Xana U Nga Ri Tima Rivoni Ra Ngoti Leri Fufunhaka?
YESU KRESTE u twarise mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu eka vanhu va tinxaka hinkwato. Vo tala va vona a va tshikileriwile, va hetiwe matimba. Kambe Yesu u va nyike rungula leri tiyisaka mbilu. A a ri ni ntwela-vusiwana eka vanhu lava xanisekaka.
Matewu, mutsari wa Evhangeli u kandziyise ntwela-vusiwana wa Yesu hi ku yisa nyingiso eka vuprofeta lebyi rhekhodiweke hi Esaya. Loko a tshaha marito lama hetisisiweke hi Kreste, Matewu u tsarile: “A nga ka a nga tshovi rihlanga leri khinyekeke, naswona a nga ka a nga timi rivoni leri nge keti-keti, a kondza a khanisa ku avanyisa loko lulama.” (Matewu 12:20, 21; Esaya 42:3) Xana marito lawa ma vula yini, naswona xana Yesu u byi hetisise njhani vuprofeta lebyi?
Ku Kambisisa Vuprofeta
Hi ntolovelo rihlanga ri mila enhlangasini naswona a hi ximilana lexi tiyeke ni lexi tserhemaka. “Rihlanga leri khinyekeke” rona ri nga hava ri nga tiyanga hakunene. Xisweswo ri tikomba ri yimela vanhu lava tshikileriwaka kumbe lava xanisekaka ku fana ni wanuna la khwanyaleke voko loyi Yesu a n’wi hanyiseke hi Savata. (Matewu 12:10-14) Kambe ku vuriwa yini hi vuprofeta lebyi kombetelaka eka rivoni ra ngoti?
Rivoni leri tolovelekeke ra le kaya hi lembe-xidzana ro sungula C.E. a ku ri xibya xitsongo xa vumba lexi nga ni xikhomo. Hi ntolovelo rivoni leri a ri cheriwa mafurha ya mutlhwari. Hikwalaho ka fambiselo ro nyuka, ngoti leyi nga ni swimbhovana yi tswonga mafurha ma ya ehenhla endzilweni. Kavula, ‘rivoni leri fufunhaka’ hi leri se ri lavaka ku timeka.
Yesu u twarise rungula ra yena leri chavelelaka eka vo tala lava hi ndlela yo fanekisela a va fana ni rihlanga leri khinyekeke, leri petsekeke, leri biwaka ri ya hala ni hala. Vanhu lava nakambe a va fana ni rivoni ra ngoti leri fufunhaka hikuva ndzilonyana wa vona wo hetelela wa vutomi a ku sele katsongo leswaku wu timeka. A va tshikeleriwile ni ku hela matimba hakunene. Hambi swi ri tano, Yesu a nga ri kandziyelanga rihlanga ro fanekisela leri khinyekeke kumbe ku tima rivoni ra ngoti leri fufunhaka. Marito yakwe ya rirhandzu, ya musa ni ntwela-vusiwana a ma yanga emahlweni ma heta vanhu lava xanisekaka matimba kumbe ku va tshikilela. Ematshan’weni ya sweswo, marito yakwe ni ndlela leyi a a tirhisene na vona ha yona a swi va khutaza.—Matewu 11:28-30.
Ni namuntlha, vo tala va lava ntwela-vusiwana ni xikhutazo hikwalaho ka leswi va langutaneke ni swiphiqo leswi tshovaka mbilu. Hambi ma ri malandza ya Yehovha a hi makhokholo lama tiyeke minkarhi hinkwayo. Minkarhi yin’wana ma fana ni timboni ta ngoti leti fufunhaka. Xisweswo, Vakreste va fanele va va lava khutazaka—va pfurhetela ndzilo, hi ndlela yo fanekisela—hi ndlela yoleyo va ta tiyisana.—Luka 22:32; Mintirho 11:23.
Tanihi Vakreste hi fanele hi va lava akaka. A hi fanelanga hi tsanisa munhu loyi a lavaka ku pfuniwa emoyeni, hi vomu. Ina, hi navela ku tekelela xikombiso xa Yesu xo tiyisa van’wana. (Vaheveru 12:1-3; 1 Petro 2:21) Mhaka ya leswaku hi nga kandziyela munhu la lavaka xikhutazo eka hina handle ko swi xiya i xivangelo lexinene lexi hi endlaka hi anakanyisisa swinene hi ndlela leyi hi khomaka van’wana ha yona. Handle ko kanakana a hi swi lavi ku ‘tima rivoni ra ngoti leri fufunhaka.’ Hi wihi nkongomiso wa Matsalwa lowu nga hi pfunaka emhakeni leyi?
Vuyelo Bya Vuxopaxopi
Loko Mukreste ‘a endla xihoxo xo karhi, lava va nga ni timfanelo ta moya va fanele va ringeta ku n’wi vuyisa munhu wo tano hi moya wa musa.’ (Vagalatiya 6:1) Hambi swi ri tano, xana i swinene ku languta swihoxo eka van’wana ivi u rindzela nkarhi wihi na wihi leswaku u ta n’wi lulamisa? Kambe xana i swinene ku va sindzisa ku antswisa hi ku vula leswaku matshalatshala ya vona ya sweswi a ma enelanga, leswi kumbexana swi nga ha va endlaka va tivona nandzu? A byi kona vumbhoni bya leswaku Yesu u tshame a endla nchumu wo tano. Hambi leswi ku nga ku navela ka hina ku pfuna van’wana leswaku va antswisa, lava ku xopaxopiwaka vona hi ndlela yo pfumala musa va nga ha titwa va hela matimba ematshan’weni yo tiyisiwa. Hambi ku ri vuxopaxopi lebyi faneleke byi nga heta munhu matimba swinene loko byi hundzeletiwa. Loko Mukreste a endla matshalatshala hi ku tiyimisela ivi ma nga tlangeriwi, a nga hetelela a lan’wile ivi a ku, ‘Ndzi tikarhatela yini?’ Ina, a nga lan’wa hi ku helela.
Hambi loko ku nyika ndzayo ya Matsalwa ku ri ka nkoka, a ku fanelanga ku va nchumu lowu vakulu lava hlawuriweke kumbe van’wana evandlheni va tivekaka ha wona. Xikongomelo-nkulu xa minhlangano ya Vukreste a hi ku nyikela kumbe ku amukela ndzayo ntsena. Ematshan’weni ya sweswo, hi hlengeletana nkarhi na nkarhi leswaku hi ta akana ni ku khutazana leswaku hinkwavo va tsakela xinakulobye ni ntirho wa vona wo kwetsima eka Xikwembu. (Varhoma 1:11, 12; Vaheveru 10:24, 25) I swinene swonghasi loko hi swi kota ku vona ku hambana exikarhi ka xihoxo lexikulu ni ku nga hetiseki, leswi ku nga vutlhari naswona ku nga ndlela ya rirhandzu ku swi honisa!—Eklesiasta 3:1, 7; Vakolosa 3:13.
Vanhu va xi amukela hi ku hatlisa xikhutazo ku tlula loko va xopaxopiwa. Kahle-kahle, loko vanhu va titwa va xopaxopiwa hi ndlela yo biha, va nga ha ya emahlweni va sihalala eka leswi va xopaxopiwaka eka swona! Kambe loko va bumabumeriwa laha swi faneleke, moya wa vona wa tsaka, naswona va nga ha tiyimisela ku antswisa. (Swivuriso 12:18) Hikwalaho, ku fana na Yesu, a hi veni lava khutazaka naswona hi nga tshuki hi ‘tima rivoni ra ngoti leri fufunhaka.’
Ku Vuriwa Yini Hi Ku Pimanisa?
Ku twa mintokoto leyinene ya Vakreste van’wana swi nga ha khutaza swinene. Yesu hi byakwe u tsakile loko a twe hi ta ku humelela ka vadyondzisiwa vakwe eku chumayeleni ka rungula ra Mfumo. (Luka 10:17-21) Hi laha ku fanaka, loko hi twa hi ku humelela, xikombiso lexinene kumbe vutshembeki bya van’wana eripfumelweni, ha khutazeka naswona hi titwa hi tiyimisela ku namarhela swinene ndlela ya hina ya Vukreste.
Kambe, ku vuriwa yini hi loko xiviko xi vekiwa hi ndlela leyi yi ringanyetaka leswi, ‘A wu endli ku fana na vona Vakreste lava, a wu fanele u endla ku tlula leswi u swi endlaka sweswi’? Xana muyingiseri wa wena u ta sungula endlelo ro antswisa hi tinghitsi? Swi nga ha endleka a hela matimba naswona nkarhi wun’wana a nga ha lan’wa, ngopfu-ngopfu loko hakanyingi a pimanisiwa ni van’wana. Leswi swi fana ngopfu ni loko mutswari a vutisa n’wana wakwe, ‘Ha yini u nga fani ni makwenu?’ Marito yo tano ma nga ha vanga rivengo ni ku heta munhu matimba, naswona a ma nge khutazi munhu ku tikhoma hi ndlela leyi antswaka. Ku pimanisa ku nga ha va ni vuyelo lebyi fanaka eka vanhu lavakulu, naswona nkarhi wun’wana ku nga va endla va venga lava va pimanisiwaka na vona.
A hi nge rindzeli leswaku vanhu hinkwavo va endla hi ku ringana entirhweni wa Xikwembu. Eka xin’wana xa swifaniso swa Yesu, munhu un’wana u nyike malandza yakwe talenta yin’we, un’wana timbirhi kambe un’wana ntlhanu wa titalenta ta silivhere. Un’wana ni un’wana u nyikiwe “hi ku ringana matimba ya yena.” Malandza mambirhi lama bindzuriseke hi vutlhari ivi ma andzisa titalenta ta wona, ma bumabumeriwile hikuva a ma tshembekile, hambi leswi ntirho wa wona wu humeseke vuyelo byo hambana.—Matewu 25:14-30.
Muapostola Pawulo hi laha ku faneleke u tsarile: “Un’wana ni un’wana a a kombise leswi ntirho wa yena wu nga swona, kutani u ta va ni xivangelo xo tsaka ehenhleni ka yena ntsena, naswona ku nga ri hi ku pimanisa ni munhu loyi un’wana.” (Vagalatiya 6:4, NW) Xisweswo, leswaku hi va lava khutazaka eka van’wana, hi fanele hi ringeta ku papalata ku pimanisa vanhu hi ndlela leyi nga akiki.
Tindlela Tin’wana To Aka
Xana hi nga endla yini ku aka lava heleke matimba ni ku papalata ‘ku tima rivoni ra ngoti leri fufunhaka’? Phela, ku nyikela xikhutazo a hi mhaka yo landzelela endlelo ro karhi ntsena leri vekiweke. Kambe, marito ya hina swi nga ha endleka ma aka van’wana loko hi tirhisa misinya ya milawu ya Bibele. Hi yini yin’wana ya yona?
Titsongahate. Eka Vafilipiya 2:3, Pawulo u hi khutaze leswaku hi ‘nga tshuki hi endla xanchumu hi moya wa ku tirhandza, kumbe hi ku tidzunisa hi swa hava.’ Ematshan’weni ya sweswo, hi fanele hi vulavula ni ku endla swilo hi ku titsongahata. ‘Hi ku titsongahata hi fanele hi teka van’wana va ri lava hi tlulaka.’ Pawulo a nga vulanga leswaku hi fanele hi nga anakanyi nchumu leswi nga swa hina vini. Kambe, hi fanele hi xiya leswaku munhu wihi na wihi wa hi tlula hi ndlela yo karhi. Rito ra Xigriki leri laha ri hundzuluxeriweke va ku “tlula” ri ringanyeta leswaku munhu “u hundzisa mahlo yakwe eka malunghelo yakwe, naswona hi vutlhari a anakanya hi timfanelo ta un’wana loyi a n’wi tlulaka.” (New Testament Word Studies, hi John Albert Bengel, Vholumo 2, tluka 432) Loko hi endla leswi kutani hi teka van’wana va ri lava hi tlulaka, hi ta tirhisana na vona hi ku titsongahata.
Kombisa xichavo. Hi ku tiphofula hi mbilu hinkwayo, hi nga swi veka erivaleni leswaku ha va tshemba vapfumeri-kulorhi lava tshembekaka, hi va teka tanihi vanhu lava navelaka ku tsakisa Xikwembu. Kambe, a hi nge va lava mpfuno hi tlhelo ra moya. Xisweswo a hi nyikeleni mpfuno hi xichavo, hi ndlela leyi xiximekaka, ni hi ndlela yo kombisa xichavo. Pawulo u veka timhaka hi ndlela leyi: “Mi tlula van’wana hi ku kombana xichavo.”—Varhoma 12:10.
Vana muyingiseri lonene. Ina, leswaku hi kota ku khutaza lava va nga ha vaka va langutane ni swiphiqo leswi hetaka matimba, hi fanele hi va vayingiseri lavanene, hayi valeteri. Ematshan’weni yo nyikela xiringanyeto xa xihatla lexi nga pfuniki nchumu, a hi tinyikeni nkarhi lowu faneleke leswaku hi nyikela nkongomiso wa Matsalwa lowu hakunene wu enerisaka xilaveko lexi nga kona. Loko hi nga swi tivi leswaku hi nga vula yini, ndzavisiso wa Bibele wu ta hi pfuna leswaku hi vulavula hi ndlela leyi chavelelaka ni ku tiyisa van’wana.
Vana ni rirhandzu. Hi fanele hi va rhandza lava hi lavaka ku va khutaza. Loko rirhandzu ra hina ri tirhisiwa eka malandza-kulorhi ya Yehovha, ri fanele ri nga vi ra ku va pfuna ntsena. Ri fanele ri katsa ku khumbeka swinene emintlhavekweni. Loko hi ri ni rirhandzu ro tano hi vanhu hinkwavo va Yehovha, marito ya hina ma ta va xikhutazo xa xiviri eka vona. Hambi loko hi fanele hi nyikela xiringanyeto xo antswisa, leswi hi swi vulaka a swi nge pfilunganyi munhu kumbe ku n’wi vavisa loko xikongomelo xa hina ku nga ri ku vula vonelo ra hina kambe xi ri ku pfuna hi rirhandzu. Hi laha Pawulo a vuleke kahle ha kona, “rirhandzu ra aka.”—1 Vakorinto 8:1; Vafilipiya 2:4; 1 Petro 1:22.
Minkarhi Hinkwayo Vana La Akaka
“Emasikwini [lawa] ya makumu” yo nonon’hwa, vanhu va Yehovha va langutana ni miringo yo tala. (2 Timotiya 3:1-5) A swi hlamarisi leswi minkarhi yin’wana va langutanaka ni leswi swi vonakaka swi hunguta ku tiyisela ka vona. Tanihi malandza ya Yehovha, entiyisweni a hi swi lavi ku vula kumbe ku endla swilo leswi swi nga endlaka wihi na wihi wa vagandzeri-kulorhi a titwa onge i rivoni ra ngoti leri fufunhaka leri nga ekusuhi ni ku timeka.
Vona ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona leswaku hi khutazana! A hi endleni matshalatshala hinkwawo leswaku hi va lava akaka hi ku titsongahata ni ku va lava nga ni xichavo eka vagandzeri-kulorhi lava heleke matimba. Onge hi nga va yingisela hi vukheta loko va ri karhi va hi phofulela leswi va karhataka naswona minkarhi hinkwayo hi tiyimisela ku va pfuna hi ku yisa nyingiso eRitweni ra Xikwembu, ku nga Bibele. Eka hinkwaswo, a hi kombiseni rirhandzu, hikuva mbhandzu lowu wa moya wo kwetsima wa Yehovha wu nga hi pfuna leswaku hi tiyisana. Onge hi nga papalata ku vulavula kumbe ku endla swilo hi ndlela yihi na yihi leyi nga ha ‘timaka rivoni ra ngoti leri fufunhaka.’