Lexi Endlaka Vugandzeri Bya Ntiyiso Byi Katekisiwa Hi Xikwembu

“Aleluya! Ku hlayiseka, ni ku kwetsima, ni matimba i swa Xikwembu xa hina, hikuva ku avanyisa ka xona ka tshembeka, ku lulamile minkarhi hinkwayo.”—NHLAVUTELO 19:1, 2.

1. Xana Babilona Lonkulu u ta herisiwa hi ndlela yihi?

“BABILONA LONKULU” u wile emahlweni ka Xikwembu naswona sweswi u langutane ni ku herisiwa. Vuprofeta bya Bibele byi kombisa leswaku muoswi loyi wa vukhongeri bya misava hinkwayo ku nga ri khale u ta herisiwa hi swigangu swa yena swa politiki; makumu ya yena ma ta ta hi xitshuketa ni hi ku hatlisa. Nhlavutelo ya Yesu leyi yaka eka Yohane a yi ri ni marito lawa ya vuprofeta: “Ntsumi ya matimba yi tlakula ribye leri fanaka ni ribye ra ku sila hi ku kula, yi ri hoxa elwandle, yi ku: ‘Hi swo leswi u nga ta endliwa swona, we Babilona, muti lowukulu: U ta wiseriwa ehansi hi nsele, kutani a wu nga ha vi kona nakambe.’”—Nhlavutelo 18:2, 21.

2. Xana malandza ya Yehovha ma ta angula njhani eku herisiweni ka Babilona?

² Ku lovisiwa ka Babilona Lonkulu ku ta rileriwa hi swirho swin’wana swa misava ya Sathana kambe swi le rivaleni malandza ya Xikwembu a ya nga n’wi rileri, hambi hi lama nga etilweni kumbe ya le misaveni. Ku huwelela ka vona hi ntsako eka Xikwembu ku ta va loku nge: “Aleluya! Ku hlayiseka, ni ku kwetsima, ni matimba i swa Xikwembu xa hina, hikuva ku avanyisa ka xona ka tshembeka, ku lulamile minkarhi hinkwayo. Xi avanyisile muoswi lonkulu loyi a boriseke misava hi vuoswi bya yena, kutani xi rihiserile ngati ya malandza ya xona ehenhla ka yena.”—Nhlavutelo 18:9, 10; 19:1, 2.

Vukhongeri Bya Ntiyiso Byi Fanele Byi Humesa Mihandzu Yihi?

3. I swivutiso swihi leswi lavaka nhlamulo?

³ Tanihileswi vukhongeri bya mavunwa byi nga ta susiwa emisaveni, xana ku ta sala vugandzeri bya muxaka muni? Xana hi nga swi kambisisa njhani namuntlha leswaku i mintlawa yihi ya vukhongeri leyi nga ta pona ku lovisiwa ka mfumo wa misava ya Sathana wa vukhongeri bya mavunwa? I mihandzu yihi leyinene leyi ntlawa lowu wu faneleke wu yi humesa? Ku na khume ra swilaveko swo hlawula vugandzeri bya ntiyiso bya Yehovha.—Malakiya 3:18; Matewu 13:43.

4. Hi xihi xilaveko xo sungula xa vugandzeri bya ntiyiso, naswona xana Yesu u xi veke njhani xikombiso emhakeni leyi?

⁴ Nchumu wa nkoka swinene, Vakreste va ntiyiso va fanele va seketela vuhosi lebyi Yesu a byi feleke—vuhosi bya Tata wa yena. Yesu a nga tshikanga vutomi bya yena hikwalaho ka xivangelo xa tipolitiki, xa xivongo, xa rixaka kumbe xa ntshamisano. U rhangise Mfumo wa Tata wa yena emahlweni ka hinkwaswo leswi a swi laviwa ngopfu hi tipolitiki ta Xiyuda kumbe leswi a swi laviwa etimhakeni to hlunga vuhosi. U hlamule Sathana loko a n’wi nyika mfumo wa misava hi marito lawa: “Suka Sathana, hikuva ku tsariwile leswi: ‘U ta gandzela Hosi, Xikwembu xa wena, u tirhela xona ntsena.’” A a swi tiva ku suka eMatsalweni ya Xiheveru leswaku Yehovha i Hosi Leyikulu ya ntiyiso emisaveni hinkwayo. Hi wihi ntlawa wa vukhongeri lowu hilaha ku heleleke wu seketelaka vuhosi bya Yehovha ematshan’weni ya mafambiselo ya tipolitiki ta misava leyi?—Matewu 4:10; Pisalema 83:18.

5. (a) Xana vagandzeri va ntiyiso va fanele va ri languta njhani vito ra Xikwembu? (b) I yini lexi kombisaka leswaku Timbhoni ta Yehovha ta ri xixima vito rolero?

⁵ Xilaveko xa vumbirhi hi leswaku vugandzeri bya ntiyiso byi fanele byi tlakusa ni ku kwetsimisa vito ra Xikwembu. Wa-Matimba-Hinkwawo u paluxe vito ra yena, ra Yehovha (leri hundzuluxeriwaka ri va Yahweh eka Tibibele tin’wana), eka vanhu va yena va Israyele, naswona ri tirhisiwe minkarhi ya magidi eMatsalweni ya Xiheveru. Hambi ku ri emahlweni ka sweswo, Adamu na Evha ni van’wana a va ri tiva vito rero, hambileswi a va nga ri xiximi minkarhi hinkwayo. (Genesa 4:1; 9:26; 22:14; Eksoda 6:2) Hambileswi vahundzuluxeri va Vujagana ni va Vayuda hi ntolovelo va suseke vito ra Xikwembu eTibibeleni ta vona, Timbhoni ta Yehovha ti veke vito rolero exikhundleni xa rona lexi ri faneleke ni ku ri xixima eka New World Translation of the Holy Scriptures. Ti xixima vito rolero, tanihi laha Vakreste vo sungula va endleke ha kona. Yakobo u tiyise vumbhoni: “Simoni wa ha ku hlamusela hilaha Xikwembu xi nga sungula hakona ku tikarhata, xi tilavela, exikarhi ka vamatiko, vanhu lava nga ta vuriwa va xona hakunene. Kutani marito ya vaprofeta ma twanana na swona sweswo, . . . ‘leswaku vanhu lavan’wana hinkwavo va ta kota ku lava Hosi, vona vamatiko hinkwavo lava ndzi nga va vitana leswaku va va vanhu va mina hakunene. Hosi yi vula sweswo, yona yi tirhaka swilo leswi.”(Xiitaliti i xerhu.)—Mintirho 15:14-17; Amosi 9:11, 12.

6. (a) Hi xihi xilaveko xa vunharhu xa vugandzeri bya ntiyiso? (b) Xana Yesu na Daniyele va byi kandziyise njhani vuhosi bya Mfumo? (Luka 17:20, 21)

⁶ Xilaveko xa vunharhu xa vugandzeri bya ntiyiso hi leswaku byi fanele byi tlakusa Mfumo wa Xikwembu tanihi ntlhantlho wu ri woxe ntsena lowu fanelaka ni lowu nga ta tshama wu ri kona lowu nga ta tlhantlha swiphiqo swa vanhu swa vuhosi. Kahle-kahle Yesu u dyondzise valandzeri va yena ku khongelela Mfumo wolowo leswaku wu ta, leswaku ku fuma ka Xikwembu ku ta lawula misava. Daniyele u huhuteriwe ku profeta malunghana ni masiku ya makumu a ku: “Šikwembu ša matilo ši ta pfuša ku fuma lo’ku nga taka ku nga onhaki, ni siku riṅwe, . . . Ku ta seletela ni ku herisa ku fuma kuloku hikwako [ka misava, ka tipolitiki], kambe kona ku ta v̌a kona hi laha ku nga riki na makumu.” I vamani lava kombiseke hi swiendlo swa vona eka lembe-xidzana leri ra vu-20 leswaku va seketela Mfumo wolowo hilaha ku heleleke—xana i vukhongeri bya Babilona Lonkulu kumbe i Timbhoni ta Yehovha?—Daniyele 2:44; Matewu 6:10; 24:14.

7. Xana vagandzeri va ntiyiso va yi languta njhani Bibele?

⁷ Xilaveko xa vumune xa ku amukeriwa hi Xikwembu hi leswaku malandza ya ntiyiso ya Xikwembu ma fanele ma seketela Bibele tanihi Rito leri huhuteriweke ra Xikwembu. Hikwalaho a ma fanelanga ma va vaxopaxopi lavakulu, lama ringetaka ku endla Bibele yi va buku ya munhu leyi nga ni swihoxo hinkwaswo leswi nga languteriwaka emiehleketweni ya munhu. Timbhoni ta Yehovha ti pfumela leswaku Bibele i Rito leri huhuteriweke ra Xikwembu, hilaha Pawulo a tsaleleke Timotiya ha kona: “Matsalwa lawa hinkwawo ma huhutiwile hi Xikwembu, ma pfuna ku dyondzisa, ni ku laya, ni ku ololoxa, ni ku tolovetisa leswo lulama, leswaku mutirheli wa Xikwembu a va la hetisekeke, a tilulamisela ku endla ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.”a Hikwalaho, Timbhoni ta Yehovha ti teka Bibele tanihi xikongomisi xa tona, buku ya tona yo ti letela eka vutomi bya siku na siku ni xihlovo xa tona xa ntshembo wa vumundzuku.—2 Timotiya 3:16, 17.

Vukhongeri Lebyi Tiviwaka Hi Rirhandzu, Ku Nga Ri Hi Rivengo

8. Hi xihi xilaveko xa vuntlhanu xa vugandzeri bya ntiyiso?

⁸ Xana Yesu u va hlawule njhani valandzeri va yena va ntiyiso? Nhlamulo ya yena yi hi tisa eka xikombiso xa vuntlhanu xa nkoka xa vugandzeri bya ntiyiso. Yesu u te: “Ndzi mi nyika nawu lowuntshwa ndzi ri: Rhandzanani! Kukotisa leswi mina ndzi mi rhandzeke, rhandzanani na n’wina. Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:34, 35, xiitaliki i xerhu.) Xana Yesu u ri kombise njhani rirhandzu ra yena? Hi ku nyikela vutomi bya yena tanihi gandzelo ra nkutsulo. (Matewu 20:28; Yohane 3:16) Ha yini rirhandzu ra xiviri ri ri mfanelo ya nkoka eka Vakreste va ntiyiso? Yohane u hlamuserile: “Varhandziwa! A hi rhandzaneni, hikuva rirhandzu i ra Xikwembu . . . Loyi a nga riki na rirhandzu, a nga tivi Xikwembu, hikuva Xikwembu i rirhandzu.”—1 Yohane 4:7, 8.

9. I vamani lava kombiseke rirhandzu ra ntiyiso, naswona hi ndlela yihi?

⁹ I vamani eminkarhini ya hina lava kombiseke muxaka lowu wa rirhandzu, hambiloko va langutane ni rivengo ra rixaka ra tiko kumbe ra swivongo? I vamani lava humeleleke endzingweni lowukulu, hambi ku ri ku fikela eku feni, leswaku rirhandzu ra vona ri hlula? Xana hi nga vula leswaku i vaprista ni tinani ta Khatoliki leti entiyisweni ti nga ni vutihlamuleri byo karhi bya ku herisiwa ka rixaka loku humeleleke le Rwanda hi 1994? Xana i vanhu va Orthodox ya le Serbia kumbe Makhatoliki ya le Croatia lama hlanganyeleke eka “ku dlayeteriwa ka rixaka” ni le ka swiendlo swin’wana leswi nga riki swa Vukreste eka nyimpi yoleyo ya xin’wana-manana eMatikweni ya Balkan? Kumbe xana i vafundhisi va Khatoliki kumbe va Protestente lava pfurheteleke xihlawuhlawu ni rivengo le N’walungwini wa Ireland eka malembe-khume ma nga ri mangani lama hundzeke? Hakunene Timbhoni ta Yehovha a ti nge hehleriwi ku va ti hlanganyele eka tihasahasa tihi na tihi to tano. Ti xanisiwile emakhotsweni ni le tikampeni ta nxaniso, hambi ku ri ku fa, ematshan’weni yo landzula rirhandzu ra tona ra Vukreste.—Yohane 15:17.

10. Ha yini Vakreste va ntiyiso va tshama va ri na vukala-tlhelo?

¹⁰ Xilaveko xa vutsevu xa vugandzeri lebyi amukelekaka eka Xikwembu i vukala-tlhelo malunghana ni timhaka ta politiki ta misava leyi. Ha yini Vakreste va fanele va tshama va ri na vukala-tlhelo etipolitikini? Pawulo, Yakobo na Yohane va hi nyika swivangelo leswi tiyeke swa xiyimo xolexo. Muapostola Pawulo u tsale leswaku Sathana i “xikwembu xa misava leyi,” lexi sivaka miehleketo ya lava nga pfumeriki hi tindlela hinkwato leti kotekaka, ku katsa ni ya tipolitiki leti hambanisaka vanhu. Mudyondzisiwa Yakobo u vule leswaku “ku rhandza swa misava swi vula ku lwa na Xikwembu,” naswona muapostola Yohane u vule leswaku “misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya Lowo biha.” Hikwalaho, Mukreste wa ntiyiso a nge landzuli ku tinyiketela ka yena eka Xikwembu hi ku katseka eka tipolitiki ni mimfumo ya misava leyi onhakeke ya Sathana.—2 Vakorinto 4:4; Yakobo 4:4; 1 Yohane 5:19.

11. (a) Xana Vakreste va yi languta njhani nyimpi? (b) I xisekelo xihi xa Matsalwa lexi nga kona hikwalaho ka xiyimo lexi? (2 Vakorinto 10:3-5)

¹¹ Hikwalaho ka swilaveko swimbirhi leswi hundzeke, xa vunkombo xi le rivaleni, ku nga leswaku vagandzeri va ntiyiso va Vakreste a va fanelanga va hlanganyela etinyimpini. Tanihi leswi vukhongeri bya ntiyiso ku nga vumakwerhu bya misava hinkwayo lebyi sekeriweke erirhandzwini, kutani ku hava lexi nga avanyisaka kumbe ku onha “hlengeletano hinkwayo ya vamakwerhu emisaveni.” Yesu u dyondzise rirhandzu hayi rivengo; ku rhula hayi nyimpi. (1 Petro 5:9, NW; Matewu 26:51, 52) “Lowo biha,” ku nga Sathana loyi a yengeke Kayini leswaku a dlaya Avele wa ha ya emahlweni a byala rivengo exikarhi ka vanhu ni ku pfuxa hasahasa ni ku halatiwa ka ngati hikwalaho ka ku hambana hi tlhelo ra tipolitiki, vukhongeri kumbe rixaka. Vakreste va ntiyiso ‘a va ha dyondzi nyimpi,’ ku nga khathariseki ndlela leyi va nga ta tshovela ha yona. Hi ndlela yo fanekisela, ana se va ‘hundzule mabanga ya vona ma va swikomu ni mafumu ya vona ma va swikero swo khutulela.’ Va humesa mihandzu ya ku rhula ya moya wa Xikwembu.—1 Yohane 3:10-12; Esaya 2:2-4; Vagalatiya 5:22, 23.

Xikwembu Xi Katekisa Ku Tenga Ka Mahanyelo Ni Tidyondzo

12. (a) Hi xihi xilaveko xa vunhungu, kambe i ku avana kwihi ka vukhongeri loku u nga ku tshahaka? (b) Xana Pawulo u xi kandziyise njhani xilaveko lexi xa vunhungu?

¹² Vun’we bya Vukreste i xilaveko xa vunhungu xa vugandzeri bya ntiyiso. Hambiswiritano, vukhongeri bya Vujagana lebyi avaneke a byi swi kotanga ku tisa vun’we byebyo. Mintlawa leyikulu leyi vitaniwaka timitsu-nkulu yi avane yi va mimpambukwa yo hambana-hambana, ivi swi vanga mpfilumpfilu. Hi xikombiso, anakanya hi vukhongeri bya Baptist le United States, lebyi avaneke hi le xikarhi byi va Northern Baptists (American Baptist Churches in the U.S.A.) ni Southern Baptists (Southern Baptist Convention), swin’we ni mintlawa yin’wana yo tala ya Vubaptist leyi vangiweke hi vugwinehi. (World Christian Encyclopedia, tluka 714) Ku avana ko tala ku vangiwe hi ku hambana ka tidyondzo kumbe vulawuri bya tikereke (hi xikombiso Presbyterian, Episcopal, Congregational). Ku avana ka Vujagana ku fana ni ka vukhongeri lebyi nga riki bya Vujagana—ku nga ha va Vubuddha, Vuislam kumbe Vuhindu. Xana muapostola Pawulo u va tsundzuxe ha yini Vakreste vo sungula? “Ndza mi khongotela vamakwerhu, hi vito ra Hosi ya hina Yesu Kriste, ndzi ri: Twananani hinkwenu eku vulavuleni. Ku nga tshuki ku va ni ku avana exikarhi ka n’wina, kambe mi hlangana mi va van’we eku anakanyeni ne makungwini ya n’wina.”—1 Vakorinto 1:10; 2 Vakorinto 13:11.

13, 14. (a) Xana swi vula yini ku ‘va la kwetsimaka’? (b) Xana vugandzeri bya ntiyiso byi hlayisiwa byi basile hi ndlela yihi?

¹³ Hi xihi xilaveko xa vukaye xa vukhongeri lebyi amukeriwaka hi Xikwembu? Nsinya wa nawu wa Bibele wa kombisiwa eka Levhitika 11:45: “Mi ta kwetsima, hikuv̌a nḍi kwetsimile.” Muapostola Petro u phindhe xilaveko lexi loko a tsale a ku: “Leswi loyi a nga mi vitana a hlawulekeke, hlawulekani na n’wina emahanyelweni hinkwawo ya n’wina.”(Xiitaliki i xerhu.)—1 Petro 1:15.

¹⁴ I yini leswi kombisiwaka eka xilaveko lexi xo hlawuleka? Leswaku vagandzeri va Yehovha va fanele va basa emoyeni ni le mahanyelweni. (2 Petro 3:14) Ku hava ndhawu ya lava nga hundzukiki, lava dyohaka hi vomu, lava hi mahanyelo ya vona va kombisaka ku delela gandzelo ra nkutsulo ra Kreste. (Vaheveru 6:4-6) Yehovha u lava leswaku vandlha ra Vukreste ri tshama ri basile naswona ri kwetsima. Xana swoleswo swi endliwa hi ndlela yihi? Hi ku komisa hi endlelo ra vuavanyisi ro susa lava va thyakisaka vandlha.—1 Vakorinto 5:9-13.

15, 16. I ku hundzuka kwihi loku Vakreste vo tala va ku endleke evuton’wini bya vona?

¹⁵ Vo tala loko va nga si tiva ntiyiso wa Vukreste, a va hanya vutomi lebyi onhakeke, byo rhandza mintsako ni bya vutianakanyi. Kambe rito ra mayelana na Kreste ri va hundzurile, kutani swidyoho swa vona swi rivaleriwile. Pawulo u swi kombise hi matimba loko a tsale a ku: “Xana a mi tivi leswaku lavo homboloka va nga ka va nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu, xana? Mi nga tshuki mi tikanganyisa: Loko ti ri timbhisa, ni lava gandzelaka swikwembu swa hava, ni vaoswi, ni vavanuna lava endlaka swa tingana ni vavanuna-kuloye, ni vayivi, ni va makwanga, ni swidakwa, ni varhukani, ni vaxisi, va nga ka va nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu. Hi leswi van’wana va n’wina a mi ri swona; kambe sweswi mi basisiwile.”(Xiitaliki i xerhu.)—1 Vakorinto 6:9-11.

¹⁶ Swi le rivaleni leswaku Yehovha u amukela lava tisolaka eka mahanyelo ya vona lama nga riki ya matsalwa, va hundzuka, ivi va va valandzeri va ntiyiso va Kreste na tidyondzo ta yena. Va rhandza vaakelani va vona hakunene kukota leswi va tirhandzisaka swona, naswona va swi kombisa hi tindlela to tala, to tanihi ku phikelela evutirhelini lebyi nyikelaka mahungu ya vutomi eka hinkwavo lava ma twaka.—2 Timotiya 4:5.

“Ntiyiso Wu Ta Mi Ntshunxa”

17. Hi xihi xilaveko xa vukhume xa vugandzeri bya ntiyiso? Nyika swikombiso.

¹⁷ Ku ni xilaveko xa vukhume lexi Yehovha a nga na xona eka lava n’wi gandzelaka hi moya ni ntiyiso—dyondzo leyi tengeke. (Yohane 4:23, 24) Yesu u byele valandzeri vakwe a ku: “Mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.” (Yohane 8:32) Ntiyiso wa Bibele wa hi ntshunxa eka tidyondzo leti nga dzunisiki Xikwembu, to tanihi moya-xiviri lowu nga fiki, ndzilo wa tihele na pagatori. (Eklesiasta 9:5, 6, 10; Ezekiyele 18:4, 20) Wu hi ntshunxa eka xihundla xa Vubabilona xa Vujagana xa “Vunharhu-un’we Lebyi Kwetsimaka Swinene.” (Deteronoma 4:35; 6:4; 1 Vakorinto 15:27, 28) Ku yingisa ntiyiso wa Bibele swi endla ku va ni vanhu lava nga ni rirhandzu, lava khumbekaka, va musa ni va tintswalo. Vukreste bya ntiyiso a byi si tshama byi khutaza ku va varihiseri, vakonanisi lava nga anakanyeliki, vo tanihi Tomás de Torquemada, kumbe vahlohloteri va nyimpi lava nga ni rivengo, vo tanihi vapapa lava a va ri vakondleteri va Tinyimpi ta Nkutsulo. I ntiyiso, leyi hi yona mihandzu leyi Babilona Lonkulu wu yi humeseke ematin’wini hinkwawo, ku sukela enkarhini wa Nimrod ku fikela sweswi.—Genesa 10:8, 9.

Vito Leri Hlawulekeke

18. (a) I vamani lava fanelekelaka swilaveko swa khume swa vugandzeri bya ntiyiso naswona njhani? (b) I yini lexi hi faneleke hi xi endla ha un’we-un’we leswaku hi kuma mikateko leyi hi rindzeleke?

¹⁸ I vamani lava hakunene namuntlha va hetisisaka swilaveko leswi swa khume swa vugandzeri bya ntiyiso? I vamani lava tiviwaka ni ku xiyiwa hi van’wana hikwalaho ka rhekhodo ya vona yo hlayisa vutshembeki ni ku va ni ku rhula? Emisaveni hinkwayo Timbhoni ta Yehovha ti tiviwa ngopfu hikwalaho ka leswi ti “nga riki [ta] misava.” (Yohane 15:19; 17:14, 16; 18:36) Vanhu va Yehovha va xiximiwa hi ku byarhisiwa vito ra yena ni ku va Timbhoni ta yena, kukotisa leswi Yesu Kreste a a ri mbhoni leyi tshembekaka eka Tata wa yena. Hi byarha vito rolero ro kwetsima, hi ri karhi hi xiya vutihlamuleri bya hina byo hanyela leswi ri yimelaka swona. Naswona, tanihi Timbhoni ta yena, mawaku ntshembo lowu vangamaka lowu hi yimeleke! Hileswaku ntshembo wo va xiphemu xa ndyangu wa vanhu lowu yingisaka, lowu hlanganeke, lowu gandzelaka Mufumi wa Hinkwako-nkwako eparadeyisini leyi vuyeteriweke laha emisaveni. Leswaku hi kuma nkateko wolowo, a hi hambeteni hi tihlawula hi ri etlhelweni ra vugandzeri bya ntiyiso ni ku byarha vito ra Timbhoni ta Yehovha hi ku tinyungubyisa “hikuva ku avanyisa ka xona ka tshembeka, ku lulamile minkarhi hinkwayo”!—Nhlavutelo 19:2; Esaya 43:10-12; Ezekiyele 3:11.

[Nhlamuselo ya le hansi]

A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?

◻ Xana malandza ya Yehovha ma ku languta njhani ku lovisiwa ka Babilona Lonkulu?

◻ Hi swihi swilaveko leswi nga xilotlelo swa vugandzeri bya ntiyiso?

◻ Xana ntiyiso wu ku ntshunxa hi ndlela yihi?

◻ I xichavo xihi xo hlawuleka lexi hi nga na xona tanihi Timbhoni ta Yehovha?

[Swifaniso leswi nga eka tluka 17]

Timbhoni ta Yehovha ti chumayela ni ku dyondzisa mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Vakreste va ntiyiso minkarhi hinkwayo va tshame va ri na vukala-tlhelo eka tipolitiki ta misava ni tinyimpi

[Xihlovo Xa Kona]

Airplane: Courtesy of the Ministry of Defense, London