Mikateko Kumbe Ndzhukano—Swikombiso Eka Hina Namuntlha
“Swilo leswi swi va humelerile ku endla xitsundzuxo; naswona swi tsariwile leswaku na hina hi tsundzuxiwa ha swona, hina lava hi nga emasikwini ya ku hetelela ka minkarhi.”—1 VAKORINTO 10:11.
1. Hilaha munhu a kambelaka xitirho ha kona, i nkambelo wihi lowu hi faneleke hi wu endla?
KU KURHA loku tumbeleke ehansi ka pende, ku nga sungula ku kurhisa xitirho lexi endliweke hi nsimbi. Swi nga ha teka nkarhi wo leha leswaku ku kurha ku sungula ku humelela ehandle. Hi ku fanana, malangutelo ni ku navela ka mbilu ya munhu swi nga ha sungula ku onhaka ka ha sele nkarhi wo leha leswaku a wela ekhombyeni kumbe ku voniwa hi van’wana. Tanihi leswi hi nga kambelaka xitirho hi vutlhari ku vona loko se xi sungula ku kurha, kutani ku kambela swinene timbilu ta hina ni ku ti lunghisa nkarhi na nkarhi swi nga ha sirhelela vutshembeki bya hina bya Vukreste. Hi marito man’wana, hi nga kuma mikateko ya Xikwembu naswona hi nga papalata ndzhukano wa Xikwembu. Van’wana va nga ha ehleketa leswaku mikateko ni ndzhukano leswi vuriweke ehenhleni ka Israyele wa khale a swi vuli nchumu eka lava langutaneke ni makumu ya mafambiselo lawa ya swilo. (Yoxuwa 8:34, 35; Matewu 13:49, 50; 24:3) Kambe, sweswo a swi tano. Hi nga pfuneka swinene eka swikombiso leswi nga xitsundzuxo leswi katsaka Vaisrayele, hi laha swi vekiweke ha kona eka 1 Vakorinto ndzima 10.
2. Xana 1 Vakorinto 10:5, 6 yi vula yini mayelana ni mintokoto ya Vaisrayele emananga?
2 Muapostola Pawulo u fanisa Vaisrayele lava a va ri ehansi ka Muxe ni Vakreste lava nga le hansi ka Kreste. (1 Vakorinto 10:1-4) Hambileswi loko vanhu va Vaisrayele a va ta va va nghenile eTikweni ra Xitshembiso, “lavo tala exikarhi ka vona a va tsakisanga Xikwembu; hikokwalaho va file emananga.” Hikwalaho Pawulo u byele Vakreste-kulobye a ku: “Swilo leswi swi hundzukile xitsundzuxo eka hina, ku hi chavisa leswaku hi nga naveli leswo biha, ku fana ni leswi vona va nga endlisa swona.” (1 Vakorinto 10:5, 6, xiitaliki i xerhu.) Ku navela ku kurisiwa embilwini, kutani hi fanele hi yingisa swikombiso leswi nga xitsundzuxo leswi Pawulo a swi tshahaka.
Xitsundzuxo Malunghana Ni Vugandzeri Bya Swifaniso
3. Xana Vaisrayele va dyohe hi ndlela yihi malunghana ni rhole ra nsuku?
3 Xitsundzuxo xo sungula xa Pawulo hi lexi nge: “Mi nga vi vanhu lava phahlaka swikwembu swa hava, kukotisa van’wana va vona. Hilaha Tsalwa ri vulaka hakona ri ku: ‘Vanhu va tshamile ehansi va dya ni ku nwa, kutani va sungula ku cina.’” (1 Vakorinto 10:7, xiitaliki i xerhu.) Xikombiso lexi xa xitsundzuxo hi lexiya xa Vaisrayele loko va tlhelela etindleleni ta le Egipta kutani va endla xifaniso xa rhole ra nsuku. (Eksoda, ndzima 32) Mudyondzisiwa Stefano u kombise xiphiqo-nkulu: “Kambe vatata wa hina va arile ku n’wi [Muxe, muyimeri wa Xikwembu] yingisa; va n’wi bakanyela tlhelo, kutani va navela hi timbilu ku tlhelela le Egipta; hiloko va ku ka Aroni: ‘Hi endlele swikwembu leswi nga ta hi rhangela emahlweni, hikuva Muxe loyi a nga hi humesa etikweni ra Egipta, a hi tivi leswaku ú humeleriwe hi yini.’ Emasikwini wolawo va endla xifaniso xa rhole; kutani va xi gandzela, va tsakela ntirho wa mavoko ya vona.” (Mintirho 7:39-41) Xiya leswaku “hi timbilu [ta vona]” Vaisrayele va vutiarisi a va ri ni ku navela ko biha loku va endleke va gandzela swifaniso. “Va endla xifaniso xa rhole; kutani va xi gandzela.” Tlhandlakambirhi, va “tsakela ntirho wa mavoko ya vona.” A ku ri ni vuyimbeleri, ku yimbelela, ku cina, ku dya ni ku nwa. Handle ko kanakana, vugandzeri lebyi bya xifaniso a byi kanganyisa ni ku tsakisa.
4, 5. Hi yihi mikhuva ya vugandzeri bya swifaniso leyi hi faneleke hi yi papalata?
4 Egipta wo fanekisela—ku nga misava ya Sathana—handle ko swi xiya u gandzela vutihungasi. (1 Yohane 5:19; Nhlavutelo 11:8) U gandzela vatlangi, vayimbeleri ni tinghwazi ta mintlangu, swin’we ni ku cina ka tona, vuyimbeleri bya tona, mavonelo ya tona hi vutihungasi ni minkarhi ya ku tiphina. Vo tala va tipete hi nhloko eka vutihungasi loko hi hala tlhelo va tivula lava gandzelaka Yehovha. Loko Mukreste a fanele a tshinyiwa hikwalaho ko dyoha, hakanyingi xiyimo xa yena lexi tsaneke xa moya xi va xi vangiwe hi ku nwa swakunwa leswi nga ni xihoko, ku cina ni ku va ni nkarhi lowunene hi ndlela leyi tshineleke swinene eka vugandzeri bya swikwembu swa hava. (Eksoda 32:5, 6, 17, 18) Vutihungasi byin’wana i byinene naswona bya tsakisa. Kambe, namuntlha vuyimbeleri byo tala bya misava, ku cina, tibayisikopo ni tivhidiyo swi pfuxa ku navela ka nyama loku thyakeke.
5 Vakreste va ntiyiso a va ku pfumeleli ku phasiwa hi vugandzeri bya swikwembu swa hava. (2 Vakorinto 6:16; 1 Yohane 5:21) Onge un’wana ni un’wana wa hina a nga va ni vukheta bya leswaku a nga godzomberiwi hi vutihungasi bya vugandzeri bya swikwembu swa hava kutani a tiveka ekhombyeni ro xanisiwa hi vuyelo bya ku nghena hi nhloko eka ku tiphina hi ndlela ya misava. Loko hi pfumela ku hluriwa hi minkucetelo ya misava, ku navela ni langutelo leri nga ni khombo handle ko swi xiya swi nga ha aka emiehleketweni ni le mbilwini. Loko swi nga lunghisiwi, eku heteleleni swi nga ‘tumbela emananga’ ya mafambiselo ya Sathana.
6. Hi rihi goza lerinene leri hi faneleke hi ri teka malunghana ni vutihungasi?
6 Entiyisweni, ku fana na Muxe enkarhini wa xiendlakalo xa rhole ra nsuku, “nandza la tshembekaka, wo tlhariha” u vula leswi: “Mani na mani l’a ranḍaka Yehova a a te ka mina!” Ku teka goza lerinene ku kombisa leswaku hi yimela swinene vugandzeri bya ntiyiso, swi nga byi ponisa vutomi. Rixaka ra Muxe ku nga Valevhi ri teke goza ra xihatla ro susa minkucetelo leyi thyakeke. (Matewu 24:45-47; Eksoda 32:26-28) Kutani ke, kambisisa nhlawulo wa wena wa vutihungasi, vuyimbeleri, tivhidiyo ni swin’wana swo fana ni sweswo hi vukheta. Loko swi thyakile hi ndlela yo karhi, yima etlhelweni ra Yehovha. Hi ku titshega hi Xikwembu hi xikhongelo, endla ndzulamiso eka nhlawulo wa wena wa vutihungasi ni vuyimbeleri, naswona cukumeta swilo sweswo leswi nga ni khombo emoyeni, hilaha Muxe a heriseke rhole ra nsuku ha kona.—Eksoda 32:20; Deteronoma 9:21.
7. Xana hi nga yi sirheleta njhani mbilu yo fanekisela?
7 Xana hi nga ku sivela njhani ku kurha ka mbilu? Hi ku dyondza Rito ra Xikwembu hi ku hiseka ni ku pfumelela mintiyiso ya rona yi dzika emiehleketweni ni le timbilwini ta hina. (Varhoma 12:1, 2) Kavula, hi fanele hi va kona eminhlanganweni ya Vukreste nkarhi na nkarhi. (Vaheveru 10:24, 25) Ku xwa minkarhi hinkwayo eminhlanganweni swi nga ha fanisiwa ni ku penda ndhawu leyi kurheke. Leswi swi nga ha hi tsakisa swa xinkarhana, kambe a swi tlhantlhi xiphiqo-nkulu. Ematshan’weni ya sweswo, hi ku lunghiselela ka ha ri emahlweni, hi anakanyisisa ni ku hlanganyela eminhlanganweni hi ku hiseka, hi nga susa ku kurha loku tumbeleke etimbilwini ta hina to fanekisela hi nkani. Leswi swi ta hi pfuna leswaku hi namarhela Rito ra Xikwembu naswona swi ta hi tiyisa leswaku hi tiyisela miringo ya ripfumelo ivi hi va lava “lulam[eke] hi matlhelo hinkwawo.”—Yakobo 1:3, 4; Swivuriso 15:28.
Xitsundzuxo Malunghana Ni Vumbhisa
8-10. (a) Hi xihi xikombiso xo tsundzuxa lexi ku vulavuriwaka hi xona eka 1 Vakorinto 10:8? (b) Xana marito ya Yesu lama kumekaka eka Matewu 5:27, 28 ma nga tirhisiwa njhani hilaha ku vuyerisaka?
8 Eka xikombiso xa Pawulo lexi landzelaka, ha layiwa: “Hi nga tshuki hi nghena evuoswini, ku fana ni leswi van’wana va vona va endliseke swona, kutani hi siku rin’we ku lovile vanhu va 23 000.”a (1 Vakorinto 10:8) Muapostola a vulavula hi nkarhi lowu Vaisrayele va nga gandzela swikwembu swa mavunwa va tlhela va endla “v̌ooŝi ni v̌anhwanyana v̌a Moab.” (Tinhlayo 25:1-9) Ku tikhoma loko biha ka rimbewu ku ni khombo! Ku pfumelela mianakanyo ni ku navela ka ku tikhoma loko biha swi ya emahlweni handle ko swi sivela, swi fana ni ku pfumelela mbilu yi “kurha.” Yesu u te: “Mi swi twile leswi nga vuriwa loko va te: ‘U nga tshuki u oswa.’ Kambe mina ndzi ri ka n’wina: Un’wana ni un’wana la langutaka wansati hi ku n’wi navela, ú n’wi oswile embilwini ya yena.”—Matewu 5:27, 28.
9 Ku humesa vumbhoni bya vuyelo bya ku ‘languta wansati hi ku n’wi navela’ i vuyelo bya ku ehleketa loku thyakeke ka tintsumi leti nga yingisangiki emahlweni ka Ndhambhi ya le sikwini ra Nowa. (Genesa 6:1, 2) Nakambe, tsundzuka leswaku xin’wana xa swiendlakalo leswi nga tsakisiki swa vutomi bya Hosi Davhida a swi susumeteriwa hi ku ya ka yena emahlweni a languta wansati hi ndlela leyi nga fanelangiki. (2 Samuwele 11:1-4) Ku hambana ni sweswo, wanuna la lulameke Yobo loyi a tekile ‘u endle ntwanano ni mahlo ya yena leswaku a nge langutisisi nhwana,’ xisweswo a papalata ku tikhoma loko biha ni ku tikombisa a ri muhlayisi wa vutshembeki. (Yobo 31:1-3, 6-11) Mahlo ma nga ha fanisiwa ni mafasitere ya mbilu. Naswona swilo swo tala swo biha swi huma embilwini leyi onhakeke.—Marka 7:20-23.
10 Loko hi tirhisa marito ya Yesu, a hi nge pfumeleli ntshunxeko wa mianakanyo leyi hoxeke hi ku languta tibuku leti nga ni swifaniso leswi nga ambalangiki kumbe hi ku hlayisa mianakanyo leyi thyakeke malunghana ni Mukreste-kulorhi, mutirhi-kulorhi kumbe un’wana. Nkurhe a wu susiwi ntsena hi ku sula ku kurha eka ntsofu. Hikwalaho, u nga teki mianakanyo ni mimboyamelo leyi thyakeke hi ku olova onge hiloko yi ri hava nkucetelo. Teka magoza ya nkoka leswaku u tintshunxa eka mimboyamelo leyo biha. (Ringanisa Matewu 5:29, 30.) Pawulo u khutaza vapfumeri-kulobye a ku: “Dlayani leswi swi nga swa misava eka n’wina, hileswaku vuoswi, ni swa thyaka, ni ku hisekela swa tingana, ni ku navela loko biha, ni makwanga, ku nga ku gandzela swikwembu swa hava. Hikwalaho ka swona vukari by[a] Xikwembu byi ta [ehenhla ka lava tiarisaka].” Ina, hikwalaho ka swilo sweswo swo tanihi ku tikhoma loko biha ka rimbewu, “vukari by[a] Xikwembu by[a] ta” tanihi xikombiso xa ndzhukano wa xona. Kutani hi fanele hi ‘dlaya’ swirho swa hina swa miri malunghana ni swilo leswi.—Vakolosa 3:5, 6.
Xitsundzuxo Malunghana Ni Ku Vilela Ka Vuxandzuki
11, 12. (a) Hi xihi xitsundzuxo lexi nyikeriweke eka 1 Vakorinto 10:9, naswona hi xihi xiendlakalo lexi ku vulavuriwaka hi xona? (b) Xana xitsundzuxo xa Pawulo xi fanele xi hi khumba njhani?
11 Pawulo wa tsundzuxa ku ya emahlweni: “Hi nga tshuki hi ringa Hosi, ku fana ni leswi van’wana va vona va endliseke swona; kutani va herisiwile hi tinyoka.” (1 Vakorinto 10:9) Loko va ri karhi va famba emananga ekusuhi ni ndzilakano wa Edomu, Vaisrayele va “ḍumaḍumela Šikwembu na Moše, [va] ku: Mi hi humesele yini Egipta leŝaku hi ta fa mananga? hikuv̌a a ku na v̌uŝa, a ku na mati; e timbilu ta hina ti nyenya ŝakudya le’ŝi sanḍekaka leŝi” ku nga mana leyi va nyikiweke yona hi hlori. (Tinhlayo 21:4, 5) Wa nga anakanya! Vaisrayele volavo va “ḍumaḍumel[e] Šikwembu va langutela malunghiselelo ya xona ehansi!”
12 Hi ku vilela ka vona, Vaisrayele a va ringa ku lehisa mbilu ka Yehovha. Va xupuriwile, hikuva Yehovha u rhumele tinyoka leti nga ni chefu exikarhi ka vona, naswona vo tala va file hikwalaho ko lumiwa hi tinyoka toleto. Endzhaku ka loko vanhu lava va hundzukile naswona Muxe a va yimelerile, ntungu wu yimisiwile. (Tinhlayo 21:6-9) Entiyisweni xiendlakalo lexi xi fanele xi tirha tanihi xitsundzuxo eka hina leswaku hi nga kombisi moya wa vuxandzuki ni wa ku vilela, ngopfu-ngopfu malunghana ni Xikwembu ni malunghiselelo ya xona ya le tilweni.
Xitsundzuxo Malunghana Ni Ku N’unun’uta
13. Xana 1 Vakorinto 10:10 yi tsundzuxa hi yini, naswona hi wihi nxandzuko lowu Pawulo a anakanya ha wona?
13 Loko a tshaha xikombiso xa yena xo hetelela xa Vaisrayele loko va ri emananga, Pawulo wa tsala: “Mi nga ngurangureni ku fana ni leswi van’wana va vona va endliseke swona; kutani va herisiwile hi Ntsumi leyi dlayaka.” (1 Vakorinto 10:10) Ku xandzuka ku sungule loko Kora, Datani, Abirama ni vanghana va vona va endle hi ndlela leyi lwisanaka ni swilo swa le tilweni naswona va tlhontlha vulawuri bya Muxe na Aroni. (Tinhlayo 16:1-3) Endzhaku ka ku lovisiwa ka vaxandzuki lava, Vaisrayele va sungule ku n’unun’uta. Leswi a swi vangiwa hi leswi va sunguleke ku ehleketa leswaku ku lovisiwa ka vaxandzuki a ku hombolokile. Tinhlayo 16:41 yi ri: “E siku le’ri tlhandlamaka, nhlengeletano hikwayo ya v̌ana v̌a Israel yi ḍumaḍumela Moše na Arone, yi ku: Hi ṅwina lav̌a mi dlayaka tiko ra Yehova.” Hikwalaho ka ku xopaxopa ndlela leyi vululami byi tirhisiweke ha yona hi nkarhi wolowo, Vaisrayele va 14 700 va herisiwe hi ntungu lowu rhumeriweke hi Xikwembu.—Tinhlayo 16:49.
14, 15. (a) Hi xihi xin’wana xa swidyoho swa ‘vavanuna lava nga chaviki Xikwembu’ lava ngungumeleke va nghena evandlheni? (b) Xana ku nga dyondziwa yini eka xiendlakalo lexi katsaka Kora?
14 Eka lembe-xidzana ro sungula C.E., ‘vavanuna lava nga chaviki Xikwembu’ lava ngungumeleke va nghena evandlheni ra Vukreste va tikombise va ri vadyondzisi va mavunwa swin’we ni van’unun’uti. Vavanuna lava a va nga ri “na mhaka ni vuhosi bya Xikwembu, va sandza ni swivumbiwa leswo hlawuleka swa le tilweni,” ku nga vavanuna lava totiweke lava a va byarhisiwe vulanguteri bya moya bya vandlha. Malunghana ni vagwinehi lava nga chaviki Xikwembu, mudyondzisiwa Yuda na yena u te: “Lava i vanhu vo tshamela ku ngurangureka ni ku vilela, lava susumetiwaka hi ku navela ka vona loko biha.” (Yuda 3, 4, 8, 16) Namuntlha, vanhu van’wana va va van’unun’uti hikuva va pfumelela ku kurha ka moya ku va khoma etimbilwini ta vona. Hakanyingi va nyikela nyingiso eka ku nga hetiseki ka lava nga valanguteri evandlheni kutani va sungula ku n’unun’uta ha vona. Ku n’unun’uta ni ku vilela ka vona ku nga ha fikela ni laha va xopaxopaka hambi ti ri tibuku ta ‘nandza lowo tshembeka.’
15 Swa fanela ku tivutisa swivutiso leswi kongomeke malunghana ni mhaka ya Matsalwa. Kambe ku vuriwa yini loko hi va ni langutelo ro biha leri tikombisaka eka mabulo yo xopaxopa exikarhi ka vanghana va le kusuhi? Hi ta va hi endla kahle loko hi tivutisa leswaku, ‘Xana ku n’unun’uta loku ku nga ha helela kwihi? Xana a swi nga ta va swinene ku tshika ku n’unun’uta kutani hi khongelela vutlhari hi ku titsongahata?’ (Yakobo 1:5-8; Yuda 17-21) Kora ni vaseketeri va yena, lava xandzukeleke vulawuri bya Muxe na Aroni, kumbexana a va tiyiseka leswaku langutelo ra vona a ri ri lerinene lerova va nga kambisisi minsusumeto ya vona. Kambe, a va hoxile hilaha ku heleleke. Na vona Vaisrayele lava n’unun’uteke hikwalaho ka ku lovisiwa ka Kora ni vaxandzuki lavan’wana a va hoxile. Wa nga vona ndlela leyi swi nga vutlhari ha yona ku pfumelela swikombiso swo tano swi hi susumetela ku kambisisa minsusumeto ya hina, hi susa ku n’unun’uta kumbe ku vilela, kutani hi pfumelela Yehovha a hi kambisisa!—Pisalema 17:1-3.
Dyondza, Kutani U Tiphina Hi Mikateko
16. Hi wihi mongo wa xikhutazo lexi nga eka 1 Vakorinto 10:11, 12?
16 Ehansi ka ku huhuteriwa hi Xikwembu, Pawulo u gimeta nxaxamelo wa marungula ya yena ya switsundzuxo hi xikhutazo lexi: “Swilo leswi swi va humelerile ku endla xitsundzuxo; naswona swi tsariwile leswaku na hina hi tsundzuxiwa ha swona, hina lava hi nga emasikwini ya ku hetelela ka minkarhi. Hikokwalaho, loyi a anakanyaka leswaku wa ha yimile, a a tivonele leswaku a nga wi.” (1 Vakorinto 10:11, 12) Onge hi nga ka hi nga xi tekeli ehansi xiyimo xa hina evandlheni ra Vukreste.
17. Loko hi twa nsusumeto lowu nga riki wunene etimbilwini ta hina, xana hi fanele hi endla yini?
17 Tanihi leswi nsimbhi yi talaka ku kurha, hilaha ku fanaka hina vana va Adamu la dyoheke hi tswariwe hi ri ni mboyamelo wa vubihi. (Genesa 8:21; Varhoma 5:12) Hikwalaho, a hi fanelanga hi hela matimba loko hi vona nsusumeto lowu nga fanelangiki etimbilwini ta hina. Ematshan’weni ya sweswo, a hi tekeni goza lerinene. Loko nsimbhi yi ri erivaleni eka moya wo tsakama kumbe embangweni lowu kurheke, ku kurha ka yona ka engeteleka swinene. Hi fanele hi papalata ku tiveka erivaleni eka “moya” wa misava ya Sathana, ni vutihungasi bya yona lebyi nyenyetsaka, ku tikhoma loko biha loku hangalakeke ni mboyamelo lowo biha wa mianakanyo.—Vaefesa 2:1, 2.
18. Xana Yehovha u endle yini malunghana ni mimboyamelo leyo biha ya vanhu?
18 Yehovha u nyike vanhu tindlela ta ku lwisana ni mimboyamelo yo biha leyi hi tswariweke na yona. U nyikele hi N’wana wa yena la nga tswariwa a ri swakwe leswaku lava pfumelaka eka yena va kuma vutomi lebyi nga heriki. (Yohane 3:16) Loko hi landzela mikondzo ya Yesu ekusuhi hi tlhela hi kombisa vumunhu lebyi fanaka ni bya Kreste, hi ta va hi ri nkateko eka van’wana. (1 Petro 2:21) Hi ta tlhela hi kuma mikateko ya Xikwembu hayi ndzhukano.
19. Xana hi nga pfuneka njhani loko hi kambisisa swikombiso swa le Matsalweni?
19 Hambileswi hina namuntlha hi hlaselekaka hi ku olova hi xidyoho ku fana ni Vaisrayele va khale, hi ni Rito leri tsariweke hi ku helela ra Xikwembu leswaku ri hi kongomisa. Eka matluka ya rona hi dyondza malunghana ni tindlela leti Yehovha a tirhisanaka ni vanhu ha yona swin’we ni timfanelo ta yena leti kombisiweke hi Yesu, ‘xikombiso xa ku kwetsima ka Xikwembu ni loyi a yimelaka vukona bya xona bya xiviri.’ (Vaheveru 1:1-3; Yohane 14:9, 10) Hi xikhongelo ni ku dyondza Matsalwa hi ku hiseka, hi nga va ni “miehleketo ya Kriste.” (1 Vakorinto 2:16) Loko hi langutane ni miringo leyi ringaka ripfumelo ra hina, hi nga pfuneka hi ku kambisisa swikombiso swa le Matsalweni swa khale naswona ngopfu-ngopfu xikombiso lexinene xa Yesu Kreste. Loko hi endla tano, a hi nge ku voni ku tirha ka ndzhukano wa Xikwembu. Ematshan’weni ya sweswo, hi ta amukeriwa hi Yehovha namuntlha hi tlhela hi tiphina hi mikateko ya yena hilaha ku nga heriki.
[Nhlamuselo ya le hansi]
A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?
◻ Xana hi nga xi tirhisa njhani xitsundzuxo xa Pawulo xa ku nga vi vagandzeri va swifaniso?
◻ Xana hi nga endla yini leswaku hi yingisa xitsundzuxo xa muapostola xo lwisana ni vumbhisa?
◻ Ha yini hi fanele hi papalata ku n’unun’uta ni ku vilela?
◻ Xana hi nga yi kuma njhani mikateko ya Xikwembu, ku nga ri ndzhukano?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
Loko hi lava mikateko ya Xikwembu, hi fanele hi papalata vugandzeri bya swifaniso
[Swifaniso leswi nga eka tluka 20]
Tanihi leswi ku kurha ku lavaka ku susiwa, a hi tekeni goza lerinene leswaku hi susa ku navela loku nga fanelangiki etimbilwini ta hina