi ya vutikukumuxi ni ya mavondzo hi ku helela. Hikwalaho ka ku tshembeka ka Yesu, “Xikwembu xi n’wi tlakusile swinene, kutani xi n’wi nyikile vito leri nge henhla ka mavito man’wana hinkwawo, leswaku, evitweni ra Yesu, matsolo hinkwawo ma nkhinsama ematilweni, ni la misaveni, ni le hansi ka misava, ni tindzimi hinkwato ti vula leswaku Yesu Kriste i Hosi, eku dzuniseni ka Xikwembu Tatana.”—Vafilipiya 2:7-11.
Ku Lawula Mavondzo Ya Wena
15. Ha yini hi fanele hi xiyisisa leswaku hi lawula mintlhaveko ya mavondzo?
15 Ku hambana ni Xikwembu na Kreste, Vakreste a va hetisekanga. Hikwalaho ka leswi va dyohaka, minkarhi yin’wana va nga ha endla swilo hi mavondzo ya vudyoho. Ematshan’weni yo tshika mavondzo ma hi susumetela ku sola mupfumeri-kulorhi hikwalaho ka xihoxo lexi nga nyawuriki kumbe hi vubihi lebyi ehleketeleriwaka, hikwalaho, i swa nkoka leswaku hi anakanyisisa hi marito lama huhuteriweke: “U nga ṭhuki u tiendla l’a lulameke ku tlurisisa, na ŝona, u nga ṭhuki u tiv̌eka l’a tlhariheke ku tlurisa, hikuv̌a a u ta tilov̌isela yini šana?”—Eklesiasta 7:16.
16. Xana hi xihi xitsundzuxo lexinene lexi nyikeriweke enkandziyisweni wa khale wa magazini lowu malunghana ni mavondzo?
16 Emhakeni leyi ya mavondzo, The Watch Tower ya March 15, 1911, yi tsundzuxile: “Hambi leswi hi faneleke hi hiseka swinene, hi va ni mavondzo swinene endleleni ya Hosi, kambe hi fanele hi tiyiseka swinene leswaku a hi mhaka ya le xihundleni; naswona hi fanele ku xiyisisa leswaku ha ‘nghenelela etimhakeni ta van’wana’ kumbe e-e. Nakambe, hi fanele ku kambisisa leswaku i mhaka leyi faneleke ku xiyisisiwa hi vakulu kumbe leswaku hina hi ni mfanelo yo ya eka vakulu. Hinkwerhu hi fanele hi va ni mavondzo lamakulu malunghana ni ndlela ya Hosi ni ntirho wa Hosi, kambe hi xiyisisa swinene leswaku a hi wona layo biha . . . hi marito man’wana, hi fanele hi tiyiseka swinene leswaku a hi ku vondzokana, kambe i ku kombisa mavondzo hikwalaho ka un’wana, swilaveko ni vuhlayiseki bya yena.”—1 Petro 4:15.
17. Xana hi nga swi papalata njhani swiendlo swa vudyoho swa mavondzo?
17 Xana hina tanihi Vakreste hi nga papalata vutikukumuxi, mavondzo ni mona hi ndlela yihi? Ntlhantlho wa kona i ku pfumelela moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu famba hi ku ntshunxeka evuton’wini bya hina. Hi xikombiso, hi fanele ku khongelela moya lowo kwetsima wa Xikwembu ni ku kuma mpfuno wo kombisa mihandzu leyinene. (Luka 11:13) Hi fanele hi va kona eminhlanganweni ya Vukreste, leyi pfuriwaka hi xikhongelo ni leyi nga ni moya wa Xikwembu ni mikateko ya xona. Ku tlula kwalaho, hi fanele ku dyondza Bibele, leyi huhuteriweke hi Xikwembu. (2 Timotiya 3:16) Naswona hi fanele hi hlanganyela entirhweni wo chumayela wa Mfumo lowu endliwaka hi matimba ya moya lowo kwetsima wa Yehovha. (Mintirho 1:8) Ku pfuna Vakreste-kulorhi lava karhatekeke hikwalaho ka ntokoto wo karhi wo biha i ndlela yin’wana yo landzela nkucetelo lowunene wa moya wa Xikwembu. (Esaya 57:15; 1 Yohane 3:15-17) Ku hetisisa mindzhwalo leyi hinkwayo ya Vukreste hi ku hiseka swi nga hi sirhelela eka swiendlo swa vudyoho swa mavondzo, hikuva Rito ra Xikwembu ri ri: “Fambani hi Moya, kutani mi nga ka mi nga korwisi ku navela ka ntumbuluko wa n’wina wa nyama.”—Vagalatiya 5:16.
18. Ha yini hi nga fanelanga ku tshamela ku karhatiwa hi mintlhaveko leyi nga fanelangiki ya mavondzo?
18 Rirhandzu i ro sungula eka mihandzu ya moya lowo kwetsima wa Xikwembu. (Vagalatiya 5:22, 23) Ku kombisa rirhandzu swi ta hi pfuna leswaku hi lawula mimboyamelo ya vudyoho sweswi. Kambe ku vuriwa yini hi nkarhi lowu taka? Malandza ya Yehovha ya timiliyoni ma ni ntshembo wa ku hanya eParadeyisini leyi taka ya laha misaveni, laha ma nga langutelaka ku nyikiwa ku hetiseka ka vumunhu. Emisaveni yoleyo leyintshwa, ku ta andza rirhandzu naswona a nga kona loyi a nga ta khumbiwa hi mintlhaveko leyi nga fanelangiki ya mavondzo, hikuva “swivumbiwa leswi swi ta ntshunxiwa na swona evuhlongeni bya leswo bola, ku ta amukela ku ntshunxeka loko kwetsima loku nga ka vana va Xikwembu.”—Varhoma 8:21.
Tinhla To Anakanyisisa Ha Tona
◻ Xana Pawulo u tirhise xikombiso xihi leswaku a hlula mavondzo?
◻ Xana mavondzo ma nga ku pfindlusa njhani ku rhula ka vandlha?
◻ Xana vatswari va nga va letela njhani vana va vona leswaku va langutana ni mavondzo?
◻ Xana hi nga swi papalata njhani swiendlo swa vudyoho swa mavondzo?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]
U nga pfumeleli mavondzo mapfindlusa ku rhula ka vandlha
[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]
Vantswari va nga letela vana va vona leswaku va langutana ni mintlhaveko ya mavondzo