Ku Tirhela Xikwembu Lexi Tshembekaka

Hi ku vula ka Kimon Progakis

A ku ri madyambu lama titimelaka swinene hi 1955. Mina na nsati wa mina Giannoula hi sungule ku vilela hikuva n’wana wa hina wa malembe ya 18 hi vukhale, George, a nga swi kotanga ku vuya ekaya loko a suka emakete laha a a tirha kona. Swi nga languteriwanga, phorisa ri gongondze erivantini ra yindlu ya hina. Ri te: “N’wana wa n’wina u chayisiwe hi movha loko a vuya ekaya hi xikanyakanya xa yena, kutani u file.” Hiloko ri korhama ri hlevetela ri ku: “Va ta mi byela leswaku i mhangu, kambe ndza mi byela, va lo n’wi dlaya.” Muprista wa ndhawu leyi ni varhangeri va mavuthu yo pfuneta va kanele ku n’wi dlaya.

EMALEMBENI wolawo, loko Greece ri ri karhi ri hlakarhela eminkarhini ya madzolonga ni maxangu, a swi ri ni khombo ku va un’wana wa Timbhoni ta Yehovha. A ndzi wu tiva kahle nkucetelo wa Kereke ya Orthodox ya Magriki ni minhlangano ya mavuthu yo pfuneta hikuva ku tlula malembe ya 15, a ndzi ri xirho xa yona lexi hisekaka. Inge ndzi ku byela hi swiendlakalo leswi yiseke emhangwini leyi endyangwini wa hina eka ku tlula malembe ya 40 lama hundzeke.

Ku Kulela EGreece

Ndzi velekiwe hi 1902 emutini lowu fuweke eximutanini lexi nga kusuhi ni doroba ra Chalcis, eGreece. Tata wa mina a a hisekela tipolitiki ta ndhawu ya ka hina, naswona ndyangu wa ka hina a wu ri swirho leswi tinyiketeleke swa Kereke ya Orthodox ya Magriki. Ndzi sungule ku va muhlayi la hisekaka wa tibuku ta tipolitiki ni ta vukhongeri hi nkarhi lowu vunyingi bya vanhu va tiko ra ka hina a va nga dyondzekanga.

Vusweti ni vuhomboloki lebyi a byi tolovelekile eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-20 byi endle ndzi navela misava leyi nga ni swiyimo leswinene. A ndzi anakanya leswaku vukhongeri byi ta kota ku antswisa xiyimo lexi hlomulaka mbilu xa vanhu va tiko ra ka hina. Hikwalaho ka mboyamelo wa mina wa vukhongeri, vavanuna lava rhangelaka emutini wa ka hina va ringanyete leswaku ndzi va muprista wa Orthodox ya Magriki ya le ndhawini ya ka hina. Hambiswiritano, ku nga khathariseki leswi, a ndzi hambeta ndzi endzela tinghwendza to tala ni ku va ni mabulo yo leha ni vabixopo ni tinghwendza letikulu, ndzi tivone ndzi nga si lunghekela kumbe ku tiyimisela ku amukela vutihlamuleri byo tano.

Exikarhi Ka Nyimpi Ya Xin’wana-manana

Endzhaku ka malembe, hi April 1941, Greece ri ve ehansi ka vuthu ra Manazi leri phangaka tiko. Leswi swi sungule nguva leyi chavisaka ya ku dlayana, ndlala, ku phangeriwa ni ku xaniseka loku nga hlamuselekiki ka vanhu. Ku humelele vandla ra matimba leri kanetaka, naswona ndzi ve un’wana wa mavuthu ya xitumbelelana lama lwaka ni vahlaseri va Manazi. Hikwalaho ka sweswo, kaya ra mina ri hisiwe ko tala, ndzi baleseriwile, naswona swibyariwa swa mina swi onhiwile. Eku sunguleni ka 1943 mina ni ndyangu wa mina a hi nga ta endla nchumu handle ko balekela etintshaveni ta magojigoji. Hi tshame kwalaho kukondza vuthu ra Majarimani leri phangaka tiko ri famba, hi October 1944.

Endzhaku ka loko Majarimani ma fambile ku sungule madzolonga ya tipolitiki ni ya xin’wana-manana. Vuthu ra xitumbelelana leri kanetaka leri a ndzi ri eka rona ri ve rin’wana ra mavuthu ya matimba lama nga enyimpini ya xin’wana-manana. Hambileswi mianakanyo ya Vukhomonisi ya vululami, ku ringana ni xinakulobye a ndzi yi rhandza, leswi a swi humelela eku heteleleni swi ndzi endle ndzi pfilunganyeka swinene. Leswi a ndzi ri ni xikhundla lexi tlakukeke evuthwini, ndzi swi vone hi ndzexe leswaku ku va ni matimba swi onha vanhu. Hambileswi mianakanyo ni dyondzo ya le henhla swi faneleke, vutianakanyi ni ku nga hetiseki swi onha swikongomelo leswinene swa tipolitiki.

Lexi ndzi tsemeke nhlana swinene hileswaku ematlhelweni yo hambana-hambana ya nyimpi ya xin’wana-manana, vafundhisi va Orthodox a va rhwala matlhari va ya dlaya vanhu va vukhongeri bya ka vona! A ndzi tivutisa, ‘Xana vafundhisi lava va nga vurisa ku yini leswaku va yimela Yesu Kreste, la tsundzuxeke a ku: “Hinkwavo lava tirhisaka mabanga, va ta dlawa hi mabanga”?’—Matewu 26:52.

Hi nkarhi wa nyimpi ya xin’wana-manana hi 1946, a ndzi ri evutumbelweni ekusuhi ni doroba ra Lamia, entsindza wa Greece. Swiambalo swa mina a swi hlakarile swinene, hikwalaho ndzi kunguhate ku ambala hi ndlela yo kanganyisa ivi ndzi ya edorobeni eka murhungi wa swiambalo leswaku ndzi ya kuma leswintshwa. A ku ri ni njhekanjhekisano lowukulu loko ndzi fika, naswona hi ku hatlisa ndzi tikume ndzi ri karhi ndzi vulavula, ku nga ri hi tipolitiki, kambe hi rirhandzu ra mina ra khale, vukhongeri. Hi ku xiya mavonelo ya mina lama kombisaka vutivi, vahlaleri va ringanyete leswaku ndzi ya vulavula ni ‘profesa un’wana wa ntivo-vukwembu.’ Hi ku hatlisa, va yile va ya n’wi vitana.

Ku Kuma Ntshembo Wa Xiviri

Eka bulo leri landzeleke, “profesa” u ndzi vutise swisekelo swa ripfumelo ra mina. Ndzi hlamule ndzi ku: “Ndzi pfumela eka Vatatana lavo Kwetsima ni le ka Tikereke ta Misava Hinkwayo.” Ematshan’weni yo kanetana na mina, u pfule Bibele ya yena leyitsongo eka Matewu 23:9, 10, ivi a ndzi kombela ku hlaya marito ya Yesu lama nge: “Mi nga tshuki mi khongela munhu wa laha misaveni, mi ku, i ‘Tata wa n’wina’, hikuva Tata wa n’wina i un’we ntsena loyi a nge tilweni. Naswona mi nga tshuki mi tsakela ku vuriwa ‘Varhangeri,’ hikuva Murhangeri wa n’wina i un’we ntsena, a nga yena Mesiya.”

Sweswo swi ndzi pfule mahlo! Ndzi xiye leswaku wanuna loyi a a vulavula ntiyiso. Loko a vule leswaku i un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, ndzi n’wi kombele tibuku tin’wana to hlaya. U ndzi tisele buku leyi nge Light, leyi nga nhlamuselo ya buku ya Bibele ya Nhlavutelo, naswona ndzi ye na yona lomu a ndzi tumbela kona. Hi nkarhi wo leha, swivandzana leswi hlamuseriwaka eka Nhlavutelo a swi ri xihundla eka mina, kambe ndzi tive leswaku leswi swi yimela mavandla ya tipolitiki lawa ma nga kona eka lembe-xidzana ra hina ra vu-20. Ndzi sungule ku twisisa leswaku Bibele ya tirha enkarhini wa hina ni leswaku ndzi fanele ndzi yi hlaya ni ku twananisa vutomi bya mina ni mintiyiso ya yona.

Ku Khomiwa Ni Ku Khotsiwa

Endzhakunyana ka sweswo, masocha ma nghene laha a ndzi tumbela kona ivi ma ndzi khoma. Ndzi hoxiwe ekhotsweni ra munyama. Leswi a ndzi ri munhu la laviwaka la nga yirisiwa ku ringana nkarhi wo leha, a ndzi langutele ku ya dlawa. Loko ndzi ri exitokisini, ndzi endzeriwe hi Mbhoni leyi vulavuleke na mina ro sungula. U ndzi khutaze ku tshembela swinene eka Yehovha, leswi ndzi swi endleke. Ndzi gweviwe ku tshama evuchavela-hwahwa ku ringana tin’hweti ta tsevu exihlaleni xa Aegean xa le Ikaria.

Hi ku hatlisa endzhaku ka loko ndzi fikile, ndzi tivule Mbhoni ya Yehovha, ku nga ri Mukhomunisi. Van’wana lava dyondzeke mintiyiso ya Bibele na vona a va yisiwe eka vuchavela-hwahwa lebyi, hikwalaho ndzi tihlanganise na vona, naswona nkarhi na nkarhi a hi dyondza Bibele swin’we. Va ndzi pfune ku kuma vutivi lebyi engetelekeke bya Matsalwa ni ku n’wi twisisa kahle Yehovha Xikwembu xa hina lexi tshembekaka.

Hi 1947, loko xigwevo xa mina xi hela, ndzi vitaniwe ehofisi ya muchuchisi wa tiko. U ndzi byele leswaku u tsakisiwe hi mahanyelo ya mina a tlhela a vula leswaku ndzi fanele ndzi tirhisa vito ra yena ku titivisa leswaku ndzi nga ha yisiwi evuchavela-hwahwa nakambe. Loko ndza ha ku fika eAtena, laha ndyangu wa mina a wu rhurhele kona hi nkarhi wolowo, ndzi sungule ku hlanganyela ni vandlha ra Timbhoni ta Yehovha naswona hi ku hatlisa ndzi khuvuriwile tanihi mfungho wa ku tinyiketela ka mina eka Yehovha.

Ku Hehleriwa Vuproselita

Hi malembe-xikhume yo tala, Greece ri tengise Timbhoni ta Yehovha ehansi ka milawu leyi pfumeleriweke hi 1938 na 1939 leyi yirisaka vuproselita. Xisweswo, ku sukela hi 1938 ku ya eka 1992, ku khomiwe Timbhoni ta 19 147 eGreece, tihuvo ti va nyike swigwevo leswi loko swi hlanganile swi veke malembe ya 753, laha hi xiviri ku tirhiweke malembe ya 593. Mina loyi, ndzi khomiwe ku tlula minkarhi ya 40 hikwalaho ko chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu, naswona eka swihehlo hinkwaswo ndzi tirhe tin’hweti ta 27 emakhotsweni yo hambana-hambana.

Ku khomiwa kun’wana ka mina ku vangiwe hi papila leri ndzi ri tsaleleke mufundhisi wa Orthodox ya Magriki eChalcis. Hi 1955, mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha ma khutaziwe ku rhumela vafundhisi hinkwavo xibukwana lexi nge Christendom or Christianity—Which One Is “the Light of the World”? Un’wana wa vafundhisi va xiyimo xa le henhla loyi ndzi nga n’wi tsalela u ndzi hehle hi vuproselita. Hi nkarhi wa ku tenga, Mbhoni leyi a yi ri gqweta-nkulu ni gqweta ra kwala tikweni va hi lwele hi vutshila, va hlamusela leswaku vutihlamuleri lebyi Vakreste va ntiyiso va nga na byona i ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu.—Matewu 24:14.

Muavanyisi la ungamelaka wa huvo u vutise bixopo-ntsongo (muchaviseki la nga ehansi ka bixopo) a ku: “Xana u ri hlayile papila ni xibukwana xa kona?”

“E-e,” a hlamula hi nkani, “Ndzi swi handzulerile ndzi tlhela ndzi swi cukumeta loko ndzi pfule mvhilopho!”

“Hikwalaho u nga vula njhani leswaku wanuna loyi u ku yenga hi tlhelo ra ripfumelo?” ku vutise muavanyisi la ungamelaka.

Endzhaku, gqweta-nkulu ra hina ri vulavule hi swikombiso swa vaprofesa ni van’wana lava nyikeleke hi nhulu hinkwayo ya tibuku etilayiburari ta mani na mani. U vutise a ku: “Xana u ehleketa leswaku vanhu volavo a va ringeta ku hundzula van’wana?”

Kahle-kahle, ntirho wo tano a wu nga hlohloteli ku hundzula vanhu. Ndzi nkhense Yehovha loko ndzi twa a avanyisa a ku: “A ndzi ku voni nandzu.”

Rifu Ra N’wananga

N’wananga George na yena a a tshamela ku karhatiwa, hakanyingi a swi vangiwa hi nkucetelo wa vafundhisi va Orthodox. Na yena u khomiwe ko tala hikwalaho ka ku hiseka ka yena evuntshweni a twarisa mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Eku heteleleni, vakaneti va kunguhate ku n’wi dlaya, naswona hi nkarhi lowu fanaka, va hi rhumele mahungu yo hi chavisa leswaku hi ta tshika ku chumayela.

Phorisa leri teke endlwini ya hina ku ta hi vikela ta rifu ra George ri vule leswaku muprista wa ndhawu yoleyo wa Orthodox ya Magriki ni varhangeri van’wana va mavuthu yo pfuneta va kanele ku dlaya n’wana wa hina. “Timhangu” to tano a ti tolovelekile eminkarhini yoleyo ya khombo. Ku nga khathariseki gome leri vangiweke hi rifu rakwe, ku tiyimisela ka hina hi ku hiseka entirhweni wo chumayela ni ku tshemba Yehovha hi ku helela hi swona leswi a swi hi tiyisa.

Ku Pfuna Van’wana Leswaku Va Tshemba Yehovha

Exikarhi ka va-1960, nsati wa mina na vana a va tirhisa tin’hweti ta ximumu va ri eximutanini xa Skala Oropos lexi nga eribuweni, kwalomu ka 50 wa tikhilomitara ku suka eAtena. Hi nkarhi wolowo, a ku ri hava Timbhoni endhawini yoleyo, hikwalaho hi nyikele vumbhoni bya xitshuketa eka vaakelani. Varimi van’wana va ndhawu yoleyo va angule kahle. Leswi vavanuna lava a va tirha tiawara to tala emasin’wini ninhlikanhi, a hi fambisa tidyondzo ta Bibele na vona ni vusiku, naswona vunyingi bya vona va ve Timbhoni.

Hi ku vona ndlela leyi Yehovha a a katekisaka matshalatshala ya hina ha yona, ku ringana malembe ya 15, a hi endzela ndhawu yoleyo vhiki rin’wana ni rin’wana leswaku hi fambisa tidyondzo ta Bibele ni vanhu lava tsakelaka. Vanhu va kwalomu ka 30 lava hi dyondzeke na vona va endle nhluvuko lowu yisaka enkhuvulweni. Eku sunguleni, ku vumbiwe ntlawa, naswona ndzi averiwe ku fambisa minhlangano. Endzhaku ntlawa lowu wu hundzuke vandlha, naswona namuntlha ku tlula dzana ra Timbhoni ta ndhawu leyi ti endla Vandlha ra Malakasa. Ha tsaka hileswi mune wa vanhu lava hi va pfuneke sweswi va nga vatirheli va nkarhi hinkwawo.

Ndzhaka Leyi Fuweke

Endzhakunyana ka loko ndzi nyiketele vutomi bya mina eka Yehovha, nsati wa mina u sungule ku endla nhluvuko emoyeni naswona u khuvuriwile. Enkarhini lowu nonon’hwaka wa nxaniso, ripfumelo rakwe ri tshame ri tiyile naswona u tshame a tiyile naswona a nga tsekatseki eka vutshembeki bya yena. A nga kalanga a vilela hikwalaho ka maxangu lawa a ma voneke lama vangiweke hi ku khotsiwa ka mina nkarhi na nkarhi.

Hi malembe yo tala, hi fambise tidyondzo to tala ta Bibele swin’we, naswona u pfune vo tala hilaha ku humelelaka hi xingheniso xakwe lexo olova ni lexi kombisaka ku hiseka. Sweswinyana, u ni ntila wa timagazini eka vanhu vo tala swinene lava nkarhi na nkarhi a va yiselaka Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka!

Xa nkoka ngopfu hikwalaho ka nseketelo wa munghana wa mina la rhandzekaka, vana va hina vanharhu lava hanyaka kun’we ni mindyangu ya vona, lava ku nga vatukulu va tsevu ni mune wa vatukulu-xinguwe, hinkwavo va gingiriteka entirhweni wa Yehovha. Hambileswi va nga bohekangiki ku tiyisela nxaniso ni nkaneto lowukulu lowu mina na nsati wa mina hi langutaneke na wona, va veke ntshembo wa vona hi ku helela eka Yehovha, naswona va hambeta va famba etindleleni ta yena. Mawaku ntsako lowu hi nga ta va na wona hinkwerhu loko hi tlhela hi hlanganisiwa na George wa hina la rhandzekaka loko a pfuxiwa eku feni!

Ku Tiyimisela Ku Tshemba Yehovha

Emalembeni lawa hinkwawo, ndzi vone ku tirha ka moya wa Yehovha eka vanhu vakwe. Nhlengeletano ya yena leyi kongomisiwaka hi moya yi ndzi pfune ku vona leswaku a hi fanelanga hi veka ntshembo wa hina eka matshalatshala ya vanhu. Switshembiso swa vona swa vumundzuku lebyinene a swi pfuni nchumu, hinkwaswo i vunwa ntsena.—Pisalema 146:3, 4.

Hambileswi ndzi dyuhalaka naswona ndzi nga ni swiphiqo leswikulu swa rihanyo, mahlo ya mina ma langute ku hetiseka ka ntshembo wa Mfumo. Entiyisweni ndza tisola leswi ndzi heteke malembe yo tala ndzi tinyiketele eka vukhongeri bya mavunwa ni ku ringeta ku tisa swiyimo leswinene hi tindlela ta tipolitiki. Loko a ndzi kota ku tlhelela evutsongwanini bya mina, handle ko kanakana a ndzi ta tlhela ndzi endla xiboho xo tirhela Yehovha, Xikwembu lexi tshembekaka.

(Kimon Progakis wa ha ku etlela vurhongo bya rifu. A a ri ni ntshembo wo hanya emisaveni.)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Xifaniso xa sweswinyana xa Kimon ni nsati wa yena, Giannoula