‘Ku Wundla Ndyangu’—Ku Langutana Ni Ntlhontlho Lowu eMatikweni Lama Hluvukaka

“LOKO munhu a nga pfuni maxaka ya yena, ngopfu-ngopfu lava va nga va ndyangu wa yena wa xiviri, ú landzurile vupfumeri, kutani ú tlula ni vamatiko hi ku biha.” Sweswo swi vuriwe hi muapostola Pawulo. (1 Timotiya 5:8) Leswi ku wundla ndyangu swi yaka swi va nchumu wo nonon’hwa ematikweni lama fuweke, hakanyingi ku endla tano etikweni lera ha hluvukaka i ntlhontlho lowukulu swinene.

Hi xikombiso, eAfrika, hakanyingi xiphiqo xa ikhonomi ko va ntshamela-maxelo, a hi nchumu lowu nga tolovelekangiki. Mintirho ya kala, naswona loko yi ri kona, wanuna ni wansati va nga ha boheka ku tirha hinkwavo leswaku va ta kuma swo tihanyisa ntsena. Tinhloko ta mindyangu ti nga ha boheka ku ya ekule swinene leswaku ti ya kuma ntirho, ti siya vanghana va tona ni vana va tona va ri voxe ku ringana tin’hweti to tala—kumbe malembe. Ku kuma ndhawu leyi ringaneleke yo tshama swi nga ha nonon’hwa. Mindyangu yo tala ya Vantima i yikulu; xisweswo ndhawu yo tshama eka yona yi va yitsongo swinene, yi tlhela yi pfumala swilaveko swa xisekelo. Hakanyingi ku va ni swiyimo swa rihanyo leswi nga riki swinene.

Ku engetela kwalaho, mikhuva ya kwalaho, mindhavuko leyi ku nga khale yi ri kona ni langutelo leri tolovelekeke, swi nga ha lwisana ni Rito ra Xikwembu, Bibele. Anakanya hi langutelo rin’wana leri nga kona malunghana ni vukati ni vana. Tinhloko tin’wana ta mindyangu ti vona onge vutihlamuleri bya tona i ku hakela rhente ni ku hakelela tihakelo ta xikolo ntsena. Vasati va vona—naswona minkarhi yin’wana hambi ku ri vana va vona lavakulu—va siyiwa ni ntirho wo khathalela swilaveko swo tanihi swakudya ni swiambalo.

Tlhandla-kambirhi, vavanuna van’wana va ni langutelo ra leswaku “mali ya mina i ya mina, kambe ni mali ya wena i ya mina na yona.” Leswi hakanyingi swi hlundzukisa vavasati lava nghenisaka mali ekaya. Wansati un’wana wa le Tanzania u vilerile a ku: “Mali yi tirhiseriwa ku nwa, ku nga ri ku pfuna hina kumbe ku pfuna vana. Hinkwerhu ha tirha, kumbexana ku va mina ndzi tirhaka swinene, kambe u teka mali hinkwayo a hi byela leswaku i ya yena—a vula leswaku u lo yi hola.”

Hambiswiritano, Vakreste va rhangisa Rito ra Xikwembu emahlweni ka mindhavuko ya ka vona kumbe mianakanyo leyi tolovelekeke. Bibele yi nyikela nkongomiso lowu pfunaka emhakeni ya ku khathalela ndyangu wa wena. Hi xikombiso, yi vula leswaku “vana a hi vona lava fanelaka ku hlayisela vatswari exuma, kambe i vatswari lava fanelaka ku hlayisela vana.” (2 Vakorinto 12:14) Hikwalaho, vavanuna lava chavaka Xikwembu, lava swi kotaka ku tirha, a va siyeli vasati va vona kumbe vana va vona lavakulu leswaku va va vona lava wundlaka ndyangu hi swakudya ni hi swiambalo, hikwalaho ka vulolo; vutihlamuleri byebyo byi vekiwe emakatleni ya nhloko ya ndyangu hi ku kongoma.—1 Vakorinto 11:3.

I ntiyiso, swi nga ha endleka leswaku muholo wa wanuna wu nga ringaneli ku khathalela swilaveko swa ndyangu. Kambe loko wansati a hola mali hikwalaho ka leswi a tirhaka, wanuna wa Mukreste a nge vi na wona mavondzo. Ematshan’weni ya sweswo, u ta n’wi khoma tanihi ‘nakulobye’ la xiximekaka. (Malakiya 2:14) Xisweswo, a nge n’wi tekeli mali ya yena leyi a yi dzukeleke nyuku, kutani a yi tirhisa hi vusopfa handle ko n’wi anakanyela. Ku hambana ni sweswo, yena ni nsati wakwe va ta ‘vulavurisana’ kutani va vona leswaku mali ya vona yi nga tirhisiwa njhani hi ndlela leyinene leswaku ku pfuneka ndyangu hinkwawo. (Swivuriso 13:10) Loko swi koteka, wanuna a nga ha nyika nsati wakwe ntshunxeko wo hlayisa mali, hilaha a swi ri hakona hi ‘wansati wa migingiriko’ eminkarhini ya Bibele. (Swivuriso 31:10, 11, 16) Ku landzela xitsundzuxo xa Bibele etimhakeni to tano, swi kondletela ntsako ni ku eneriseka endyangwini.

Ku Langutana Ni Ntlhontlho Wa Ku Pfumaleka Ka Mintirho

Anakanya hi xiphiqo xa ku pfumaleka ka mintirho. Loko mintirho yi kala naswona muholo wa kona wu nga nyawuri, tinhloko to tala ta mindyangu ya Vantima ti famba ti ya lava mintirho ekule ni le kaya—emigodini, etifemeni, emapurasini ni le tindhawini ta vurimi. Loko wanuna wa Mukreste o tikuma a ri eka xiyimo xo tano, a nga ha titwa a ri ekule ni vagandzeri-kulobye hakunene, naswona a ri exikarhi ka vanghana lavo biha. (Swivuriso 18:1; 1 Vakorinto 15:33) Hambiloko va ndyangu wakwe va nga tikarhatela ku langutana ni xiyimo lexi kahle, va nga ha karhateka hikwalaho ka leswi tatana a nga riki kona ekaya, loyi a faneleke ku rhangela hi tlhelo ra moya kumbe ku nyikela nseketelo wa mintlhaveko. Ku tlula kwalaho, ku nga vi kona ka yena nkarhi wo leha swi nga ha tlhela swi vanga nchumu lowu a ku siveriwa wona—ku nga ku tikeriwa hi swiyimo swa timali.

Manana un’wana u ri: “Nuna wa mina u ye a ya tirha laha ku ceriwaka kona nsuku. A a kunguhate ku vuya endzhaku ka n’hweti kumbe endzhaku ka tin’hweti timbirhi. Kambe lembe khee! A ndzi siyiwe ni vana va tsevu lava a ndzi fanele ku va khathalela. Kutani, a ku fanele ku hakeriwa rhente. Tanihi leswi rihanyo ra mina a ri nga ri rinene, a ndzi boheka ku hakela mali ya le xibedlhele. A hi pfumala swiambalo, naswona a hi fanele hi kuma swakudya siku na siku. A ndzi nga tirhi. A swi nonon’hwa. Xiphemu lexi a xi tika swinene a ku ri ku khathalela vana hi tlhelo ra moya—dyondzo ya ndyangu, minhlangano ni ntirho wo chumayela. Hikwalaho ka nseketelo wa Yehovha, hi ndlela yo karhi hi swi kotile ku hanya.”

Vamanana van’wana na vona va titwe va boheka ku sukela mindyangu ya vona tin’hweti to hlayanyana leswaku va ya tirha. Van’wana va hanya hi ku famba va xavisa naswona a va tali ku kumeka ekaya. Xisweswo vana lavakulu va boheka ku byarha vutihlamuleri bya vatswari kutani va sweka swakudya, va endla mintirho ya le kaya, hambi ku ri ku nyikela ndzayo eka vamakwavo lavatsongo. Ku hlanganyela eka mintirho ya swa moya, swa kavanyeteka. Ina, ntshikilelo endyangwini wu nga kula!

Kavula, loko swiyimo swa ikhonomi swi tika swinene, kumbexana mutswari a nge vi ni ndlela yin’wana yo wundla ndyangu wa yena handle ko famba a ya tirha ekule. Eminkarhini ya Bibele, swi le rivaleni leswaku vana va Yakobo va boheke ku siya mindyangu ya vona leswaku va ya kuma swakudya aEgipta. (Genesa 42:1-5) Kutani, loko swiyimo leswi fanaka swi va kona namuntlha, tinhloko ta mindyangu ti fanele ku vona leswaku xana i vuyelo byihi lebyi ntirho wa le kule wu nga ta byi tisa hi tlhelo ra timali, swin’we ni khombo leri nga vaka kona hi tlhelo ra moya ni ra mintlhaveko hikwalaho ko hambana nkarhi wo leha. Mindyangu yo tala yi vona swi antswa ku tiyiselela swiyimo leswi tikaka swa ikhonomi, ematshan’weni yo hambana nkarhi wo leha. Yi tsundzuka marito ya Pawulo lama kumekaka eka 1 Timotiya 6:8: “Loko hi ri ni swakudya ni tinguvu, hi ta kolwa hi swona.”—Ringanisa Swivuriso 15:17.

Minkarhi yo tala ku ni leswi nga endliwaka ematshan’weni yo teka riendzo. Hi ku tirhisa vuswikoti lebyi va nga na byona byo tisungulela swilo hi voxe swin’we ni hi vutlhari, van’wana va swi kotile ku endla mintirho leyi pfunaka.a (Ringanisa Swivuriso 31:24.) Kumbexana swi nga ha lava ku tirha mintirho leyi nga nyawuriki, leyi vanhu van’wana va yi langutaka yi ri leyi tsongahataka. (Vaefesa 4:28) Muapostola Pawulo hi yexe ‘u tirhe vusiku ni nhlikanhi’ leswaku a nga vi ndzhwalo eka van’wana hi tlhelo ra timali. (2 Vatesalonika 3:8) Vavanuna va Vakreste namuntlha va nga landzela xikombiso xexo.

Swiphiqo Swa Dyondzo

Xiphiqo xin’wana lexi nga kona i xa dyondzo. Etindhawini tin’wana leti nga hluvukangiki, swi tolovelekile leswaku vatswari va rhumela vana va vona etindhawini ta le kule leswaku va ya tshama ni maxaka nkarhi wo leha, leswaku vana va ta kuma dyondzo leyi eneleke. Hikwalaho ko va va hambane ni vatswari va vona, vana vo tano hakanyingi swa va tikela ku ya eminhlanganweni kumbe ku hlanganyela entirhweni wa nsimu. Hikwalaho ko pfumala ndzayo leyi lavekaka, va phasiwa hi ku olova hi xirimbana xo va ni vanghana lavo biha. Hikwalaho ka sweswo, vo tala va tshike ku hanya hi ndlela ya Vukreste.

I ntiyiso leswaku dyondzo ya misava ku ni leswi yi pfunaka ha swona. Kambe Bibele yi rhangisa dyondzo ya moya emahlweni, naswona Xikwembu xi byarhise vatswari vutihlamuleri byo nyikela vuleteri byo tano. (Deteronoma 11:18, 19; Swivuriso 3:13, 14) Hikwalaho, ku rhumela n’wana ekule nkarhi wo leha, swi nga ha onha matshalatshala ya vatswari yo n’wi “laya ni ku [n’wi] dyondzisa ta Hosi.”—Vaefesa 6:4.b

Loko swiyimo swa dyondzo swa ndhawu yoleyo swi vonaka swi nga enelanga, vatswari va nga ha boheka ku endla leswi vona va nga swi kotaka leswaku va dyondzisa vana va vona vutshila bya xisekelo. Nakambe, ‘Muleteri wa hina Lonkulu,’ Yehovha, u hi nyika mpfuno wun’wana. (Esaya 30:20, ringanisa NW.) Mavandlha ya kwalaho ya Timbhoni ta Yehovha, ma ni malunghiselelo yo tala ya dyondzo. Mavandlha yo tala ma fambisa titlilasi leti eka tona ku dyondziwaka ku hlaya ni ku tsala. Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni hilaha ku fanaka i lunghiselelo leri pfunaka leri nga kotaka ku lota vuswikoti bya n’wana leswaku a kota ku hlaya ni ku vulavula khwatsi.

Langutelo Leri Ringaniseriweke Hi Ku Tswala Vana

Ku wundla vana swi nga tika, ngopfu-ngopfu loko va tele. Vatswari va Vantima hakanyingi va vula leswaku va rhandza vana; hi yona mhaka leyi va vaka ni vana vo tala hilaha va kotaka hakona! Hambileswi vana va nga ha langutiwaka tanihi rifuwo ra mali, vatswari vo tala va tsandzeka ku va wundla hi ndlela leyi faneleke loko va tele.

Kavula, Bibele yi vula leswaku “v̌ana v̌a v̌anuna, i nḍaka ya Yehova!” (Pisalema 127:3) Hambiswiritano, tsundzuka leswaku marito wolawo ma tsariwe enkarhini lowu a ku ri ni swiyimo leswinene eIsrayele. Hi ku famba ka nkarhi, dyandza lerikulu ni nyimpi swi endle leswaku ku va ni vana swi hundzuka ndzingo. (Swirilo 2:11, 20; 4:10) Hi ku xiya xiyimo lexi nga kona ematikweni yo tala lama hluvukaka, Vakreste lava nga ni vutihlamuleri va fanele va anakanyisisa swinene ku vona leswaku i vana vangani lava va nga kotaka ku va wundla hi ndlela leyinene, ku va ambexa, ku va nyika ndhawu yo etlela ni ku va letela. Endzhaku ko hlayela mali leyi lavekaka, mimpatswa yo tala yi vone leswaku swa antswa swinene ku ka yi nga landzeli ndhavuko, kutani yi pima nhlayo ya vana lava yi nga ta va na vona.c—Ringanisa Luka 14:28.

Hakunene, leyi i “minkarhi yo nonon’hwa.” (2 Timotiya 3:1-5) Tanihi leswi mafambiselo lawa ya swilo ma yaka ma tshinelela makumu ya wona hi ndlela leyi nga papalatekiki, a swi kanakanisi leswaku mintshikilelo ya le mindyangwini ematikweni lama hluvukaka yi ta ya yi kula. Kambe, loko ti namarhela swinene misinya ya milawu ya Rito ra Xikwembu, tinhloko ta mindyangu ti nga humelela eku khathaleleni ka swilaveko swa nyama ni swa moya swa mindyangu ya tona, hikuva lava tirhelaka Yehovha hi ku tshembeka u va tshembisa leswi: “Ndzi nga ka ndzi nga ku tshiki, kumbe ku ku cukumeta, ni siku ni rin’we.” (Vaheveru 13:5) Ina, hambi ku ri ematikweni lama nga evuswetini, Vakreste va nga swi kota ku langutana ni ntlhontlho wo wundla mindyangu ya vona hi ndlela leyi humelelaka!

[Tinhlamuselo ta le hansi]