Vona Ku Xaniseka Ko Tala Swonghasi

“HIKWALAHO ka yini ku ri ni ku xaniseka ka munhu hi xiyexe ni ka vanhu hinkwavo . . . ? Xikwembu xi fanele xi ri ni xikongomelo eka hinkwaswo leswi, kambe ku ni swo tala leswi nga vuliki nchumu emisaveni leyi, ku xaniseka lokukulu ni vubihi lebyi hundzeletiweke. Xana Xikwembu lexi hi xona lexi kumbexana Nietzsche a xi soleke hi ku vula leswaku: i mufumi wa tihanyi, mukanganyisi, muxisi, mudlayi?”—On Being a Christian, ya Hans Küng.

U nga swi vona leswaku Hans Küng mufundhisi wa Khatoliki u boxa xiphiqo lexi pfilunganyaka vo tala—hikwalaho ka yini Xikwembu xa matimba hinkwawo, xa rirhandzu, xi pfumelela ku xaniseka ko tala swonghasi? Xana a wu si tshama u va twa vanhu va vutisa xivutiso xo tano? Un’wana ni un’wana la nga ni ntwela-vusiwana wa karhateka hi leswi Küng a swi hlamuselaka tanihi “ku halatiwa ka ngati loku nga heriki, ntshikilelo ni swirilo, ku xaniseka, nhlomulo ni ku chava, xivundza ni rifu.” Entiyisweni, swi fana swinene ni boboma ra mati, nchavo lowu lowukulu ni maxangu leswi kavanyeteke vutomi bya vanhu va timiliyoni ematin’wini hinkwawo.—Yobo 14:1.

Ma Tele Hi “Ku V̌av̌iseka Ni Gome”

Anakanya hi ku xaniseka loku vangiwaka hi nyimpi, ku karhateka loku nga twiwiki hi vahlaseriwa lava xanisiwaka ni ku dlayiwa ntsena, kambe ni lava salaka va hanya hi ku dya mbitsi, ku fana ni vatswari ni maxaka ya vana lava hlaseriwaka ni van’wana lava khomiweke hi tihanyi. Nhlangano wa Xihambano xo Tshuka wa ha ku vika leswaku “ku tlula malembe ya 10 lama hundzeke, 1,5 wa timiliyoni ta vana va dlayiwile eku hlaselaneni ka mavuthu.” ERwanda hi 1994, Nhlangano wa Xihambano xo Tshwuka wu vika leswaku “madzana ya magidi ya vavanuna, vavasati ni vana a va ri karhi va dlayeteriwa hi ku landzelelana hi ndlela ya tihanyi.”

Nakambe a hi fanelanga hi ku langutela ehansi ku karhateka loku vangiwaka hi vaendli va vuhomboloki lava pfinyaka vana. Loko manana un’wana a hlamusela ku karhateka ka yena, u vule leswaku n’wana wakwe wa mufana u tisungile endzhaku ko khomiwa hi ndlela yo biha hi mutirhi wo hlayisa vana: “Wanuna loyi a khomeke n’wana wa mina hi ndlela yo biha . . . u vavise yena ni vafana van’wana vo hlayanyana hi ku landzelelana, ni hi ndlela leyi hambukeke.” Nakambe ku vuriwa yini hi ku karhateka ka mianakanyo loku twiwaka hi lava hlaseriwaka hi swigevenga swa nsele kumbe leswi dlayaka vanhu hi ku landzelelana, kukotisa leswi khomiweke eBritain leswi “a swi ri karhi swi tlhakisa, swi pfinya, ku xanisa ni ku dlaya swi ntshunxekile, ku ringana malembe ya 25”? Ematin’wini hinkwawo, swi tikomba onge ku ve ni ku hambeta ka maxangu ni ku vaviseka loku vavanuna ni vavasati a va ri karhi va vangelana kona.—Eklesiasta 4:1-3.

Ku tlhandlekela kwalaho, ku ni maxangu lama vangiwaka hi ku xaniseka emintlhavekweni swin’we ni vuvabyi, ni nhlomulo lowukulu lowu hlaselaka mindyangu loko varhandziwa va yona va fa va ha ri vatsongo. Nakambe ku ni nhlomulo lowu tokotiwaka hi lava hlaseriwaka hi ndlala na hi leswi vuriwaka makhombo ya ntumbuluko. Van’wana va nga pfumelelana ni marito ya Muxe ya leswaku malembe ya hina yo ringana 70 kumbe 80 ma tele hi “ku v̌av̌iseka ni gome.”—Pisalema 90:10.

Xana I Xiphemu Xa Xikongomelo Xa Xikwembu Ke?

Xana swi nga va swi ri tano, hilaha van’wana va vuleke hakona, leswaku ku xaniseka loku loku hambetaka i xiphemu xa xikongomelo xa Xikwembu lexi nga twisisekiki? Xana hi fanele hi xaniseka sweswi leswaku hi ta kota ‘ku twisisa leswi vutomi byi nga xiswona exivandleni xin’wana’? Xana i ntiyiso, hilaha Teilhard de Chardin mutivi wa filosofi wa le Furwa a a tshemba hakona, leswaku “maxangu lama dlayaka vanhu kutani va bola, ma fanerile eka munhu leswaku a ta ya hanya tanihi munhu wa moya”? (The Religion of Teilhard de Chardin; xiitaliki i xerhu.) Nikatsongo!

Xana muendli la nga ni rirhandzu hi xikongomelo a nga tumbuluxa mbango lowu dlayaka, kutani a vula leswaku u ni ntwela-vusiwana loko a ponise vanhu eka vuyelo bya wona? Nikatsongo! Xana Xikwembu lexi nga ni rirhandzu xi nga wu endlela yini nchumu wo tano? Kutani, hikwalaho ka yini Xikwembu xi pfumelela ku xaniseka? Xana ku xaniseka ku ta kala ku hela? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela swivutiso leswi.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 3]

WHO photo by P. Almasy