Ntivo-vutshunguri Ni Vuhandzuri Lebyi Nga Tirhisiki Ngati
EMALEMBENI ya sweswinyana ku ve ni nhluvuko lowu nga si tshamaka wu va kona eka swa vutshunguri. Hambiswiritano, loko va karhi va ntlhantlha swiphiqo swa vutshunguri, minhluvuko yin’wana leyi endliwaka yi vange swiphiqo swin’wana swa rihanyo.
Madokodela ma boheka ku anakanyisisa hi swiphiqo swo fana ni leswi: Xana ku tshungula hi ku sindzisa minkarhi yin’wana ku fanele ku tshikiwa leswaku muvabyi a ta fa hi ndlela yo xiximeka? Xana dokodela u fanele a bakanya xiboho xa muvabyi loko a vona onge muvabyi hi yena a nga ta vuyeriwa? Hi yihi ndlela leyi mintirho ya rihanyo yi faneleke yi aviwa ha yona hi ku ringana loko vutshunguri lebyi durhaka byi nga kumiwi hi mani na mani?
Timhaka to tano leti tikaka ti vange ku kambisisiwa ka dyondzo ya vutshunguri leyi vitaniwaka ntivo-vutshunguri. Xikongomelo xa ntivo-vutshunguri i ku pfuna madokodela ni vativi va sayense leswaku va langutana ni tinhlamuselo ta ndzavisiso wa ntivo-vutomi ni nhluvuko wa vutshunguri. Tanihi leswi swiboho swo tala leswi tikaka swi vaka kona eswibedlhele, swibedlhele swo tala swi simeke tikomiti ta ntivo-vutshunguri. Hi ntolovelo swirho swa komiti—ku katsa ni madokodela ni magqweta—swi khoma tiseminara ta ntivo-vutshunguri, laha ku kambisisiwaka swiphiqo swa rihanyo eka swa vutshunguri.
Swivutiso leswi talaka ku vutisiwa eka tiseminara to tano hi leswi nge: Xana madokodela ma fanele ma byi xixima ku fika kwihi vupfumeri bya Timbhoni ta Yehovha leti ngopfu-ngopfu hikwalaho ka swivangelo swa vukhongeri ti alaka ku amukela mpompelo wa ngati? Xana dokodela u fanele a mpompela muvabyi hi ku lwisana ni ku navela ka muvabyi loko a vona leswaku hi ku ya hi vutshunguri swi vonaka swi ri “swinene”? Xana i swinene ku endla tano handle ko tivisa muvabyi, onge hi loko ‘muvabyi a nga vavisiwi hi leswi a nga swi tiviki’?
Leswaku ku ta tameriwa timhaka to tano hi ndlela leyinene, madokodela ma fanele ma va ni ku twisisa loku faneleke hi langutelo ra Timbhoni. Loko ti ri Timbhoni ta Yehovha ta swi rhandza ku hlamusela xiyimo xa tona eka madokodela, hikuva ta swi xiya leswaku ku twisisana ku nga ha pfuna ku papalata swiphiqo.
Ku Kanerisana
Profesa Diego Gracia, mutivi la xiximekaka wa swa ntivo-vutshunguri wa le Spain, u lave leswaku ntlawa wa yena wu va ni mbulavurisano wo tano. Profesa u te: “Swi fanerile hakunene leswaku n’wina [Timbhoni ta Yehovha] mi nyikiwa nkarhi wo phofula leswi mi vilerisaka . . . hikwalaho ka swiphiqo leswi mi veke na swona mayelana ni mimpompelo ya ngati.”
Hikwalaho, hi June 5, 1996, vayimeri vanharhu va Timbhoni ta Yehovha va rhambiwile leswaku va va kona eComplutense University eMadrid, le Spain, leswaku va ya hlamusela langutelo ra vona. A ku ri ni madokodela ya kwalomu ka 40 ni swidyondzeki swin’wana.
Endzhaku ka loko Timbhoni ti nyikele nkulumo yo koma, ku ve ni nkarhi wo vutisa swivutiso. Hinkwavo lava a va ri kona va pfumerile leswaku muvabyi la nga ntswatsi u ni mfanelo yo ala vutshunguri byo karhi. Nakambe ntlawa lowu wu pfumerile leswaku mpompelo a wu fanelanga wu endliwa handle ka loko muvabyi a pfumerile endzhaku ka loko a hlamuseriwe leswi swi katsekaka. Kambe timhaka tin’wana ta xiyimo xa Timbhoni ti va vilerisile.
Mhaka yin’wana a yi ri mayelana ni mali. Minkarhi yin’wana vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati byi katsa switirho swo hlawuleka, swo tanihi vuhandzuri bya laser, swin’we ni mirhi yo durha swinene yo tanihi erythropoietin, leyi tirhisiwaka ku endla tisele to tshwuka ta ngati. Dokodela un’wana u vutise leswaku loko ku ariwa endlelo leri nga durhiki ngopfu (ngati leyi fanaka), Timbhoni ti nga ha va ti langutela leswaku vatirhi va swa rihanyo va va nyika malunghelo yo hlawuleka.
Hambiloko va swi xiya leswaku mali i nchumu wun’wana wa nkoka lowu madokodela ma faneleke ma wu anakanya, muyimeri wa Timbhoni u kombetele eka minkambisiso leyi humesiweke leyi kambisisaka ntsengo lowu nga xiyiwiki wa mali leyi tirhiseriwaka mimpompelo ya ngati leyi fanaka. Leswi swi katsa ntsengo wa ku tshungula mavabyi lama fambelanaka ni mpompelo wa ngati, swin’we ni ku lahlekeriwa hi mali hikwalaho ka vuvabyi byo tano. U tshahe nkambisiso lowu hlanganeke wa le United States lowu kombiseke leswaku payinti leyi tolovelekeke ya ngati, hambiloko eku sunguleni yi durha R1100 ntsena, entiyisweni yi koxa ntsengo lowu tlulaka R5700—lowu tlulaka ntsengo wa mali yo sungula ka ntlhanu. Hikwalaho u swi veke erivaleni leswaku loko ku kambisisiwa timhaka hinkwato, vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati byi hlayisa mali. Ku tlula kwalaho, swo tala leswi ku vuriwaka leswaku swi lava ntsengo lowu engetelekeke wa vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati i switirho leswi tlhelaka swi tirhiseka.
Xivutiso xin’wana lexi anakanyiweke hi madokodela yo hlayanyana a xi fambisana ni ntshikilelo lowu vangiwaka hi lava nga evandlheni. Va vutisile leswaku ku ta humelela yini loko Mbhoni yi kanakana ivi yi amukela mpompelo wa ngati? Xana yi ta susiwa exikarhi ka Timbhoni?
Goza leri nga ta tekiwa ri titshege hi ku ya hi xiyimo xa kona, hikuva entiyisweni ku tlula nawu wa Xikwembu i mhaka leyikulu, leyi faneleke ku kambisisiwa hi vakulu va vandlha. Timbhoni ta swi lava ku pfuna munhu wihi ni wihi la humeleriweke hi mhaka yo chavisa ya vuhandzuri lebyi xungetaka vutomi ivi a amukela ngati. Handle ko kanakana Mbhoni yo tano yi ta tivona nandzu swinene ni ku karhateka hikwalaho ka vuxaka bya yona ni Xikwembu. Munhu wo tano a nga ha lava ku pfuniwa ni ku twisisiwa. Tanihi leswi masungulo ya Vukreste ku nga rirhandzu, vakulu va fanele va ringanisela ku tiyisa voko hi musa, tanihi le timhakeni hinkwato ta vuavanyisi.—Matewu 9:12, 13; Yohane 7:24.
Profesa wa ntivo-vutshunguri loyi a ri muendzi la humaka eUnited States, u vutisile: “Xana a mi nge tlheli mi kambisisa xiyimo xa n’wina hi vuntshunguri ku nga si hela nkarhi wo leha? Vukhongeri byin’wana byi swi endlile sweswo emalembeni ya sweswinyana.”
U hlamuriwe leswaku xiyimo xa Timbhoni malunghana ni ku kwetsima ka ngati i dyondzo leyi tiyeke, a hi langutelo ra swa rihanyo leri lavaka ku kambisisiwa nkarhi na nkarhi. Xileriso xa Bibele lexi nga erivaleni a xi lavi ku tluriwa. (Mintirho 15:28, 29) Ku tlula nawu wo tano wa Xikwembu a swi amukeriwi hi Mbhoni ku fana ni ku pfumelela vugandzeri bya swifaniso kumbe vuoswi.
Timbhoni ta Yehovha ti tlangela swinene ku tiyimisela ka madokodela—ku fana ni lawa a ma ri kona eka seminara ya ntivo-vutshunguri le Madrid—eku xiximeni ka xiboho xa tona xo lava vutshunguri bya xikhomela-ndhawu lebyi pfumelelanaka ni ripfumelo ra tona leri sekeriweke eBibeleni. Handle ko kanakana, ntivo-vutshunguri wu ta pfuna swinene eku antswiseni ka vuxaka bya dokodela ni muvabyi ni ku kurisa xichavo lexi enteke xa ku endla leswi naveriwaka hi muvabyi.
Ku vikiwa leswaku dokodela un’wana la dumeke swinene wa le Spain, u vule leswaku madokodela minkarhi hinkwayo ma fanele ma tsundzuka leswaku ma “tirhisa swilo leswi nga hetisekangiki ni tindlela leti nga hetisekangiki.” Hikwalaho ma fanele ma “khorwiseka leswaku rirhandzu minkarhi hinkwayo ri fikelela laha vutivi byi tsandzekaka ku fikelela kona.”